RACHUN. ZARZĄDCZA- niekiedy określana mianem rachun. menadżerskiej- to jeden ze zbiorów rachunkowości obok rachun. finansowej i podatkowej.

RACHUN. ZARZĄDCZA- to system gromadzenia, opracowania i prezentacji informacji finansowych i niefinansowych dotyczących przeszłych i przyszłych zjawisk gospodarczych w celu wspomagania kierownictwa w planowaniu, podejmowaniu decyzji i kontroli. Rachun. zarządcza obejmuje tematykę kosztowo- wynikową.

ROLA RACHUN.ZARZĄDCZEJ W PROCESIE DECYZYJNYM:

- identyfikacja problemu

-pomiar informacji

-gromadzenie informacji

-przetwarzanie informacji

-przekazywanie informacji użytkownikom

RACHUN.FINANSOWA A ZARZĄDCZA

KRYTERIUM	RACHU.FINANSOWA	RACHU.ZARZĄDCZA
Cel	Dla odbiorców wewnętrznych i zewn.	Dla odbiorców wewnętrznych
Regulacje prawne	Obligatoryjna	Nie obowiązują
Zasady prowadzenia	Stabilne, uregulowane przepisami	Elastyczne w zależności od problemu
Postać urządzeń i sprawozdań	Urządzenia zgodne z ustawą i pełen kont sprawozdania wg wzoru	Dowolna postać urządzeń i sprawozdań
Częstotliwość prowadzenia	Regularność , periodyzacje	Zróżnicowania wg potrzeb
Horyzont czasowy	O przeszłości (ex post)	O przeszłości i przyszłości ( ex post i ex ante)
Metody wyceny	Jednolite wg przepisów	Zróżnicowane
Dane	Wartościowe i w ograniczeniu ilościowe	Ilościowe, wartościowe, jakościowe
Kontrola	Zewnętrz, wewn.	Wewnętrz.
Procedury	Odgórnie ustalone techniki ewidencji i techniki rozliczeń	Dowolne techniki i metody, np. analizy matematycznej i logicznej

INFORMACJA:

-musi być użyteczna

-istotna

-ma swoją wartość

-kosztuje i nie może być droższa od uzyskanych korzyści

INFORMACJE DOSTARCZANE PRZEZ RACHUN.ZARZĄDCZĄ SŁUŻĄ:

-wyjaśnieniu wątpliwości np. co do sposobu działania

-wyborze tych zadań, na których przedsiębiorstwo powinno skupiać uwagę

-rozwiązywanie problemu, czyli znalezieniu najlepszego z możliwych sposobów wykonania zadania

-kontroli zarówno przebiegu poszczególnych procesów, jak i realizacji planów i budżetu

FUNKCJA RACHUN. ZARZĄDCZEJ:

-f. planistyczna-polega na dostarczeniu informacji zmniejszających stopień ryzyka przy dokonywaniu wyboru oraz danych potrzebnych do podejmowania decyzji w procesie zarządzania jednostką pomagających zbudować wzorce kosztów, stanowiące podstawą oceny podjętych działań.

-f. organizacyjna- rachun. zarządcza znajduje swój wyraz w strukturze, która definiuje podporządkowanie, odpowiedzialność i specjalizację; zakreśla granicę pomiędzy ośrodkami odpowiedzialności, wskazuje zadania i kompetencje decyzyjne kierowników ośrodków.

- f. kontrolna- wskazuje różnicę między wielkościami planowanymi, a rzeczywiście osiągniętymi; identyfikuje odchylenia pod kątem miejsc ich powstania, przyczyn i osób odpowiedzialnych.

-f. komunikacyjna- zapewnia należyty system komunikacji poprzez odpowiednie formy i metody przepływu informacji (sprawozdania, raporty, polecenia i instrukcje).

ZADANIA RACHUN. ZARZĄDCZEJ:

-dostosowanie przedsiębiorstwa do zmiany otoczenia

-prowadzenie polityki, produkcji i sprzedaży

-decydowanie o poziomie cen

-wzbudzenie aktywności zatrudnionych

-tworzenie skutecznych systemów planowania i kontroli

-sterowanie płynnością środków pieniężnych

-rozwiązywanie szczegółowych problemów decyzyjnych

ISTOTA KOSZTÓW W ZARZĄDZANIU RACHUN.ZARZĄDCZEJ:

Koszty stanowią przedmiot zainteresowania rachun. zarządczej przez pryzmat problemów decyzyjnych, których rozwiązanie powinno być podporządkowane kryterium globalnej, efektywności jednostki gospodarczej( efektywne wykorzystanie wszystkich czynników produkcji).

Koszty są jednym z najważniejszych mierników gospodarczych. Decydują nie tylko o wyniku finansowym, ale również mają kluczowe znaczenie przy wyborze najkorzystniejszego wariantu zaangażowania zasobów do osiągania założonych celów.

Poziom posiadanych kosztów determinuje efektywność wykorzystywania zasobów rzeczowych, finansowych, ludzkich i informacyjnych. Wpływa na wysokość osiągniętej marży i kondycji finansowej przedsiębiorstwa oraz decyduje o możliwości bądź braku dalszego rozwoju podmiotu gospodarczego w przyszłości.

