ZIMNA WOJNA

W krótkim czasie po wojnie rozpoczęła się wschodnio-zachodnia rywalizacja na arenie międzynarodowej. Dochodził do niej zwłaszcza w dziedzinie rozwoju gospodarki i rozbudowy armii (lata 1945-19470). Konflikt wynikać miał z dwóch zupełnie różnych ideologii głoszonych przez państwa zwycięskie. Z jednej strony Stalin głosił zaostrzenie walki klas i rozbudowę socjalizmu, z drugiej przywódcy Ameryki postulowali politykę powstrzymywania rozwoju socjalizmu, jako ideologii zgubnej. Stany Zjednoczone zadeklarowały wszelką pomoc, również zbrojną wszystkim państwom zagrożonym widmem komunizmu. Dokładnej daty rozpoczęcia zimnej wojny nie da się określić, wiadomo natomiast, że pierwsze dwa lata po wojnie były kluczowe dla jej ogłoszenia. Winston Churchill na jednym ze sowich przemówień mówił o "żelaznej kurtynie", która zapadła na środek Europy. Działo się to w tym samym czasie co grecka wojna domowe, utożsamiana z symboliczną wojną kapitalistyczno- komunistyczną. Komunistyczny Tymczasowy Rząd Wolnej Grecji wspierały takie państw jak Albania, Bułgaria, czy Jugosławia. Dodatkowo pomocy logistycznej i zaopatrzenia dostarczało ZSRR. Strefa wpływów komunistów w Europie została ostatecznie wyznaczona i nie objęła państwa greckiego. Do politycznych tarć dochodziło także na terenie Niemiec, które zostały podzielone na cztery strefy wpływów.

Niespokojna była również Azja. Po licznych sporach i zabiegach dyplomatycznych Korea została podzielona na dwa państwa. Południe zajęli alianci a północ komuniści. Podział przebiegał wzdłuż 38 równoleżnika i w zasadzie trwa po dziś dzień. Kolejną areną zmagań były Chiny, gdzie wspierana przez ZSRR komunistyczna partyzantka walczyła z siłami Koumintagu. Niestety ten ostatni przegrał mimo wsparcia Stanów Zjednoczonych i całe Chiny znalazły się w rękach zwolenników skrajnego socjalizmu.

Przywódca ZSRR Józef Stalin starał się uzyskać jak największe wpływy w innych krajach. Dzięki zdecydowanej postawie państw europejskich nie doszło jednak do spełnienia jego żądań. Pierwsza odmówiła Turcja. Rosja chciała uzyskać zgodę na swobodny przepływ sowich jednostek morskich na morze Śródziemne. Odmowa rządu tureckiego spowodowała zawieszenie sprawy do połowy lat pięćdziesiątych. Kolejnym posunięciem Stalina było zażądanie od Norwegii zmiany statusu politycznego suwerennego terytorium należącego do tego państwa- Spitsbergenu. Znajdowały się tam liczne kopalnie surowców strategicznych co sprawiało, że obszar ten był niezwykle ważny militarnie. Stalin spotkał się z kolejną odpowiedzią. Rząd Norwegii wsparły inne kraje zachodnie dzięki czemu ZSRR musiał ustąpić. Kolejnym fiaskiem sowietów było porozumienie się Ameryki i Danii w sprawie rozmieszczenia wojsk amerykańskich na Grenlandii (która w całości znajduje się pod protektoratem duńskim) i na terenie samego państwa duńskiego oraz Islandii.

Państwa zachodnie miały też inne zmartwienia niż ambicje Stalina. W wielu krajach, takich jak Anglia, Włochy czy Francja do głosu dochodziły partie komunistyczne, zdobywające coraz więcej zwolenników. W związku z niebezpieczeństwem płynącym z ich strony ogłoszono ich delegalizacje w latach 1946-1947 i całkowicie pozbawiono je udziału w współdecydowaniu o losach polityki państwowej. Podział pomiędzy dawnymi sojusznikami pogłębiał się. Świadczyły o tym chociażby wzajemne, nieprzychylne wypowiedzi obu stron. Do pierwszych z nich należy zaliczyć wystąpienie Stalina dnia 9 lutego 1946 roku w Moskwie, podczas wiecu poprzedzającym bezpośrednio wybory. Jego zdaniem istnienie wojen na świecie nieodzownie związane jest z kapitalizmem, który w swojej istocie zawiera elementy powodujące kryzys ogólny i sam w sobie jest zarzewiem wszelkich wojennych konfliktów.

Pierwszej odpowiedzi na to oświadczenie udzielił słynny brytyjski przywódca Winston Churchill . W niecały miesiąc od przemówienia w Moskwie, 5 marca były premier wygłosił swój referat w Fulton w Stanach Zjednoczonych. Jego fragment głosił: "Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem dzieląc nasz Kontynent.”

Plan Marshalla i rozwój doktryny powstrzymywania.

12 marca 1947 roku prezydent Truman wystąpił w Kongresie Stanów Zjednoczonych o przyznanie 400 milionów dolarów dla państw zagrożonych przez komunistów wspieranych przez ZSRR. Pieniądze te miały trafić zwłaszcza do Turcji i Grecji. Było to pierwsze oficjalne ogłoszenie twardej polityki powstrzymywania. Stany nie chciały popełnić błędu jaki popełniła Europa w stosunku do Hitlera stosując politykę ustępstw. Nie widząc innego wyjścia amerykański sekretarz stanu 5 czerwca ogłosił plan odbudowy gospodarki europejskiej. Plan ten zakładał pieniężna pomoc wszystkim państwom, nie tylko starym sojusznikom, ale również Niemcom i państwom bloku wschodniego. Jednak przywódcy ZSRR odczytali projekt ten za wymierzony przeciwko interesom sowieckim (co było z reszta trafne) i zdecydowanie plan Marshlla odrzuciło. Za ZSRR pomimo jego akceptacji do formalnego odrzucenia planu zmuszone zostały inne państwa pozostające w strefie wpływów Rosji, taki jak Polska, Czechosłowacja czy Węgry i Rumunia. Stany Zjednoczone pomimo ogromnych nakładów finansowych również czerpały z realizacji poszczególnych punktów porozumienia. Dzięki odbudowie gospodarki europejskiej same reperowały gałęzie gospodarcze, które zostały poważnie naruszone przez wojnę. Przestawienie się z produkcji wojennej na pokojowa w Stanach przebiegło wyjątkowo łagodnie, a pomoc przy odbudowie państw Starego Kontynentu powodował wzmocnienie się Stanów w tym regionie, ku dużemu niezadowoleniu Rosjan.

Skutki tego powiązania widać wyraźnie do dzisiaj. Wystarczy spojrzeć na Republikę Federalną Niemiec. Kiedy zachodnia część kraju jest stabilna i silna gospodarczo, wschodnia, pomimo, iż już 15 lat temu oderwała się od ZSRR nie może podnieść się na nogi i funkcjonuje jedynie dzięki pomocy zachodu. Po dziś dzień Polska boryka się z blisko dwudziesto procentowym bezrobociem. W styczniu 1949 r. powołano do życia RWPG, co dodatkowo wzmocniło zależność Europy Środkowej od Wschodu. Odpowiedzią na pogłębiająca się integrację bloku sowieckiego, 4 kwietnia 1949r. w Waszyngtonie przedstawiciele państw europejskich i ameryki podpisali Pakt Północnoatlantycki.

Rola powojennych Niemiec w zachodnio- wschodnim sporze.

Podział Europy na dwa bloki najbardziej można było oduczyć w Niemczech. Państwa te po wojnie podzielone zostały na cztery strefy okupacyjne: brytyjską, amerykańską, francuską i rosyjską. W wyniku sporów trzech państw zachodnich z Rosją i narastającego zagrożenia ze strony komunistów, Ameryka i Wielka Brytana postanowiły działać za pomocą faktów dokonanych. Na mocy porozumienia z 1 stycznia 1947r. państwa te połączyły swoje strefy okupacyjne dając początek nowemu państwu niemieckiemu - Bizonii. Świat znalazł się na pograniczu nowej wojny. ZSRR w odpowiedzi zaczęła blokować amerykańskie transporty dla wschodu kraju. Do Bizonii dołączyła strefa francuska tworząc Trizonię. Moskwa uznała trwały podział Niemiec i całą winą obarczyła państwa zachodnie uznając ich działania za prowokację.

Kolejną kością niezgody były transporty zaopatrzenia dla zachodnich dzielnic Berlina (co prawda miasto te było podzielona na dwie części, ale Berlin jako całość znajdował się w Niemczech Wschodnich).Aby ciężarówki pełne zaopatrzenia mogły dotrzeć do Berlina musiały przejechać przez część Niemiec Wschodnich. Wykorzystując tę sytuacje Rosjanie zablokowali te dostawy, co spowodowało znalezienie się Zachodniego Berlina w krytycznej sytuacji. Aby część miasta nie pogrążyła się w nędzy, otworzono specjalne tunele powietrzne którymi przemieszczały się setki samolotów transportowych. Dziennie dostarczano w ten sposób około 13 tysięcy ton zaopatrzenia. Sytuacja ta trwała od 24 czerwca 1948 r. do 4 maja 1949r. Ponieważ blokady nie przynosiły oczekiwanych przez sowietów efektów, zostały ostatecznie zniesione za zgodą Stalina.

Bezpośrednią przyczyną kryzysu była reforma walutowa, wprowadzona przez zachodnich okupantów bez uzgodnień z ZSSR 20 VI 1948 roku.

7 września 1949 roku oficjalnie proklamowano utworzenie Republiki Federalnej Niemiec, z miastem Bonn jako stolicą tymczasową. Funkcję kanclerza nowo utworzonego tworu państwowego objął Konrad Adenauer. Odpowiedź Rosji była oczywista i przewidywalna. W październiku powołano do życia Niemiecką Republikę Demokratyczną, która demokracje posiadała jedynie w nazwie.

Wojna w Korei jako bitwa zimnej wojny.

ZSRR nieustannie starało się osłabić potęgę Stanów Zjednoczonych we wszystkich możliwych dziedzinach i robiło to niekiedy niezwykle skutecznie. Oto USA straciła monopol na posiadanie broni atomowej. Za sprawą wykradzionej przez rosyjskich szpiegów technologii, sowieckim naukowcom udało się stworzyć własną bombę.

W Chinach triumf swój świętowali komuniści, którzy ostatecznie przejęli pełnię władzy. Jedynym ostatnim wolnym bastionem stał się Tajwan, który po dziś dzień uważany jest przez chiński rząd za zbuntowaną prowincję. Po władzę zaprowadził komunistów charyzmatyczny, aczkolwiek przez niektórych uważany za szalonego przywódca- Mao Tse-tung. Światło dzienne ujrzała Chińska Republika Ludowa. Zarówno sukcesy rosyjskiej techniki wojskowej jak i opanowanie przez komunistów tak wielkiego kraju jak Chiny doprowadziły do dużej przewagi komunizmu w skali światowej. Sytuacja nie wydawała się jednak tak napięta jak w Europie, gdyż obecność wojsk amerykańskich w tym rejonie była mniejsza niż w Europie (Amerykanie posiadali małe bazy w Japonii i na wyspach Oceanii). Jednak to nie na Starym Kontynencie ale właśnie w Azji doszło do pierwszej poważnej wojny.

Dnia 25 czerwca 1950r. wojska Korei Północnej przekroczyły równoleżnik ustalający granicę pomiędzy północną a południową Koreą i tym samym uznano, że rozpoczęły wojnę napastniczą. Odpowiedź Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych była błyskawiczna i zdecydowana (zapewne nie byłaby taka, gdyby nie nieobecność rosyjskiego ambasadora na jej zebraniu-bojkotował działania Rady, a Rosja posiada prawo weta w tym organie). Ogłoszono rezolucję, która wzywała do udzielenia pomocy Korei Południowej. Pierwsze odpowiedziały Stany Zjednoczone, widząc w tym zapewne szanse na umocnienie swoich wpływów na kontynencie azjatyckim. Dowództwo wojsk amerykańskich objął słynny generał z czasów II wojny światowej MacArthur. Obok amerykanów pomocy Koreańczykom udzieliło 19 państw. Wojska Korei Południowej były nieprzygotowane na działania zbrojne prowadzone na taką skalę i w efekcie już trzeciego dnia w rękach armii północnej znalazł się Seul. Jednak do tego czasu desant dokonały wojska ONZ-tu i rozpoczęła się kontrofensywa. Dwa tygodnie zajęło wypieranie agresora za 38 równoleżnik, ale nie zatrzymano się na nim. Natarcie poszło dalej i w efekcie w rękach wojsk koalicyjnych znalazło się prawie całe państwo Kim Ir Sena. Błędem jednak było zbytnie zbliżenie się do granicy Chińskiej. Władze Chińskiej Republiki wysłały na pomoc Kim Ir Senowi "ochotników", którzy w liczbie kilku milionów wyparli armię ONZ-tu z Korei Północnej. Po raz kolejny Seul znalazł się pod okupacją (styczeń 1951r.). Sytuacja ustabilizowała się w połowie stycznia i marsz komunistów został zatrzymany. Front zatrzymał się na 38 równoleżniku. Ameryka znalazła się w kropce. Z jednej strony nie chciała zostawiać sytuacji w kształcie obecnym, z drugiej musiała zmierzyć się z gigantyczną armią Chińską i potencjałem atomowym ZSRR, który produkował coraz więcej bomb i rakiet mających je przenosić. To właśnie z tego ostatniego względu prezydent Truman odrzucił plan MacArthura zakładający bombardowanie atomowe miast chińskich. Chciał w ten sposób zmusić miliony chińskich "ochotników" do wycofania się. Ponieważ generał nie chciał zrezygnować ze swoich planów wojny nuklearnej, prezydent odwołał go z Korei. Do pierwszego przełomu doszło w marcu 1853 r. kiedy umarł Józef Stalin. Doszło do światowej odwilży politycznej i rozprężenia w stosunkach międzynarodowych. W Korei po długim okresie rokowań ostateczne podpisano porozumienie pokojowe dnia 27 lipca 1953r. w Panmundżonie. Zawieszono wszystkie działania zbrojne i potwierdzono podział Korei wzdłuż 38 równoleżnika.

Konflikt indochiński.

Okazało się, że śmierć Stalina pomogła rozwiązać wiele światowych problemów. Jednym z nich był konflikt w Indochinach, który zakończył się wraz ze śmiercią dyktatora. Sytuacja rysowała się podobnie jak ta w Korei. Północny Wietnam, nazwany Demokratyczną Republiką Wietnamską rządzony był przez bezwzględnego dyktatora, komunistę Ho Chi Minha. Krajowi temu zaopatrzenia i pomocy militarnej dostarczała Chińska Republika Ludowa. Dzięki temu partyzanci wietnamscy odnosili liczne zwycięstwa nad wojskami francuskimi i wspierali swoich pobratymców na południu kraju. Zmęczeni ciągłymi ostrzeliwaniami Francuzi zdecydowali się na dokonanie zmasowanego desantu spadochronowego i utworzenie przyczółku w Dien Bien Phu. Zbudowali twierdze w dolinie, którą obsadzili 13 tysiącami żołnierzy. Był to fatalny w skutkach błąd strategiczny, gdyż twierdza została przez wszystkie strony otoczona przez wojska komunistyczne. Po 55 dniach bombardowania musiała się poddać. Kapitulacja miała miejsce 7 maja 1954 r. i wywołała wstrząs w krajach zachodnich. Oto banda "wietnamskich wieśniaków" rozgromiła armię francuską.

W krótkim czasie po tym wydarzeniu rozpoczęła się konferencja w Genewie, której zadaniem było zagwarantowanie trwałego pokoju w tym regionie. Wzięli w niej udział przedstawiciele ChRL, Francji, USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR. Ku zdziwieniu wielu obserwatorów stronom udało się w niedługim czasie osiągnąć porozumienie. Wietnam został wzorem Korei podzielony wzdłuż jednego z równoleżników. Kambodża i Laos uzyskały niepodległość i zostały zobowiązane do zachowania wiekuistej neutralności. Do dzisiaj mówi się o duchu genewskim, który zwiastował rozprężenie stosunków wschodu i zachodu. Niestety pomylono się co pokazała późniejsza wojna wietnamska.

