Rodzina - mała, pierwotna grupa społ., instytucja, jej funkcje to prokreacja, socjalizacja i miłość. Pierwsze środowiska życia człowieka. 2 stanowiska:
1. ewolucjonistyczne - pierwszą formą małżeństwa był bezład połciowy. Rodzina przeszła ewolucję rozwoju, monogamia jest najbardziej zaawansowana. Backofen, Morgan, Engels.
2. funkcjonaliści - polemizowali z ewolucjonistami, Westmark, Malinowski, Levi - Struss,
Le Play - zapoczątkował badania nad rodziną w aspekcie uwarunkowań środowiskowo- ekonomicznych. Warunkiem dobrego funkcjonowania społeczeństwa jest dobra rodzina. Rodzina rodowa jest dobra na dziś, bo nie zatraciła wartości moralno- społecznych i jest w stanie sprostać wyzwaniom i konfliktom.
Perspektywy badawcze (po II wojnie światowej):
1. strukturalno- funkcjonalna- rodzina to podsystem będący częścią systemu społecznego. Badaniom poddano odniesienia rodziny do całego systemu i do roli jednostek w ramach rodziny jako podsystemu. Parsons, Bales, Goode.
2. interakcyjna- badała organizację wewnętrzną ról rodzinnych, proces interakcji, wpływ członków rodziny na siebie, rodzinę jako całość, lokalizację autorytetu i władzy, małżeńskie konflikty. Mead, Burgess, Wolfe, Winch.
3. instytucjonalna- rodzina to instytucja zaspokajająca potrzeby społeczne tj.prokreacji i socjalizacji. To niezastępowalna element życia społecznego. Różnice w formach i strukturze rodziny tłumaczyli różnicami kulturowymi. Zimmerman, Sirjamski, Schelsky, Claesseus.
Gerontologia- podejście zwracające uwagę na cykle życia rodzinnego jako źródło zmian w formach i zakresie interakcji członków rodziny. Wydłużające się życie ludzi (lepsza medycyna i standard życia) dał początek gerontologii, wiedzy społecznej na temat procesu starzenia się i starości. Duvall, Winnicott.
Teoria wymiany społecznej- wizja społecznej interakcji jako poszerzonego rynku, na którym każdy działa tak, by zmaksymalizować zysk. Jednostka ofiaruje partnerom interakcji zachowanie, którego najbardziej oczekują. Jednostka też zachowania jakie sama najbardziej ceni niezależnie od ceny jaką inni za nie płacą. Homans, Blau, Turner, Kelley, Nye, Edwards, Emerson.
Teoria ludzkiej ekologii- koncentruje się na człowieku jako jednostce biologicznej będącej członkiem wspólnoty rodzinnej w jego interakcjach ze środowiskiem naturalnym. Rodzina to niezależny od fizycznego i społecznego środowiska czynnik zmian. Naturalne środowisko nie determinuje życia jednostki i rodziny, ale nakłada na nie pewne ograniczenia i stwarza konkretne szanse. Paulucci, Hook, Clarke, Bateson, Hawley.
