OCZODÓŁ

Znajdują się tu:

- gałka oczna,

- ciało tłuszczowe oczodołu,

- mięśnie zewnętrzne + ich powięzie.

W części przedniej usytuowany jest aparat ochronny oka.

Ściany oczodołu:

GÓRNA: część oczodołowa kości czołowej i skrzydło mniejsze kości klinowej.

BOCZNA: skrzydło większe kości klinowej i wyrostek czołowy kości jarzmowej.

DOLNA: kość jarzmowa, kość szczękowa, wyrostek oczodołowy kości podniebiennej. Znajduje się tu bruzda podoczodołowa.

PRZYŚRODEK: wyrostek czołowy szczęki, kość łzowa, blaszka oczodołowa kości sitowej, trzon kości klinowej. Znajduje się tu dół woreczka łzowego ograniczony grzebieniami łzowymi przednim i tylnym.

Brzeg nadoczodołowy (margo supraorbitalis) – KOŚĆ CZOŁOWA

Brzeg podoczodołowy (margo infraorbitalis) – SZCZĘKA I KOŚĆ JARZMOWA

Szczelina oczodołowa górna fissura orbitalis superior:

1. Pomiędzy skrzydłami kości klinowej; prowadzi do środkowego dołu czaszki.

2. ZAWARTOŚĆ: n. okoruchowy, bloczkowy, odwodzący, oczny, żyła oczna górna, gałąź górna żyły ocznej dolnej, gałązki splotu jamistego.

Szczelina oczodołowa dolna fissura orbitalis inferior:

1. Pomiędzy skrzydłem większym k. klinowej a trzonem szczęki; prowadzi do dołu skrzydłowo-podniebiennego i podskroniowego.

2. ZAWARTOŚĆ: n. podoczodołowy, jarzmowy, tętnica podoczodołowa, gałąź dolna żyły ocznej dolnej.

Kanał wzrokowy canalis opticus:

1. W skrzydle mniejszym kości klinowej.

2. ZAWARTOŚĆ: n. wzrokowy i t. oczna.

Kanał nosowo-łzowy canalis nasolacrimalis:

1. Przedłużenie dołu woreczka łzowego; utworzone przez szczękę, kość łzową i małżowinę nosową dolną.

2. ZAWARTOŚĆ: przewód nosowo-łzowy (do przewodu nosowego dolnego)

Otwory sitowe przednie (do przedniego dołu czaszki) i tylne (do zatoki klinowej i komórek sitowych) -> zawierają naczynia i nerwy sitowe.

Kanał podoczodołowy (zaczyna się bruzdą podoczodołową, kończy otworem podoczodołowym; zawiera naczynia i nerw podoczodołowy).

APARAT OCHRONNY OKA

Tworzą go:

1. Powieki,

2. Spojówka,

3. Narząd łzowy.

POWIEKI:

Powieka górna/dolna (palpebra superior/inferior) oddzielone szparą powiekową (rima palpebrarum), posiadającą dwa kąty oka – boczny i przyśrodkowy (angulus oculi laterialis/medialis). Powieki łączą się ze sobą spoidłami od których odczodzą więzadła powiekowe przyśrodkowe/boczne (ligamentum palpebrale mediale/laterale).

TARCZKI

Wewnątrz powiek znajdują się tarczki górna/dolna (trasus superior/inferior) zbudowane z tkanki łącznej zbitej. Są łukowato wygięte, a tarczka górna jest znacznie wyższa od dolnej. Od tarczek i więzadeł odchodzi przegroda oczodołowa, która zamyka wejście do oczodołu.

MIĘŚNIE POWIEK

Mięsień okrężny oka (m. orbitalis oculi) – mięsień wyrazowy, unerwiony przez VII, umożliwia mruganie oraz silna zaciskanie powiek.

Mięsień dźwigacz powieki górnej (m. levator palpebrae superioris) – unerwiony przez III, posiada 2 blaszki (powierzchowną i głęboką), przyczepia się do tarczki i tkanki podskórnej powieki. Unosi powiekę (porażenie > całkowite opadanie powieki).

Mięsień tarczkowy górny (m. tarsalis superor) – płaski mięsień gładki unerwiony współczulnie, pomiędzy tarczką, a mięśniem dźwigaczem.

Mięsień tarczkowy dolny (m. tarsalis inferior) – przedłużenie mięśnia prostego dolnego oka.

MIĘŚNIE TARCZKOWE – utrzymują prawidłową szerokość szpary oka.

