ARCHITEKTURA BIZANTYJSKA

Głównym ośrodkiem kultury bizantyjskiej stała się stworzona przez ambitnego Konstantyna Wielkiego nowa stolica w Bizancjum u wylotu cieśniny Bosfor do morza Marmara przemianowana od jego imienia na Konstantynopol.
Kościoły bizantyjskie wznoszono z cegły. Mury na zewnątrz zostawiono w stanie surowym, urozmaicano je wnękami, rozczłonkowywano naprzemianległymi pasami cegieł lub ozdabiano mozaiką.
Najwybitniejszym osiągnięciem konstrukcyjnym architektury bizantyjskiej jest kopuła na kwadracie, będąca centralnym akcentem budowli. Zasada jej konstrukcji polega na pracy łuków opartych na czterech masywnych filarach, ustawionych w narożach kwadratu, na które przenosi obciążenie z wieńczącej czaszy potężny pierścień. Łuki w przecięciu z czaszą tworzą cztery trójkąty sferyczne zwane pantetywami.
Powstało wiele odmian układu rzutu poziomego z centralnie umieszczoną kopułą na podstawie koła, wieloboku frontowego, kwadratu i równoramiennego krzyża greckiego.

Architektura bizantyńska cechuje się przejęciem tradycji rzymskich, wczesnochrześcijańskich oraz hellenistycznych i orientalnych, zwłaszcza perskich. Rozwinęła się w końcowym okresie cesarstwa rzymskiego i pod panowaniem cesarzy bizantyńskich. Objęła tereny dzisiejszej Grecji, Macedonii, Bułgarii i Serbii. Wraz z ekspansją terytorialną Cesarstwa Bizantyńskiego obszar jej oddziaływania poszerzył się na Italię, północną Afrykę i Turcję. Jej wpływy są zauważalne w architekturze Armenii, Gruzji i Rusi, a nawet w Polsce. W jej historii wyróżnia się zazwyczaj trzy okresy: