Zagrożenia naturalne to takie, które nie są spowodowane działalnością człowieka - zanieczyszczeniami, efektem cieplarnianym. Istniały od zawsze, zagrażając ludziom, zwierzętom oraz roślinom. Spowodowane są różnymi czynnikami - ruchami skorupy ziemskiej, klimatem, czy różnymi żywiołami. Jednym z zagrożeń naturalnych na którym się skoncentruje są powodzie.
Powódź jest to przejściowe zjawisko hydrologiczne polegające na wezbraniu wód rzecznych lub morskich w ciekach wodnych, zbiornikach lub na morzu powodujące po przekroczeniu przez wodę stanu brzegowego zatopienie znacznych obszarów lądu - dolin rzecznych, terenów nadbrzeżnych lub depresyjnych, doprowadzające do wymiernych strat społecznych i materialnych.
Powodzie trwają dosyć długo, obejmują z zasady duży obszar. W Polsce cyklicznie, jak większość zjawisk hydrologiczno-meteorologicznych, występują w różnych porach roku powodzie opadowe (letnie), roztopowe, zimowe i sztormowe.
Powodzie w naszym kraju występują dosyć często. Metody przewidywania zagrożeń powodziowych posiłkują się matematycznym modelowaniem reagowania rzeczywistego systemu, którym jest zlewnia rzeczna, na działanie określonego czynnika klimatycznego wywołującego pojawienie się nadzwyczaj dużych ilości wody. Może nim być opad deszczu, topnienie pokrywy śnieżnej, zator lodowy na rzece czy silny wiatr powodujący sztorm i spiętrzenie wody w rzekach przybrzeżnych strefy morskiej. Jeżeli w zlewni występują z tego powodu straty, mówimy o powodzi, jeżeli nie, mówimy co najwyżej o zjawisku fizycznym - wezbraniu wody lub nieszkodliwym zalaniu obszarów wokół cieku wodnego. Analiza danych hydrologicznych wskazuje, że 40% strat państwa powodują powodzie występujące w dorzeczu Wisły (co 5 lat) i Odry (co 3 lata), o czym decyduje zmienność klimatu Polski. Wykładnią tego są okresy ekstremalne tzw. lat mokrych i suchych. Powódź może wystąpić w sytuacji, kiedy ilość wody, jaka napływa, jest większa od pojemności, tj. retencji, koryta rzecznego; jeżeli olbrzymie przepływy występują w rzece, może nastąpić sytuacja, że woda nie pomieści się nawet pomiędzy wałami przeciwpowodziowymi wybudowanymi w związku z prawdopodobieństwem powstania owego zjawiska. Zalewane są w ten sposób olbrzymie obszary zasiedlone przez ludzi.
Zagrożeniem powodziowym objęte są w Polsce 2 mln hektarów, tj. 7% powierzchni kraju. W Polsce, z uwagi na koszty działania tzw. „strategii ekologicznej”, w wielu miejscach podejmuje się ryzyko związane z niemniej kosztowną „strategią inwestycyjną” czy „strategią ewakuacyjną W tych formach działania istnieje potrzeba funkcjonowania systemu osłony hydrologiczno-meteorologicznej kraju umożliwiającej informowanie i ostrzeganie o zaobserwowanych zjawiskach.
Do prognoz zagrożeń powodziowych wykorzystywane są:
- związki wodowskazowe typu regresyjnego zachodzące pomiędzy stanami
korespondującymi określonego wodowskazu na rzece głównej a wodowskazami
w górnych partiach rzeki i jej dopływów; pozwalają one prognozować zagrożenie
z wyprzedzeniem kilkudniowym i są obarczone niewielkim błędem57;
- matematyczne modele transformacji fali w korycie rzeki - metoda dobra, lecz
kosztowna ze względu na konieczność zbioru danych o wielu czynnikach
tworzących. Stosowana w Polsce w formie komputerowych systemów
operacyjnych;
- matematyczne modele opad-odpływ stosowane najczęściej w obszarach górskich - dają dobre wyniki na danych pomierzonych, chociaż obarczone są błędem, co dla prognoz zagrożeń powodziowych jest niezadowalające.
Obecne prognozy mają wartość tylko w kategoriach jakościowych, a nie ilościowych, co poważnie ogranicza ich przydatność. Ponadto istnieje zróżnicowanie niepewności prognoz, mianowicie w obszarach górskich jest ona bardzo duża, w obszarach nizinnych środkowej
i dolnej części kraju mała.
