Uwarunkowania powodzeń i niepowodzeń szkolnych
Wincenty Okoń
Powodzenie szkolne jest zależne od:
- szkoły – a w niej nauczyciele oraz metody i środki ich działalności. Charakter nauczyciela, jego pozycja społeczna, warunki materialne, warunki zatrudnienia, warunki osobistego życia. Ważne są również metody i środki pracy nauczyciela
- uczeń
- warunki społeczne
- warunki domowe
Rodzaje niepowodzeń szkolnych:
- niepowodzenia ukryte – wiążą się z mniejszymi lub większymi brakami w opanowaniu jakichś wiadomości, umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń, występują u wielkiego odsetka uczniów; wówczas, gdy przyjmują postać jaskrawą, zaczynają im towarzyszyć okresowe oceny niedostateczne. Oceny te na ogół ulegają poprawieniu, lecz kryjące się za nimi zaniedbania i braki rzadko udaje się wyrównać.
- drugoroczność – należy do jawnych niepowodzeń szkolnych. Jest to zjawisko pozostawiania ucznia w tej samej klasie w ciągu dwu lub więcej lat. Zjawisko to jest wyrazem zdecydowanej rozbieżności między wymaganiami szkoły a postępami ucznia.
- odsiew szkolny – całkowite przerwanie nauki szkolnej przed ukończeniem szkoły. Tragiczne skutki, również społeczne.
Przyczyny niepowodzeń szkolnych:
- przyczyna ekonomiczno-społeczna: brak opieki nad dzieckiem, brak zdolności, braki intelektualne
- emocjonalne: wszelkie formy upośledzenia dziecka, utrudniające mu lub wręcz uniemożliwiające osiągnięcie powodzenia w nauce
- szkolne: organizacyjne ( brak elastyczności w organizacji roku szkolnego i w programie kształcenia, lekceważenie różnic indywidualnych między uczniami), dydaktyczne (braki w wiadomościach i umiejętnościach z przedmiotów podstawowych czyli j. polskiego i matematyki)
Niepowodzenia dydaktyczne wg Kupisiewicza:
- popełnianie przez nauczycieli w czasie lekcji błędy metodyczne, polegające na słabej znajomości procesów nauczania i uczenia się
- niedostateczna znajomość uczniów przez nauczycieli
- brak ze strony szkoły opieki nad uczniami opóźnionymi w nauce
Zapobieganie niepowodzeniom:
- dobra znajomość procesu powstawania niepowodzeń, ich etiologii
- dobra atmosfera wychowawcza w klasie i szkole, w domu
- zaangażowanie całej szkoły w zapobieganie niepowodzeniom
Fazy powstawania niepowodzeń wg Konopnickiego:
Faza ukrytego niepowodzenia – zaczyna się od niezadowolenia ucznia z pracy w szkole: nie rozumie problemu na lekcji, nie nadąża za rozwiązywaniem zadań, stwierdza, że inni są lepsi.
Faza opóźnienia szkolnego – braki, które nawet wbrew dobrym intencjom ucznia uniemożliwiają mu pełne uczestnictwo w pracy. Nie mogąc nadążać za innymi, zaczyna on unikać wykonywania zadań szkolnych.
Faza jawnego niepowodzenia – pojawiają się pierwsze oceny niedostateczne. Uczeń broni się przed udziałem w życiu klasy, czuje się wyizolowany z życia szkolnego, traci wiarę we własne możliwości
Faza związana z brakiem promocji do klasy wyższej – świadom swojej ułomności uczeń kieruje się często na złą drogę, wchodząc w trwałe konflikty ze szkołą, a często także z rodziną i otoczeniem społecznym.