Koszty pozwalają ocenić zmiany jakie zachodzą w podmiocie, określić jakość pracy oraz stopień wykorzystywania czynników produkcji.

PODSTAWOWE KRYTERIA KLASYFIKACJI KOSZTÓW:

- koszty dla celów sprawozdawczych

-koszty dla celów zarządczych:

• koszty dla podejmowania i optymalizacji decyzji gospodarczych

• koszty dla celów kontrolnych

KLASYFIKACJE KOSZTÓW W RACHUNKU SYSTEMATYCZNYM:

KRYTERIA	RODZAJE KOSZTÓW
Rodzaj zużytego środka gospodarczego	-amortyzacja -zużycie materiałów i energii -usługi obce -produkt i opłaty -wynagrodzenia -ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia -pozostałe koszty
Rodzaj zużytych zasobów	-koszty materialne -koszty niematerialne
Rodzaj działalności operacyjnej	-koszty wydziałów podstawowych -koszty wydziałów pomocniczych -koszty zarządu przedsiębiorstwa -koszty zakupu materiałów -koszty sprzedaży produktów
Charakter działalności	-koszty działalności operacyjnej -pozostałe koszty operacyjne -koszty finansowe
Związek z osiągniętymi przychodami wg przepisów o podatku dochodowym	-koszty uzyskania przychodów -koszty i wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów
Możliwość przypisania kosztu do obiektu	-koszty bezpośrednie -koszty pośrednie (okresowe)
Związek z przychodami ze sprzedaży	-koszty produktów -koszty okresu
Stan ukończenia działalności	-koszty produkcji zakończonej -koszty produkcji w toku

- Do grupy KOSZTÓW MATERIALNYCH zalicza się amortyzacje , zużycie materiałów i energii oraz usługi obce materialne. Pozostała cześć kosztów należących to KOSZTY NIEMATERIALNE stanowiące część wartości nowowytworzonej w danej jednostce gospodarczej.

Na podstawie analizy relacji pomiędzy poszczególnymi składnikami kosztów materialnych i niematerialnych można ocenić stan techniczny przedsiębiorstwa oraz poziom materiałochłonności i pracochłonności jego produkcji.

-KOSZTY PRODUKTÓW- są identyfikowane z wytworzonymi produktami (np. materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie i pośrednie, koszty produkcyjne) lub nabytymi towarami przeznaczonymi na sprzedaż.

-KOSZTY OKRESU- są to koszty odnoszące się do okresu, w którym zostały poniesione. W skład tych kosztów wchodzą te koszty, które nie są bezpośrednio związane z produkcją i nie biorą udziału w wycenie zapasów oraz koszty produktów sprzedażowych w danym okresie.

- KOSZTY BEZPOŚREDNIE- są to koszty, które można bezpośrednio przyjąć do produktu wg dokumentów księgowych. Do kosztów tych należą koszty materiałów bezpośrednich, robocizna bezpośrednia oraz inne koszty bezpośrednie.

-KOSZTY POŚREDNIE- obejmują tą cześć kosztów własnych produkcji, których bezpośrednie ustalanie za pomocą dokumentów źródłowych jest niemożliwe lub nieistotne i w związku z tym rozlicza się je pośrednio na podstawie umownych kluczy podziałowych(są to koszty: wydziałowe, ogólnozakładowe, zakupu i sprzedaży).

KLASYFIKACJA KOSZTÓW NA POTRZEBY ZARZĄDZANIA:

KRYTERIUM	RODZAJE KOSZTÓW
Związane z rozmiarami produkcji	-koszty stałe -koszty zmienne -koszty semizmienne ( mieszane)
Możliwość kontroli ( kształtowania)	-koszty kontrolowane (zależne) -koszty niekontrolowane ( niezależne)
Sposób ujmowania w dokumentach	-koszty pojedyncze -koszty wspólne
Struktura wewnętrzna	-koszty proste -koszty złożone
Wycena kosztów(produkcji) w czasie	-koszty historyczne -koszty odtworzeniowe -koszty planowane
Rola w rozwiązywaniu produktów	-koszty istotne (decyzyjne, znaczące) -koszty nieistotne ( niedecyzyjne, nieznaczące)
Stan dokonania	-koszty przesądzone ( zapadłe, nieodtwarzanle) -koszty nieprzesądzone ( niedokonane)
Decyzyjne	-koszty utracone -koszty do uniknięcia -koszty nie do uniknięcia -koszty utraconych korzyści -koszty krańcowe
Ekonomiczności	-koszty inżynierskie -koszty swobodne ( menadżerskie) -koszty ciągnione
Fazy cyklu życia produktu	-koszty fazy projektowania -koszty fazy wytwarzania -koszty fazy posprzedażnej

-KOSZTY ZMIENNE- wykazują korelacje z rozmiarami produkcji( np. materiały bezpośrednie i płace bezpośrednie) i są skutkiem podejmowania decyzji krótkookresowych w przedsiębiorstwie.