Powodzie w naszym kraju występują dosyć często. Nie każde są tak tragiczne, jak pamiętna „powódź tysiąclecia” sprzed 14 lat, jednak zawsze oznaczały one ludzkie dramaty. Historia pokazuje także, że regulacje rzek, które miały w zamyśle chronić przed powodziami, w efekcie zwiększały tylko jej skutki.
W 1997 roku miała miejsce tak zwana „powódź tysiąclecia”. Rozpoczęły ją kilkudniowe, obfite opady deszczu, które spowodowały nagły przybór wody w rzekach. Potem w kolejnych dniach padający deszcz pogarszał jeszcze sytuację. Kataklizm dotknął dopływy Odry, dorzecze Nysy Łużyckiej, dorzecze i dopływy Wisły. Niemal cała południowa część kraju została zalana. Zginęło 55 osób. Wielka woda dokonała znacznych zniszczeń w budynkach i infrastrukturze drogowej, a straty materialne szacowane były na 12 mld złotych. W wyniku powodzi w mediach i przestrzeni publicznej coraz częściej zaczęto mówić o niebezpieczeństwie budowania domów na terenach zalewowych oraz o szkodliwym wpływie regulacji rzek.
W 1903 powódź dotknęła znaczną część ziem polskich znajdujących się w dorzeczu Odry, Soły i Wisły. Deszcze padały przez ponad tydzień, i często były to ulewy albo gwałtowne nawałnice. Wielka woda przerwała wały i zalała obszar prawie tysiąca km2. Powódź szczególnie dotknęła także Kraków i Wrocław. Na skutek kataklizmu rozpoczęto budowę infrastruktury przeciwpowodziowej oraz regulację rzek.
Wylew Dunajca, Raby i Wisły spowodował śmierć 55 osób oraz zalała prawie 1,3 tys. km2 terenu. Wtedy też został osiągnięty polski rekord opadów – w ciągu jednej doby w Hali Gąsiennicowej spadło 255 mm deszczu. Tego wyniku nie udało się „pobić” nawet podczas powodzi w 1997 roku. Po katastrofie wybudowane zostały zbiorniki retencyjne na Sole i Dunajcu. Tak przebiegła powódź w 1934.
Na przełomie 1978/79 roku spadła rekordowa ilość śniegu. Było go tak wiele, że ludzie musieli przemieszczać się w wykopanych w śniegu tunelach. Po tak ciężkiej zimie przyszły oczywiście roztopy, tymczasem zmarznięta ziemia nie była w stanie przyjąć tak wielkich ilości wody. Do tego doszedł jeszcze padający deszcz. Powódź połączona z licznymi podtopieniami trwała w sumie prawie dwa miesiące, zalanych zostało ponad 20 tys. km2 terenu, a zniszczenia dotknęły wielu budynków, dróg i mostów.
Do powodzi w 1982 doprowadziły wyjątkowo niekorzystne warunki meteorologiczne. Najpierw nastąpiła odwilż, po której w krótkim czasie temperatura spadła do -20 stopni Celsjusza. W efekcie na zbiorniku we Włocławku utworzył się śryż, który kompletnie zablokował przepływ wody. Zalanych zostało 10 tys. ha gruntu, pod wodą znalazła się także część Płocka. Istniało także prawdopodobieństwo, że woda uszkodzi rurociąg naftowy „Przyjaźń”.
Pod koniec czerwca 2009 roku nad znaczną częścią Europy przeszła potężna fala deszczu oraz burz połączonych z gradem, a nawet trąbami powietrznymi. W niektórych miejscach rzeki w ciągu doby potrafiły przybrać o 3 metry. Najbardziej ucierpiało południe kraju, w tym miasto Ropczyce. Powódź przyczyniła się też do śmierci jednej osoby.
Ostatnia powódź w Polsce miała miejsce w 2010 roku. W wyniku obfitych opadów deszczu podniósł się poziom wody w Wiśle. Wezbrane wody zalały Kraków i przerwały wał powodziowy w nowej Hucie, także Śląsk znalazł się pod wodą. Zagrożenie pojawiło się też na Odrze. Fala powodziowa dotarła do Sandomierza i przesuwała się dalej na północ.
POWODZIE W POLSCE:
BIBLIOGRAFIA:
Barnier M., Atlas wielkich zagrożeń, Warszawa 1995.
Grzegorczyk L., Człowiek a środowisko, Rzeszów 1993.
Internet :