Wpływ śmierci Stalina na reorganizację bloku radzieckiego.

Śmierć Stalina ujawniła wewnętrzne problemy Związku Sowieckiego. Początkowe zamieszanie pozwoliło na uzewnętrznienie się skrywanego do tej pory niezadowolenia. Do pierwszego konfliktu doszło w Czechosłowacji. 1 czerwca 1953 roku w wyniku reformy walutowej i podwyżki cen na produkty pierwszej potrzeby doszło do gwałtownych strajków robotniczych. Pierwsze zastrajkowało Pilzno. Bardzo szybko okrzyki o podłożu ekonomicznym przekształciły się w te o retoryce antyrosyjskiej i antykomunistycznej. Zareagowały służby bezpieczeństwa, które użyły przemocy do tłumienia buntu. Do kolejnych strajków doszło w Berlinie gdzie na ulice wyszli robotnicy budowlani. Jednak tym razem władze komunistyczne wytoczyły przeciwko demonstrantom czołgi. Polała się krew, co jeszcze bardziej rozjuszyło robotników z innych miast niemieckich. Na ulicę wyszli ludzie w Lipsku, Erfurcie i Magdeburgu. Doszło do ogłoszenia strajku powszechnego (generalnego). W odpowiedzi władze ogłosiły stan wojenny i wyprowadziły wojsko aby rozgonić manifestantów.

W tym samym czasie władzę w ZSRR objęło nowe kierownictwo partii. Należeli do niego Nikita Chruszczow, Gieorgij Melenkow, Ławrientij Beria i Wiaczesław Mołotow.

Jednym ze skutków objęcia władzy przez nowe osoby było odnowienie stosunków z Jugosławia latem 1955r. Kraj ten nie podzielał wizji wspólnoty socjalistycznej w wyniku czego naraził się na gniew Stalina. Na przełomie maja i czerwca tego samego roku w Belgradzie zjawiła się delegacja rosyjska z Nikitą Chruszczowem na czele. Konflikt w łonie socjalizmu europejskiego przechodził do historii ale gen. Tito (przywódca Jugosławii) daleki był od uznania zwierzchności Rosji.

Odprężenie.

Lata pięćdziesiąte XX wieku pokazały, że każdy konflikt da się rozwiązać drogą dyplomatyczną i nawet skrajne ideologie potrafią znaleźć wspólny język. 15 maja 1955r. państwa dawnej koalicji podpisały traktat państwowy z Austrią. Potwierdzono neutralność Austrii i wycofano z niej stopniowo wszystkie wojska okupacyjne. Odprężenie było cykliczne, wszystko zależało od aktualnego nurtu politycznego wewnątrz ZSRR. Jeżeli przeważały nurty bardziej liberalne udawało się zawrzeć traktaty stabilizacyjne sytuacje na świecie i w poszczególnych regionach. Jeżeli do głosu dochodzili "twardogłowi", rozpoczynały się nowe kłótnie i groźby. Polityka państw zachodnich była w znacznym stopniu taka sama przez cały okres Zimnej Wojny. 14 maja 1955r. do NATO przyjęta została Republika Federalna Niemiec, co w odpowiedzi poskutkowało utworzeniem wielkiego wschodniego bloku militarnego nazwanego "Układem Warszawskim".

2. Początek zimnej wojny:

- luty 1946r. – wystąpienie Stalina - jego zdaniem istnienie wojen na świecie nieodzownie związane jest z kapitalizmem, który w swojej istocie zawiera elementy powodujące kryzys ogólny i sam w sobie jest zarzewiem wszelkich wojennych konfliktów.

- telegram Kennana, doktryna powstrzymywania

- marzec 1946r. – wystąpienie Churchilla w Fulton

- maj 1947r. – przemówienie w Princeton, , Bernard Baruch wprowadza pojęcie „zimna wojna”, podział świata na amerykańską i radziecką strefę wpływów

3. Broń nuklearna

1949 – ZSRR

1952 – GB

1960 – Francja

1964 – Chiny

1974 – Indie

1979 – Izrael

1998 – Pakistan

2006 – Kore Północna

Projekt Manhattan – kryptonim tajnego projektu budowy bomby atomowej, realizowanego na zlecenie rządu USA. Realizację rozpoczęto w marcu 1942, w ośrodkach badawczych uniwersytetów w Nowym Jorku (Columbia University), w Chicago i stanowego uniwersytetu kalifornijskiego. Zakładał prowadzenie prac nad rozszczepialnością uranu i budowę fabryki materiałów rozszczepialnych. W projekcie brało udział ok. 125 tys. osób, koszty jego przeprowadzenia wyniosły ok. 2 mld dolarów. Główne prace konstrukcyjne odbywały się pod kierownictwem J.R. Oppenheimerem w Los Alamos (ok. 6 tys. naukowców). Pierwszą kontrolowaną reakcję łańcuchową przeprowadzono 16 lipca 1945 w Trinity, koło bazy lotnictwa w Alamogorto. Szefem nadzoru wojskowego projektu był generał L. Groves. Skonstruowane w trakcie programu ładunki nuklearne wykorzystali Amerykanie podczas nalotów lotniczych na Hiroszimę i Nagasaki (6 i 9 sierpnia 1945).

AEC – 1952 rok, H-bomb, Baruch namawia do oddania wszystkich bomb i zakazania ich wytwarzania.

4. Detente – (francuskie – odprężenie) sytuacja międzynarodowa charakteryzująca się stopniowym ociepleniem stosunków pomiędzy zwaśnionymi stronami. Termin ten pojawił się w latach 70-tych, określając proces łagodzenia napięć między USA i ZSRR, przejawiający się w intensyfikacji dialogu, rozpoczęciu procesu KBWE, inicjatywami rozbrojeniowymi, rozwojem współpracy międzynarodowej w różnych dziedzinach. Okres detente nie powstrzymał jednak rywalizacji radziecko-amerykańskiej, a jedynie nadał jej nowe formy, np. zaostrzonej walki o wpływy w trzecim świecie. Kres detente położyła inwazja ZSRR na Afganistan w grudniu 1979 roku i wybór Ronalda Reagana na prezydenta USA w 1980 roku.

- Doktryna Nixona 1969r. - USA będą gwarantować obronę Japonii i Azji Pd. – wsch., wietnamizacja

- komisja trójstronna 1973r. – sprawy gospodarcze ( kryzys naftowy, Ruanda Tokijska GATT)

- 1972r. – SALT

- 1975r. – Akt Końcowy KBWE

- 1979r. – SALT II

- 1979r. – podwójna decyzja NATO (Pershina, Gruise, SS – 20)

5. Wojna domowa w Grecji

Walki prowadzone od grudnia 1944 roku do stycznia 1945 roku (pierwsza faza) oraz w latach 1946–1949 (druga faza) pomiędzy wojskami rządowymi a komunistyczną partyzantką. W 1944, gdy w Grecji wylądowały wojska brytyjskie, komunistyczna partyzantka (Grecka Armia Ludowo-Wyzwoleńcza, ELAS) panowała nad znacznymi obszarami kraju. Potem utworzono w Atenach rząd z udziałem komunistów. W wyborach komuniści ponieśli klęskę, a król Jerzy II powrócił z emigracji w wyniku plebiscytu i restytucji monarchii w 1946. Nie mając szans na przejęcie władzy zorganizowali w górach północnej Grecji partyzantkę tzw. Demokratyczną Armię Grecji gen. Vafiadisa Markosa. Otrzymywali pomoc od państw komunistycznych, pośrednio od Związku Radzieckiego, a bezpośrednio od Albanii, Bułgarii i Jugosławii. Do 1947 inicjatywę mieli komuniści, którzy utworzyli nawet Tymczasowy Rząd Wolnej Grecji. W 1949 doszło do ofensywy armii rządowej gen. A. Papagosa, w wyniku której komunistyczna partyzantka złożyła broń w październiku 1949. Zdelegalizowano partię komunistyczną. W 1947r. królewski rząd zwraca się o pomoc do USA, Truman przeznacza 250mln dol.

6. Plan Marshalla – European Recovery Program

- amerykański program pomocy gospodarczej dla Europy po II wś.

- uchwalony przez Kongres jako ustawa i zatwierdzony przez prezydenta Trumana USA '48 - '51

- realizowany od 1948 do 1952

- pomoc finansowa dla krajów, które dołączyły do Organizacji Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej ( 16 państw, 1948 Paryż, USA i Kanada miały udział jako członkowie stowarzyszeni)

- w formie bezzwrotnych pożyczek oraz niskooprocentowanych pożyczek długoterminowych

- ZSRR odmówił udziału w programie, gdyż ten stanowił formę podporządkowania krajów europejskich USA, co zagrażało ich suwerenności → wymuszenie takiej postawy na innych krajach obozu sowieckiego

- efekt: szybki rozwój państw europejskich, szczególnie Niemiec, rozwój handlu, zmniejszenie interwencji rządowych, powrót zasad wolnej konkurencji

- Finlandia zrezygnowała

- Polska i Czechosłowacja zaakceptowały plan, ale pod wpływem Stalina musiały go odrzucić

- OEEC → OECD '60 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

7. Doktryna Trumana

- program polityki zagranicznej prezydenta Trumana 1947 przedstawiony w orędziu Kongresu

- założenia: USA powinny pomagać narodom, przeciwstawiającym się presji zewnętrznej lub próbom przejęcia siłą władzy nad nimi przez uzbrojone mniejszości,

- wsparcie zbrojne państw przeciwstawiających się komunizmowi (wojna koreańska)

- sposób walki z Rosją podczas zimnej wojny

- Truman przekazał 400mln$ na ekonomiczną i wojskową pomoc dla krajów (Grecji i Turcji)

- doktryna trwałą zasadą polityki zagranicznej USA

- ostateczne zerwanie z powojenną polityką izolacjonizmu

- organizowanie paktów militarnych (NATO, ANZUS)

- budowa sieci amerykańskich baz wojskowych wokół ZSRR

8. Kryzysy berlińskie

I kryzys berliński – miesiąc po zakończeniu II wś, kapitulacja III Rzeszy

- czerwiec 1945r. – deklaracja ZSRR, USA, Francja, Wlk. Brytania – 4 strefy okupacyjne

- demokratyzacja, denazyfikacja, demilitaryzacja, dekartelizacja

- podzielono Berlin leżący w radzieckiej strefie okupacyjnej

- 1944r. – plan Morgenthaua rozbicie Niemiec, demilitaryzacja, państwo rolne

- 1947r. – napięcia związane z zimną wojną umożliwiają współpracę 4 mocarstw

- 1947r. – amerykańskie i brytyjskie strefy okupacyjne połączone w Bizonię

- 1949r. – dołącza się Francja -> Trizonia – podstawa dla przyszłego państwa zachodnioeuropejskiego

- 1948r. – reforma wlutowa, zagrażała strefie ZSRR

- czerwiec 1948r. – blokada Berlina – I kryzys berliński grożący wybuchem konfliktu globalnego

- państwa zachodnie nie zainterweniowały zbrojnie, utworzyły most powietrzny, trwało to 11 miesięcy ( do maja 1949r.)

- sprawa trafiła na forum RB

- strefy zachodnie – organizm polityczny na mocy konstytucji z 1950r.

- Moskwa uznała trwały podział Niemiec i całą winą obarczyła państwa zachodnie uznając ich działania za prowokację.

II kryzys berliński – 1958r. – Nikita Chruszczow przekazał krajom Wielkiej Czwórki propozycję (żądanie) opuszczenia Berlina, zostało ono przez nie odrzucone

- żądał usunięcia wojsk, a miasto miało stać się strefą zdemilitaryzowaną pod kontrolą ONZ

- przyczyną był masowy odpływ ludzi z NRD do RFN

- Rosja wytykała krajom zachodnim dążenie do wojny

- 1961r. – Chruszczow i Kennedy spotkanie w Wiedniu

- 1961r. – zamknięcie Granicy NRD/RFN i budowa muru

- 1964r. – wzrost kontaktów handlowych i dyplomatycznych

- napięcie wokół Berlina trwało do procesu jednoczenia Niemiec w 1989r.

9. NATO - organizacja polityczno-wojskowa powstała 24 sierpnia 1949 na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego. Początkowym celem istnienia NATO była obrona militarna przed atakiem ze strony Związku Radzieckiego i jego satelitów, z czasem jednak organizacja stała się elementem utrzymania równowagi strategicznej między Wschodem i Zachodem. Po rozpadzie Układu Warszawskiego pełni rolę stabilizacyjną podejmując działania zapobiegające rozprzestrzenianiu konfliktów regionalnych. NATO liczy 28 członków. 4 marca 1947: Wielka Brytania oraz Francja podpisały traktat z Dunkierki. 17 marca 1948: Benelux, Francja, oraz Wielka Brytania podpisały traktat brukselski, będący prekursorem Paktu Północnoatlantyckiego. Strategia wojenna NATO oparta była głównie na amerykańskich koncepcjach strategicznych wynikających z oceny zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego. Pierwszą z nich była strategia zmasowanego odwetu przyjęta w USA w 1950 r. a zaadoptowana przez sojusz NATO w 1957 r. Zakładała ona wykonanie uderzeń jądrowych na państwa Układu Warszawskiego w odpowiedzi na poważniejszy atak militarny. Przełamanie monopolu atomowego USA przez ZSRR oraz wprowadzenie na uzbrojenie Układu Warszawskiego międzykontynentalnych pocisków rakietowych skłoniło USA do zmiany strategii. W 1961 r. opracowano strategię elastycznego reagowania, która została przyjęta przez NATO w 1967 r. Zakładała ona możliwość prowadzenia działań wojennych zarówno z wykorzystaniem broni jądrowej, jak i bez niej. W przypadku ataku państw UW przewidywano prowadzenie działań o charakterze konwencjonalnym, a w sytuacji ich niepowodzenia wykorzystanie taktycznej broni jądrowej na ograniczoną skalę. Strategiczna broń jądrowa miała być użyta dopiero po jej zastosowaniu przez ZSRR. Zakończenie zimnej wojny przyniosło zmianę koncepcji strategicznej NATO. W 1991 została przyjęta tzw. Nowa koncepcja strategiczna. Zakładała ona utrzymanie wystarczających sił konwencjonalnych i nuklearnych zdolnych do odstraszania ewentualnych agresorów i prowadzenie działań zapobiegających ewentualnym konfliktom zbrojnym na świecie. Skoncentrowano się też na zagwarantowaniu bezpieczeństwa państw sojuszu w warunkach różnorodnych i wielokierunkowych zagrożeń międzynarodowych (konflikty etniczne i terytorialne, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i technologii uzbrojenia, przerwanie dostaw surowców strategicznych, terroryzm i sabotaż). W 1999 koncepcja ta uległa aktualizacji w oparciu o doświadczenia misji NATO w b. Jugosławii. Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie – środkami politycznymi i militarnymi – wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim.

10. Sojusze militarne w okresie zimnej wojny:

- Układ Warszawski - właściwie Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej, europejski sojusz wojskowo-polityczny ZSRR i państw od niego uzależnionych. Podpisany 14 maja 1955 w Warszawie przez Albanię (wystąpiła w 1968), Bułgarię, Czechosłowację, NRD, Polskę, Rumunię, Węgry i ZSRR. Wszedł w życie 6 czerwca 1955.

Podpisanie Układu Warszawskiego było reakcją na powstanie NATO i remilitaryzację RFN (przyjętej do NATO w 1955). Celem wewnętrznym sojuszu było ujednolicenie struktur wojskowych i podporządkowanie ich ZSRR oraz usankcjonowanie obecności wojsk radzieckich na terytorium NRD, Polski, Rumunii i Węgier. Układ miał obowiązywać 20 lat z automatycznym przedłużeniem o 10 lat, o ile żadna ze stron go nie wypowie. W 1975 przedłużono go o 10 lat, a w 1985 o dalsze 20.