-KOSZTY STAŁE- nie wykazują reakcji na zmiany pewnym przedziale wolumenu produkcji( np. amortyzacja, ustalone metodą liniową, koszty czynszu administracji) , ale reagują na zmiany innych czynników (np. inflacje czy stopień wykorzystania zdolności wytwórczych ) i są wynikiem decyzji długookresowych, inwestycyjnych, które kształtują posiadany potencjał produkcyjny.

KOSZTY STAŁE MOŻNA PODZIELIĆ WG STOPNIA WYKORZYSTANIA ZDOLNOŚCI PRODUKCYJNYCH NA:

a) KOSZTY UŻYTECZNE- odnoszą się do tej części kosztów stałych, które dotyczą zdolności produkcyjnych , uruchomionych do realizacji produkcji w danym okresie.

b) KOSZTY PUSTE- związane są z tą częścią kosztów stałych, które są ponoszone w związku z posiadaniem i utrzymaniem potencjału wytwórczego w stanie gotowości w sytuacji, gdy część tego potencjału nie będzie wykorzystana. Z uwagi na to, że koszty tę nie przyczyniają się do tworzenia nowych wartości (wyrobów) często określone są jako koszty nieużyteczne.

-KOSZTY SEMIZMIENNE- składają się z części stałej i zmiennej np. remonty i konserwacje maszyn, niezależne od poziomu produkcji(część stała) oraz zależne od czasu pracy maszyn, a tym samym od poziomu produkcji(część zmienna).

-KOSZTY KONTROLOWANE- to koszty będące przedmiotem racjonalnej regulacji menadżera, czyli takie na których wielkość kierownik ma wpływ, (np. materiały,wynagrodzenia, podatki).

-KOSZTY NIEKONTROLOWANE- to koszty, na których kształtowanie się zarządzających ośrodkiem odpowiedzialności nie może oddziaływać.

Koszty, które nie są kontrolowane na danym poziomie zarządzania są kontrolowane na wyższych poziomach odpowiedzialności to znaczy, że wszystkie koszty są kontrolowane na określonym szczeblu władzy i w określonym czasie.

-KOSZTY POJEDYNCZE to te, które ujmowane są relatywnie, pojedynczo przy pomocy dokumentu na nośnik kosztów ( sztuka, tona, metr, robotogodziny) na klienta, na stanowisku, kosztów na zamówienie itp.

-KOSZTY WSPÓLNE- charakteryzują się tym, że można ich przypisać odpowiednim celem działania: produktom, procesom, obszarom sprzedaży czy też grupom odbiorców. Do kosztów tych zalicza się: płace pracowników pośrednio produkcyjnych, materiały pomocnicze.

-KOSZTY PROSTE- czyli takie, które nie dadzą się rozłożyć na elementy prostsze ( obejmują zużycie pierwotnych czynników pracy w przedsiębiorstwie).

- KOSZTY ZŁOŻONE- składają się z kilku pozycji kosztów prostych ( koszty produktów wytwarzanych przez wydziały produkcji pomocniczej, zużytych w działalności podstawowej).

-KOSZTY HISTORYCZNE- to koszty, które zostały już poniesione i nie ma możliwości wpływu na ich zmianę.

-KOSZTY ODTWORZENIOWE- są związane z odtworzeniem wyrobu lub usługi wg aktualnie obowiązujących cen.

-KOSZTY PLANOWANE- odnoszą się do przyszłych kosztów, które dopiero będą poniesione, więc mogą być różne w zależności od przyszłych kierowników działania przedsiębiorstw.

-KOSZTY UTRACONYCH KORZYŚCI- są rodzajem kosztów alternatywnych informujących o tym co przedsiębiorstwo traci na skutek odrzucenia lub ograniczenia alternatywnego wariantu działania. Występują one w przypadku ograniczonych zdolności produkcyjnych.

-KOSZTY UTOPIONE- odnoszą się do tych pozycji kosztów, które zostały już poniesione i podjęcie decyzji niezależnie od jej rodzaju nie zmieni tego faktu.

-KOSZTY KRAŃCOWE- powstają, gdy wytwarzana jest dodatkowa jednostka produktu. W doniesieniu do kosztów zmiennych są to główne koszty robocizny i materiałów bezpośrednich. Zwiększanie działalności o kolejną jednostkę może wywołać także potrzebę zakupu dodatkowego urządzenia, czyli wzrost kosztów stałych.

-KOSZTY ISTOTNE (DECYZYJNE)- to te przyszłe koszty, których wysokość ulegnie zmianie w wyniku podjętej decyzji.

-KOSZTY NIEISTOTNE (NIEDECYZYJNE) - to koszty, które nie wywierają żadnego wpływy na podjętą decyzję niezależnie od danego projektu, czyli przedsięwzięcia, wiec nie powinny być brane pod uwagę w procesie podejmowania decyzji. Kosztami nieistotnymi będą to składniki kosztów, które wystąpiły w tej samej wysokości w różnych wariantach decyzyjnych.

-KOSZTY PRZESĄCZONE- to te koszty, które zostały wołane przeszłymi decyzjami, więc nie można już na nie wpłynąć bieżącymi decyzjami.

-KOSZTY NIEPRZESĄCZONE( NIEDOKONANE)- dotyczą tych pozycji kosztów, które pod wpływem danej decyzji mogą jeszcze zostać zmienione. Są to koszty jeszcze niezapadłe, których można uniknąć ponieważ, nie są związane ani z wcześniejszymi zobowiązaniami ani zaangażowaniem środków.

-KOSZTY INŻYNIERSKIE- są to koszty, których niezbędna do poniesienia wysokość można właściwie oszacować ( np. koszty materiałów bezpośrednich ustalonych na podstawie norm zużycia ilości materiałów na jednostkę produkcji).

-KOSZTY SWOBODNE ( MENADŻERSKIE) - są to koszty, których wysokość może być kształtowana dowolnie w granicach szerokich limitów przyznanych osobie zarządzającej danym ośrodkiem odpowiedzialności (np. koszty ogólne i administracyjne, koszty działalności marketingowej).

-KOSZTY CIĄGNIONE- są konsekwencją wcześniej podjętych decyzji ( np. place pracowników zatrudnionych na zasadzie umowy o pracę, amortyzacje wcześniej nabytego środka trwałego).

-KOSZTY FAZY PROJEKTOWANIA- obejmują koszty ponoszone na prace badawcze, przygotowanie prototypu, przeprowadzenie prób i testów.

-KOSZTY FAZY WYTWARZANIA- to koszty związane z wytworzeniem produktu, jego promocją i sprzedażą.

-KOSZTY FAZY POSPRZEDAŻNEJ- obejmują między innymi koszty przeglądów gwarancyjnych, likwidacji i linii technologicznych wykorzystywanej do produkcji danego wyrobu.

ROZLICZANIE KOSZTÓW DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJ I SOCJALNEJ:

1. Świadczenie usług transportowych, remontowych, komputerowych itp. na rzecz innych komórek danej jednostki.

2. Wytwarzanie na własne potrzeby energii materiałów i narzędzi.

3. Wykonywanie we własnym zakresie inwestycji.

4. Świadczenie usług mających na celu zaspokojenie potrzeb bytowych i socjalnych pracowników (prowadzenie stołówki, domów mieszkalnych czy też hoteli robotniczych).

SPOSOBY ROZLICZANIA DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJ PRZY WYSTĘPOWANIU WZAJEMNYCH SWIADCZEŃ MIĘDZY WYDZIAŁOWYCH:

SPOSÓB 1 . Zakłada się , iż odrębne wydziały pomocnicze nie świadczą sobie nawzajem usług. Takie założenie powoduje zniekształcenie wielkości kosztów poszczególnych wydziałów i jest możliwe tylko w warunkach, gdy wzajemne świadczenia mają niewielkie rozmiary i sporadyczny charakter.

SPOSÓB 2. Zakłada się stało kolejność jednokierunkowego rozliczenia kosztów pomocniczych. Przyjmuje się , że ten wydział, którego koszty rozlicza się w pierwszej kolejności nie przyjmują usług od innych wydziałów, a jedynie sam świadczy usługi na rzecz tych wydziałów, zaś wydział którego koszty rozliczane są na końcu traktuje się jako otrzymujące usługi od wszystkich rozliczanych wcześniej wydziałów pomocniczych.

PRÓG RETOWNOŚCI- oznacza taka wielkość sprzedanych produktów, przy której przychody ze sprzedaży zrównają się z kosztami ich uzyskania. W tym punkcie nie osiąga się zysku i nie ponosi straty, zaś poniżej tego punktu produkcja i sprzedaż są nieopłacalne, ponieważ przynoszą stratę, natomiast po jego przekroczeniu każde zwiększenie sprzedaży zapewnia przedsiębiorstwu zysk.

WADY RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCH:

-nie umożliwia kalkulowania cen wyrobów opartych na formule kosztu pełnego(koszt plus), która jest niezbędna w sytuacji , gdy przedsiębiorstwo musi skalkulować ceny na nowe produkty, produkcja ma charakter jednostkowy lub przedsiębiorstwo chce brać udział w przetargach na zamówienia publiczne

-istnieje możliwość wystąpienia trudności związanych z podziałem kosztów na stałe i zmienne

-skupia uwagę tylko na marży brutto. Biorąc pod uwagę , że w wielu przedsiębiorstwach koszty stałe mają tendencję do wzrostu może to mieć niekorzystny wpływ na decyzje długookresowe.

DWUSTOPNIOWY RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH:

- dwustopniowy rachunek kosztów dostarcza informacje o rzeczywistym wkładzie każdego produktu w pokrycie kosztów zmiennych i stałych oraz zysku( straty).

-pozwala ocenić optymalność poszczególnych produktów, rentowność wydziałów, rozmiary sprzedaży itp.

-dwustopniowy rachunek kosztów dzieli koszty stałe na specjalne koszty stałe( na które mogą wpływać kierownicy poszczególnych ośrodków odpowiedzialności) i ogólne koszty stałe(sterowane przez dyrekcję przedsięb.). Podział ten prowadzi do wyodrębnienia 2 marż:

-Marże pokrycia kosztów typu I. związana jest z rachunkiem decyzyjnym. Pozwala ustalić listę rankingową poszczególnych grup produktów oraz dokonać wyboru tych produktów, które zapewniałyby maksymalny przyrost marż.

- Marża pokrycia kosztów typu II, związana jest z rachunkiem odpowiedzialności. Umożliwia uzyskanie informacji o produktach lub grupach produktów, które w największym stopniu przyczyniają się do zysku przedsiębiorstwa. Marża typu II może być przyczyną zmiany kolejności priorytetowych produktów ustalonych w marży I.

Przychody

- koszty

=Marża pokrycia I

-koszty specjalne stałe

=Marża pokrycia II

-koszty ogólne stałe

= ZYSK

WIELOSTOPNIOWY I WIELOBLOKOWY RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH:

-stosowany jest w przedsiębiorstwach wytwarzających więcej niż jeden produkt, co wymaga podziału kosztów zmiennych na produkty i kosztów stałych na koszty stałe jednoznacznie związane z jednostką wytwórczą oraz koszty stałe przypisane jej w drodze alokacji.

-podział kosztów stałych na podbloki przebiega w dostosowaniu do zakresu działalności podmiotu(wg rodzajów działalności), obszarów sprzedaży, wyróżnionych funkcji, struktury produkcyjno- organizacyjnej(wg wydziałów, oddziałów, stanowisk).

ZALETY WIELSTOPNIOWEGO RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCH:

- pozwala dokonać oceny rentowności produktów i poszczególnych wydziałów, wielkości sprzedaży oraz umożliwia wyznaczenie dolnych i górnych granic cen.

-jest szczególnie przydatny w przypadku nowych dopiero wprowadzonych na rynek produktów oraz w tych przedsiębiorstwach, w których za wynik finansowy odpowiadają poszczególne jednostki organizacyjne.

-może być stosowany zarówno dla oddzielnych produktów lub ich grup jak i dla całego podmiotu gospodarczego.

WSPÓŁCZESNE SYSTEMY RACHUNKU KOSZTÓW:

- rachunek kosztów działań inaczej rachunek kosztów ABC(ang.Activity-Based Costing) lub procesowy rachunek kosztów(niem. Prozesskostenvechtung)

-rachunek kosztów docelowych(ang. Target Costing)

- rachunek redukcji kosztów(ang. Kaizen Costing lub Continuous Improvement)

-rachunek cyklu życia produktu(ang.Life Circle Costing)

-rachunek kosztów jakości(ang. Quality Costing)

-rachunek odpowiedzialności(ang. Responsibility Costing)

RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ:

-rachunek kosztów działań opiera się na założeniu, że przyczyna powstawania kosztów w przedsiębiorstwie są wykonywane działania i procesy, a nie wytwarzane produkty.

-wysokość kosztów pośrednich przypisanych do poszczególnych produktów(usług) zależy od tego jakie działania i w jakiej ilości zostały wykonane na rzecz poszczególnych produktów.

-nośnikiem kosztów nie jest więc sam produkt, lecz działania, które są konieczne do jego wytworzenia.

-dzięki dostarczaniu informacji i o przyczynach powstawania kosztów pośrednich możliwe jest sterowanie ich poziomem.

-wdrożenie rachunku kosztów działań pociąga za sobą zmianę metody kalkulacji kosztów produktów i ich ewidencji, a często i zmiany w strukturze organizacyjnej firmy.

-prawidłowe rozpoznanie przyczyn powstania kosztów pośrednich na skutek przeprowadzonej analizy procesów może spowodować również przeprowadzenie procesów w przedsiębiorstwie, prowadzące do poprawy osiąganych wyników w zakresie niższych kosztów, lepszej jakości, czy poprawy szybkości operacji.

- szczególną rolę odgrywa tutaj analiza działań(procesów), które tworzą wartość dodaną i które wartości im nie dodają.

PRZYKŁADY NOŚNIKÓW KOSZTÓW ZASOBÓW:

KATEGORIA ZASOBU	NOŚNIKI KOSZTÓW ZASOBÓW
Zasoby ludzkie	-Ilość przeprowadzonych godz. na wykonanie poszczególnych działań, -liczba pracowników wykonujących dane działanie
Hale produkcyjne, magazyny, powierzchnie biurowe	-powierzchnia pomieszczeń związana z wykonywaniem działań -kubatura powierzchni związana z wykonywaniem działań
Maszyny, narzędzia	-czas pracy urządzeń związanych z poszczególnymi działaniami
Ewidencja elektryczna	-zużycie energii na wykonywanie określonego działania

PRZYKŁADY NOŚNIKÓW KOSZTÓW DZIAŁAŃ:

KRYTERIA DZIAŁAŃ	NOŚNIKI KOSZTÓW DZIAŁAŃ
Przygotowanie maszyn do produkcji	-ilość uruchomień -ilość serii produkcyjnych
Transport materiałów	-ilość dostaw -ilość otrzymanych faktur
Przygotowanie wyrobów do wysłania	-ilość serii do wysłania -ilość wystawionych faktur
Obsługa techniczna produkcji	-ilość zleceń produkcyjnych -ilość kontroli -ilość konserwacji

DZIAŁANIE- jest definiowane jako zbiór powtarzalnych jednorodnych lub podobnych zdarzeń lub czynności wykorzystywanych w celu realizacji określonej funkcji gospodarczej i powodujących powstawanie kosztów.

