Jedną z podstawowych grup, z jakimi mamy do czynienia, jest rodzina. Spełnia ona dwie niezwykle istotne funkcje: zapewnia ciągłość biologiczną oraz przekazuje dziedzictwo kulturowe.
Rodzina zaspokaja ponadto potrzeby emocjonalne swoich członków, daje im poczucie bezpieczeństwa. Wychowując dzieci, rodzice przekazują im szereg norm i zasad. To rodzice są pierwszymi nauczycielami zachowań społecznych. Poza wymienionymi funkcjami rodzina pełni wiele innych. Najważniejsze z funkcji społecznych rodziny wymieniono w poniższej tabeli.
| Funkcje społeczne rodziny |
|---|
| Funkcja socjalizacyjna |
| Funkcja materialno-ekonomiczna |
| Funkcja prokreacyjna |
| Funkcja opiekuńcza |
| Funkcja kulturalna |
| Funkcja alokacyjna |
| Funkcja rekreacyjna i towarzyska |
Rodzina jako grupa społeczna, istniejąca od tysiącleci i we wszystkich kręgach kulturowych świata, występuje w wielu formach i niełatwo dokonać jej prostej typologii i klasyfikacji. Zamieszczona poniżej tabela prezentuje najważniejsze typy rodziny.
| Najważniejsze typy rodzin |
|---|
| Rodzina monogamiczna |
| Rodzina poligamiczna |
| Poliginia |
| Poliandria |
| Rodzina nuklearna |
| Rodzina wielopokoleniowa |
| Rodzina endogamiczna |
| Rodzina egzogamiczna |
| Rodzina patriarchalna |
| Rodzina matriarchalna |
| Rodzina partnerska |
| Rodzina matrylinearna |
| Rodzina patrylinearna |
| Rodzina bilateralna |
Warto pamiętaćRodzina jest naszą pierwszą szkołą życia społecznego – właśnie w niej uczymy się najważniejszych zasad, obowiązujących w grupie i społeczeństwie. Poprzez kontakt z rodzicami i rodzeństwem uczymy się norm i zasad życia społecznego. Rodzina zapewnia opiekę i bezpieczeństwo, przekazuje także tradycje rodzinne, narodowe i religijne. Gwarantuje również ciągłość pokoleń przez wydawanie na świat potomstwa.
Pojęcia- rodzina – grupa społeczna, w której relacje i interakcje oparte są na intymnym związku, wzajemnym uczuciu, współodpowiedzialności
Polityka rodzinna:
Całokształt norm prawnych, działań i środków przeznaczonych przez państwo w celu stworzenia odpowiednich warunków życia dla rodziny, jej powstania, prawidłowego funkcjonowania i spełniania przez nią wszystkich społecznie ważnych ról.
Cele polityki rodzinnej:
zapewnianie rodzinie warunków zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych i bytowych,
sprzyjanie odpowiedniemu poziomowi prokreacji,
zapewnienie warunków kształcenia i wychowania młodego pokolenia,
tworzenie warunków do łączenia … ,
oddziaływanie na kształtowanie pożądanego układu stosunków w rodzinie,
oddziaływanie na kształtowanie pożądanego układu stosunków między rodziną a instytucjami państwowymi i społecznymi,
spełnianie roli czynnika interweniującego wszędzie tam, gdzie zagrożona jest realizacja funkcji rodziny.
Teoretyczne podejścia do polityki rodzinnej (determinanty):
globalne (uwzględnianie tendencji globalnych),
nauki społecznej Kościoła (duże znaczenie w krajach religijnych),
oparte na solidaryzmie (rodziny, które podjęły się trudu posiadania dzieci zasługują na wsparcie reszty społeczeństwa),
skrajnie liberalne (państwo nie powinno pomagać rodzinie – dopuszczalna pomoc charytatywna),
oparte na prawach rodziny,
oparte na prawach dziecka (dotyczy m.in. prawa skarżenia rodziny przez dzieci),
postęp cywilizacyjny (państwo, samorząd przejmuje niektóre funkcje rodziny – równy start życiowy),
demograficzne (rodzina jako producent dzieci),
funkcjonalne (rodzina staje się najważniejszym podmiotem polityki społecznej, pomoc rodzinie –> jednostce),
konserwatywno-pragmatyczne (odwrotność funkcjonalnego: pomoc jednostce –> rodzinie),
biurokratyczno-fiskalne (względy fiskalne ograniczają politykę rodzinną).