Główne organy - Doradczy Komitet Polityczny i Zjednoczone Dowództwo Sił Zbrojnych (z siedzibą w Moskwie) - były przez cały czas istnienia sojuszu podporządkowane ZSRR i kierowane przez dowódców radzieckich. W ramach układu doszło w 1968 do inwazji Czechosłowacji, w której nie wzięła udziału tylko Rumunia.

W wyniku rozpadu bloku socjalistycznego w Europie (1989) nastąpiło formalne rozwiązanie układu na posiedzeniu w Pradze 1 lipca 1991.

- NATO – North Atlantic Treaty Organization, Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego, Pakt Północnoatlantycki, sojusz polityczno-wojskowy państw Europy Zachodniej, Stanów Zjednoczonych i Kanady powołany w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 na podstawie uchwalonej przez Senat amerykański w czerwcu 1948 tzw. rezolucji Vandenberga, która wzywała do tworzenia bloków militarnych w celu zapobiegania sowieckiemu zagrożeniu.

Układ podpisało 12 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, a także Kanada i Stany Zjednoczone. 18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja, 5 maja 1955 przyjęto RFN, natomiast w 1982 Hiszpanię.

Konsekwencją podpisania Paktu było zerwanie przez Stany Zjednoczone z polityką izolacjonizmu. Zgodnie z 51 artykułem Karty Narodów Zjednoczonych, na który powołują się sygnatariusze, układ ma charakter obronny. Treść jego przewiduje wzajemną pomoc wojskową na wypadek ataku na jednego z uczestników porozumienia, traktując ją jako wspólną obronę. Uznano także, że wspólna obrona będzie obowiązywała również wtedy, gdy taki atak nastąpi na obszarze na północ od zwrotnika Raka. Siedzibą władz NATO były kolejno Londyn (do 1952) i Paryż (do 1966), następnie Bruksela. 29 marca 2004 członkami NATO zostają: Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia. Pierwszą samodzielną akcją zbrojną NATO była interwencja w Kosowie (24 marzec 1999 – 10 czerwiec 1999).

- ANZUS - Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku – pakt polityczno-wojskowy powołany 1 września 1951 w San Francisco, nazywany często ANZUS od pierwszych liter nazw państw-sygnatariuszy Australii, Nowej Zelandii i USA, Jego podstawowym celem było stworzenie wzajemnych gwarancji bezpieczeństwa dla krajów członkowskich i zapewnienie bezpieczeństwa w rejonie Oceanu Spokojnego. Gwarantuje on wzajemną pomoc w razie zbrojnego ataku na któregokolwiek z sygnatariuszy.

- SEATO - South East Asia Treaty Organization, Organizacja Paktu Południowo-Wschodniej Azji, organizacja wojskowo-polityczna założona na podstawie Paktu Manili z 1954, z siedzibą w Bangkoku. Była elementem systemu amerykańskich sojuszy antykomunisycznych o charakterze polityczno-wojskowym (wraz z m.in. NATO, CENTO).

Członkami SEATO były: Australia, Filipiny, Francja, Nowa Zelandia, Pakistan, Tajlandia, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone. Obszar jego działania obejmował także kraje Indochin. Celem Paktu było pokojowe rozwiązywanie sporów, strony Paktu zobowiązywały się do udzielania pomocy w zwalczaniu agresji, co faktycznie oznaczało niedopuszczanie do poszerzania wpływów komunizmu, przejmowania władzy przez ugrupowania lewicowe.

W 1972 z Paktu wycofał się Pakistan. 1977 w wyniku sprzeczności interesów między Stanami Zjednoczonymi i Francją nastąpiło rozwiązanie organizacji.

- CENTO - Organizacja Paktu Centralnego (CENTO - Central Treaty Organization) - istniejący w latach 1955-1979 sojusz polityczno-wojskowy, do którego należały: Iran, Irak, Pakistan, Turcja i Wielka Brytania. Był on bezpośrednią kontynuacją Paktu Bagdadzkiego podpisanego 24 lutego 1955 r. pomiędzy Turcją a Irakiem. Do Paktu Bagdadzkiego przystąpiły następnie: Wielka Brytania, Pakistan i Iran. W 1959 r. Irak wycofał się z uczestnictwa w Pakcie, co spowodowało przeniesienie siedziby z Bagdadu do Ankary. Zmieniono też nazwę na Organizacja Paktu Centralnego. USA, pomimo iż formalnie nie należały do CENTO, to jednak aktywnie uczestniczyły w pracach jego struktur. Celem paktu było zapewnienie bezpieczeństwa i pokoju oraz przeciwstawienie się wzrastającym wpływom komunistów w regionie Bliskiego i Środkowego Wschodu. Kres istnienia Paktu położyła w 1979 roku islamska rewolucja w Iranie.

(- KBWE – Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, wielostronne rokowania na szczeblu rządowym prowadzone od początku lat 70. przez państwa europejskie oraz Stany Zjednoczone i Kanadę z racji ich przynależności do NATO. Idea takiej konferencji pojawiła się już w latach 60. w związku z powolnym odchodzeniem od zimnej wojny na rzecz współpracy w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego. 1973-1974 trwał proces KBWE, spotkania i konferencje przygotowawcze. Strona radziecka podkreśliła konieczność omówienia problemów umocnienia bezpieczeństwa i rozwoju współpracy gospodarczej, a także zatwierdzenia terytorialnego status quo w Europie. Państwom NATO zależało na obniżeniu ryzyka konfliktu zbrojnego w Europie oraz kwestiach praw człowieka. Przełom nastąpił w grudniu 1974, gdy rozwiązano problemy dotyczące kontaktów międzyludzkich i praw człowieka. Zwołanie konferencji było możliwe dopiero w chwili odprężenia w stosunkach Wschód–Zachód (normalizacja stosunków między RFN a Polską, ZSRR, NRD i Czechosłowacją, podpisanie porozumienia w sprawie Berlina Zachodniego, rozpoczęcie rokowań rozbrojeniowych w Wiedniu). Na ostatnim etapie rokowań w 1975 przywódcy 37 państw podpisali Akt końcowy KBWE. Od tej chwili rozpoczął się tzw. etap weryfikacyjny, który miał na celu realizację postanowień konferencji oraz doprowadzenie do dalszych spotkań (1977 w Belgradzie, 1980 w Madrycie). Rola KBWE zmieniła się od lat 90., po zakończeniu konfliktu Wschód–Zachód podpisano nowy dokument – Kartę paryską. Umożliwiło to podjęcie rozmów i zawarcie porozumień stabilizujących bezpieczeństwo w Europie i rozwijających proces rozbrojenia, np. traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych CFE (1990), układ o ograniczeniu stanu osobowego sił zbrojnych (1992), układ otwartego nieba (1992). Osobnym polem aktywności stała się kwestia demokratyzacji państw i ochrony praw człowieka, tzw. ludzki wymiar KBWE, wiąże się to też z udzielaniem pomocy uchodźcom, wysyłaniem misji obserwacyjnych w rejony konfliktu. Po zmianach terytorialnych z lat 90., KBWE liczy 53 członków. Na spotkaniu w Budapeszcie przekształcono ją w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).)

11. Kryzys kubański - jeden z najpoważniejszych kryzysów politycznych w historii międzynarodowych stosunków po II wojnie światowej. Wybuchł w momencie, gdy Kuba pod przywództwem F. Castro weszła w sferę wpływów ZSRR, otrzymując pomoc, również wojskową.

Bezpośrednią przyczyną było uzyskanie przez wywiad amerykański informacji o rozmieszczaniu na terenie Kuby 42 wyrzutni radzieckich rakiet balistycznych ziemia-ziemia średniego zasięgu, 144 wyrzutni rakiet ziemia–powietrze, myśliwców bombardujących oraz tysięcy radzieckich żołnierzy.

W 1962 prezydent J. Kennedy zarządził kontrolę wszystkich statków, również handlowych, płynących na Kubę, wzmocnił siły stacjonujące w bazie marynarki wojennej na Guantanamo i zażądał usunięcia rakiet z terenu Kuby. Radzieckie statki zatrzymały się na granicy strefy wyznaczonej przez USA, ale ZSRR twierdził, że rakiet na Kubie nie ma i żądał przerwania blokady. Oba kraje postawiły swe siły jądrowe w stan pełnej gotowości.

USA zaczęły przygotowania do inwazji na Kubę. Świat stanął w obliczu nuklearnego konfliktu. Przywódca radziecki N. Chruszczow zadecydował jednak o wycofaniu statków i usunięciu rakiet z Kuby, w zamian za rezygnację USA z interwencji w tym kraju oraz usunięcie z terenu Turcji rakiet amerykańskiego średniego zasięgu. Zgodził się także na inspekcję amerykańską podczas demontażu wyrzutni. Eskalacja konfliktu w czasie kubańskiego konfliktu uświadomiła potrzebę zapewnienia w przyszłości bezpośredniego kontaktu przywódców obu nuklearnych supermocarstw, została wtedy zainstalowana tzw. gorąca linia.

12. Druga zimna wojna i upadek ZSRR

Upadek ZSRR - to proces trwający w latach 1988-1991, podczas którego wszystkie republiki związkowe uzyskały autonomię w obrębie państwa radzieckiego, a następnie oderwały się od ZSRR i stały się niepodległymi państwami. W ten sposób Związek Radziecki zniknął z mapy świata, a za datę jego upadku oficjalnie uważa się 26 grudnia 1991r.

U podłoża tego procesu, formalnie rozpoczętego w 1988 roku, stał potężny kryzys gospodarczy państwa oraz paraliż jego struktur, na który nałożyła się niekorzystna sytuacja geopolityczna oraz tendencje odśrodkowe wewnątrz związku.

Proces irredenty zapoczątkowała Estonia, która w 1988 ogłosiła suwerenność, tj. pierwszeństwo prawa republikańskiego nad związkowym. W jej ślad do 1990 poszły wszystkie pozostałe republiki związkowe, stąd też okres ten nazywany jest "paradą suwerenności". Następnie niektóre republiki zaczęły – mimo sprzeciwu władz radzieckich – ogłaszać niepodległość i występować ze związku. Próby ich ponownego podporządkowania przez Moskwę nie przyniosły skutku.

Punktem zwrotnym w procesie rozpadu ZSRR było dokonanie 19 sierpnia 1991 przez grupę "konserwatywnych" komunistów nieudanego zamachu stanu (tzw. pucz Janajewa), w czasie którego chcieli oni zatrzymać proces upadku systemu komunistycznego ZSRR i rozpadu państwa.

6 września rząd rosyjski uznał niepodległość Litwy, Łotwy i Estonii. Większość pozostałych republik prowadziła negocjacje na temat nowego traktatu związkowego, który przemieniłby ZSRR w luźną federację w pełni autonomicznych republik. Wobec ich niepowodzenia, a także jednoznacznie negatywnej postawy Ukrainy (od której to republiki Rosja uzależniała sens trwania ZSRR), wśród republikańskich przywódców zapadła decyzja o likwidacji ZSRR. 8 grudnia prezydenci Rosji, Ukrainy i Białorusi (państw założycieli ZSRR) podpisali układ białowieski o likwidacji ZSRR i utworzeniu w jego miejsce organizacji międzynarodowej w formie luźnej konfederacji- Wspólnoty Niepodległych Państw. Dwa tygodnie później w Ałma-Acie do paktu dołączyły się kolejne republiki. Zdecydowano się na podział państwa według granic dotychczasowych republik związkowych, zaś republice rosyjskiej przyznano następstwo prawne po byłym ZSRR.

25 grudnia 1991 do dymisji podał się całkowicie już pozbawiony władzy prezydent ZSRR – Michaił Gorbaczow, i następnego dnia (26 grudnia) akt ten ostatecznie kończy istnienie prawie 70-letniego państwa. ZSRR formalnie się rozwiązał 31 grudnia.

Wśród przyczyn rozpadu państwa wymienia się zwykle fiasko podjętego przez ostatniego przywódcę państwa Michaiła Gorbaczowa programu umocnienia systemu politycznego ZSRR pod hasłami ustrojowej przebudowy przyspieszenia rozwoju gospodarczego oraz jawności życia społecznego. Ważną rolę odegrała też nieustępliwa polityka prezydenta USA Ronalda Reagana względem ZSRR, czy kryzys systemu komunistycznego w państwach satelickich ZSRR.

13. USA-Chiny – zmiany we wzajemnych stosunkach

Po zwycięstwie komunistów w chińskiej wojnie domowej i proklamacji Chińskiej Republiki Ludowej 1 października 1949 roku USA nie uznały władzy komunistycznej w Chinach, a wkrótce powstrzymywanie rozprzestrzeniania się komunizmu stało się głównym celem polityki USA w regionie Azji i Pacyfiku. W wojnie koreańskiej siły amerykańskie i chińskie walczyły przeciwko sobie gdy chińscy „ochotnicy” wkroczyli do Korei Północnej w październiku 1950 roku z ofensywą przeciw siłom ONZ złożonym głównie z Amerykanów. Po raz kolejny Chiny i USA stanęły po przeciwnych stronach barykady, chociaż tym razem nie bezpośrednio, podczas wojny wietnamskiej w latach 60-tych i 70-tych, gdy Pekin wspierał siły komunistyczne w północnym Wietnamie.

Zasadnicza zmiana w stosunkach chińsko-amerykańskich nastąpiła za prezydentury Richarda Nixona w USA. Waszyngton dostrzegł strategiczną szansę wynikłą z rozłamu chińsko-radzieckiego i postanowił znormalizować stosunki z ChRL. Sygnałem zbliżającego się przełomu było przybycie amerykańskiej drużyny tenisa stołowego do Chin 10 kwietnia 1971 roku; 14 kwietnia Waszyngton zniósł ponad 20-letnie embargo handlowe wobec Chin. 9-11 lipca 1971 roku tajną wizytę w ChRL złożył doradca prezydenta USA ds. bezpieczeństwa narodowego Henry Kissinger, 15 lipca Nixon ogłosił, że jako pierwszy prezydent USA złoży wizytę w ChRL. 21 lutego 1972 roku Nixon przybył do ChRL; na zakończenie wizyty 28 lutego wydano tzw. komunikat szanghajski w którym obie strony zadeklarowały wolę normalizacji stosunków bilateralnych i redukcji ryzyka wybuchu konfliktów międzynarodowych oraz wyparły się dążeń hegemonicznych w regionie Azji-Pacyfiku, zaś USA „przyjęły do wiadomości, że wszyscy Chińczycy po obu stronach Cieśniny Tajwańskiej utrzymują, że istnieją tylko jedne Chiny i że Tajwan jest częścią Chin” i wyraziły zainteresowanie pokojowym rozwiązaniem kwestii Tajwanu przez samych Chińczyków. W grudniu 1975 roku Chiny odwiedził kolejny prezydent USA Gerald Ford.

15 grudnia 1978 roku ChRL i USA ogłosiły communique o ustanowieniu stosunków dyplomatycznych z dniem 1 stycznia 1979 roku, w którym USA uznały rząd ChRL za jedyny legalny rząd Chin, ale też zapowiedziały „utrzymywanie kulturalnych, komercyjnych i innych nieoficjalnych stosunków z ludnością Tajwanu.” Rząd USA „przyjął do wiadomości stanowisko chińskie, że istnieją tylko jedne Chiny i Tajwan jest częścią Chin.” W konsekwencji USA zerwały stosunki dyplomatyczne z Tajwanem i unieważniły układ o wzajemnej obronie z 1954 roku. 29 stycznia-4 lutego 1979 roku wicepremier Deng Xiaoping jako pierwszy przywódca ChRL złożył wizytę w USA, m.in. spotykając się z prezydentem Jimmym Carterem. 7 lipca 1979 roku podpisano porozumienie o stosunkach handlowych, w którym wzajemnie przyznano sobie klauzulę największego uprzywilejowania (KNU). W styczniu 1980 roku Chiny odwiedził po raz pierwszy sekretarz obrony USA, Harold Brown, tym samym otwierając dialog między siłami zbrojnymi obu państw.