CECHY DZIAŁAŃ:

-charakterystyczny i indywidualny zakres pracy.

-powtarzalność.

-posiadanie określonego nadawcy działania oraz odbiorcy.

-mierzalność działania-związana z możliwością określenia jednostki miary i skwantyfikowania danego działania.

-możliwość określenia kosztów dla działania.

KLASYFIKACJA DZIAŁAŃ UWZGLĘDNIAJĄCA ICH ZWIĄZEK Z TWORZENIEM WARTOŚCI:

1.Działanie podstawowe:

–działania w zakresie gospodarki materialnej

-działania operacyjne związane z przetwarzaniem materiałów w produkty

-działania dotyczące produktów

-działania marketingowe

-usługi posprzedażne

2.Działania wspierające:

-zarządzanie przedsiębiorstwem

-zarządzanie kadrami

-rozwój technologii produkcji

-zarządzanie w składniki majątku

KLASYFIKACJA DZIAŁAŃ UWZGLĘDNIAJĄCA HIERARCHIĘ:--działania dotyczące pojedynczych produktów

-działania dotyczące partii produktów

-działania dotyczące asortymentów produktów

-działania dotyczące całego przedsiębiorstwa

PROBLEMY Z WDROŻENIEM Z ABC:

-prawidłowe wyodrębnienie szczegółowych działań traktowanych jako obiekty odniesienia kosztów

-dóbr adekwatnych miar wielkości działań, które pełnią rolę kluczy rozliczeniowych kosztów działań między produkty

-dostosowanie systemu ewidencyjnego w zakresie kosztów do ujmowania kosztów w dodatkowym przekroju wg działań

-stworzenie odpowiedniego oprogramowania komputerowego dla ewidencji kosztów w przekroju działań

ZALETY RACHUNKU KOSZTÓW DZIAŁAŃ:

Informacje uzyskane z rachunku kosztów ABC mogą być wykorzystane do:

-doskonalenia procesów wewnętrznych

-zarządzania portfelem produktów

-poprawy reakcji z klientami w zakresie przyjmowania zamówień

-ustalenia cen i dystrybucji

-nadzoru nad relacjami z dostawcami, zmierzającego do uzyskania niskich kosztów

-wpływania na projekty przyszłych produktów

-porównania kosztów działań w poszczególnych ośrodkach odpowiedzialności i oddziałach, które wykonują podobne czynności, aby wyłonić najniższy i najwyższy koszt działania i na tej podstawie określić jego docelową wysokość

-oceny rentowności poszczególnych klientów wykazując, który kanał dystrybucji lub indywidualny klient przynosi zysk, a który straty. Taka analiza często ujawnia wcześniej ukryte dotowania do klientów, rynków czy produktów

-Activity Based Costing nie redukuje kosztów ogólnych, ale przydziela je do poszczególnych klientów na podstawie „skonsumowanych” działań. W rezultacie klient, który zaczyna zużywać mniej działań obciążony jest niższymi kosztami ogólnymi. Jeżeli firma w tym samym czasie nie obniży kosztów ogólnych to kosztami tymi zostają obciążeni inni klienci, powodując błędne koła. Rachunek kosztów działań może być zatem wykorzystane nie tylko do ustalenia cen produktów i usług, ale także jako narzędzie strategiczne.

WADY RACHUNKU KOSZTÓW DZIAŁAŃ:

- rachunek kosztów ABC chociaż próbuje eliminować niewłaściwą alokację kosztów pośrednich, dzieląc je na działania i przyporządkowując je do produktów na rzecz, których zostały te działania wykonane to jednak jest on obciążony wadami systemów alokacji dowolnej kosztów

-używany klucz podziałowy jest często dowolny oraz wielkość przyporządkowanych kosztów i podstawy alokacji pochodzą albo z przeszłości albo z prognozy i nie odzwierciedlają rzeczywistego stanu. W związku z tym rachunek kosztów ABC powinien stanowić narzędzie uzupełniające do rachunku kosztów zmiennych.

KONCEPCJE RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ:

-unowocześnieniem rachunku kosztów ABC jest koncepcja T-D ABC (ang. Time-Driven Activity -Based Costing), która umożliwia prostszą i mniej kosztowną implementację modelu, zapewniając jednoczenie większą dokładność i szerszy zakres generowanych informacji.

-na gruncie koncepcji rachunku kosztów powstała metoda zarządzania kosztami działań ABM (ang. Activity Based Management), która umożliwia osiągnięcie przez przedsiębiorstwo takich samych wyników przy użyciu mniejszej ilości zasobów, a tym samym niższych kosztów.

- z uwagi na to, że rachunek kosztów działań można wykorzystać również do planowania i analizy kosztów przyszłych okresów, na jego bazie powstała również metoda budżetowania kosztów działania ABB (ang. Activity -Based- Budgeting ABB ).

- obie koncepcje ABB i ABM w połączeniu z rachunkiem ABC przyczyniają się do:

a)Zmniejszenia błędów w pomiarze kosztów wytworzenia produktów

b)Tworzenia bardziej realnych informacji o przyszłych kosztach procesów i produktów ( budżety).

c)Dostarczania informacji istotnych w podejmowaniu decyzji, które wpływają na obniżenie poziomu kosztów i wzrostu wartości firmy w okresach przyszłych.

KALKULACJA PODZIAŁOWA PROSTA- jest stosowana w przypadku produkcji masowej jednorodnej. Polega na sumowaniu poniesionych kosztów i ich podzieleniu przez liczbę miar produkcji( tona, szt. , metr).

W przypadku występowania produkcji niezakończonej na początek lub na koniec okresu można przyjąć jedne z dwóch sposobów postępowania:

SPOSÓB 1- produkcje niezakończoną wycenia się wg z góry ustalonego, planowanego ,technicznego kosztu wytworzenia.

SPOSÓB 2-produkcje niezakończoną przelicza się sprowadzając jej wielkość do wspólnego mianownika z produkcją gotową biorąc pod uwagę stopień ukończenia produkcji niezakończonej w stosunku do wyrobu gotowego.

KALKULACJA WSPÓŁCZYNNIKOWA- jest stosowana , jeżeli jednostka wytwarza dwa lub więcej zbliżonych do siebie produktów z tych samych materiałów i przy zastosowaniu zbliżonych zabiegów technologicznych. Dla podziału kosztów stosuje się odrębne współczynniki dla materiałów bezpośrednich i kosztów przerobu = ( płace bezpośrednie + koszty wydziałowe).

KALKULACJA DOLICZENIOWA- polega na odnoszeniu kosztów bezpośrednich wprost na właściwe przedmioty kalkulacji, a następnie doliczaniu kosztów pośrednich za pomocą odpowiednich kluczy podziałowych.

RACHUNEK KOSZTÓW- to ogól działań zmierzających do odzwierciedlenia procesów zachodzących w przedsiębiorstwie poprzez ujecie, zgrupowanie i interpretację w określonych przekrojach, kosztów produkcji i sprzedaży produktów mierzonych ilościową i wartościową za pewien okres czasu w celu uzyskania informacji potrzebnych do ustalenia wyników i kierowania przedsiębiorstwem lub ich zespołem.

ISTOTA RACHUNKU KOSZTÓW:

- rachunek kosztów rozumiany tradycyjnie, oznacza integralna część rachunkowości finansowej obejmującej ewidencję kalkulacyjną kosztów oraz ich analizę. Celem tego rachunku jest zaspokojenie wymagań rachunkowości i sprawozdawczości finansowej.

-współcześnie od rachunku kosztów wymaga się, aby dostarczał informacji ekonomicznej zarówno na potrzeby odbiorców wewnętrznych( menadżerowie przedsiębiorstwa) jak i zewnętrznej (właściciele, agendy rządowe itp.)

- podmiotem rachunku kosztów może być przedsiębiorstwo lub wydzielona jednostka organizacyjna.

-przedmiotem rachunku kosztów są procesy gospodarcze( zaopatrzenie, produkcja, magazynowanie, dystrybucja, sprzedaż) oraz związane z ich efektami koszty.

-głównym celem prowadzenia rachunku kosztów jest dostarczenie informacji niezbędnych do oceny efektywności gospodarowania i podejmowania decyzji.

RACHUNEK KOSZTÓW JEST NIEZBĘDNY PRZY:

-kontroli poziomu kosztów

-ustaleniu prawidłowego wyniku finansowego

-kalkulacji cen

-ocenie opłacalności nowych inwestycji i przedsięwzięć gospodarczych

-planowaniu i programowaniu produkcji

-mierzeniu rentowności wytworzonych wyrobów i usług

-ocenie realizacji celu przez wyodrębnione organizacyjnie komórki

PODSTAWOWE RODZAJE RACHUNKU KOSZTÓW:

Kryterium	Rodzaje rachunku kosztów
Zasięg czasowy informacji o kosztach i stopień przyjęcia norm	-rachunek kosztów rzeczywistych -rachunek kosztów normalnych -rachunek kosztów postulowanych(normatywnych ,standardowych ,planowanych i budżetowych)
Zakres rozliczania kosztów miedzy produkty	-rachunek kosztów pełnych -rachunek kosztów zmiennych( częściowych)
Marże pokrycia	-jednostopniowy rachunek kosztów zmiennych -dwustopniowy rachunek kosztów zmiennych -wielostopniowy i wieloblokowy rachunek kosztów zmiennych

RODZAJE RACHUNKU KOSZTÓW:

Rachunek kosztów może być prowadzony w trybie:

-ex ante- dostarcza informacji o kosztach planowanych wykorzystywanych głownie w procesie budżetowym.

-ex post- koncentruje się na rzeczywiście poniesionych kosztach, jedynie rachunek kosztów rzeczywistych jest rachunkiem ex post.

Rachunek kosztów rzeczywistych- ujmuje tylko koszty faktycznie poniesione w przedsiębiorstwie w danym okresie. W rachunku tym koszty produkcji stanowią iloczyn cen rzeczywistych i rzeczywistego zużycia ilościowego czynników produkcji.

