POWODZENIA I NIEPOWODZENIA ZAWODOWE
Głównymi wyznacznikami powodzenia szkolnego są:
- wyznaczniki społeczno- ekonomiczne,
- wyznaczniki związane z rodzina,
- wyznaczniki biopsychiczne i osobowościowe,
- wyznaczniki pedagogiczne w przypadku powodzeń szkolnych,
- wyznaczniki profesjonalne w przypadku powodzeń zawodowych.
Dominujące warunki powodzenia i zadowolenia zawodowego:
- odpowiednie właściwości psychofizyczne pracownika,
- wysokie kwalifikacje i kompetencje pracownicze,
- właściwy stosunek do pracy utrwalony pozytywnym systemem motywacyjnym,
- dostosowane do możliwości pracujących- treść, proces i warunki pracy,
- sprzyjający klimat społeczny dla pracy zawodowej.
1) od pracownika oczekuje się, aby: był on sprawny fizycznie i psychicznie a przy tym odznaczał się wysokim stopniem uświadomienia społeczno- zawodowego, postawą aktywną oraz podatnością na ciągle następujące zmiany.
Jego powinności i możliwości pracownicze wyznaczone są:
- stosunkiem do zadania zawodowego i społecznego,
- stosunkiem do samego siebie,
- stosunkiem do innych ludzi, w tym do przełożonych i współpracowników.
2) od współczesnego pracownika, niemal na każdym stanowisku pracy, oczekuje się coraz wyższych i możliwie wielostronnych kwalifikacji i kompetencji zawodowych. Podyktowane jest to głownie stenem i perspektywami rewolucji naukowo- technicznej i informatycznej oraz towarzyszącymi jej procesami: mechanizacji, automatyzacji, chemizacji, informatyzacji, humanizacji.
W strukturze zawodowej i kwalifikacyjnej ogółu pracowników wyróżnia się:
A) pracownik bez kwalifikacji: to osoba bez żadnego wykształcenia zawodowego mogąca wykonywać jedynie prace proste.
B) pracownik przyuczony do zawodu: to taki, który otrzymał minimum przygotowania zawodowego w powiązaniu z konkretnym stanowiskiem pracy, lecz nie uzyskali formalnych kwalifikacji zawodowych.
C) pracownik kwalifikowany: to taki, który zdobył odpowiednie kwalifikacje w szkole zawodowej( zasadniczej, średniej lub wyższej), czy też w innych formach organizacyjno- programowych kształcenia zawodowego. Są dzieleni na:
- pracowników z wykształceniem zasadniczym,
- pracowników z wykształceniem średnim,
- pracowników z wykształceniem wyższym.
D) pracownik wysoko kwalifikowany: to taki, który legitymuje się wyższym od obowiązującego w danym okresie i zawodzie wykształceniem ogólnym i zawodowym, a tym samym wiedzą, umiejętnościami i sprawnościami warunkującymi dobre, niezawodne i odpowiedzialne wykonanie każdego zadania zawodowego.
3) powodzenie w pracy zawodowej i zadowolenie z jej wykonania zależy d właściwego stosunku do pracy, szczególnie do sprzyjającej motywacji zawodowej.
Wp=f(K* M)
Wydajność pracy traktować można, jako funkcję kwalifikacji i motywacji pracownika. W przypadku motywacji, traktowanej, jako układ podniet pobudzających do działania i zachowania, warto sobie uświadomić, iż mogą to być bardzo różne podniety, w tym potrzeby człowieka, jego zadania, poglądy, przekonania.
4) niezmiernie ważnymi wyznacznikami powodzenia w pracy są dostosowane do możliwości pracujących- treść, proces i warunki pracy. Mówią o treści mamy na myśli głownie zadania pracowników wynikające ze społecznego podziały pracy i prowadzące do wytworów lub usług społecznie użytecznych. Jest to układ czynności i elementów składających się na proces pracy, uwarunkowanych właściwościami procesu technologicznego, zasadami organizacji i możliwościami człowieka pracującego. Istotnym elementem procesu pracy są: siła robocza, przedmioty pracy i środki pracy.
5) sprzyjający klimat społeczny pracy zawodowej uznaje się powszechnie za najdonioślejszy wyznacznik powodzenia zawodowego.
W tej tragicznej sytuacji społeczno- gospodarczej kraju trudno jest nawet przypuszczać, iż aktualny klimat społeczny dla działalności zawodowej może stanowić nawet w minimalnym stopniu wyznacznik powodzenia i zadowolenia zawodowego. Troska o sprzyjający klimat społeczny dla rzetelnej i efektywnej pracy zawodowej w każdym środowisku pracy, a tym bardziej kraju, jest, więc zarazem troską o dochodzenie do powodzenia zawodowo ogółu pracujących.