Konfliktowa teoria rodziny- zakłada istnienie powszechnego egoizmu i na tym tle wszechobecny konflikt. Rodzina funkcjonuje na zasadzie równowagi- dominacji i podporządkowania. Zadaniem socjologa jest identyfikacja i opis konfliktogennych sfer życia rodzinnego, by wykazać jakie są drogi efektywnego jej funkcjonowania- pomimo nieusuwalnego źródła konfliktu. Korzenie: Hobbes, Marks, Engels, Freud, Simmel. Nowi zwolennicy: Bernard, Coser, Mills, Skolnicka.
Teoria ludzkiego komunikowania się- komunikacja to faza ludzkich relacji. W jej ramach socjologowie dokonują selekcji norm porozumiewania się. Teoria zajmuje się symbolami, sposobami ich powstania i interpretowania i społecznej konsekwencjami dotyczącymi relacji symbolu do osób, które się nimi posługują.
Typy metafor rodziny:
- rodzina jako mikrostruktura
- jako system wymiany
- jako system wymiany
Rodzina to mała grupa o szerokim wachlarzu relacji (emocjonalne, seksualne, władzy).
Apella, Clark, Fitzpatrick, Giddens, Parsons, Toloff.
Feministyczna teoria rodziny- skupiająca uwagę na analizie podporządkowania kobiety mężczyźnie. To wizja rodziny i świata z punku widzenia negatywnych doświadczeń kobiety.
Gender- społeczne uwarunkowanie i wyakcentowanie różnic między mężczyznami a kobietami i wykorzystanie tego do legitymizacji oraz utrwalenia relacji sprawiedliwości i wykorzystywania kobiet. Relacje gender to relacje władzy.
Rodzina widziana jest w terminach klasy, uwarunkowań kulturowych i seksualnych podziałów.
Connell, Ferguson, MacKinnon, Oakley, Rich.
Polska socjologia rodziny- początki- stan międzywojenny (Krzywicki, Znaniecki, Mysłakowski, Szczurkiewicz). Potem był zastój do lat 60- tych.
Aspekty polskiej socjologii rodziny:
1. Ogólna sytuacja rodziny i tendencje zmian w sytuacji rodziny w związku ze zmianami makrostrukturalnymi w kraju, a w szczególności industrializacji, urbanizacji i sekularyzacji.
2. Badania nad rodzinami z różnych klas i nad świadomościowymi modelami rodziny.
3. Problematyka rodzinna z pogranicza socjologii rodziny i demografii.
4. Kultura masowa i jej wpływ na modele i style życia małżeńskiego.
5. Rodzina w aspekcie życia seksualnego.
6. Rodzina i jej sytuacja materialna.
7. przygotowanie do małżeństwa i rodziny.
8. Rodzina- wychowanie- osobowość.
9. Uwarunkowania trwałości małżeństwa i rodziny.
10. Patologia i dezintegracja rodziny.
Teoria jakości i stabilności małżeństwa- tłumaczy stabilność lub dezintegrację małżeństwa na bazie jakości. Małżeństwa o wysokiej jakości małżeńskiego życia są stabilne, o niskiej niestabilne. Jest tak dlatego, że partnerzy w małżeństwie o niskiej jakości szukają alternatywy w życiu samotnym, lub innym związku, mając nadzieję, że będzie prezentował on wyższą jakość małżeńsko- rodzinnego pożycia.
Spanier, Lewis.