SNK: rodzina jako podmiot nie do końca samodzielny nie jest w stanie sama sobie wszystkiego zapewnić, trzeba ją wspierać z zewnątrz.
Funkcje rodziny:
prokreacja
socjalizacyjna (rodzina uczy jej członków funkcjonowania w społeczeństwie, zachowań prospołecznych)
materialno-ekonomiczna (rodzina zdobywa środki na swoje utrzymanie, niektóre prowadzą swój biznes, wytwarzanie pewnych dóbr na własne potrzeby)
ekspresyjna – umożliwianie rozwijania swoich predyspozycji
opiekuńczo-zabezpieczająca
kontroli społecznej
seksualna
klasowa
kulturalna
rekreacyjno-towarzyska (łączy się z socjalizacyjną)
Typy rodzin (wg Rodman’a):
patriarchat – mocna, dominująca rola mężczyzny,
zmodyfikowany patriarchat – silne normy patriarchalne modyfikowane przez normy egalitarne,
transformacyjne równouprawnienie – normy patriarchalne są wypierane przez normy egalitarne,
równouprawnienie – silne normy równouprawnienia.
Lub : matriarchalna, patriarchalna, partnerska.
Czynniki ograniczające funkcje:
rozbicie
zakłócenia stosunków międzyosobowych
konflikty w systemie wartości
sytuacje kryzysowe: związane z fazami rozwoju, zdarzeniami losowymi, patologiami społecznymi;
Program polityki rodzinnej został opracowany na lata 1997 - 2005 r., ale niektóre jego rozwiązania sięgają 2010 r.
Zakres działania programu obejmuje następujące dziedziny:
- warunki realizacji ekonomicznej funkcji rodziny,
- warunki mieszkaniowe rodzin,
- warunki realizacji opieki nad dzieckiem,
- warunki realizacji wychowawczej i kulturalnej funkcji rodziny,
- ochrona prawna rodziny,
- ochrona zdrowia rodziny,
- pomoc rodzinom z osobą niepełnosprawną,
- pomoc rodzinie zagrożonej dysfunkcją.
Dwa typy polityki rodzinnej: bezpośrednia (świadczenia socjalne, podatkowe, usługi społeczne)
Pośrednia ( obejmuje działania , których celem są szersze działania : przeciwdziałanie bezrobociu, polityka mieszkaniowa, opieka zdrowotna itp.)
Piramida Maslowa: potrzeby fizjologiczne, potrzeba bezpieczeństwa, potrzeba przynależności, potrzeba uznania, potrzeba samorealizacji.
Podstawą systemu wartości są: praca , rodzina, religia.
Cele polityki społecznej
poprawa pozycji grup słabszych ekonomicznie i społecznie oraz profilaktyka (H. Lampert),
organizowanie postępu społecznego (J. Danecki),
łagodzenie nierówności społecznych (G. Esping-Andersen),
ochrona przed niezaspokojeniem elementarnych i rozwojowych potrzeb człowieka (J. Szupińska).
Zasady polityki społecznej
przezorność (zaszczepić w społeczeństwie przezorne działania z myślą o przyszłości),
samopomocy (pomaganie sobie nawzajem),
solidarności (akceptowanie potrzeb innych grup społecznych),
pomocniczości (zasada decentralizacyjna),
partycypacji,
samorządności (by pewne grupy miały swoją samorządną reprezentację,
doba wspólnego,
wielosektorowości (nie tylko jeden cel polityki społecznej, ale szersze spektrum działania).
Instrumenty polityki społecznej
Ekonomiczne
Prawne
Informacyjne
Kadrowe
Kształtowania przestrzeni
Małżeństwo- to związek dwóch osób zazwyczaj kobiety i mężczyzny , zatwierdzony prawnie i społecznie.
Konkubinat- nieformalny związek dwóch osób, pozostających we wspólnym pożyciu bez jego usankcjonowania w świetle prawa.
Zarejestrowany związek partnerski (nazywany też formalnym związkiem partnerskim) – usankcjonowany prawem związek cywilny dwóch osób. Osoby stanowiące związek partnerski nazywane są partnerami lub partnerkami. Skutki prawne rejestrowanych związków partnerskich są podobne zarówno do konkubinatu jak i małżeństwa w sensie prawnym, ale są to trzy różne pojęcia. Oficjalna rejestracja związków partnerskich nie ma charakteru ceremonii ślubu małżeńskiego i jest zazwyczaj ograniczona jedynie do złożenia podpisów przez partnerów w obecności urzędnika lub notariusza.