Linia rozwoju zawodowego jednostki, okresy działań zawodoznawczych:
- kształcenie przedzawodowe
- kształcenie pro zawodowe
- kształcenie zawodowe
- kształcenie ustawiczne dorosłych.
Możliwe i rzeczywiste uwarunkowania dochodzenia do powodzenia i zadowolenia zawodowego:
Trafny i przemyślany wybór zawodu,
Odpowiednie przygotowanie zawodowe,
Odpowiednie do zawodu i stanowiska pracy kwalifikacje pracownicze,
Współcześnie rozumiany sposób zatrudnienia zawodowego,
Dobrze zorganizowany i skutecznie przebiegający proces adaptacji społeczno- zawodowej
Zainteresowanie wykonywaną praca zawodową na odpowiednie stanowisku pracy,
Dobra organizacja pracy i właściwy dobór pracowników na odpowiednie stanowiska pracy,
Właściwe, nowoczesne warunki pracy, w tym materialne i społeczne uwzględniające wymogi humanizacji,
Dobra dyscyplina pracy, powiązana z odpowiedzialnością za realizowane zadania zawodowe,
Możliwie pełna identyfikacja z zawodem i stanowiskiem pracy,
Ciągle dążenie do sukcesu zawodowego, traktowanego, jako stała właściwość osobowości zawodowej,
Dobre wyniki racy zawodowej w ocenie indywidualnej, zespołowej i społecznej,
Zupełnie zadowalające, chociaż racjonalnie kształtowane zarobki, podyktowanymi sprawiedliwymi sposobami wynagrodzenia,
Obiektywna i sprawiedliwa ocena pracy i postawy zawodowej, wsparta systemem nagród, wyróżnień i zachęt,
Wysoka ranga działań humanizacyjnych w zakładzie pracy współczesnego układu gospodarczego,
Szeroko i poważnie traktowane ustawicznie, w tym szczególnie dalsze, uwzględniające procesy samokształcenia.
Stosowanie i korzystanie z możliwości awansu zawodowego i społecznego
Nieustanne wzbogacenie własnej osobowości zawodowej
Dochodzenie do roli podmiotu pracowniczego i do rozwiązywania na wysokim poziomie własnych problemów egzystencjonalnych, kulturowych i społecznych.
W aspekcie prakseologicznym kolejność owych uwarunkowań powodzenia i zadowolenie zawodowego będzie inna:
Warunki dominujące
- w pełni wystarczające kwalifikacje i kompetencje
- odpowiednie wynagrodzenie za pracą i chęć zdobywania środków do życia
- odpowiednia motywacja w angażowaniu się na rzecz działalności zawodowej
- dobry klimat społeczny dla pracy zawodowej w kraju i środowisku
- dobra organizacja i właściwe stosunki pracownicze w zakładzie pracy.
II. Warunki znaczące
- dobre nowoczesne wyposażenie zakładu
- odpowiednie warunki materialne i zdrowotne rodziny
- zainteresowania i zdolności oraz wysoka sprawność związana z wykonywanym zawodem
- postawa mobilna, inicjatywna i przedsiębiorcza
- dobry klimat i stosunki koleżeńskie w grupie pracowniczej
III. Warunki możliwe
- chęć bycia dobrym pracownikiem i dojścia do mistrzostwa
- wyczuwalne poszanowanie ludzi pracy
- dobra sytuacja zakładu pracy w strukturze gospodarczej kraju i regionu
- przepisy prawne gwarantujące ludziom pracy bezpieczeństwo i dochodzenie do swoich racji
- troskliwość Władź państwowych i samorządowych oraz pracodawców o normalny układ pracy
IV. Uwarunkowania wątpliwe
- dobre funkcjonowanie organizacji społeczno- zawodowych
- sprzyjające warunki bhp,
- wysoka ranga zawodu
- trafny wybór zawodu
- polecenia i rekomendacje osób znaczących.
Grupy wyznaczników powodzeń ludzkich
Warunki społeczno- ekonomiczne
-wysoka ranga pacy w społeczeństwie
- dobry klimat zakładu pracy zawodowej w kraju i w regionie
- wyczuwalne poszanowanie ludzi pracy
- dobra sytuacja zakładu pracy
- dobra sytuacja zakładu pracy w strukturze gospodarczej kraju i regionu
- przepisy prawne gwarantujące ludziom pracy bezpieczeństwo i dochodzenie do swoich racji
- troskliwość władz państwowych i samorządowych oraz pracodawców o normalny układ pracy
- stosowanie dla pracowników i członków ich rodzin świadczeń socjalnych
- nieustanne dążenie do humanizacji pracy
Stosowanie ocen pracowniczych i zasad honorowania zgodnie z formułą uniwersalną, iż praca powinna być podstawową, aczkolwiek nie jedyną miarą wartości człowieka
Warunki biopsychiczne i osobowościowe związane z możliwościami zainteresowaniami i postawami pracowniczymi:
- odpowiednie wykształcenie i przygotowanie do realizacji zadań zawodowych
- zainteresowanie zawodem i pracą zawodową wsparte pozytywną motywacją
- dobry stan zdrowia i sprzyjające cechy charakterologiczne
- mobilność, inicjatywność i przedsiębiorczości oraz systematyczność, dokładność, rzetelności i zdyscyplinowanie w pracy
- nieustanne podwyższanie swoich kwalifikacji, kompetencji
Warunki profesjonalne, związane z organizacją i honorowaniem pracy w zakładzie pracy
- właściwy dobór pracowników
- dobra, kompleksowa i wycinkowa organizacja pracy
- dobre, nowoczesne wyposażenie zakładu pracy,
- dobry klimat i koleżeńskie stosunki
- odpowiednie stosunki międzyludzkie z uwzględnieniem wszystkich relacji( pracownik- pracodawca, pracownik- pracownik itp.)
- sprawiedliwa ocena pracownika
Wiązanie zadań statusowych dla każdego zakładu pracy
-poszanowanie ludzkich kwalifikacji i kompetencji zawodowych, oraz maksymalne ich wykorzystanie
- kierować się wymogami współczesnego rynku pracy, ale także troską o stały związek z wysoko cenionym zespołem pracowniczym.
Warunki związane z ludzką egzystencją i zdrowotne w rodzinie
- odpowiednie wynagrodzenie za pracę i chęć zdobywania w sposób powszechnie uznany Śródków do życia
- odpowiednie warunki materialne i zdrowotne w rodzinie
- sprzyjające warunki kulturalnego i edukacyjnego rozwoju członków rodziny
- stworzenie poprzez pracę zawodową gwarancji, iż życie rodzinne układać się będzie pomyślnie pod każdym względem,
- traktowanie rodziny, jako środowiska głównego oparcia i wsparcia w trudnych sytuacjach związanych z działalnością zawodową.
Znaczące niepowodzenia zawodowe:
Zła organizacja działalności gospodarczej w kraju i środowisku,
Nieodpowiedni klimat społeczny w kraju i środowisku,
Niekorzystna sytuacja dawnych częściowo jeszcze aktualnych zakładów państwowych
Brak troskliwości władz państwowych i samorządowych o normalny układ pracy,
Formalnie wysoka a w rzeczywistości niska ranga pracy społeczeństwie,
Brak wyczuwalnego, na co dzień poszanowania ludzi pracy
Traktowanie pracowników jedynie, jako wykonawcę zleconego mu zadań zawodowych,
Stosowanie wynagrodzenia nie współmiernie niskiego do nakładu pracy
Nieprzestrzeganie lub zbyt powolne realizowanie podstawowych wymagań humanizacji pracy oraz jej warunków
Brak zagwarantowania prawnego ludziom pracy bezpieczeństwa i dochodzenia swoich racji.
Modele do regulowania problemów pracy i polityki: ( Borkowska)
Model amerykański: minimalizuje wpływ państwa na rozwiązanie problemów pracy. Stawia ona na odpowiedzialność jednostki za swój byt, rozwój i przyszłość. Nastawiony jest na „ człowieka sukcesu” i kadrę kierowniczą, jako główną siłę motoryczną. Jeżeli pracownik nie przynosi sukcesu lub przynosi korzyści malejące, traci pracę.
Model zachodnioeuropejski:
Zapewnia pracownikom godziwe warunki pracy, ochronę pracy i zabezpieczania społeczne,
Sytuuje wysoko partnerów społecznych, którzy odgrywają duża rolę w regulowaniu problemów pracy i polityki społecznej,
Doprowadza do relatywnie wysokiej produktywności
Model japoński jest nastawiony na pokojową i ścisła współpraca. Przyjmuje, że w każdym człowieku tkwi potencjał rozwojowy i należy w niego inwestować. Jest to, więc orientacja na „ człowieka organizacji” oddanego jej i rozwijającego się wraz z nią.