I. Rodzina w swym wymiarze jednostkowym i społecznym

1. Rodzina naturalnym środowiskiem człowieka
Człowiek jest z natury istotą społeczną. Społeczeństwo dla niego- koniecznym warunkiem rozwoju, a nie celem.
Rodzina- pierwsza forma życia społecznego odpowiadająca na najważniejsze potrzeby człowieka. Decyduje o tym,
że skądś pochodzimy, że gdzieś jest początek naszego istnienia. To najtrwalszy element życia. Trwały charakter rodziny jest wzmacniany przez ideologie rodziny- głównie katolicką. Rodziny w różnych kulturach różnią się, ale jej istnienie jest powszechna przestrzeni i czasie. Posiadanie jej stanowi naczelną wartość w ogólnie przyjętym systemie wartości. Rodzina jest więc atrakcyjną grupą pierwotną, w której człowiek znajduje szczęście i zadowolenie, bo ludzie z natury są stworzeni do życia we dwoje.
Życie małżeńsko- rodzinne można analizować i widzieć w kategoriach potrzeb, a naturalny charakter mają instytucje, które regulują ich zaspokajanie. W szczególności rodzina zaspokaja potrzebę seksualną i psychospołeczną.

2. Rodzina, a seksualny wymiar człowieka
Seksualność wyraża się tym, kim jednostka jest jako osoba cielesna, posiadająca określone potrzeby.
Ludzka seksualność jest wielowymiarowa:
- ma charakter fizyczny- wyraża się w pragnieniu kontaktu, zadowolenia, intymności i fizycznej przyjemności.
- ma charakter osobowy- każda osoba jest seksualna na swój sposób.
- ma charakter wartościujący- słowa i pojęcia tj. miłość, sprawiedliwość, norma, powinność mają charakter etyczny,
są istotne dla zrozumienia seksualności.
- ma wymiar duchowy- kontakt seksualny to także kontakt duchowy.
- ma wymiar społeczny
Komplementarny charakter ludzkiej płciowości- ludzka seksualność ma swoje ukierunkowania na osobę odmiennej płci.
Konsekwencje, że czł. rodzi się mężczyzną lub kobietą:
1. różnice somatyczne między kobietą a mężczyzną
2. zróżnicowanie w ich wymiarach somatycznych- w umięśnieniu, sile fizycznej, barwie głosu
3. różnice w psychice
4. konsekwencje społeczne
Płciowość, będąca integralną częścią każdego, została ukształtowana przez czynniki kulturowe na gruncie różnic biologicznych. Nauka i kultura określa ich wzajemne relacje- prawa, obowiązki, role społeczne.
W podziale na płeć istnieje „dialektyczna jedność przeciwieństw”- dla mężczyzny kobieta, a dla kobiety mężczyzna jest wartością której szukają.
Pożycie seksualne jest częścią składową tego, co jest określane jako szczęście. Stanowi dla małżonków pomoc w przejściu na wyższy stopień osobowych interakcji. Jest to niższa warstwa miłości i musi stale przekraczać warstwę popędową realizując wartości wyższe.
Sposoby odniesienia w poziomie życia seksualnego:
- jednostronna świadomość
- powierzchowne interakcje
- pełna wzajemność- tylko ona umożliwia interpersonalny kontakt, na bazie którego rodzi się głęboka więź.
Warunkiem udanego życia seksualnego jest znajomość różnic w psychice mężczyzny i kobiety i świadomość różnych oczekiwań.
Pożycie seksualne będąc odpowiedzią na biologiczno- psychiczne potrzeby człowieka, jest faktorem trwałości małżeństwa.

3. Rodzina odpowiedzią na psychospołeczne potrzeby człowieka
W każdym istnieje zapotrzebowanie na przyjaźń, miłość i przynależność do określonej grupy ludzi.
Podstawowymi cechami tych grup są:
- zawężona liczebność członków
- dobrowolna przynależność do grupy
- wzajemna znajomość
- wysoki stopień grupowej solidarności
- częste kontakty typu face to face
- uczestnictwo w życiu grupy całą osobowością
Więź społeczna w grupie podstawowej ma charakter osobowy, a jednostka jest niezastępowalna. Grupy pierwotne są źródłem elementarnych związków społecznych i ideałów moralnych. W rodzinie b.ważna jest wzajemna akceptacja. Tu zostaje zaspokojona potrzeba otwarcia się na innych. Konsekwencją tego jest poczucie bezpieczeństwa i zaufania. Wyrazem więzi współmałżonków jest poczucie współodpowiedzialności za partnera.
Każdy z małżonków inwestuje w rodzinę to co ma najcenniejszego- własne życie. Wspólnotowy wymiar życia małżeńsko rodzinnego zakłada partnerski charakter tego związku, wynikający z całościowej akceptacji 2 człowieka i otwarcia się na niego.
W rodzinie zaspokajana jest potrzeba rodzicielska- potrzeba macierzyństwa i ojcostwa.
Macierzyństwo przez fakt dawania nowego życia, dostarcza członków wszystkim innym grupom i całemu społeczeństwu. Osobista realizacja kobiety nabiera wymiaru społecznego.
Ojcostwo w rodzinie jest realizowane na bazie jednowymiarowych motywacji- dziecko jest chciane dla niego samego (nie tak jak kiedyś). Jeśli u mężczyzny pożądanie nie zostanie dopełnione wyższym uczuciem, mężczyzna chętnie wycofuje się z roli ojca, jak to mam miejsce w intymnych stosunkach przedmałżeńskich.
Rodzicielstwo nie jest rzeczą przypadłościową dla małżeństwa i rodziny, ale należy do jego sedna i idzie po linii psychicznych potrzeb rodziców.
Morał- aspekt seksualno - personalny jest b. ważny.

II. Nauczanie kościelne u podstaw trwałości małżeństwa i rodziny

Czynnikiem trwałości polskiej rodziny- katolicka ideologia. Centralną ideą- nierozerwalność małżeństwa.
Źródła katolickiej ideologii:
- Pismo Święte
- orzeczenia Soborów
- nauczanie kościoła zawarte w Encyklikach
- nauka papieska
- Prawo Kanoniczne
Najważniejsze aspekty katolickiej ideologii:
- naturalny charakter rodziny
- heterogeniczność osób zawierających związek małżeński
- monogamiczność
- sakramentalność
- nierozerwalność małżeństwa

1. Naturalny charakter małżeństwa i rodziny
Rodzina jest sposobem realizacji życia człowieka zgodnie z jego naturą. Do istoty ludzkiej natury należy dualizm- cielesność
i duchowość (łącznie wyrażają złożoność i bogactwo relacji małżeńsko- rodzinnych)
Bóg stwarzając człowieka z zakodowanymi potrzebami jest też stwórcą samej rodziny.
Za naturalnym charakterem małżeństwa przemawia uniwersalność życia rodzinnego w czasie i przestrzeni. Małżeństwo
i rodzina są więc instytucją naturalną. Bóg je stworzył, by urzeczywistnić swój plan miłości. Z prawa natury wynika prawo człowieka do zawarcia małżeństwa.
Rodzina zaspokaja potrzebę bycia z innymi (Arystoteles→ „animal socjale”- zwierze społeczne). Jednostka i społeczeństwo pozostają ze sobą w relacji współzależności. Podstawowym i pierwotnym przejawem społecznego wymiaru osoby jest rodzina.

2. Seksualna heterogeniczność małżeństwa
Pod względem seksualnym człowieczeństwo ma 2 wymiary- męskość i kobiecość. Mężczyzna szuka swego dopełnienia
w kobiecie, a kobieta w mężczyźnie. Wg. św. Pawła homoseksualiści nie mogą więc liczyć na zbawienie.

3.Monogamiczny charakter małżeństwa
Małżeństwo ma charakter wyłączny i monogamiczny, stwarza środowisko prokreacyjne.
Miłość małżeńska realizuje się na 3 poziomach:
- seksualnym
- psychicznym
- duchowym
Konsekwencją wyłączności jest wierność (możliwa tylko w związku monogamicznym). „Ja” i „ty” stwarzają „my”.
Jest tu niepodzielność ofiary „ja ” dla „ty”, i „ty” przez „ja”. Małżonkowie świadczą sobie wzajemnie pomoc i doświadczają sensu swojej jedności. We wspólnocie wszystko jest wspólne.
Monogamiczności domaga się prokreacyjny charakter małżeństwa, a wierność domaga się monogamiczności.

4. Sakramentalność związku małżeńskiego
Dla ochrzczonych małżeństwo nabiera godności sakramentalnego znaku łaski. Małżonkowie przez sakrament są powołani
by przeżywać swą jedność jako znak, wyraz i symbol jego mistycznej więzi z Ludem Bożym. Niedoścignionym wzorem małżeńskim jest relacja Chrystusa do Boga. Dwoje ochrzczonych, połączonych węzłem małżeńskim tworzy nową komórkę Kościoła. Wzajemne oddanie się małżonków staje się środkiem realizacji zbawczego planu Bożego względem ludzi.
Jako sakramentalny związek małżeństwo jest częścią życia Kościoła. Jest darem Chrystusa dla kościoła, a następnie darem Kościoła dla małżonków. Dlatego (Wg. ks. Majkowskiego) jedynie Kościół ma prawo ustalać warunki zawierania małżeństwa oraz jego formę.