W kolejnych latach na pierwszy plan wysunęła się kwestia sprzedaży amerykańskiej broni na Tajwan. Przyjęta przez Kongres USA 10 kwietnia 1979 roku ustawa o stosunkach z Tajwanem mówiła, że USA oczekują rozstrzygnięcia kwestii przyszłości Tajwanu środkami pokojowymi i będą dostarczać Tajwanowi broni o charakterze defensywnym. Pekin uważał, że zobowiązanie to stało w sprzeczności z communique z grudnia 1978 roku i komplikowało dążenia do zjednoczenia Chin. Pod presją chińską w styczniu 1982 roku administracja Ronalda Reagana postanowiła nie sprzedawać Tajwanowi zaawansowanych samolotów bojowych, a we wspólnym chińsko-amerykańskim communique z 17 sierpnia 1982 roku stwierdzono, że rząd USA „nie zamierza realizować długofalowej polityki dostaw broni na Tajwan”, że „sprzedaż broni na Tajwan nie przekroczy, ani pod względem ilościowym ani jakościowym, poziomu dostaw w ostatnich latach” i że zamiarem jest stopniowa redukcja sprzedaży broni na Tajwan aż do całkowitego jej zaprzestania po pewnym czasie. Nie wyznaczono żadnych konkretnych terminów i Reagan mógł wkrótce stwierdzić, że nic się nie zmieniło i „będziemy nadal zbroić Tajwan.” Kwestia sprzedaży broni amerykańskiej na Tajwan do dnia dzisiejszego pozostaje jednym z głównych źródeł napięć w stosunkach chińsko-amerykańskich.

W lipcu 1985 roku USA odwiedził prezydent ChRL Li Xiannian i była to pierwsza wizyta w USA chińskiej głowy państwa. W jej trakcie, 23 lipca podpisane zostało bilateralne porozumienie o współpracy w zakresie pokojowego wykorzystania energii jądrowej.

14. Indochiny przed II WŚ

Indochiny Francuskie – dawna kolonia francuska na Półwyspie Indochińskim (Azja Południowo-Wschodnia), w jego wschodniej części nazywanej przez Europejczyków właśnie Indochinami. Obecnie niepodległe państwa: Laos, Kambodża i Wietnam.

Indochiny stały się kolejnym polem rozgrywki między największymi ówczesnymi mocarstwami kolonialnymi: Francją i Wielką Brytanią. To drugie imperium roztoczyło swoje wpływy w zachodniej części tego obszaru, tj. na Birmę i Syjam (obecnie Tajlandia).

Do Wietnamu Francuzi wkroczyli w 1858 roku pod pretekstem ochrony francuskich misjonarzy. Szybko zajęli Sajgon, który stał się wkrótce stolicą francuskiej posiadłości o nazwie Kochinchina. Rok później, w 1863, Francja ustanowiła swój protektorat nad sąsiednią Kambodżą. Od 1873 roku Francuzi zaczęli postępować na północ podbijając kolejne prowincje Wietnamu i zmuszając miejscowych władców do przyjęcia ich zwierzchności. W roku 1880 zajęli Wietnam Środkowy - Annam, a w 1885 - Wietnam Północny - Tonkin. W 1887 z protektoratów Annam, Tonkin i Kambodży oraz kolonii Kochinchina utworzyli unię indochińską, czyli Indochiny Francuskie. W 1917 do Indochin przyłączono Laos, który od roku 1893, po traktacie francusko-syjamskim, był francuskim protektoratem.

Francuzi zachowali władzę nad tym obszarem aż do drugiej wojny światowej, kiedy to większa część terytorium okupowana była przez Japonię (część zajął także Syjam). Po kapitulacji Japonii miejscowi władcy postanowili uniezależnić się także od Francji. W 1945 przywódca Việt Minh Hồ Chí Minh proklamował niepodległy Wietnam, podobnie król Khmerów Norodom Sihanouk ogłosił niezawisłość Kambodży. Francuzi nie chcieli jednak zrezygnować ze swojej kolonii w tym strategicznym regionie świata i pomimo podpisanych porozumień rozpoczęli rekolonizację Indochin. Spotkało się to z oporem politycznym i zbrojnym miejscowej ludności, zwłaszcza Wietnamczyków. Rozpoczęła się pierwsza francuska wojna kolonialna, 8-letnia I wojna indochińska (1946-1954). Klęska Francuzów pod Điện Biên Phủ 7 maja 1954 przypieczętowała utratę Indochin przez Francuzów. 20 lipca 1954 podpisano w Genewie układy pokojowe - powstały 4 niepodległe państwa: Wietnam Północny (komunistyczny), Wietnam Południowy, Laos i Kambodża.

15. Pierwsza wojna indochińska - (1946-1954), konflikt kolonialny pomiędzy Francją a komunistycznym rządem Ho Chi Minha, utworzonym w Hanoi w 1945. W 1945 Viet Minh, na czele z Ho Chi Minhem, proklamował Demokratyczną Republikę Wietnamu. Równocześnie na południu (Kochinchina) Francuzi odtworzyli swą administrację kolonialną.

Początkowo Hanoi zgodziło się na włączenie do Unii Francuskiej, ale później doszło do starć zbrojnych z francuskim korpusem ekspedycyjnym. W 1946 rozpoczęły się otwarte walki. Ho Chi Minh został zmuszony do ucieczki z Hanoi i zapoczątkował działania partyzanckie prowadzone przy pomocy komunistów chińskich. W pierwszym etapie wojny (do 1950) Francuzi opanowali prawie cały kraj i wszystkie linie komunikacyjne. Jednak siły Viet Minhu, dowodzone przez Vo Nguyn Giapa, nie dały się zlikwidować przez kolejne francuskie ekspedycje (1947-1949).

W 1949 Francuzi sprowadzili obalonego cztery lata wcześniej cesarza Bao Daia i utworzyli zjednoczone Państwo Wietnamskie. Rząd ten nie uzyskał dostatecznego poparcia. Po przejęciu władzy przez komunistów w Chinach Viet Minh przeszkolił i przezbroił oddziały. Komuniści przeszli do ofensywy, ale Francuzi, dowodzeni przez generała De Lattre de Tassigni, bronili się skutecznie w dolinie Rzeki Czerwonej. Dysponowali oni wtedy armią 250 tys. żołnierzy, a 80% pomocy nadsyłali Amerykanie.

Dopiero klęska Francuzów 7 V 1954 pod Dien Bien Phu zakończyła działania wojenne. Układy pokojowe podpisano 20 V 1954 w Genewie (Genewska konferencja 1954). W ich wyniku Wietnam został podzielony wzdłuż 17 równoleżnika: na Północny (komunistyczny) i Południowy (prozachodni). Wolne wybory miały odbyć się za dwa lata. Francja uznała też niepodległość Laosu i Kambodży.

16. Wojna wietnamska - zwana też drugą wojną indochińską, a w Wietnamie wojną amerykańską – działania militarne na Półwyspie Indochińskim w latach 1957-1975. W konflikt zaangażowane były z jednej strony komunistyczna Demokratyczna Republika Wietnamu (Wietnam Północny, wspierany przez inne kraje komunistyczne, gł. Związek Radziecki oraz Chiny) i kontrolowane przez to państwo organizacje komunistyczne w Wietnamie Południowym, Laosie i Kambodży oraz z drugiej strony Republika Wietnamu wraz ze wspierająca ją międzynarodowa koalicją obejmująca Stany Zjednoczone i ich sojuszników – Koreę Południową, Tajlandię, Australię, Nową Zelandię i Filipiny. De facto stronami konfliktu były również Kambodża i Laos.

Walki toczyły się na terytorium Wietnamu Południowego, Laosu i Kambodży. Amerykańskie naloty bombowe objęły także terytorium Wietnamu Północnego.

Interwencja USA nie powstrzymała ataków Vietcongu w Republice Wietnamu i w 1969 na ziemiach zajętych przez komunistów proklamowano powstanie Republiki Wietnamu Południowego. 1969 pod naciskiem międzynarodowej i amerykańskiej opinii publicznej, USA podjęły rokowania z rządem w Hanoi. 1973 strony konfliktu (USA, Demokratyczna Republika Wietnamu, Republika Wietnamu i Vietcong) podpisały układy paryskie o zakończeniu wojny i przywróceniu pokoju w Wietnamie.

Po wycofaniu wojsk USA siły komunistyczne wznowiły walki. 30 kwietnia 1975 upadł Sajgon, prezydent Nguyen Van Thieu złożył urząd i wyjechał z kraju, generał Duong Van Minh ogłosił bezwarunkową kapitulację Republiki Wietnamu.

W wyniku trwających trzy dekady wojen zginęło 2 mln Wietnamczyków, 4 mln zostało okaleczonych lub rannych, 57% ludności kraju pozostało bez dachu nad głową, a większość ziem uprawnych została zdewastowana. 1976 Republika Wietnamu została formalnie przyłączona do Demokratycznej Republiki Wietnamu, w tym samym roku zmieniono nazwę kraju na Socjalistyczna Republika Wietnamu.

17. Wietnam po 1975 r.

Po zwycięskiej wojnie i utworzeniu (w roku 1976) Socjalistycznej Republiki Wietnamu, na terenie Indochin zaznaczyła się okresowa przewaga militarno-polityczna Wietnamu. 1976 - plan pięcioletni, ma na celu utworzenie gospodarki socjalistycznej. W latach 1977–1978 stosunki Wietnamu z ChRL uległy pogorszeniu. Główną przyczyną było współzawodnictwo o dominację polityczną w Indochinach, a także zbliżenie Hanoi z Moskwą, którą Pekin uznawał za głównego wroga. Sytuację pogarszało wstrzymanie zachodniej pomocy humanitarnej po inwazji Wietnamu na Kambodżę na przełomie 1979 i 1980 oraz nadmierne obciążenie gospodarki wydatkami na zbrojenia. Akcja wojskowa w Kambodży i obalenie rządów Czerwonych Khmerów doprowadziły w lutym 1979 do konfliktu z Chinami, walki w kilku nadgranicznych prowincjach trwały do marca. Pod koniec lat 80. pogłębił się kryzys gospodarczy w związku z odcięciem pomocy ze strony ZSRR.

Jednak dopiero po wejściu Wietnamu na drogę gospodarki rynkowej w roku 1986, nastąpiło wolne odchodzenie od polityki konfrontacji. 1992 – nowa konstytucja – socjalizm i wolny rynek. W lutym 1994 USA cofnęły embargo na handel z Wietnamem, w lipcu 1995 nawiązały pełne stosunki dyplomatyczne, w tym roku Wietnam wstąpił do ASEAN i WTO oraz znormalizował stosunki z ChRL.

18. Laos po II wojnie światowej

W czasie II wojny światowej okupowany przez Japończyków. W 1945 roku powstał antykolonialny ruch wyzwoleńczy Lao Issara. Lao Issara w październiku 1945 roku ogłosił niepodległość kraju i powołał rząd. W 1946 Francja ponownie okupowała Laos zwalczając oddziały Lao Issara. W 1946 po wygaśnięciu linii królewskiej połączony oba kraje w królestwo Laosu. W 1949 roku Francja formalnie ogłosiła niepodległość Laosu. W 1950 roku powstaje antyfrancuski i antykolonialny ruch Pathet Lao. W 1953 roku 1/3 terytorium kraju znajduje się pod kontrolą Pathet Lao.

A.Schlesinger – teoria domina, następna będzie Tajlandia; każde wydarzenie społeczno-polityczne prowokuje następne, zgodnie z układem przyczynowo-skutkowym. Obecna w polityce amerykańskiej prowadzonej w rejonie Azji Południowo-Wschodniej w okresie zimnej wojny. Zgodnie z teorią domina jeśli jedno państwo tego obszaru znajdzie się pod kontrolą komunistów, konsekwencją tego będzie rozprzestrzenianie systemu komunistycznego w regionie. Leżało u podstaw amerykańskiego zaangażowania w Wietnamie (wietnamski konflikt).

Od 1954 Laos był niepodległym królestwem, ale wojna trwała nadal - losy Laosu układały się zależnie od wypadków w ościennym Wietnamie. W marcu 1955 Pathet Lao stał się ruchem komunistycznym. Od 1964 roku północno-wschodnie terytoria Laosu opanowane przez Pathet Lao były bombardowane przez lotnictwo USA. Wojna domowa i naloty USA trwała z przerwami do 1973 roku. Po zwycięstwie Pathet Lao w wyborach do parlamentu 1960 roku prawicowy zamach stanu. Po stronie komunistów występowała Demokratyczna Republika Wietnamu po stronie prawicy USA. W 1971 roku Pathet Lao kontrolowało 2/3 terytorium kraju. W 1973 roku zawarto.

Upadek Wietnamu Południowego spowodował opanowanie stolicy Wientian przez partyzantów komunistycznych w kwietniu - maju 1975. Komuniści deportowali ok. 30 tys. funkcjonariuszy poprzedniego systemu wraz z rodzinami do tzw. "obozów reedukacji" na następnych 5 lat, gdzie wielu z nich zabili lub torturowali - szczególną uwagę poświęcono 3 tys. byłych oficerów wojska i policji laotańskiej, dla których utworzono obóz o zaostrzonym rygorze na wyspie Nam Ngum. Laos ogłoszono republiką a władzę przejął przywódca komunistów książę Souphanouvong.

Od 1975 roku nastąpił ścisły sojusz kraju z Wietnamem, w 1977 podpisano porozumienie o przyjaźni i współpracy gospodarczej, wojskowej i kulturalnej. W tym samym roku komunistyczny rząd w Wientianie podejmuje decyzję o bombardowaniu baz partyzantów (plemienia Meo) - podczas których, według niepotwierdzonych źródeł, miało dojść do użycia broni chemicznej i bakteriologicznej. Jednocześnie począwszy od 1975 nasila się eksodus ludności cywilnej Laosu, uciekającej przez granicę głównie do Tajlandii.

Sytuację kraju pogarszał bardzo niski poziom rozwoju, wstrzymanie pomocy USA oraz powstania mniejszości narodowej z plemiona Meo. Od 1986 roku po rezygnacji prezydenta Souphauvonga rządy w państwie przejął były dowódca oddziałów wojskowych Pathet Lao premier Kaisone Phomvihane. Rozpoczęto przywracanie mechanizmów rynkowych w gospodarce, znormalizowano stosunki z ChRL i Tajlandią. Rozluźniono stosunki z Wietnamem - w 1988 wycofano z Laosu ostatnich 50 tys. żołnierzy wietnamskich. 1992 - liberalizacja gospodarki i otwarcie granicy z Tajlandią.

19. Kambodża po II wojnie światowej

W czasie II wojny światowej okupowana (od 1941) przez Japonię i Syjam. W 1947 proklamowano monarchię zależną od Francji.

W 1954 na konferencji w Genewie Francja uznała niepodległość Kambodży, zastosowano politykę neutralności. Szefem państwa został N. Sihanouk. W 1970 dokonano zamachu stanu, w wyniku którego rząd przejął generał Lon Nol. W 1970 USA wchodzi do Kambodży. Wraz z objęciem władzy przez Lon Nola rozpoczęła się, skierowana przeciwko niemu, wojna domowa, prowadzona wspólnie przez ugrupowania związane z Chinami (Czerwoni Khmerzy) i zwolennikami N. Sihanouka.

W 1975 oddział Czerwonych Khmerów pod dowództwem Pol Pota przejął władzę. Za ich rządów państwo było izolowane od reszty świata i pozostawało politycznie związane z Chinami. Czerwoni Khmerzy zlikwidowali szkoły, deportowali ludność miejską, zmuszali ludzi do bezpłatnej i niewolniczej pracy, planowo realizowali.

W 1978 opozycja utworzyła Zjednoczony Front Ocalenia Narodowego Kampuczy, w styczniu 1979 przy wsparciu wojsk wietnamskich obalono dyktaturę Pol Pota i proklamowano Ludową Republikę Kampuczy. Kraj znalazł się pod wojskową i polityczną kontrolą Wietnamu. W tym okresie zaczęły działać w opozycji, wspierane przez Chiny i Zachód, ugrupowania zbrojne, w skład których weszli Czerwoni Khmerzy. W 1982 N. Sihanouk i Czerwoni Khmerzy utworzyli opozycyjny rząd na terytorium kontrolowanym przez opozycję wzdłuż granicy z Tajlandią. W 1989 pod naciskiem USA z Kambodży wycofano wojska wietnamskie.

W maju 1989 ponownie zmieniono nazwę na Państwo Kambodży. W 1991 pod auspicjami ONZ w Paryżu zawarto układ o zawieszeniu broni. W wyborach w czerwcu 1993 wygrało ugrupowanie N. Sihanouka. Ugrupowanie Czerwonych Khmerów zbojkotowało wybory i zapowiedziało kontynuację walki. 1997 w koalicji rządzącej wybuchł konflikt zbrojny spowodowany próbą porozumienia rojalistycznej części rządu z Czerwonymi Khmerami. Kambodżańska Partia Ludowa z Hun Senem na czele, dokonała zamachu stanu i przejęła całą władzę.

Po śmierci Pol Pota w 1998, ONZ podjęła negocjacje z władzami Kambodży zmierzające do ustanowienia międzynarodowego trybunału dla osądzenia zbrodni popełnionych w czasie rządów Czerwonych Khmerów.

Pod koniec 1998 władze zawarły porozumienie z ostatnimi oddziałami Czerwonych Khmerów, wielu z przywódców ugrupowania zostało objętych amnestią w zamian za uznanie rządu i zaprzestanie walki. 2001 przyjęto ustawę o powołaniu trybunału do osądzenia zbrodni Czerwonych Khmerów. W październiku 2004 parlament ratyfikował umowę rządu i ONZ o powołaniu Międzynarodowego Trybunału ds. Ludobójstwa i Zbrodni Przeciwko Ludzkości w Kambodży. W 2006 rozpoczyna się proces przywódców Czerwonych Khmerów.

20. Kambodża Czerwonych Khmerów

Khmerska Partia Ludowo Rewolucyjna powstała w 1951 r.

W 1975 oddział Czerwonych Khmerów pod dowództwem Pol Pota przejął władzę. Przy poparciu ChRL Pol Pot przeprowadził "eksperyment ustrojowy" polegający na wprowadzeniu ekstremalnego komunizmu. Polityka ta, znana jako „Rok Zerowy”, doprowadziła do śmierci ogromnej liczby osób, zarówno wskutek zagłodzenia, jak i przepracowania i egzekucji. Czerwoni Khmerzy systematycznie mordowali wszystkie osoby, które miały jakiekolwiek powiązanie z poprzednim reżimem, a także fachowców i intelektualistów. Politykę Czerwonych Khmerów określa się powszechnie mianem ludobójstwa. Za ich rządów państwo było izolowane od reszty świata i pozostawało politycznie związane z Chinami. Czerwoni Khmerzy zlikwidowali szkoły, deportowali ludność miejską, zmuszali ludzi do bezpłatnej i niewolniczej pracy. Czerwoni Khmerzy uważali, że zapewnią dostatek i bogactwo społeczeństwu będzie maksymalizacja produkcji rolnej, która zapewni wyżywienie mieszkańcom, a nadwyżki będą źródłem dochodu (eksport). Zaś ludność miast wyrzucono siłą na tereny wiejskie do tzw. kolektywnych gospodarstw rolnych, które były de facto obozami pracy przymusowej. Uzasadniono to fałszywymi twierdzeniami, że wskutek amerykańskich bombardowań kraj był na granicy masowego głodu, co wymagało przeniesienia ludności na wieś, gdzie mogła produkować żywność. Czerwoni Khmerzy chcieli obrócić kraj w państwo czyste rasowo, skazując jednocześnie na zagładę mniejszości narodowe zamieszkujące Kambodżę. W wyniku ponad trzyletnich rządów Pol Pota śmierć poniosło prawie 3 mln ludzi, czyli 30% ludności kraju.

W 1978 opozycja utworzyła Zjednoczony Front Ocalenia Narodowego Kampuczy, w styczniu 1979 przy wsparciu wojsk wietnamskich obalono dyktaturę Pol Pota i proklamowano Ludową Republikę Kampuczy. Kiedy w Wietnamczycy postanowili rozprawić się z Czerwonymi Khmerami, na pomoc im przyszły Chiny, które były przekonane, że Wietnam to satelita Moskwy, a jego ekspansja w tym regionie wiązała się z realizacją przez ZSRR planu okrążenia ChRL, lecz jeszcze w latach 90. XXw. Czerwoni Khmerzy dzierżyli władzę w niektórych prowincjach Kambodży. Kraj znalazł się pod wojskową i polityczną kontrolą Wietnamu. W tym okresie zaczęły działać w opozycji, wspierane przez Chiny i Zachód, ugrupowania zbrojne, w skład których weszli Czerwoni Khmerzy. W 1982 N. Sihanouk i Czerwoni Khmerzy utworzyli opozycyjny rząd na terytorium kontrolowanym przez opozycję wzdłuż granicy z Tajlandią. W 1989 pod naciskiem USA z Kambodży wycofano wojska wietnamskie.

W maju 1989 ponownie zmieniono nazwę na Państwo Kambodży. W 1991 pod auspicjami ONZ w Paryżu zawarto układ o zawieszeniu broni. Dzięki temu Czerwoni Khmerzy mogli zgromadzić broń i fundusze, powiększać obszar działań wojskowych. Rozpoczęli czystki etniczne wśród ludności wietnamskiej i zaminowali całe terytorium Kambodży. W wyborach w czerwcu 1993 wygrało ugrupowanie N. Sihanouka. Ugrupowanie Czerwonych Khmerów zbojkotowało wybory i zapowiedziało kontynuację walki. 1997 w koalicji rządzącej wybuchł konflikt zbrojny spowodowany próbą porozumienia rojalistycznej części rządu z Czerwonymi Khmerami. Kambodżańska Partia Ludowa z Hun Senem na czele, dokonała zamachu stanu i przejęła całą władzę.

Po śmierci Pol Pota w 1998, ONZ podjęła negocjacje z władzami Kambodży zmierzające do ustanowienia międzynarodowego trybunału dla osądzenia zbrodni popełnionych w czasie rządów Czerwonych Khmerów. 2001 przyjęto ustawę o powołaniu trybunału do osądzenia zbrodni Czerwonych Khmerów. W październiku 2004 parlament ratyfikował umowę rządu i ONZ o powołaniu Międzynarodowego Trybunału ds. Ludobójstwa i Zbrodni Przeciwko Ludzkości w Kambodży. W 2006 rozpoczyna się proces przywódców Czerwonych Khmerów.

21. Wojna chińsko-wietnamska

Zwana również wojną czterotygodniową lub III wojną indochińską, pomiędzy Chińską Republiką Ludową a Socjalistyczną Republiką Wietnamu, który miał miejsce w 1979. Wietnam wspierany był przez Związek Radziecki.

Działania zbrojne rozpoczęte przez Chiny były odpowiedzią na incydenty w spornej strefie granicznej oraz inwazję i okupację Kambodży (wojna kambodżańsko-wietnamska), która położyła kres dyktaturze Czerwonych Khmerów popieranej przez Chińczyków. Znaczenie miały również motywy geopolityczne – rywalizacja z ZSRR o wpływy w tym regionie świata.

15 lutego 1979 ChRL ogłosiła zamiar odwetowego uderzenia na Wietnam. Dwa dni później siły Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej wkroczyły na teren sąsiedniego państwa.

Wojska chińskie, które wdarły się ostatecznie na około 30-40 km w głąb terytorium przeciwnika, posuwały się wolno ze względu na silny opór, trudno dostępny górzysty, gęsto zalesiony teren i problemy z zaopatrzeniem. Główne walki miały miejsce w prowincjach Cao Bằng, Lào Cai i Lạng Sơn, na początku marca zajęto miasto Lạng Sơn. Niedługo potem Chińczycy ogłosili osiągnięcie zakładanych celów, a więc zwycięstwo, i rozpoczęli wycofywanie, zakończone 16 marca. Wojna nie wpłynęła jednak w żaden sposób na zmianę sytuacji w Kambodży, co było strategicznym celem Chin. Również Wietnamczycy ogłosili swój triumf w wojnie.

Bezpośrednimi efektami wojny było m.in. dewastacja okupowanego terenu (wycofujący się Chińczycy stosowali taktykę spalonej ziemi), postępująca militaryzacja strefy przygranicznej obu państw, dyskryminacja i emigracja chińskich mniejszości narodowych z Wietnamu, część z nich stanowili tzw. boat people. Wojna utwierdziła Wietnamczyków w przekonaniu o olbrzymim zagrożeniu ze strony Chin dla ich kraju, wzmocniła również więzi z ZSRR. Chińczycy przekonali się o konieczności modernizacji swojej armii.

Konflikty graniczne między oboma krajami nie ustawały aż do końca lat 80., w dalszym ciągu istnieją sprawy sporne, np. dotyczące wysp: Paracelskich i Spratly, a stosunki między tymi krajami pozostają napięte.

22. Birma/Myanmar od odzyskania niepodległości do czasów współczesnych

W 1886 r. po trzech wojnach Wielka Brytania podporządkowała sobie Birmę, choć ostatnie ogniska oporu zlikwidowano dopiero w 1890 r. Birma stała się częścią Indii Brytyjskich.

W 1937 r. Birma została wydzielona z Indii Brytyjskich jako odrębna jednostka administracyjna z własnym zgromadzeniem i rządem.

W styczniu 1942 r. Japonia zaatakowała Birmę. Po trzech miesiącach Japończycy zajęli Birmę. 1 sierpnia 1943 r. Birma została ogłoszona niepodległym państwem. Niepodległość ta była fikcyjna, gdyż wojska japońskie nadal stacjonowały w Birmie. Aung San założył wtedy tajną organizację Antyfaszystowska Liga Wolności Ludu do walki z Japończykami. 27 marca 1945 wybuchło powstanie przeciwko okupacji japońskiej. Birma uwolniła się spod okupacji. Następnie wyrażono zgodę na powrót Brytyjczyków.

9 maja 1947 roku przeprowadzono wybory, które przyniosły sukces Lidze. W kraju narastała wojna domowa. 19 lipca 1947 roku zamordowano Aung Sana, mimo to doszło 25 września do uchwalenia konstytucji, a co najważniejsze do podpisania 17 października traktatu brytyjsko-birmańskiego, który uznał pełną niepodległość Birmy. Wkrótce uzgodniono, iż wojska brytyjskie wycofają się w najbliższej przyszłości. Jednak konflikt mniejszości nadal trwał.

4 stycznia 1948 r. Birma uzyskała niepodległość od Wielkiej Brytanii. Jej pierwszym prezydentem został Sao Shwe Taik, a premierem U Nu. U Nu w 1958 r. został wybrany na prezydenta. W przeciwieństwie do innych byłych kolonii brytyjskich Birma nie przystąpiła do Wspólnoty Narodów.

U Nu starał się opierać komunistom, jednak demokratyczne rządy skończyły się w 1962 r. kiedy generał Ne Win dokonał zamachu stanu. Rozpoczęła się dyktatura Birmańskiej Partii Socjalistycznej, która opierała się na ideologii komunistycznej. Władze krwawo rozprawiały się z wszelkimi przejawami buntu i spiskami. Birma na prawie 26 wiele lat została odizolowana od świata zewnętrznego, a prezydent. W 1982 r. ogłoszono prawo o obywatelstwie, które dzieliło obywateli na trzy kategorie.

Partia Socjalistycznego Programu Birmy, ogłosiła plan zwany "birmańską drogą do socjalizmu". Polegał on m.in. na nacjonalizacji przemysłu, odcinaniu się od wpływów zagranicznych (zniechęcano turystów do przyjazdu do Birmy) i represjonowaniu mniejszości narodowych. Junta prześladowała także przeciwników politycznych. Realizacja planu nie wyszła gospodarce na dobre. Pogarszająca się sytuacja w kraju zmusiła władze do przeprowadzenia reform, które jednak realizowano bardzo nieudolnie. Doprowadziło to do wybuchu niezadowolenia i demonstracji ulicznych w 1988. Zostały one krwawo stłumione przez wojsko. Ne Win został odsunięty od władzy. Przeprowadzono referendum i zorganizowano wybory, zaczęła powstawać opozycja. Wszystko wskazywało na to, że Birma jest na dobrej drodze do demokracji. Niestety wojsko z niezadowoleniem patrzyło na zmiany i ostatecznie nie zgodziło się na „demokratyzację” kraju. 1987r – reforma walutowa. Obecny reżim doszedł do władzy w wyniku zamachu stanu 18 września 1988 r.

W 1989 r. wojskowi zdecydowali się na przemianowanie państwa z Birmy na Myanmar.

W 1990 r. w Birmie odbyły się demokratyczne wybory. W 2003 r. junta ogłosiła siedmiopunktową "mapę drogową dla demokracji", którą jak twierdzi, ma zamiar zrealizować. Brak ram czasowych i potwierdzenia, że program będzie realizowany sprawia, iż kraje zachodnie i sąsiedzi Birmy są sceptyczne wobec niego.

W 2007 r. w Rangunie doszło do manifestacji mnichów buddyjskich przeciwko rządom junty. Domagali się oni wprowadzenia w kraju obiecanej demokracji, poszanowania wolności religijnej oraz praw człowieka. Było to najpoważniejsze wystąpienie ludności od 1988 r. Skończyło się także podobnie jak to poprzednie. Birmańska władza ogłosiła, że aresztowano około 3 tys. osób, zajmujących się organizacją manifestacji, ale wiadomo, że nie obyło się także bez ofiar śmiertelnych.

W marcu 2011 roku parlament Birmy wybrał na prezydenta, uznawanego za umiarkowanego reformatora, Thein Sein. Jest on pierwszym cywilnym prezydentem od czasu dojścia junty do władzy.

23. Malezja od odzyskania niepodległości do czasów współczesnych

W lutym 1948 proklamowano powstanie Federacji Malajskiej jako protektoratu brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Pełną autonomię Federacja Malajska uzyskała w sierpniu 1954.

31 sierpnia 1957 Federacja Malajska ogłosiła niepodległość od Wielkiej Brytanii.

Malezja we współczesnym kształcie powstała we wrześniu 1963, po przyłączeniu trzech kolonii brytyjskich: Borneo Północnego, Sarawaku i Singapuru. Powstanie Malezji wywołało sprzeciw Filipin i Indonezji. Konflikty między ludnością chińską i malajską oraz tendencje separatystyczne prowincji doprowadziły do starć zbrojnych na terenie Sarawaku. W sierpniu 1965 z Federacji wystąpił Singapur, który stał się suwerennym państwem. Wrogość Indonezji doprowadziła do wybuchu trzyletniej wojny partyzanckiej w malezyjskiej części Borneo.

W polityce zagranicznej głównym celem działań dyplomatycznych pierwszych lat niepodległości było nawiązanie poprawnych stosunków z nieprzychylnie nastawionymi sąsiadami, Filipinami i Indonezją. W końcu lat 80. miały miejsce napięcia społeczne dotyczące sposobu sprawowania rządów, szczegółowych rozwiązań konstytucyjnych. Partykularne konflikty nie przeszkodziły jednak w szybkim rozwoju gospodarczym kraju. Malezja jest członkiem Organizacji Narodów Zjednoczonych od 1957, Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN).

24. Indonezja od odzyskania niepodległości do czasów współczesnych

Tendencje niepodległościowe Indonezyjczyków dały znać o sobie w początkach XX w., znacznie przybierając na sile w okresie II wojny światowej i okupacji wysp przez Japonię. W ich wyniku proklamowano w sierpniu 1945 niepodległość Indonezji. Holandia oficjalnie uznała suwerenność swojej byłej kolonii w 1949. W 1954 Indonezja wystąpiła z unii personalnej z Holandią. W maju 1963 przyłączono do Indonezji ostatni skrawek posiadłości holenderskich w tym regionie - Irian Zachodni.

W 1966 władzę w kraju przejął generał Suharto wprowadzając system rządów autorytarnych. Pomimo niezaprzeczalnych sukcesów gospodarczych kierowanego przez niego rządu, w kraju rośnie opór przeciwko nepotyzmowi rządzącego prezydenta i stosowanym przez niego metodom. W listopadzie 1991 wojska indonezyjskie dokonały masakry demonstrantów domagających się niepodległości dla anektowanego przez Indonezję Timoru Wschodniego. Według szacunków organizacji ochrony praw człowieka od 1975 wojska indonezyjskie zabiły na Timorze Wschodnim ok. 200 tys. ludzi.

W maju 1994 Indonezja po raz pierwszy wyraziła zgodę na bezpośrednie rozmowy z ruchem niepodległościowym Wschodniego Timoru. Objęta konfliktem wyspa jest zamknięta dla turystyki zagranicznej i inwestycji zagranicznych. W 1998 na kolejną siódmą z rzędu pięcioletnią kadencję prezydencką został wybrany Suharto. W tym samym roku ustąpił ze stanowiska na skutek nieustających protestów społecznych. Jego następcą został Bucharaddin Jusuf Habibie.

5 V 1999 Indonezja i Portugalia podpisały porozumienie przyznające Timorowi Wschodniemu prawo do samostanowienia. Od tej pory Timor znajdował się pod administracją ONZ. 30 sierpnia 2001 odbyły się pierwsze w historii Timoru Wschodniego wybory parlamentarne. W maju 2002 oficjalnie ogłoszono niepodległość Timoru Wschodniego.

20 X 1999 nowym prezydentem Indonezji został Abdurrahman Wahid. 23 VII 2001 Doradcze Zgromadzenie Ludowe odwołało prezydenta Abdurrahmana Wahida, zarzucając mu niekompetencję i korupcję. Na jego miejsce powołano dotychczasową wiceprezydent Megawati Sukarnoputri.

2002 rząd indonezyjski podpisał porozumienie pokojowe z Ruchem Wolnego Acehu (GAM), kończące wojnę domową w północnej Sumatrze. W zamachu islamskich terrorystów dokonanym w październiku tego roku na Bali śmierć poniosło 190 osób. 2003 Indonezja uchyliła się od wymierzenia sprawiedliwości oskarżonym o zbrodnie przeciwko ludzkości popełnione w związku z referendum secesyjnym Timoru Wschodniego w 1999. W połowie roku złamano ustalenia zawieszenie broni i wznowiono walkę o niepodległość Acehu, w prowincji wprowadzono stan wojenny, rozpoczęła się kolejna ofensywa, której celem jest ostateczne rozprawienie się z separatystyczną partyzantką GAM.

2004 po raz pierwszy w historii przeprowadzono bezpośrednie wybory prezydenckie, w których zwyciężył Susilo Bambang.

25. Filipiny od odzyskania niepodległości do czasów współczesnych

W 1898 roku na Filipinach wybuchło powstanie przeciwko Hiszpanom. W konflikcie uczestniczyły Stany Zjednoczone, w efekcie czego przejęły one kontrolę nad krajem. W roku 1916 Filipiny uzyskały poszerzenie uprawnień, a w roku 1934 status niezależnej wspólnoty (Philippines Commonwealth).

W 1946, po przejściowej okupacji kraju przez Japończyków, Filipiny uzyskały pełną niepodległość. Prezydentem wybrano F. Marcosa, który sprawował swe rządy w sposób dyktatorski. Jego przeciwnikiem politycznym był przywódca demokratycznej opozycji B. Aquino oraz przedstawiciele muzułmańskiego Frontu Wyzwolenia MORO i komunistycznej partyzantki (Nowa Armia Ludowa). W 1983 przywódca demokratycznej opozycji, B. Aquino, zginął zamordowany przez zamachowców.

W 1986 miał miejsce popierany przez Stany Zjednoczone przewrót, w wyniku którego obalono dyktaturę F. Marcosa. Nowym prezydentem kraju została C. Aquino, wdowa po B. Aquino. W kraju panuje w dalszym ciągu niepokój, rządowi nie udało się rozwiązać wielu istotnych problemów wewnętrznych. Przeciwko władzy C. Aquino występuje opozycja kierowana przez wdowę po byłym dyktatorz. 11 V 1998 odbyły się wybory prezydenckie, połączone z wyborami wiceprezydenta, posłów do parlamentu i władz lokalnych. Zwyciężył Joseph "Erap" Estrada. 20 stycznia 2001 prezydent został zmuszony do ustąpienia ze stanowiska po oskarżeniu go o malwersacje finansowe. Urząd prezydenta objęła jego zastępczyni Gloria Macapagal-Arroyo.

2003 władze filipińskie zaangażowały się w wojnę z terroryzmem i otrzymały wsparcie zbrojne Stanów Zjednoczonych w walce z bojówkami Abu Sajjaf, które znajdują się na amerykańskiej liście organizacji terrorystycznych i współpracują z Al-Kaidą. Ugrupowanie walczy o wprowadzenie w państwie prawa koranicznego, reprezentuje separatystów zmierzających do oderwania od Filipin południowych wysp i utworzenie tam republiki muzułmańskiej. 2004 wojska filipińskie zostały wycofane z Iraku, na skutek żądań porywaczy przetrzymujących obywatela Filipin. W tym samym roku w wyborach prezydenckich zwyciężyła sprawująca urząd G. Macapagal-Arroyo. 2005 kilkakrotnie doszło do starć wojska z komunistycznymi rebeliantami.

W lipcu 2005 opozycja rozpoczęła procedurę odsunięcia z urzędu prezydent G. Macapagal-Arroyo, która przyznała się do oszustw wyborczych. Jednakże parlamentarna komisja śledcza zdominowana przez zwolenników prezydent G. Macapagal-Arroyo odrzuciła wszystkie wnioski o usunięcie głowy państwa z urzędu.

W styczniu 2006 doszło do starć komunistycznych rebeliantów z wojskami rządowymi.

W lutym 2006 armia i siły bezpieczeństwa udaremniły rzekomą próbę puczu, mającą na celu odsunięcie od władzy G. Macapagal-Arroyo. W odpowiedzi prezydent wprowadziła stan wyjątkowy. Stan wyjątkowy zniesiono po tygodniu.

Obydwie strony zobowiązały się pod koniec czerwca do rozwiązania sporu na drodze pokojowych negocjacji

26. Konflikt na Morzu Południowochińskim

Morze Południowochińskie o powierzchni ponad 3,5 mln kilometrów jest przybrzeżnym morzem zachodniej części Oceanu Spokojnego. Państwa graniczące z akwenem to: Brunei, Chiny, Filipiny, Indonezja, Kambodża, Malezja, Singapur, Tajwan, Tajlandia i Wietnam. Istotą sporu jest głównie archipelag Wysp Spratly oraz Wyspy Paracelskie, kwestia żeglugi przez cieśniny: Malakka i Singapurską oraz podział bogactw naturalnych występujących na tym terenie (przede wszystkim złóż ropy naftowej i gazu ziemnego). Antagonizmy w regionie Morza Południowochińskiego mają charakter wielostronny, bowiem dotyczą nie tylko większości krajów graniczących z wodami, ale mogą także przekształcić się w groźny konflikt ogólnoświatowy, ponieważ w grę wchodzą również interesy takich państw jak: Japonii, Korei Południowej, Rosji, Indii, Australii oraz Stanów Zjednoczonych. Jednakże problemy kształtują i odzwierciedlają głównie relacje między Chinami a państwami ASEAN.

Chińska Republika Ludowa przytacza „historyczny” argument w sporze. Zdaniem tamtejszych władz, Wyspy Paracelskie i Wyspy Spratly „od zawsze” należały do chińskiej strefy wpływów. Wietnam tak samo jak ChRL zgłasza roszczenia do całego archipelagu Spratly i wysp Paracelskich powołując się na argumenty historyczne. Podstawą roszczeń Filipin są postanowienia Konwencji o Prawie Morza z 1982 r. oraz zasada terra nullius imperia (obszar nie podlegający niczyjej władzy). Malezja zgłasza roszczenia do części archipelagu, która leży wewnątrz jej szelfu kontynentalnego i wyłącznej strefy ekonomicznej. Roszczenia te wysunęła po raz pierwszy publikując w grudniu 1979 r. Mapę wód terytorialnych i granic szelfu kontynentalnego. Południowa część archipelagu Spratly została uznana za część jej szelfu, co miało wynikać z konwencji genewskiej z 1958 r. Roszczenia zostały wzmocnione przez malezyjską Ustawę o szelfie kontynentalnym z 1966 r.

Na mocy ustawy z dnia 25 lutego 1992 roku Chiny ogłosiły cały obszar Morza Południowochińskiego swoim morzem terytorialnym. W 1996 roku władze kraju opublikowały „Deklarację rządu Chińskiej Republiki Ludowej”, w której ogłoszono powstanie 200-milowej wyłącznej strefy ekonomicznej i określono zasięg morza terytorialnego i zasięg wyłącznej strefy ekonomicznej przylegającej nie tylko do kontynentalnej części Państwa Środka, ale również wokół Wysp Paracelskich. Wcześniej Chiny podpisały Konwencję o Prawie Morza. Dokument ten nie przewiduje wytyczenia 200-milowej strefy ekonomicznej od danej wyspy archipelagu, dlatego osłabia to stanowisko ChRL dążącej do zwierzchności nad wszystkimi wyspami Morza Południowochińskiego. W sprawie Wysp Spratly władze ChRL zadeklarowały, że określą swoje granice morskie w późniejszym czasie, lecz nie dokonano tego do dziś. W 1974 roku Wyspy Paracelskie zostały zajęte przez Chiny, które wykorzystały słabość Wietnamu Południowego. Dziś zjednoczony Wietnam traktuje jako akt agresji i próbę okupacji swojego terytorium. Odnośnie archipelagu Spratly większość incydentów bezpośredniego użycia siły obserwowano w latach 90. XX wieku. W 1995 roku Chiny zajęły wyspę Mischief Reef, kontrolowaną dotąd przez Filipiny. Pomimo rokowań dochodziło do kolejnych potyczek zbrojnych – w 1997 roku w rejonie Sabina Shoal i w 1999 roku w pobliżu Scarborough Shoal. W pierwszych latach XXI wieku nie używano siły w ramach wielostronnego sporu o Wyspy Spratly, jednakże dochodziło do spięć na tle dyplomatycznym, głównie pomiędzy ChRL a Wietnamem. W 2006 roku Państwo Środka wytyczyło linię bazową morza terytorialnego na Morzu Południowochińskim. Wietnam określił chińskie działania jako pogwałcenie własnej suwerenności. Podobną reakcję państwa ze stolicą w Hanoi można było zaobserwować w obliczu ogłoszenia w 2005 toku przez Tajwan budowy pasa lotniska na wyspie Itu Aba.

Sporym osiągnięciem było podpisanie podczas szczytu państw ASEAN z udziałem Chin, Japonii i Korei Południowej w Phnom Penh w 2002 roku odrębnego porozumienia między Chinami a ASEAN – Deklaracji o postępowaniu stron na Morzu Południowochińskim. Strony zdecydowały o zamrożeniu sporów na archipelagu Spratly (nie dotyczyło to Wysp Paracelskich, które obecnie traktuje się również jako obiekt sporu dwustronnego pomiędzy Chinami a Wietnamem). Problemy jednak nie zostały rozwiązane.

Dlaczego zatem państwo Hu Jintao upiera się przy jednej możliwości zakładającej prowadzenie rozmów dwustronnych, gdy w większości sporów zainteresowanych stron jest więcej? Jest to bowiem część chińskiej strategii podziału i podboju. Państwo Środka ma nadzieję, że oponenci na drodze bilateralnych umów będą sobie wzajemnie ulegać, by zachować pokój w regionie. W rezultacie będą skłonne zaakceptować mniej korzystne i sprawiedliwe rozwiązania, które w ostatecznym rozrachunku mogą być zadowalające dla Chin. Co więcej, agresywne nastawienie kraju skutecznie blokuje możliwość rozstrzygnięcia sporów na mocy wynegocjowanych umów o charakterze wielostronnym. Jako najsilniejsze państwo może wzmacniać swoją pozycję w regionie kosztem reszty krajów wysuwających roszczenia.

Wiosną 2010 roku w rozmowach z oficjelami z USA na temat Morza Południowochińskiego, Chińczycy użyli sformułowania core national interest (główny interes narodowy). Użycie tego wyrażenia wzbudziło niepokój Amerykanów i spowodowało przyjęcia przez nich ostrzejszej strategii w rozmowach. Mimo że Chińczycy już wcześniej uznawali Morze Południowochińskie jako teren swoich wpływów, nigdy wcześniej nie użyli wyrażenia core interest. Po wybuchu ogólnoświatowego kryzysu finansowego w 2009 roku, w Chinach dokonywano osądów, w wyniku których uważano, że to oraz wojny w Iraku i Afganistanie osłabiły Stany Zjednoczone. Chiny szybko wydobyły się z kryzysu i widziały w trudnej sytuacji Ameryki sposobność poszerzenia swojej strefy wpływów. Co więcej, chcieli osłabić wpływy USA w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Rząd Stanów Zjednoczonych wyraził swoją dezaprobatę wobec chińskich roszczeń w lipcu 2010 roku podczas szczytu państw ASEAN, Chin i USA.

Polityka USA wobec sporu

Tradycyjne podejście Amerykanów do problemu bazowało na polityce nieingerencji w sprawy tej części świata. Pomimo tego, że Amerykanie posiadają w regionie Azji i Pacyfiku znaczny potencjał wojskowy, nigdy nie brały udziału w dysputach na temat Morza Południowochińskiego, jak również nie rozstrzygały powstałych konfliktów. Jednakże w narodowym interesu Stanów Zjednoczonych leży kwestia utrzymania wolności żeglugi na wodach całego świata. Stany Zjednoczone martwiła eskalacja napięć, które mogły mieć wpływ na destabilizację pokoju w regionie. Obecnie USA chcą rozmawiać z państwami ASEAN i Chinami, by powyższe kwestie stanowiły podstawę dialogu na rzecz stabilnego i przewidywalnego środowiska. Chin w osobie Yanga Jiechi oskarżyło administrację prezydenta Obamy o mieszanie się w wewnętrzne sprawy i ostrzegło, że umiędzynarodowienie lub rozmowy wielostronne tylko pogorszą sprawę. Jego zdaniem, USA powinny zrozumieć potrzeby Chin, które mają niezaprzeczalne prawo do zwierzchnictwa nad wyspami leżącymi na Morzu Południowochińskim oraz do otaczających je wód.

Chiny analogicznie widzą obecnie w Stanach Zjednoczonych kolejnego aktywnego gracza w regionie, a chcieli rozwiązać problem z czterema państwami na zasadzie bilateralnych porozumień bez udziału USA. Mimo że Amerykanie podkreślają przestrzeganie prawa międzynarodowego, czy też wolności żeglugi, Chiny postrzegają Stany Zjednoczone jako państwo, które wtrąca się w nieswoje sprawy - w czuły punkt Chin.

Z punktu widzenia Stanów Zjednoczonych, ale także innych graczy sceny międzynarodowej (głównie pozostałych stron sporu) w założeniu optymistycznym Chiny przyjmują postawę defensywną i akceptują formalne postępowania w intencji rozwoju schematu "połączonego rozwoju". Wówczas Morze Południowochińskie ma szansę zamienić się w wewnętrzny akwen wielu różnorodnych stref ekonomicznych, połączonych realizowaną ideą integracji. Pesymistyczna wersja zakłada kontynuację przez Hu Jintao i jego następców twardej linii dyplomatycznej, której celem jest realizacja strategii U-shaped line a w konsekwencji pełne panowanie na wodach Morza Południowochińskiego. Ten bieg wydarzeń w najgorszym wypadku wzbudzi u reszty państw wysuwających roszczenia agresję szukając poparcia Stanów Zjednoczonych, które w obliczu wieloaspektowej rywalizacji z Chinami na całym świecie będą zmuszone zaangażować się w konflikt, by pokazać światu, że nie mają słabości, panują nad sytuacją i w dalszym ciągu stoją na straży postzimnowojennego ładu.

Chiny nie akceptują metod stosowanych przez niektóre państwa regionu, zarówno dyplomatycznych, jak i siłowych, mających na celu wywarcie presji na Pekin oraz zepchnięcie Chin do defensywy w tej części Azji. Chiny także nie akceptują posunięć niektórych państw polegających na bezprawnym de facto anektowaniu wysp położonych na Morzu Południowochińskim poprzez rozbudowywanie na ich obszarze infrastruktury w postaci dróg, lotnisk i instalacji militarnych. Do wzrostu napięcia w regionie w sposób szczególny przyczyniają się – zdaniem chińskich mediów – Wietnam i Filipiny, które przeprowadzają na obszarze Morza Południowochińskiego manewry wojskowe z udziałem swych flot wojennych.

Spotkanie ministrów spraw zagranicznych państw ASEAN, jakie miało miejsce 23 lipca 2011 roku na wyspie Bali w dużym stopniu koncentrowało się wokół narastającego od wielu tygodni napięcia wokół sporów terytorialnych o Morze Południowochińskie. W rezultacie spotkania przyjęto mapę drogową dotyczącą postępowania zainteresowanych stron w kwestii utrzymania pokoju i stabilizacji w tym regionie Azji.

Rozwiązanie sporu poważnie utrudnia zaangażowanie w spór Chińskiej Republiki Ludowej, która jest graczem znacznie silniejszym niż pozostałe strony sporu. Mimo uczestnictwa od 1991 r. w warsztatach ASEAN, ChRL odmawiała uznania wspólnych spotkań jako wstępu do negocjacji. Dopiero od 1997 r. ma miejsce dialog wielostronny ASEAN-ChRL51. ChRL stosowała do tej pory politykę faktów dokonanych, fortyfikując kolejne wyspy, stawiając flagi, budując bazy rybackie, naukowe i latarnie morskie. Pozostałe strony również stosują tę politykę, ale nie tak ekspansywnie. Do poważnego konfliktu z Filipinami, wywołanego budową bazy naukowej, a następnie umocnień militarnych przez ChRL doszło w regionie Mischief Reef, które Filipiny uważają za swoją własność, w latach 1995-1999. Filipiny zgłosiły podczas szczytu ASEAN w Hanoi w 1998 r. projekt dokumentu o „Regułach postępowania”, zgodnie z którym strony konfliktu powinny rozwiązywać go środkami pokojowymi, w zgodzie z prawem międzynarodowym oraz utrzymać status quo, czyli nie stosować polityki faktów dokonanych. Powinien zostać wprowadzony całkowity zakaz budowy nowych instalacji wojskowych. ChRL zgodziła się na stosowanie „Reguł postępowania” tylko odnośnie Wysp Paracelskich. Podczas szczytu ChRL-ASEAN w listopadzie 2002 r. ChRL odmówiła jednak podpisania prawnie wiążącego dokumentu, odrzuciła też wietnamską propozycję zakazania budowy instalacji wojskowych. Przyjęta została jedynie ogólnikowa „Deklaracja postępowania” o woli rozwiązania sporu zgodnie z prawem międzynarodowym.

Czynnikiem, który może ułatwić rozwiązanie sporu jest fakt, że wszystkie jego strony ratyfikowały Konwencję o Prawie Morza z Montago Bay z 1982 r. Część XV sekcja 1 konwencji zobowiązuje jednak strony sporu do jego rozwiązania metodami pokojowymi. Można liczyć na rozpoczęcie negocjacji wielostronnych w perspektywie powstania Strefy Wolnego Handlu ASEAN-ChRL. Korzyści z rozwoju współpracy gospodarczej mogą bowiem przeważyć nad potencjalnymi korzyściami wynikającymi z nieprzejednanego forsowania własnego stanowiska.

27. ASEAN – powstanie i rozwój

Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej - organizacja polityczno-gospodarcza założona w 1967 w Bangkoku, z siedzibą w Dżakarcie. Deklaracją podpisana przez ministrów spraw zagranicznych Filipin, Indonezji, Malezji, Singapuru i Tajlandii. Członkami ASEAN są ponadto Brunei (od 1984 roku), Wietnam (od 1995 roku), Laos i Myanmar (od 1997 roku) oraz Kambodża (od 1999 roku).

ASEAN wspiera współpracę gospodarczą i kulturalną w swoim regionie, dąży do utworzenia strefy pokoju, neutralności i wolności, pozbawionej broni jądrowej. Kraje ASEAN podejmują działania na rzecz pokojowego rozwiązywania sporów, normalizacji na Półwyspie Koreańskim. Do współpracy zapraszane są także państwa trzecie, np. kraje Unii Europejskiej, Stany Zjednoczone, Rosja, Chiny. ASEAN zadecydował o wprowadzeniu na swoim obszarze do 2005 strefy wolnego handlu (AFTA). Współuczestniczy w konsolidacji działań w całym regionie Pacyfiku, wchodząc w skład APEC (współpraca gospodarcza z rozwiniętymi krajami regionu – Japonią, Australią i Nową Zelandią).

27 listopada 1971 roku w Kuala Lumpur podpisano deklarację ustanowienia Strefy, Pokoju, Wolności i Neutralności (ZOPFAN), w której uznano prawo każdego państwa do narodowej egzystencji w wolności od zewnętrznej ingerencji w sprawy wewnętrzne i zobowiązano się do poszerzania obszarów współpracy celem zacieśniania wzajemnych stosunków. Podczas pierwszego szczytu przywódców ASEAN 24 lutego 1976 roku na wyspie Bali w Indonezji podpisano 2 podstawowe dokumenty określające funkcjonowanie organizacji: deklarację o jedności ASEAN oraz traktat o przyjaznych stosunkach i współpracy. Deklaracja w sprawie Morza Południowochińskiego, wydana w Manili 22 lipca 1992 roku i akcentująca konieczność rozwiązywania sporów dotyczących tego obszaru środkami pokojowymi; oraz traktat ustanawiający strefę bez broni jądrowej w Azji Południowo-Wschodniej podpisany w Bangkoku 15 grudnia 1995 roku. 2 lata później, 15 grudnia 1997 roku w Kuala Lumpur wydano Wizję ASEAN 2020, która zakłada, że do 2020 roku osiągnięta zostanie całkowicie pokojowa i stabilna Azja Południowo-Wschodnia.

7 października 2003 roku na szczycie na Bali przyjęto deklarację o jedności ASEAN II (Declaration of ASEAN Concord II lub Bali Concord II), która przewiduje ustanowienie Wspólnoty ASEAN składającej się z 3 filarów: współpracy politycznej i w sferze bezpieczeństwa, współpracy gospodarczej i współpracy społeczno-kulturowej, przy czym integracja gospodarcza ma obejmować wolny przepływ towarów, usług i inwestycji. 13 stycznia 2007 roku na Cebu zadeklarowano przyspieszenie tworzenia Wspólnoty ASEAN o 5 lat do 2015 roku. 20 listopada 2007 roku zgromadzeni w Singapurze przywódcy ugrupowania podpisali Kartę ASEAN, w której wśród 15 celów funkcjonowania organizacji po raz pierwszy zapisano zobowiązanie do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, co było bardzo istotne w kontekście członkostwa Myanmaru w ASEAN; 15 grudnia 2008 roku ogłoszono o wejściu w życie Karty ASEAN.

Szczyt przywódców jest najwyższym organem decyzyjnym ASEAN i od 1995 roku odbywa się corocznie (od 2001 zawsze o charakterze formalnym). Corocznie odbywają się też spotkania ministrów spraw zagranicznych i gospodarki.

28. Azjatycki kryzys gospodarczy

Rozpoczął się w czerwcu 1997. Katalizatorem była decyzja rządu Tajlandii o upłynnieniu kursu bahta, który był wcześniej powiązany z dolarem amerykańskim.

Spowodowana ona była niemożliwością dłuższej obrony waluty przed atakami spekulantów. Gwałtowny spadek kursu bahta, a tym samym zwiększenie kosztów obsługi długu zagranicznego, doprowadziło kraj na skraj bankructwa. Kryzys szybko rozprzestrzenił się na inne kraje regionu. Najbardziej oprócz Tajlandii ucierpiały: Malezja, Filipiny, Indonezja, Singapur, Korea Południowa.

Do głównych czynników, które przyczyniły się do kryzysu zalicza się:

- deprecjacja jena w okresie bezpośrednio poprzedzającym kryzys i związany z tym spadek konkurencyjności towarów produkowanych krajach regionu;

- pokusa nadużycia - powszechnie zakładano, że państwo nie dopuści do upadku wielkich przedsiębiorstw

- słabość lokalnych systemów bankowych i błędna polityka kredytowa banków - udzielanie kredytów podmiotom zagrożonym niewypłacalnością, koncentracja znacznej części kredytów w nielicznych branżach (często obarczonych znacznym ryzykiem), przekonanie banków zaciągających kredyty zagraniczne o roli państwa, które w każdym wypadku miałoby bronić stałego kursu walutowego;

- działalność kredytowa instytucji finansowych pozostających pod jeszcze słabszym nadzorem niż banki.

Tajlandia, Indonezja, Malezja i Korea Południowa odnotowały w 1998 r. znaczny spadek PKB. Najczęściej było to spowodowane przegrzaniem koniunktury, niedostosowaniem się do trendów gospodarki światowej, wzrostem wewnętrznych nacisków płacowych, konkurencją taniej chińskiej siły roboczej i w paru przypadkach błędnymi decyzjami makroekonomicznymi skutkującymi załamaniem się lokalnych rynków finansowych i gwałtownym wzrostem inflacji. Od 2000 r. gospodarki te stopniowo zaczęły wychodzić z kryzysu wracając na ścieżkę rozwoju, choć już nie tak szybkiego jak w latach 70. i 80. XX w.

29. Szczyt Azji Wschodniej ( co do tego nie jestem pewna bo nie było mnie na wykładzie)

Jest to stowarzyszenie 6 krajów regionu: Chin, Japanii, Korei Południowej, Indii, Australii i Nowej Zelandii ukonstytuowane w 2005r. Szczyt Krajów Azji Wschodniej uznaje przewodnictwo organizacji krajów Azji Południowo Wschodniej (ASEAN) w dziele jednoczenia krajów Azjatyckich dla osiągania wspólnych celów. Do ASEAN należą Brunei, Kambodża, Indonezja, Laos, Malezja, Mjanmar, Filipiny, Singapur, Tajlandia i Wietnam.

Współpraca krajów Azji Wschodniej pozwala na promocję pokojowej współpracy między krajami, stabilizacji relacji międzynarodowych w regionie, jak również wspierania wzajemnego rozwoju.

Nie przez przypadek Szczyt Krajów Azji Wschodniej odbywa się w Hanoi, stolicy jednego z sygnatariuszy porozumienia ASEAN. Takie rozwiązanie pozwala na zacieśnienie związków pomiędzy obiema organizacjami. Co więcej jest ono jak najbardziej zgodne z interesom Chin, które pragną potwierdzenia objęcia przez siebie pozycji niekwestionowanego lidera w rejonie Azji i Oceanii. Jedynymi poważniejszymi oponentami w strukturach azjatyckich pozostają Japonia i Indie.

30. Forum Regionalne ASEAN

ARF zostało utworzone w wyniku spotkania ministerialnego ASEAN 23-25 lipca 1993r. w Singapurze. ARF to główne forum dla umacniania dialogu i konsultacji dotyczących zagadnień politycznych i bezpieczeństwa w regionie Azji i Pacyfiku. Spotkanie inauguracyjne odbyło się 25 lipca 1994r. w Bangkoku.

ARF obejmuje 27 krajów, w tym 10 członków ASEAN oraz Australię, Kanadę, Chiny, UE, Indie, Japonię, Nową Zelandię. Koreę Płd., Koreę Płn., Rosję, USA, Mongolię, Pakistan, Timor Wschodni, Bangladesz, Sri Lankę i Papuę Nową Gwineę.

ARF charakteryzuje się małym zinstytucjonalizowaniem. Forum jest jedyną płaszczyzną spotkań, na której spotykają się państwa Azji Południowo-Wschodniej, Południowej i Wschodniej oraz główne mocarstwa światowe by dyskutować na temat wrażliwych kwestii regionalnych. Rola ARF jest tym większa, że w regionie nie istnieje żaden zinstytucjonalizowany system bezpieczeństwa.

Forum Regionalne ASEAN za podstawę swojej działalności przyjęło Traktat o Przyjaźni i Współpracy (TAC) oraz zasadę konsensusu przy podejmowaniu decyzji.

Forum Regionalne ASEAN (ARF) to forma dyplomacji konferencyjnej, która ma na celu budowę środków zaufania oraz pokojowe rozwiązywanie sporów. Tematyka spotkań ARF dotyczy m.in. regionalnych sił pokojowych, nieproliferacji broni masowego rażenia, bezpieczeństwa morskiego i prawa morza, wymiany nieutajnionej informacji wojskowej, zwiększenia przejrzystości działań w sferze polityki obronnej, zmniejszenia potencjału konfliktów oraz innych zagadnień związanych z dyplomacją prewencyjną. Dominującą rolę w działaniach ARF odgrywają państwa ASEAN (co nie do końca podoba się mocarstwom), a uczestnictwo takich państw jak Chiny, Indie, Japonia, Rosja, USA oraz Unii Europejskiej uwiarygodnia tę instytucję jako instytucję bezpieczeństwa zgodną z celami ich strategii regionalnych i kompatybilną z tworzonymi przez nie sojuszami polityczno-wojskowymi.

31. Korea do II WŚ

W IV oraz V w. p.n.e. istniało państwo Go-Joseon, pokonane w 108 p.n.e. przez chińską dynastię Han. Po tym okresie, w I w. p.n.e., powstały trzy niezależne królestwa – Koguryŏ, Paekche i Silla. Powstanie ich rozpoczęło nowy okres Trzech Królestw Korei, który sporo wniósł dla rozwoju kultury koreańskiej oraz japońskiej.

Korea w czasach nowożytnych była królestwem podporządkowanym Cesarstwu Chińskiemu. Chińczycy poprzez konfucjanizm narzucają niezależność Koreańczykom (stosunek suweren – wasal). 1392 – królestwo Choson – wersalna zależnośc od Chin. 1443r. – wprowadzenie alfabetu Hangul, daje on dostęp do wiedzy i władzy, długa rywalizacja z Chińczykami. Następnie Chiny współzawodniczą z Japonią, 1876r. – niekorzystny traktat z Japonią, 1882r. – dyplomatyczny i handlowy układ z USA. Chiny walczyły z Japonią o wpływy w Korei, przegrywali to stracie ponieważ się nie reformowali, tak jak Japończycy. 1894-1895 – wojna chińsko – japońska, reformy w Korei. Po osłabieniu Chin, stała się ona terenem rywalizacji carskiej Rosji i zmodernizowanej Japonii. W roku 1897 Korea ogłosiła się cesarstwem, co było deklaracją suwerenności wobec Chin, na żądanie Japonii. Kwestia wpływów rosyjskich w Korei była głównym powodem wybuchu w r. 1904 wojny Rosji z Japonią. Rosja poniosła klęskę w tej wojnie.

