Dominujące i znaczące uwarunkowania powodzenia i zadowolenia zawodowego - w świetle wyników badań empirycznych.
Badania przeprowadzono w podejściach:
w pierwszej części omówione są wyniki badań z końca lat siedemdziesiątych, dotyczące ogólnych wyznaczników powodzenia zawodowego
w drugim podejściu przedstawione są wyniki badań z końca lat siedemdziesiątych na temat uwarunkowań powodzenia i zadowolenia zawodowego
w trzecim podejściu przeanalizowane są wyniki badań w danym zakresie z końca lat dziewięćdziesiątych, czyli najbardziej aktualne.
W pierwszym rzucie badań z końca lat 70. badani, którzy stwierdzili u siebie stan powodzenia i zadowolenia zawodowego, wymienili następujące ogólne warunki tegoż powodzenia i zadowolenia:
poprawne stosunki z załogą (w gronie współpracowników) - 84,7% badanych,
dobre wyniki pracy zawodowej - 81,5% badanych,
właściwie układająca się współpraca z kierownictwem - 75,5% badanych,
dobre lub zadowalające zarobki - 72,8% badanych.
W drugim podejściu do badań przeprowadzonych w końcu lat 70. badanym przedstawiono 20 możliwych warunków powodzenia i zadowolenia zawodowego i proszono ich o wybór trzech czynników dominujących.
W grupie uwarunkowań dominujących znalazły się:
właściwa atmosfera pracy
dobre wyniki pracy
dobre lub zadowalające zarobki
rzetelne traktowanie obowiązków
zainteresowanie wykonywaną pracą
W grupie uwarunkowań znaczących znalazły się:
dobra organizacja pracy
trafny wybór zawodu
możliwość korzystania ze świadczeń socjalnych
wysoka ranga wykonywanego zawodu
odpowiednie wykształcenie
W grupie uwarunkowań małoznaczących:
dobrze wyposażone stanowisko pracy
sprzyjające warunki bhp
troska o pracownika
wysoka ranga zakładu pracy w środowisku
dobry stan zdrowia
W grupie uwarunkowań nieznaczących:
udział w doskonaleniu zawodowym
sprzyjające warunki rodzinne
dobre funkcjonowanie organizacji społeczno-politycznych
inne uwarunkowania
możliwość awansu zawodowego
W trzecim podejściu do badań nad uwarunkowaniami powodzenia i zadowolenia zawodowego, przeprowadzonych w końcu lat 90., określono ogólne wyznaczniki powodzenia w opinii badanych oraz skonkretyzowane uwarunkowania i wyznaczniki powodzenia zawodowego badanej zbiorowości.
Kolejność wyborów jest następująca:
Na pierwszym miejscu uplasowały się wyznaczniki profesjonalne dotyczące stanu kwalifikacji i kompetencji zawodowych (51% wyborów).
Kolejne miejsca przypadły:
wyznacznikom profesjonalnym, związanym z organizacją pracy i wyposażeniem stanowiska pracy (41,8% wyborów),
wyznacznikom społeczno-ekonomicznym, związanym ze strukturą społeczną i gospodarczą kraju i regionu (37,5%),
wyznacznikom biopsychicznym i osobowościowym, w tym dotyczącym struktury fizycznej, psychicznej i zdrowotnej organizmu,
wyznacznikom związanym z dobrym funkcjonowaniem rodziny.
Z powyższego układu wynika dość jednoznacznie, że wyraźnie dominują wyznaczniki profesjonalne, związane z zakładem pracy, z organizacją pracy i z człowiekiem pracy.
W toku postępowania badawczego z końca lat 90. Zastosowano także podejście skonkretyzowane, polegające na określeniu 15 możliwych uwarunkowań powodzenia i zadowolenia zawodowego jednym z czterech znaków skalowych : tak, raczej tak, raczej nie i nie. Następnie ustalono dla każdej możliwości przez każdą grupę zawodowo-działaniową odpowiednie średnie wyboru
( co zobrazowane jest w tabeli 13.). Pierwsze dwa miejsca w tabeli należą do grupy odpowiedzi pewnych „tak” i dominujących warunków powodzenia. Jako dominujące warunki powodzenia badacze wymienili:
w pełni wystarczające kwalifikacje i kompetencje zawodowe
chęć zdobycia środków egzystencjalnych dla rodziny
Miejsca 3-9 to odpowiedzi pozytywne, ale niepewne „raczej tak”, znaczące warunki powodzenia:
odpowiednia motywacja w angażowaniu się na rzecz działalności zawodowej
odpowiednie wykształcenie i przygotowanie zawodowe dobra orga
dobry klimat społeczny w kraju i środowisku
dobre wyposażenie stanowiska pracy i dobra organizacja w zakładzie pracy
dobre warunki materialne i zdrowotne rodziny
dobra organizacja działalności gospodarczej w kraju i w środowisku
zainteresowania i zdolności związane z wykonywanym zawodem
Odpowiedzi 10-14 to odpowiedzi negatywne, niepewne „raczej nie” a zarazem małoznaczące warunki powodzenia:
dobry klimat i stosunki koleżeńskie w grupie pracowniczej
chęć bycia dobrym pracownikiem i dojścia do mistrzostwa w zawodzie
dobra sytuacja zakładu pracy w strukturze gospodarczej kraju i regionu
troskliwość władz państwowych i samorządowych o normalny układ pracy
przepisy prawne gwarantujące ludziom pracy bezpieczeństwo i dochodzenie swoich racji
W grupie odpowiedzi negatywnych „nie” a zarazem nieznaczących warunków powodzenia zawodowego badani wymienili:
wyczuwalne poszanowanie ludzi pracy.