5.Nierozerwalność związku małżeńskiego katolików
Chodzi tu o nierozerwalność absolutną- taką, gdzie raz zawarty związek nie może być unieważniony przez żadnego ziemskiego prawodawcę- tylko przez śmierć jednego z małżonków. Takiej trwałości małżeństwa domaga się jego naturalny charakter i jego wymiar nadprzyrodzony. Jest tu nieodwołalne zaangażowanie, każdy ze współmałżonków czyni siebie darem dla drugiego. Wyrazem małżeńskiej miłości jest małżeństwo niepodzielne- wyłączne- wykluczające inne osoby- nierozerwalne.
Dopuszczalność rozwodu utrudnia prokreację, podstawową funkcję rodziny. Seks przedmałżeński nie jest nastawiony na prokreację. Prokreacja i socjalizacja dzieci wymagają stabilizacji życia partnerów.
Dopuszczalność rozwodów przynosi szkodę społeczeństwu:
- mnożą się „zastępy” dzieci- sierot
- mnożą się społeczne i ekonomiczne problemy państwa
- obniża się fizyczna i moralna prężność społeczeństwa
- niszczy psychologiczną bazę motywacji działań na rzecz małżeńskiej jedności, spoistości i harmoni.
- obniża skalę wysiłków małżonków
Małżeństwo określane jest jako przymierze, zaś do natury przymierza należy jego trwałość (wyraźnie sformułowana w Biblii-
„co Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela”).
Sobór Watykański II w szczególności przypominał o nierozerwalności małżeństwa. Jan Paweł II też , i to bardzo.


6. Prokreacyjny charakter małżeństwa i rodziny
Rodzina w ideologii katolickiej ma znamię świętości, jest „domowym kościołem”. Miłość małżeńska jest z swojej natury miłością osobową, jest też transcendentalną w stosunku do swej seksualnej formy wyrazu. Stąd zaniechanie miłości fizycznej na rzecz innych form nie niszczy małżeńskiej miłości.
Pożycie seksualne jako wolne działanie podlega ocenie moralnej, która z ustanowienia Bożego ma swoje źródło w jego wewnętrznej strukturze: jedności i rodzicielstwa. Seks w doktrynie katolickiej zmierza do poczęcia dziecka, więc miłość małżeńska jest płodna. Majkowski pisze coś co można zrozumieć jako to, że nie można stosować antykoncepcji.

III. Społeczno - ekonomiczne czynniki trwałości więzi małżeńsko- rodzinnej

Społ. nierozwinięta- wojująca, statusowa, wspólnotowa, religijna, bazująca na solidarności mechanicznej, wiejska. Społeczności małe terytorialnie i pod wzg. liczby ludzi; syst. pokrewieństwa; interakcje face to face; duża rola religii
i zwyczajów; utrzymanie z rolnictwa; znikomy podział pracy; są spójne i stabilne; silny syst. nieformalnej kontroli społ. Rodzina- ośrodkiem produkcji ekonomicznej; stanowi syst. społ. zabezpieczeń; skuteczny mechanizm kontroli społecznej;
ma charakter absolutny.
Społ. rozwinięte- przemysłowa, kontraktowa, zrzeszeniowa, świecka, bazująca na solidarności organicznej, miejska. Społeczności duże; heterogeniczne; podział i specjalizacja pracy; przemysł i usługi; charakter świecki, segmentaryczny.
Proces przejściowy- industrializacja, urbanizacja.

