15 og Wychowanie w nauczaniu zintegrowanym

Wychowanie w młodszych latach szkolnych ma bardzo duże znaczenie dla kształtowania się osobowości dziecka w kolejnych latach nauki. Wychowanie przez wielu autorów pojmowane jest w różny sposób. Marian Nowak autor książki pt. ,,Teorie i koncepcje wychowania” opisuje je w następujący sposób:

Wychowanie - rozumiane jest przeważnie jako pomoc udzielana z zewnątrz na rzecz rozwoju ,,wewnętrznej formy”, ,,wewnętrznego obrazu”¹. W wychowaniu centralnym czynnikiem pracy wychowawczej jest zatem nauczyciel, który poprzez swoje zamierzone bądź nieświadome działania wpływa na wychowanka. Wychowanie – zgodnie z myślą Jolanty Dobrzańskiej – to proces stawania się człowieka od tego, kim jest, przez uświadomienie sobie, kim być może, do tego, kim się staje.² Obok pojęcia wychowania równie ważne pojęcie to wychowalność. Wychowalność to możliwość zmiany postawy człowieka-wychowanka przez wywieranie wpływu […]. Ulega zmianie wraz z rozwojem człowieka i jest różna u różnych osób, nigdy jednak nie przekreśla konieczności wspierania wychowanka w jego rozwoju, jest swoistym objawieniem pewnej możliwości człowieka i nadaje całemu procesowi, który mamy realizować, sens oraz znaczenie osobowe, społeczne, kulturowe i ostatecznie także religijne.³ Człowiek dąży więc do takiego działania, dzięki któremu będzie możliwe dokonanie pewnych zmian w jego osobowości. Wychowanie jest rozpatrywane w dwóch zakresach: wychowanie w szerokim sensie, wychowanie w sensie najwęższym. Wychowanie w szerokim sensie to wszelkie oddziaływania na człowieka współtworzące jego osobową indywidualność. Należą tu oddziaływania rodzinne, szkolne, sąsiedzkie, koleżeńskie, zawodowe, grupy rówieśnicze czy media masowe.⁴ Jednak jeżeli człowiek sam nie będzie się chciał zmienić wówczas wychowanie nie ma sensu. Wychowanie w sensie najwęższym to zamierzone wpływanie na sferę emocjonalno-wolicjonalną jednostki lub dążenie do wypracowania określonej postawy, umiejętności czy aspektu osobowości.⁵

Wychowanie w edukacji zintegrowanej nie opiera się zatem wyłącznie na tym, co się dzieje w samej szkole. Celem jest również nauczenie wychowanka jak ma żyć poza nią. W wychowaniu dostrzega się również relacje, jakie zachodzą między tym, jaki jest człowiek, a tym w jakich warunkach żyje, w tym również w warunkach przyrodniczych. Nauczanie początkowe wyznacza kierunek działań pedagogicznych oraz warunkuje dalsze losy i karierę szkolną uczniów. ⁶

Dzięki wychowaniu oraz kształceniu początkowym uczniowie znacznie lepiej są przygotowani do dalszej nauki. Mają większą wiedzę o tym co ich może spotkać w kolejnych klasach. Dzięki temu nie będą czuli się zagubieni, zdezorientowani, będą wiedzieli, czego mogą oczekiwać od nich nauczyciele-wychowawcy. Wychowanie początkowe jest uwarunkowane nie tylko przez szkołę, ale również przez środowiska w jakich znajduje się wychowanek. Edmund Trempała wyróżnia trzy typy środowisk:

- środowisko naturalne - obejmuje wszystkie elementy fizyczne naszego otoczenia (ziemia, flora, fauna, klimat); środowisko społeczne - obejmuje ludzi i całokształt stosunków społecznych otaczających człowieka;środowisko kulturowe - obejmuje wytwory kultury materialnej i duchowej.⁷

Szkoła zatem stanowi jeden z elementów, który wpływa na wychowanie dziecka. Wychowanie jest ściśle związane ze środowiskiem społecznym oraz ze środowiskiem kulturowym, ponieważ wiążą się one z silnymi przeżyciami psychicznymi. Procesy wychowawcze podlegają jednocześnie wpływom obu wymienionych środowisk i dlatego niektórzy pedagodzy ujmują je łącznie jako środowisko społeczno-kulturowe⁸. Wychowanie w klasach początkowych nie może jedynie opierać się na zabawie. Dziecko należy również uczyć takiej szkoły, która stawia przed nim trudności, nie wszystko jest podane, dziecko samo powinno uczyć się rozwiązywać swoje problemy. Wychowanie, szkoła nie może być szkołą zabawy, łatwości, gry, ale musi być szkołą wysiłku, pokonywania trudności, wyrzekania się, przymusu.⁹ Wychowanie może być realizowane wieloma metodami wychowania. Mieczysław Łobocki wyodrębnił 6 metod.

1. Metoda modelowania - metodę modelowania nazywa się też metodą działania własnym przykładem lub metodą dawania dobrego przykładu albo metodą przykładu. ¹⁰

Wychowanie to nie tylko dawanie gotowych reguł, ale również wszelkiego rodzaju działania, które niosą osoby wychowujące. Są to osoby, które powinny dawać przykład nie tylko zachowaniem ale również całą swoją osobą.