W XIX w. Korea próbowała kontrolować otwieranie się na handel z zagranicą i wpływ obcych. Jedną z dróg było zamykanie granic przed wszystkimi krajami prócz Chin. W 1853 r. Amerykanie na statku wojennym USS South America przez 10 dni wizytowali Pusan i nawiązali dobre stosunki z lokalnymi władzami koreańskimi.

W 1871 r. Stany Zjednoczone po raz pierwszy przeprowadziły akcję wojskową w Korei. Gwałtownie unowocześniająca się Japonia zmusiła Koreę do otwarcia portów i zwyciężyła Imprium Qinga, które głosiło niepodległość Korei w pierwszej wojnie chińsko-japońskiej (1894-1895). W 1897 r., Chosŏn zmieniło nazwę na Taehan Cheguk (Cesarstwo Koreańskie), a król Gojong został cesarzem Gojong.

Korea nie była w stanie odeprzeć ataków Japończyków, z wyjątkiem walk partyzanckich w górach. 25 lipca 1905 r. została protektoratem japońskim. W 1910 kraj został oficjalnie zajęty przez Japonię. Rozpoczął się długi okres okupacji. Wszelka działalność polityczna została zakazana, stopniowo kraj ulegał japonizacji.

1 marca 1919, po ogłoszeniu "deklaracji niepodległości", wybuchły w Seulu antyjapońskie zamieszki. Ruch niepodległościowy został krwawo stłumiony przez japońskie wojsko i policję. Opór Koreańczyków przeciwko japońskim rządom organizował Koreański Rząd Tymczasowy w latach 1919-1945.

32. Wojna koreańska

1950-1953, konflikt międzynarodowy wywołany napaścią Korei Północnej na Koreę Południową. W wyniku II wojny światowej zostały utworzone dwa państwa koreańskie. W 1948 na południe od 38 równoleżnika utworzono Republikę Korei związaną z USA. W tym samym roku, lecz nieco później, na północ od 38 równoleżnika, w strefie okupacyjnej sowieckiej, Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną o ustroju komunistycznym.

Wojna rozpoczęła się 25 VI 1950 atakiem armii północnokoreańskiej w sile 200 tys. żołnierzy na Republikę Korei. Do połowy września prawie całe państwo południowokoreańskie zostało zajęte. W efekcie bojkotu Rady Bezpieczeństwa przez Związek Radziecki zwróciła się ona z apelem o pomoc do państw członkowskich ONZ. 15 IX doszło do desantu sił amerykańskich z Japonii, dowodzonych przez generała D. MacArthura.

Przeprowadzona ofensywa wojsk amerykańskich (udział wojsk innych państw był symboliczny) doprowadziła do przyparcia armii Kim Ir Sena do granicy chińskiej. Wtedy to do wojny przystąpiły wojska tzw. ochotników chińskich dowodzone przez Peng Te-Huaja w sile 40 dywizji. Nieprzerwana ofensywa chińska została zatrzymana w maju 1951 kontruderzeniem amerykańskim, a linia frontu ustabilizowała się wzdłuż 38 równoleżnika.

W wyniku planu użycia broni atomowej przeciw Chinom i Związkowi Radzieckiemu zdymisjonowany został generał MacArthur, którego zastąpił generał M. Ridgway. Po okresie dwuletnich walk pozycyjnych podpisano 27 VII 1953 układ w Panmundżonie, w myśl którego aktualna linia frontu uznana została za rozgraniczenie obu państw koreańskich w formie neutralnego pasa o szerokości 4 km. Od tego czasu nad przestrzeganiem zawieszenia broni czuwa powołana do tego celu Komisja Nadzoru Państw Neutralnych, nadzór ONZ. Okres wojny koreańskiej stanowił szczyt zimnej wojny.

Niestety w listopadzie roku 2010, granica ta została przekroczona. Korea Północna znowu zaatakowała swojego sąsiada, tym razem cięższą bronią. Ostrzelano wówczas jedną z wysp Południowokoreańskich. Dzisiaj nazywa się to akcją prowokacyjną, choć wcześniej wyglądało to na początek wojny na półwyspie Koreańskim.

33. Republika Korei po wojnie koreańskiej

Wojna koreańska utrwaliła sztuczny podział półwyspu koreańskiego.

Po zakończeniu działań wojennych następowała stopniowa odbudowa KRLD i Republiki Korei z gigantycznych zniszczeń wojennych. Ekonomiczne skutki wojny odczuwały także Stany Zjednoczone oraz Chiny.

Jednocześnie dzięki pomocy gospodarczej państw Zachodu Południowa Korea zaczęła szybko się odbudowywać, stając się z czasem jednym z azjatyckich "tygrysów gospodarczych".

Republika Korei oficjalnie rości sobie pretensje do całego terytorium Korei.

W 1953 Korea Południowa zawarła z USA układ o wzajemnej obronie, na którego mocy na jej terytorium stacjonują wojska amerykańskie. Do roku 1960 Li Syng Man sprawował dyktatorską władzę w Korei Południowej do 26 kwietnia 1960, kiedy to zmuszony został do rezygnacji pod wpływem burzliwych wystąpień studenckich. 16 maja 1961, armia dokonała zamachu stanu, na czele nowych władz wojskowych stanął generał Park Czung Hee. W 1963 objął on stanowisko prezydenta i na następnych 16 lat wprowadził ścisłą dyktaturę wojskową, która limitowała prawa i wolności obywatelskie oraz żelazną ręką dławiła ruchy opozycyjne.

Autokratycznie rządzona Korea Południowa była jednym z najbliższych sojuszników USA w Azji. Od 1965 wojska południowokoreańskie walczyły po stronie USA w wojnie wietnamskiej. Jednocześnie dzięki pomocy gospodarczej państw Zachodu Południowa Korea zaczęła szybko się odbudowywać, stając się z czasem jednym z azjatyckich "tygrysów gospodarczych". Korea zaczyna się demokratyzować po rozpadzie ZSRR, w 1989r. nawiązuje stosunki dyplomatyczne z byłymi krajami socjalistycznymi. W 1992 Korea Południowa nawiązała stosunki dyplomatyczne z ChRL w Wietnamem. 18 grudnia 1997 w wyborach prezydenckich zwyciężył kandydat Narodowego Kongresu na rzecz Nowej Polityki – Kim De Dzung. Ogłosił on pomoc materialną dla Korei Północnej. W 2000 doszło do spotkania północnokoreańskiego przywódcy Kim Dzong Ila i prezydenta Kim De Dzunga, które było odebrane jako zapowiedź zjednoczenia w przyszłości obu krajów.

Władze obu krajów bardzo poważnie podchodzą do kwestii zjednoczenia. Szereg rozmów na temat zjednoczenia obu państw koreańskich miało już miejsce, niestety żadna z nich nie przyniosła rozwiązania, głównie ze względu na różnice ideologiczne i polityczne. Należy zauważyć, że od czasu formalnego zakończenia wojny koreańskiej w 1953 obie Koree nie podpisały traktatu pokojowego, a więc oficjalnie są jeszcze w stanie wojny. Przeszkodą w ponownym zjednoczeniu może być także strach samych Koreańczyków przed potencjalnymi problemami jakie mogą z tego wyniknąć. Obie Koree rozwijają się niezależnie, toteż ich gospodarka znajduje się na różnym poziomie.

34. KRLD po wojnie koreańskiej

Po zakończeniu działań wojennych następowała stopniowa odbudowa KRLD i Republiki Korei z gigantycznych zniszczeń wojennych. Sytuacja polityczno-gospodarcza KRLD była niezwykle skomplikowana. Chinom zawdzięczano ocalenie, ale Mao nie był w stanie wspierać gospodarczo Korei Północnej ze względu na własne kłopoty ekonomiczne. Ochotnicy chińscy byli wycofywani z Korei powoli etapami aż do 1958 r. Rosjanie na początku nie kwapili się też z pomocą materialną, gdyż nie wiedzieli jaką orientację przyjmie Kim Ir Sen, prochińską, czy proradziecką. W polityce wewnętrznej wojna stała się pretekstem dla Kim Ir Sena do likwidacji opozycji i militaryzacji kraju, wprowadzania w życie idei dżucze i kultu własnej osoby. Oficjalnie, według konstytucji, Korea Północna jest republiką socjalistyczną. 17 grudnia 2011 zmarł przywódca Korei Północnej Kim Dzong Il.

35. Północnokoreański program nuklearny

Władze KRLD wdrożyły programy rozwoju rakiet balistycznych i broni nuklearnej. W kraju tym kilkakrotnie przeprowadzano testy tych rodzajów broni. Sprawa dążeń Korei Północnej do budowy broni masowego rażenia i środków do jej przenoszenia stała się przedmiotem obrad Rady Bezpieczeństwa ONZ. W związku z testami broni przez KRLD, Rada przyjęła rezolucje numer 1695 (lipiec 2006), 1718 (październik 2006) i 1874 (czerwiec 2009).

Według różnych ocen i danych, Korea Północna może posiadać od 2 do 9 głowic nuklearnych. Armia KRLD posiada rakiety średniego zasięgu, które mają możliwość ich przenoszenia.

W Korei Północnej mocno rozwijany jest przemysł zbrojeniowy. Kraj ten sprzedaje za granicę broń i elementy systemów rakietowych. W kwietniu 2009 roku ONZ wskazała Koreańskie Przedsiębiorstwo Górnictwa i Rozwoju Handlu jako główny podmiot w handlu bronią prowadzonym przez KRLD, oraz jako najważniejszego eksportera tej broni za granicę. Ważnym ogniwem dla północnokoreańskiej zbrojeniówki jest także przedsiębiorstwo Korea Ryonbong.

6 października 2006 roku Korea Północna ogłosiła, że jest gotowa do wznowienia prac w ośrodku atomowym w Yongbyon. Mimo to przedstawiciele tego kraju utrzymują, że rezygnacja z programu nuklearnego wciąż jest możliwa, jednak pod warunkiem zgody na rozpoczęcie rokowań dwustronnych, które miałyby być prowadzone wyłącznie między KRLD a Stanami Zjednoczonymi.

Koreańczycy stale pracują także nad rozwijaniem broni biologicznej: zarazki wąglika, cholery, tyfusu, ospy i innych chorób; oraz nad bronią chemiczną. KAL posiada także odpowiednie technologie do przenoszenia zarówno broni biologicznej jak i chemicznej na pociskach artyleryjskich oraz broni rakietowej o zwiększonym zasięgu i sile rażenia. W ich polu rażenia znajduje się duża część Rosji z Władywostokiem, Chińska Republika Ludowa z Hongkongiem, Pekinem i Szanghajem, Tajwan, Filipiny, Korea Południowa, Japonia oraz amerykańska baza wojskowa na wyspie Guam.

Ocenia się, że aktualnie północnokoreańskie bomby atomowe nie stanowią większego zagrożenia ze względu na ich zawodność.

36. Problem Tajwanu do lat 90. XX w.

W XIX w. próby skolonizowania wyspy podejmowali Amerykanie (1867), Japończycy (1874), Francuzi (1885). W 1895 po zakończeniu wojny chińsko-japońskiej (1894-1895) władzę nad Tajwanem przejęła i utrzymała do zakończenia II wojny światowej Japonia. Pod rządami Japończyków dokonał się znaczący proces rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego. W latach 30. XX w. japońskie inwestycje skupiły się w przemyśle przetwarzającym surowce mineralne i rolne dostarczane z Mikronezji i Chin.

W 1945 na mocy ustaleń alianckich Japonia zwróciła Tajwan Chinom, co znalazło potwierdzenie w traktacie pokojowym podpisanym 8 września 1951 w San Francisco. Władze Tajwanu były uznawane przez większość państw zachodnich jako legalny rząd Chin i do 1971 reprezentowały je w ONZ. Liberalna polityka gospodarcza prowadzona od wczesnych lat 50. przyniosła dynamiczny wzrost gospodarczy i handlowy, który w znacznym stopniu zneutralizował pogłębiającą się izolację polityczną kraju.

1972 Tajwan zerwał stosunki dyplomatyczne z Japonią po nawiązaniu przez Tokio stosunków dyplomatycznych z Pekinem. W latach 70. większość państw (wśród nich USA w 1979) cofnęła uznanie dyplomatyczne Republiki Chińskiej (w 1996 Tajwan utrzymywał stosunki dyplomatyczne z 31 państwami oraz nieoficjalne przedstawicielstwa w wielu krajach). Do 1987 na Tajwanie obowiązywał stan wyjątkowy, w 1989 przywrócono demokrację.

37. Problem Tajwanu od lat 90. XX w.

W przeprowadzonych w 1992 r. wyborach powszechnych zwyciężył Kuomintang. W lutym 1993 r. premierem został Lien Chan. W 1996 r. w pierwszych demokratycznych wyborach prezydentem Tajwanu został Lee Teng-hui. Cztery lata później zastąpił go Chen Shui-bian z Demokratycznej Partii Postępowej. Nowy prezydent jest zwolennikiem pełnej niepodległości Tajwanu, czemu ostro sprzeciwiają się Chiny, które uważają Tajwan za swą zbuntowaną prowincję i grożą interwencją wojskową w przypadku oficjalnego ogłoszenia przez niego niepodległości. Za jego kadencji również podjęto próbę wstąpienia do ONZ w 2001r., która zakończyła się niepowodzeniem.

2003 Tajwan dotknęła epidemia nietypowego zapalenia płuc (SARS), co poważnie odbiło się na kondycji gospodarczej kraju. W 2004 Chen Shui-bian, ponownie wybrany, zapowiedział iż dążyć będzie do "stabilizacji więzi" z Chinami. 2005 delegacja Kuomintangu złożyła oficjalną wizytę prezydentowi Chin - był to pierwszy bezpośredni kontakt tajwańsko-chiński na tak wysokim szczeblu od 1949 roku.

W 2002 r. Tajwan została przyjęty do WTO, jako "Oddzielny Obszar Celny Tajwanu, Penghu, Kinmen i Matsu".

Były pomysły przyłączenia Tajwanu do Chińskiej Republiki Ludowej w myśl projektu Jeden kraj, dwa systemy, na podstawie którego ChRL reprezentowałaby Tajwan w stosunkach międzynarodowych, ale wyspa miała zachować własne władze i siły zbrojne. Doktryna ta, wykorzystana w przypadku Hongkongu, została w 2005 r. zastąpiona przez tzw. ustawę antysecesyjną, uchwałę parlamentu ChRL nakazującą użycie siły w przypadku prób formalnego zdeklarowania niepodległości.

Dziś Tajwan uważany jest za jedno z najbardziej dynamicznie rozwijających się państw świata. W stosunkowo krótkim czasie nastąpił tam niebywale szybki wzrost PKB. To właśnie Chiny są jednym z głównych partnerów gospodarczych Tajwanu i mimo napięć na linii politycznej oba kraje potrafią efektywnie współpracować w sferze ekonomicznej. Związki gospodarcze między ChRL a „zbuntowaną wyspą” systematycznie zacieśniają się i należy mieć tylko nadzieję, że dojdzie także do porozumienia na płaszczyźnie politycznej. Niestety początek XXI wieku nie wniósł nic dobrego, a można by nawet sądzić, że pogorszył obustronne relacje. Władze w Pekinie nadal uważają Tajwan za część Chińskiej Republiki Ludowej i nie zamierzają rezygnować z chęci przyłączenia wyspy do kontynentu. Sytuacja jednak uległa zmianie po wyborach w 2008 roku kiedy władzę na Tajwanie po kilku latach przerwy znów przejęła Partia Narodowa. Nowy prezydent Ma Ying-jeou pracuje nad przywróceniem dialogu z ChRL. Perspektywa zlikwidowania konfliktu wydaje się być jednak bardzo odległa. Któraś ze stron musiałaby ustąpić, a w obecnych warunkach jest to niemożliwe.