1. Trwałość wyrastająca z więzi ekonomicznej
Źródłem trwałości preindustrialnej rodziny była rola, jaką rodzina spełniała w rodzinnym syst. produkcji. Względy gosp.- najważniejszy wymiar rodzinnego życia. Życie koncentrowało się wokół gosp. domowego
Rodzina była ośrodkiem produkcji w potrójnym znaczeniu:
1. produkowała wszystko to, co jej było potrzebne do funkcjonowania. Produkcja w minimalnym stopniu była przeznaczona na wymianę na lokalny rynek. Źródła tej sytuacji:
a) ograniczona ilość dóbr,
b) mały asortyment dóbr.
2. wszyscy w rodzinie brali udział w rodzinnym systemie produkcji. O podziale pracy decydowała siła, płeć i wiek. Ojciec decydował o wszystkim.
3. produkcyjna współpraca stwarzała nową bazę dla trwałości grupy., tzn. więź ekonomiczna.
Rodzina musiała być liczna by sprostać swym funkcjom. Koszty socjalizacji dziecka były minimalne, a zysk oczywisty. Dziecko było dobrem konsumpcyjnym w 3 wymiarach:
1. efektywnie przysparzało zadowolenie rodzicom i podnosiło prestiż,
2. rodzinnego systemu produkcji - nowa para rąk do pracy,
3. zabezpieczenia - wzmacniało gwarancje opieki na starość.
Życie jednostki było ukierunkowane na rodzinę. Ważny element - stopień zamożności przyszłego małżonka, przez małżeństwo kobieta awansowała społecznie.

Familiaryzm - mentalność, jej części składowe: poczucie jedności rodzinnej grupy pojmowanej jako „my”, daleko posunięta integracja indywidualnych celów i działań z celami i działaniami rodziny, przekonanie, że wspólna własności ziemi, pieniędzy nakłada obowiązek pomocy i solidarności w kręgu rodzinnym.
Miłość schodziła na drugi plan. Wzajemny kontakt zredukowany do wymiaru rzeczowego. Filozofia rezygnacji typu „ skazani na siebie”. Żona miała obowiązek posłuszeństwa względem męża.

2. Rodzina proindustrialna, system społecznych zabezpieczeń.
Człowiek by żyć potrzebuje rodziców i opiekunów. Rodzina jest starsza od rodu i państwa. Pierwszym elementem społ. zabezpieczeń było zdobywanie statusu społecznego przez rodzinę. Statusom nie odpowiadały społ. role (obowiązki). Najważniejszą formą rodzinnych zabezpieczeń była opieka rodziców nad dziećmi. Druga formą - praktyka dożywania przez rodziców swoich lat w rodzinie dziecka, które odziedziczyło gospodarstwo. Trzecią formą - wzajemna pomoc rodzeństwa (głównie opieka starszych nad młodszymi). Rodzina była instytucją, przez którą jej członkowie zabezpieczali sobie byt materialny.

3.Rodzina jako środowisko społecznej kontroli zachowań
Dezintegracja może być rozumiana w kategoriach braku ładu społecznego (jest on wynikiem społecznej kontroli)
Źródła kontroli społecznej:
1. zewnętrzny przymus
2. zależność ekonomiczna
3. podzielany system wartości
Rodzaje władzy:
1. posługująca się przymusem fizycznym,
2. bazująca na kontroli zasobów materialnych,
3. władza normatywna (źródłem - kontrola symboliczna, prestiż)
Typy konformizmu i odpowiadające im zaangażowania:
1. na bazie wymuszonego uczestnictwa,
2. wykalkulowanego - na bazie uczestnictwa remuneratywnego,
3. normatywnego - wynikający z dobrowolnego uczestnictwa jednostki w grupie