1. Metoda zadaniowa - jest konieczna w wychowaniu. Polega ona na powierzaniu dzieciom i młodzieży konkretnych zadań, których wykonanie ( jak się zakłada) - prowadzi zwrotnie do konstruktywnych zmian

ich zachowań i postaw pożądanych z wychowawczego punktu widzenia, a także do wzbogacenia ich wiedzy i doświadczeń w określonej dziedzinie działalności.¹¹

Dzieci, im więcej zadań będą wykonywać samodzielnie, tym więcej będą się uczyły, będą zdobywały doświadczenie, które jest niezbędne wychowaniu, mogą samodzielnie decydować o formie wykonania danego zadania, przez co ich wiedza się pogłębi.

1. Metoda perswazyjna - jest ona mniej użyteczną metodą wychowania niż pozostałe dwie. Polega ona głównie na uświadamianiu dzieciom i młodzieży różnych obowiązków i powinności, jakie mają wobec społeczeństwa, innych ludzi i samych siebie oraz na przypominaniu przysługującym im praw.¹²

Dzieci obok praw mają również obowiązki, które muszą wypełniać w otaczającym je świecie. Mają do zrealizowania pewne obowiązki, które dotyczą również pewnych ludzi, np. muszą wiedzieć, że innym ludziom należy się szacunek.
d) Metoda nagradzania - jest to metoda, która jest często stosowana w wychowaniu. Metoda ta polega na promowaniu zachowań pożądanych z wychowawczego punktu widzenia za pomocą udzielania pochwał lub przyznawania nagród. Pochwał udziela się w formie ustnej lub pisemnej, a także niejednokrotnie za pomocą wymownego gestu, np. poprzez skinięcie głową, czy mimikę[…]. Nagrody natomiast mają charakter wzmocnień materialnych, np. w formie zabawek, książek[…].¹³

W wychowaniu ważne jest dostrzegania działań ucznia szczególnie, w nauczaniu początkowym, kiedy dziecko wychodzi z domu rodzinnego. Dziecko dzięki temu bardziej motywuje się do działania. Jednak są dwie strony nagradzania. Jeżeli dziecku będzie się dawało zbyt dużo okazji do zdobywania nagród wówczas dziecko nie będzie się starało, będzie to już dla niego coś oczywistego, że za dobre wykonanie zdania coś dostanie. Może być również tak, że będzie wykonywało pewne zadania tylko wówczas, jeżeli dostanie coś w zamian. Nie będzie działało z wewnętrznej motywacji.

- Metoda karania - jest ona sposobem działania wychowawczego za pomocą świadomie stosowanych kar celem zapobieżenia powtórzenia przez chłopców i dziewczęta zachowań niezgodnych z obowiązującymi w życiu wartościami i normami.¹⁴

Dzieci podobnie jak dorośli popełniają wiele błędów. Wychowanie jest procesem, który powinien zapobiegać powtarzaniu określonych błędów. Dzieci powinny wyciągać wnioski z popełnionych błędów po to, aby więcej ich nie popełniały.

- Metoda oddziaływań grupowych - polegają one m.in. na aktywizowaniu dzieci i młodzieży w działalności zespołowej i samorządnej, w tym w organizowaniu z ich pomocą różnego typu zajęć łącznie z lekcjami.¹⁵

W wychowanie powinno włączyć się samodzielność dzieci. Możliwość pomocy, którą mogą dać swojemu wychowawcy na pewno sprawi im wielką radość.

Oczywiście każda z Was wybierze i zaznaczy sobie to co uważa za ważne ja już to bardzo okroiłam i jeżeli uważacie, że czegos brakuje to piszcie.

---

1. M. Nowak, Teorie i koncepcje wychowania, Warszawa 2008 , s.566.↩

2. J. Dobrzańska, Wychowanie-potrzeba dziecka-zadanie domu i szkoły, Media Rodzina of Poznań, Poznań 1999, s. 564.↩

3. Ibidem, s.565.↩

4. Ibidem, s.569.↩

5. Ibidem, s. 569.↩

6. Ibidem, s. 5.↩

7. E Trempała, Wychowanie zintegrowane w środowisku szkoły, Warszawa 1976, s.8.↩

8. R. Wroczyński, Pedagogika, Warszawa 1970, s.163; J. Pieter, Poznawanie środowiska wychowawczego, Warszawa-Kraków 1960, s.13 i nast.↩

9. B. Nawroczyński, O wychowaniu i wychowawcach, Warszawa 1968, s. 147.↩

10. M. Łobocki, Teoria wychowania w zarysie, Kraków 2006, s.191-218.↩

11. M. Łobocki, Teoria wychowania w zarysie, Kraków 2006, s.191-218.↩

12. Ibidem, s.191-218.↩

13. M. Łobocki, Teoria wychowania w zarysie, Kraków 2006, s.191-218.↩

14. Ibidem, s.191-218.↩

15. Ibidem, s.191-218.↩