1. Swoiste i nieswoiste kategorie morfologiczne czasownika.

2. Strona bierna i zwrotna jako typy konstrukcji składniowych.

3. Różnice między czasownikami dokonanymi i niedokonanymi w zestawieniu czasów gramatycznych i imiesłowów.

4. Różnice funkcjonalne między aspektem dokonanym i niedokonanym.

5. Zasób form czasownika –formy osobowe i nieosobowe, finitywne i niefinitywne, syntetyczne i analityczne.

6. Tradycyjny podział koniugacyjny czasownika na podstawie końcówek pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego.

7. Określanie form czasownika ze względu na wartości kategorii gramatycznych.

8. Czasowniki a predykatywy.

1. Swoiste (czas, tryb, osoba; aspekt) i nieswoiste kategorie morfologiczne czasowników (liczba, rodzaj, przypadek). Swoiste kat. to te przynależne tylko czasownikowi, nieswoiste, to te wg których się odmienia, odmieniają się przez nie jednak tez inne formy mowy (jak rzeczownik czy zaimek).

2. Strona bierna zbudowana jest z czasownika posiłkowego „być” lub „zostać” oraz imiesłowu przymiotnikowego biernego czasownika podstawowego. „Być” zazwyczaj stosuje się do czasowników niedokonanych, „zostać” do dokonanych, nie jest t jednak reguła stuprocentowa. Czasownik zwrotny (co widać w punkcie 7) jest formą czasownika strony czynnej z dodanym zwrotnym „się”. Są czasowniki , które mają budowę strony zwrotnej, a występują w stronie czynnej – np. uśmiecham się.

3. Na przykładzie czasownika „robić/zrobić”

	Czas przyszły złożony	Czas przyszły prosty	Czas teraźniejszy	Czas przeszły
Czasowniki dokonane	-	+ zrobię	-	+ Zrobiłem
Czasowniki niedokonane	+ Będę robił	-	+ robię	+ robiłem

	Imiesłów przymiotnikowy czynny	Imiesłów przymiotnikowy bierny	Imiesłów przysłówkowy uprzedni	Imiesłów przysłówkowy współczesny
Czasowniki dokonane	-	+ Jeżeli jest przechodni (zrobiony)	+ zrobiwszy	-
Czasowniki niedokonane	+ robiący	+ Jeżeli jest przechodni (robiony)	-	+ robiąc

1. Czasowników dokonanych używamy, by poinformować o czynności zakończonej w czasie, niedokonanych – niezakończonej w czasie.

2. Tabela z konspektu do zajęć – niestety nie potrafię tego ująć w inny sposób.

formy czasownika	finitywne (określone pod względem trybu)	niefinitywne (nieokreślone pod względem trybu)
osobowe	typowe formy czasownika, np. przyjdę, przyjdźcie!, przyszłabyś	ewentualnie: formy o niejednoznacznej charakterystyce trybu i czasu, występujące w wypowiedzeniach otwieranych spójnikiem lub partykułą, które obligatoryjnie przyłączają ruchomą końcówkę czasownika, np. (żeby)m przyszedł, (oby)ś przyjechał
nieosobowe	formy trybu oznajmującego (czasu przeszłego) lub przypuszczającego zakończone na -no, -to (bezosobniki), np. pisano, wydobyto by; formy czasowników niewłaściwych / predykatywów, np. można, trzeba by	bezokolicznik imiesłowy

Formy syntetyczne i analityczne (ręki nie dam sobie obciąć, paznokcia zresztą też, że to o to chodzi):

Formy syntetyczne są to te nieposiadające końcówek fleksyjnych, prefiksów, sufiksów i innych interfiksów, najbardziej proste i podstawowe. Wydaje mi się, że formy syntetyczne znajdujemy tylko w 3 os.l.poj. czasu teraźniejszego (robi) w czasownikach bez prefiksów itp.

1. Tabele koniugacyjne wraz z przykładami:

Grupa koniugacyjna I

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~ać	czytać
2.
lp 1. os.	~am	czytam
2. os.	~asz	czytasz

Grupa koniugacyjna II

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~eć	rozumieć
2.
lp 1. os.	~em	rozumiem
2. os.	~esz	rozumiesz

Grupa koniugacyjna III

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~eć	posmutnieć
2.
lp 1. os.	~eję	posmutnieję
2. os.	~ejesz	posmutniejesz

Grupa koniugacyjna IV

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~ować	atakować
2.
lp 1. os.	~uję	atakuję
2. os.	~ujesz	atakujesz

Grupa koniugacyjna Va

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~nąć	ciągnąć
2.
lp 1. os.	~nę	ciągnę
2. os.	~niesz	ciągniesz