GRUCZOŁY

Łojowe do rzęs oraz gruczoły tarczkowe do krawędzi tylnej powiek.

SPOJÓWKA (tunica conjunctiva)

Pokrywa tylną powierzchnię powiek (spojówka powiek) oraz przednią powierzchnię twardówki (spojówka gałki ocznej). Oddzielone są sklepieniami spojówek górnym/dolnym. Znajduje się między nimi szczelina – worek spojówkowy, a w kącie przyśrodkowym znajduje się mięsko łzowe (caruncula lacrimalis).

NARZĄD ŁZOWY

Gruczoł łzowy (glandula lacrimalis) podzielony przez ścięgno mięśnia dźwigacza powieki górnej na część górną i dolną (oczodołową i powiekową). Przewodziki odprowadzające (ok. 10) odprowadzają łzy do górnego sklepienia spojówki, a stąd łzy spływają na powierzchnię gałki ocznej do przyśrodkowej części woreczka spojówkowego (jeziorka łzowego). W pobliży przyśrodkowego kąta oka znajduje się brodawka łzowa z punktami łzowymi, z których łzy odpływają do woreczka łzowego przez kanaliki łzowe. Z woreczka przewodem nosowo-łzowym do dolnego przewodu nosowego.

MIĘŚNIE OKA

Dzielą się na proste i skośne, rozpoczynają się we wspólnym miejscu – pierścieniu ścięgnistym wspólnym (anulus tendineus communis), skąd rozbiegają się ku przodowi gałki ocznej. Ich przyczepy leżą nieco do przodu od równika gałki ocznej.

MIĘŚNIE PROSTE OKA – stanowią 2 pary antagonistów

1. Mięsień prosty boczny (musculus rectus bulbi lateralis) – skurcz powoduje odwodzenie gałki ocznej.

2. Mięsień prosty przyśrodkowy (musculus rectus bulbi medialis) – skurcz powoduje przywodzenie gałki ocznej

3. Mięsień prosty górny (musculus rectus bulbi superior) – unosi przedni biegun gałki ku górze, wspomaga przy przywodzeniu gałki ocznej, obraca gałkę dookoła osi strzałkowej w stronę przyśrodkową

4. Mięsień prosty dolny (musculus rectus bullbi inferior) – obniża przedni biegun gałki ku dołowi, wspomaga przy przywodzeniu gałki ocznej, obraca gałkę dookoła osi strzałkowej w stronę boczną

MIĘŚNIE SKOŚNE OKA

1. Mięsień skośny górny (musculus obliquus bulbi superior) – najdłuższy z mięśni gałki ocznej, biegnie z pierścienia wspólnego ku bloczkowi (trochlea), po przejściu przez bloczek zagina się pod ścięgnem mięśnia prostego górnego i przyczepia się na górnobocznej powierzchni gałki ocznej; obraca powierzchnię górną gałki w stronę przyśrodkową, obniża i odwodzi biegun przedni gałki.

2. Mięsień skośny dolny (musculus rectus bulbi inferior) – najkrótszy z mięśni gałki ocznej, rozpoczyna się na dolnej części grzebienia łzowego tylnego, kończy na bocznej powierzchni gałki ocznej; obraca górną powierzchnię gałki ku bokowi, unosi i odwodzi biegun przedni.

UNERWIENIE:

III:

-m. prosty górny, dolny, przyśrodkowy, skośny dolny

IV:

-m. skośny górny

VI:

-m. prosty boczny

UNACZYNIENIE

Głównym naczyniem oka jest tętnica oczna (arteria ophthalmica) będąca gałęzią tętnicy szyjnej wewnętrznej; przechodzi do oczodołu jako pierwsza z jej wielkich gałęzi, razem z nerwem wzrokowym przez kanał wzrokowy. Początkowo bocznie, potem kieruje się ku przyśrodkowej powierzchni i kątowi oka. GAŁĘZIE:

1. T. środkowa siatkówki – wnika do n. wzrokowego i unaczynia wewnętrzne warstwy siatkówki

2. T. rzęskowe tylne długie i krótkie – przebijają twardówkę i dochodzą błony naczyniowej oka

3. T. łzowa – do gruczołu łzowego

4. T. mięśniowe – mięśnie zew. Gałki ocznej

5. T. sitowe tylna i przednia – wychodzą z oczodołu przez swoje otwory, unaczyniają PRZEDNIA(opona twarda przedniego dołu czaszki), TYLNA(komórki sitowe tylne, część błony śluzowej jamy nosowej, zatokę klinową).