Zaangażowanie może mieć charakter:
1. czysty - internalizacja norm gr. I daleko posunięta identyfikacja jednostki z podmiotami władzy i autorytetu w gr. Następstwo - interakcja o charakterze wertykalnym,
2. społeczny - bazuje na wyczuleniu jednostek na presję wywieraną przez gr. Podstawową. Następstwo - interakcja o charakterze horyzontalnym. Ten typ cechuje gr. Podstawowe.
Typy grup:
1. przymusowe (więzienne, wojsko),
2. remuneratywne (ekonomiczne),
3. normatywne (partie polit., gr. wiekowe),
Rodzaje kontroli:
1. formalna - charakter zewn.., zinstytucjonalizowany zgodnie z normami. Sankcje,
2. nieformalna - bliskość terytorialna, znajomość os. W gr., podzielany syst. wartości, powodują internalizację przez jednostkę wartości grupowych. Represja - opinia publiczna, stygmatyzacja jednostek,
3. prawa - normy, których zachowanie jest zawsze wymuszone sankcjami.
Rodzina - narzędzie kontroli swych członków. Panował rygorystyczny obyczaj, któremu wszystko i wszyscy byli podporządkowani. Role były dokładnie sprecyzowane. Była czymś nadrzędnym w stosunku do jej członków, ich interesów i pragnień. Osobista satysfakcja była rzeczą uboczną. Rozwód - nie do pomyślenia. Związek nieformalny - sankcje społeczne. Rodzina spełniała rolę prokreacyjną, socjalizującą i przygotowania do zawodu.
Kościół przenikał wszystkie cywilne struktury. Świat cywilny był przeniknięty wartościami, normami i chrześcijańskimi wzorami zachowań. Stanowiły one część kultury.
W nowoczesnym, zindustrializowanym i zurbanizowanym społ. presja w kierunku trwałości małżeństwa zostawała zredukowana. Rozwód stał się popularnym rozwiązaniem konfliktów.
Aspekty osłabiające więź rodzinną:
1. przesunięcia akcentu z instytucjonalnego wymiaru małżeństwa i rodziny na wymiar towarzyski. Bazę związku jest teraz uczucie (które jest zmienne) → nietrwały charakter związku,
2. małżeństwo widziane jest jako wyłączny związek 2 osób, nie jest wzorowany na związku rodziców,
3. gwałtowne zmiany w strukturze społ., w oczekiwaniach (zwłaszcza w wymiarze socjalizacji dzieci),
4. oczekiwanie pewnego standardu życia, opóźnia zawarcie małżeństwa i może być przyczyną stresu i konfliktów.
W sytuacji gdy rodzina nie spełnia wiązanych z nią oczekiwań, rozwód jest bardzo prawdopodobny w dzisiejszych czasach.

Rodzina jako grupa społeczna [edytuj]

Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji.

W tym ujęciu rodzina pełni funkcje osobowe:

• małżeńską lub partnerską - bycie żoną lub mężem, partnerem lub partnerką

• rodzicielską - bycie ojcem lub matką

• braterską - bycie siostrą lub bratem

Rodzina jako instytucja społeczna [edytuj]

Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji. Funkcje instytucjonalne rodziny:

• materialno-ekonomiczna (polega na zaspokajaniu przez rodzinę materialnych potrzeb jej członków)

• opiekuńczo-zabezpieczająca (stanowi materialne i fizyczne zabezpieczenie członków rodziny, którzy w pewnych okresach życia mają ograniczone możliwości samorealizacji, pozbawieni są środków do życia lub wymagają pomocy)

• prokreacyjna (polega na zaspokajaniu rodzicielskich potrzeb emocjonalnych - ojcostwa i macierzyństwa, pozwala na utrzymywanie biologicznej ciągłości rodziny i społeczeństwa)

• seksualna (zaspokajanie popędu seksualnego)

• legalizacyjno-kontrolna (sankcjonowanie postępowania członka rodziny przez rodzinę, nadzorowanie jego postępowania)

• socjalizacyjno-wychowawcza (wprowadzanie dziecka w świat kultury danego społeczeństwa)

• klasowa (określenie pozycji członków rodziny w strukturze społeczeństwa)