Rachunek kosztów normalnych - jest rachunkiem o charakterze ex ante zawierające wzorce kosztów określone jako koszty normalne ustalone dla poszczególnych pozycji kosztów wytworzenia wyrobów. Służą one do kontroli rzeczywistych kosztów wyrobów oraz do sporządzenia kalkulacji wstępnych stanowiących podstawę do ustalenia cen sprzedaży.

Porównanie uzyskanych kosztów rzeczywistych z ustalonymi dla nich kosztami normalnymi pozwala na obliczenie globalnych odchyleń, które informują jedynie o tym czy koszty rzeczywiste przekraczały poziom kosztów normalnych, czy tez nie osiągnęły ich poziomu.

Zaletą rachunku kosztów normalnych jest to, że zapoczątkował on planowanie i kontrolę kosztów oraz ich analizę, wadą natomiast to, że stawki kosztów normalnych nie uwzględniają wszystkich przewidywalnych dla przyszłego okresu zmian w przedsiębiorstwie.

W RACH KOSZTÓW POSTULOWANYCH koszty dla okresu przyszłego ustalane są niezależnie od kosztów poniesionych w przeszłości i mogą występować jako koszty planowane, standardowe, budżetowe, czy też normalne. Dla okresów przyszłych postuluję się nie tylko zużycie czynników produkcji, ale również ceny tych czynników. Wg wzoru SA ustalane tylko koszty które wynikają ze zużycia zasobów (koszty bezpośrednie lub zmienne wyrobów zaś pozostałe koszty pośrednie lub stałe) są ustalane w formie budżetów lub preliminarzy kosztów.

RACH KOSZTÓW PEŁNYCH dzieli wszystkie poniesione w danym okresie koszty na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie. Koszty jednostkowy wyrobów odzwierciedla zatem pełna zużycie czynników produkcji, jakie nastąpiło w związku z jego wytworzeniem.

WADY RACH KOSZTÓW PEŁNYCH: *poprzez umowne rozliczenie pośrednich przyczynia się do zniekształcenia kosztów jednostkowych oraz daje błędną informację o rentowności poszczególnych produktów. *prowadzi do zbyt wysokiego określenia kosztów jednostkowych produktów wytwarzanych w dużych ilościach i niedoszacowania kosztów jednostkowych wyrobów produkcyjnych w krótkich seriach. *nie pozwala ocenić oddziaływania skutków postępu technicznego, zmian cech rynku i zmian zużycia zasobów oraz struktury asortymentowej ze względu na koszty, *informacje tworzone przez tradycyjny rachunek kosztów mogą być wykorzystywane jedynie do optymalizacji działań w sytuacji pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych co jest obecnie rzadko spotykane.

ZALETY RACHUNKU PEŁNEGO *jest przystosowany do wymogów sprawozdawczości zewnętrznej i przydatny w podejmowaniu decyzji długookresowych. * w prosty sposób rozlicza koszty co powoduje mniejsze prawdopodobieństwo popełnienia błędu przy stosowaniu łącznych kosztów ze względu na bardziej syntetyczny charakter danych.

RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH zwany także rachunek kosztów krańcowych, bezpośrednich czy cząstkowy, dzieli koszty całkowite w zależności od ich wrażliwości na zmiany skali produkcji na koszty zmienne i koszty stałe, związane z określonym podziałem czasu. Technika tego rachunku polega na wycenie produktów tylko w zmiennym koszcie wytworzenia. Koszty stałe odnoszone są bezpośrednio na wynik finansowy. Wyeliminowane jest więc rozliczenie kosztów wspólnych (pośrednich) na produkty.

ZALETY RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCH: *pozwala realizować zasadę przyczynowości, wg której nośników kosztów oraz miejsce powstania kosztów są obciążone tylko tymi kosztami, które zostały przez nie spowodowane, *stwarza podstawy do decentralizacji procesu zarządzania w przedsiębiorstwie i tym samym prowadzi do wzrostu odpowiedzialności za uzyskane przychody i poniesione koszty poprzez umożliwienie przenoszenia części odpowiedzialności za koszty i wyniki na niższe szczeble zarządzania przedsiębiorstwem. *ułatwia podejmowanie decyzji cenowych oraz różnicowanie cen poszczególnych wyrobów i ocenę opłacalności ich sprzedaży na określonych warunkach. *umożliwia kontrolę gospodarności przez odchylenia od planowanego poziomu kosztów stałych i kosztów zmiennych (budżety) oraz prowadzenie analizy progu rentowności która pozwala na zbudowanie systemu współczesnego ostrzegania dla menadżerów odpowiedzialnych za efektywność decyzji, mierzoną w krótkim okresie zyskiem, * jest użytecznym narzędziem podejmowania decyzji krótkoterminowych. W przypadku decyzji dotyczących dłuższych okresów np. przyjęcia lub odrzucenia proponowanych inwestycji zaleca się unikanie uproszczonych  analiz krótkookresowych które mogą prowadzić do błędnych decyzji.