6. T. powiekowe boczne/przyśrodkowe – tworzą łuki tętnicze unaczyniające powieki

7. T. nadoczodołowa, nadbloczkowa i grzbietowa nosa – skóra czoła i grzbietu nosa

Żyła oczna górna (v. ophthalmica superior) – zbiera krew z górnego obszaru oczodołu i gałki ocznej za pośrednictwem żył wirowatych, uchodzi przez szczelinę oczodołową górną do zatoki jamistej.

Żyła oczna dolna (v. ophthalmica inferior) – zbiera krew z dolnej partii oczodołu i dolnych żył wirowatych, dzieli się na 2 gałęzie (górną, uchodzącą do żyły ocznej górnej, i dolną która uchodzi do żyły podoczodołowej, dalej do szczelino oczodołowej dolnej i splotu skrzydłowego).

NERWY

NERW WZROKOWY II (n. opticus) – jest nerwem czuciowym przesyłającym informacje czuciowe z siatkówki do ośrodków wzrokowych w mózgowiu. Wyróżnia się 4 części (wewnątrzgałkową, oczodołową, kanałową, wewnątrz czaszkową). Dalej nerw łączy się w skrzyżowanie wzrokowe (chiasma opticum), który poprzez pasma wzrokowe (tractus opticus) dociera do międzymózgowia i śródmózgowia. Jest właściwie wypustką ośrodkowego układu nerwowego, otoczoną 3 blaszkami odpowiadającymi oponom mózgowia.

NERW OCZNY V₁ (n. ophthalmicus) – dzieli się na 3 zasadnicze gałęzie:

1. Nerw łzowy (n. lacrimalis) – najbardziej bocznie unerwia gruczoł łzowy, skórę kąta oka i powiekę górną

2. Nerw czołowy (n. frontalis) – oddaje 2 gałęsie – nerw nadoczodołowy i nadbloczkowy, unerwiające skórę

3. Nerw nosowo-rzęskowy (n. nasociliaris) – n. rzęskowe długie unerwiające gałkę oczną, gałąź łącząca ze zwojem rzęskowym, nerwy sitowe do jamy nosowej, nerw podbloczkowy – skóra powieki górnej i kąta przyśrodkowego oka

NERW OKORUCHOWY III (n. oculomotorius) – wychodzi w dole międzykonarowym, zaopatruje większość mięśni zewnętrznych gałki ocznej oraz mięsień rzęskowy i mięsień zwieracz źrenicy (przywspółczulnie). W oczodole dzieli się na gałąź górną i dolną. Gałąź górna wchodzi między mięsień dźwigacz powieki górnej i m. prosty górny (unerwia je), a gałąź dolna dzieli się na 3 mniejsze gałązki, unerwiające mięśnie prosty dolny, prosty przyśrodkowy i skośny dolny. Ponadto oddaje gałąź do zwoju rzęskowego.

NERW BLOCZKOWY IV (n. trochlearis) – unerwia ruchowo m. skośny górny, jako jedyny wychodzi po stronie grzbietowej pnia mózgu, owija się wokół konaru, potem w ścianie zatoki jamistej i dostaje się do oczodołu przez szczelinę górną.

NERW ODWODZĄCY VI (n. abducens) – unerwia ruchowo m. prosty boczny, wychodzi między mostem i rdzeniem przedłużonym. Dalej w świetle zatoki jamistej i podobnie jak poprzednie przez szczelinę górną.

Zespół Hornera – uszkodzenie części szyjnej pnia współczulnego (pozbawia gałkę oczną unerwienia współczulnego po tej samej stronie) OBJAWY:

- zwężenie źrenicy,

- opadnięcie górnej powieki, zwężenie szpary powiek,

- głębsze osadzenie gałki w oczodole,

- brak pocenia się na twarzy i szyi,

- rozszerzenie naczyń krwionośnych na twarzy i szyi.

ZWÓJ RZĘSKOWY

Dochodzą do niego włókna poprzez 3 korzenie:

1. Korzeń przywspółczulny – okoruchowy, z jądra dodatkowego n. okoruchowego, do mięśnia rzęskowego i zwieracza źrenicy.

2. Korzeń współczulny – ze zwoju szyjnego górnego, do rozwieracza źrenicy.

3. Korzeń czuciowy – włókna czuciowe z gałki ocznej do nerwu wzrokowego.