• kulturalna (zapoznawanie młodego pokolenia z dziejami kultury i jej trwałymi pomnikami, zachęcanie do aktywnego korzystania z wartości kulturalnych)

• rekreacyjno-towarzyska (umożliwia odzyskanie w domu rodzinnym wewnętrznej równowagi emocjonalnej)

• emocjonalno-ekspresyjna (zaspokaja emocjonalne potrzeby członków rodziny, sprzyja wyrażaniu osobowości, daje możliwość uzyskania kontaktu psychicznego)

Kryterium klasyfikacji [edytuj]

Rodzinę gdzie dwójka partnerów wychowuje potomstwo określa się jako nuklearną (w genealogii to rodzina mała), gdy jedno z partnerów zamieszkuje także z rodzicami, to jest to rodzina wielopokoleniowa. Jednak tak naprawdę granic rodziny nie da się jednoznacznie określić, choć da się stopniować pokrewieństwo lub powinowactwo. Ogół osób, o których wiadomo, że są spokrewnione lub spowinowacone chociażby w linii bocznej, w genealogii również nazywa się rodziną (dla odróżnienia od rodziny małej nazywa ją się rodziną wielką). Rodzinę również stanowi samotny rodzic z wychowywanym własnym lub adoptowanym potomstwem stanowiący rodzinę niepełną jak i dwie osoby tworzące związek małżeński lub inny w tym także nieformalny konkubinat. Sam fakt zamieszkania razem może klasyfikować pewną grupę ludzi jako rodzinę.

Rodzaje [edytuj]

Istnieją różne formy rodziny, rozróżniane według odmiennych kryteriów:

• formalnego lub nieformalnego związku cywilnego stanowiącego trzon rodziny:

• najczęściej małżeństwa mogącego mieć charakter monogamii lub poligamii,

• konkubinatu,

• związku partnerskiego.

• dziedziczenie w rodzinie może być patrylinearne, matrylinearne lub bilateralne;

• rozkład władzy w rodzinie może mieć charakter matriarchalny, patriarchalny lub partnerski;

• ze względu na reguły zamieszkania możemy mówić o rodzinie matrylokalnej, patrylokalnej lub neolokalnej.

Współczesne społeczeństwa wykształciły tzw. alternatywne formy rodziny takie jak:

• rodzina niepełna

• rodzina zastępcza

• rodzina zrekonstruowana

• rodzina oparta o związek homoseksualny

• rodzinny dom dziecka

Dobór partnerów rodziny opartej o małżeństwo [edytuj]

Zazwyczaj trzon rodziny stanowi małżeństwo. Dobór partnerów w małżeństwie może być określany przez instytucje prawne lub obyczajowość. I tak, zazwyczaj w ramach rodziny, tj. pomiędzy jej członkami, nie można zawierać związków małżeńskich, a prawo określa stopnie pokrewieństwa, w ramach których można zawrzeć małżeństwo.

Podobnie sytuacja ma się w przypadku płci partnerów. W większości krajów małżeństwo jest ograniczone do związku kobiety i mężczyzny, natomiast prawodawstwo niektórych krajów dopuszcza możliwość zawierania małżeństw bądź podobnych związków przez partnerów tej samej płci.

W niektórych społecznościach możliwie jest zawieranie małżeństw jedynie z przedstawicielami własnej zbiorowości etnicznej (tzw. endogamia, jej przeciwieństwem jest egzogamia).

Ewolucja [edytuj]

Lewis Morgan proponuje ewolucyjny schemat powstawania rodziny:

• pierwotny promiskuityzm

• małżeństwo grupowe

• rodzina oparta na pokrewieństwie

• rodzina punalna

• rodzina parzysta

• rodzina monogamiczna

Teoria ta spotkała się z poważną krytyka np. przez Bronisława Malinowskiego i współcześnie ma znaczenie historyczne.

Jako ostatnie ogniwo ewolucji Alvin Toffler wprowadza termin kultura singli.

2

---