Grupa koniugacyjna Vb

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~nąć	wysunąć
2.
lp 1. os.	~nę	wysunę
2. os.	~niesz	wysuniesz

Grupa koniugacyjna Vc

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~nąć	chudnąć
2.
lp 1. os.	~nę	chudnę
2. os.	~niesz	chudniesz

Grupa koniugacyjna VIa

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~ić	chwalić
2.
lp 1. os.	~ę	chwalę
2. os.	~isz	chwalisz

Grupa koniugacyjna VIb

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~yć	mierzyć
2.
lp 1. os.	~ę	mierzę
2. os.	~ysz	mierzysz

Grupa koniugacyjna VIIa

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~eć	cierpieć
2.
lp 1. os.	~ę	cierpię
2. os.	~isz	cierpisz

Grupa koniugacyjna VIIb

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~eć	usłyszeć
2.
lp 1. os.	~ę	usłyszę
2. os.	~ysz	usłyszysz

Grupa koniugacyjna VIIIa

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~ywać	zapisywać
2.
lp 1. os.	~uję	zapisuję
2. os.	~ujesz	zapisujesz

Grupa koniugacyjna VIIIb

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~iwać	zaskakiwać
2.
lp 1. os.	~uję	zaskakuję
2. os.	~ujesz	zaskakujesz

Grupa koniugacyjna IX

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~ać	wiązać
2.
lp 1. os.	~ę	wiążę
2. os.	~esz	wiążesz

Grupa koniugacyjna Xa

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~ć	bić
2.
lp 1. os.	~ję	biję
2. os.	~jesz	bijesz

Grupa koniugacyjna Xb

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~ć	lać
2.
lp 1. os.	~eję	leję
2. os.	~ejesz	lejesz

Grupa koniugacyjna Xc

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~ąć	zdjąć, giąć
2.
lp 1. os.	~mę, ~nę	zdejmę, gnę
2. os.	~miesz, ~niesz	zdejmiesz, gniesz

Grupa koniugacyjna XI

Wartości form	Zakończenia	Przykłady
1. Bezokolicznik	~c (~ć)	tłuc, nieść
2.
lp 1. os.	~ę	tłukę, niosę
2. os.	~esz	tłuczesz, niesiesz

1. Tych form jest ok. 200… wybaczcie, ale tabela mnie dobiła, więc podaję w formie szczątkowej – podaję pierwszą osobę liczby pojedynczej rodzaju męskiego.

Strona czynna, tryb oznajmujący:

- czas przyszły – będę robił (i wszystkie dalsze osoby, liczby i rodzaje)

- czas przyszły z bezokolicznikiem – będę robić (i wszystkie dalsze osoby i liczby)

- czas teraźniejszy – robię (i wszystkie dalsze osoby i liczby)

- czas przeszły – robiłem (i wszystkie dalsze osoby, liczby i rodzaje)

Strona czynna, tryb rozkazujący (podaję w całości):

Rób, niech robi, róbmy, róbcie, niech robią.

Strona czynna, tryb przypuszczający:

- robiłbym (i wszystkie dalsze osoby, liczby i rodzaje)

Strona bierna, tryb oznajmujący:

- czas teraźniejszy – jestem robiony, jesteś robiony, jest robiony… (i wszystkie pozostałe osoby, liczby i rodzaje)

- czas przyszły – będę robiony (i wszystkie dalsze osoby, liczby i rodzaje)

- czas przeszły – byłem robiony (i wszystkie dalsze osoby, liczby i rodzaje)

Strona bierna, tryb rozkazujący (w całości):

- bądź robiony, niech będzie robiony, bądźmy robieni, bądźcie robieni, niech będą robieni.

Strona bierna, tryb przypuszczający:

- byłbym robiony (i wszystkie dalsze osoby, liczby i rodzaje)

Strona zwrotna – to samo co w stronie czynnej, tylko z dodanym „się” (robię się, robimy się, niech się robią…)

Forma na „-no, - to” – robiono

Bezokolicznik – robić

Imiesłowy:

- przymiotnikowy bierny – robiony

- przymiotnikowy czynny – robiący

- przysłówkowy współczesny – robiąc

Warto jednak pamiętać, że część z form czasowników nie jest używana na co dzień – są to formy obecne w przenośniach, frazeologizmach i literaturze.

Nie zapominajcie też o formie podwójnej: RÓBTA (co chceta) xD

1. Predykatywy są to wyrazy o znaczeniu czasownikowym, nie odmieniają się jednak przez wszystkie wartości morfologiczne i są „czasownikami niewłaściwymi”. Znowu posiłkować będę się tabelą z konspektu zajęciowego – jest czytelna i myślę, że ujęcie tego inaczej mogłoby tylko sprawę zagmatwać.

Podział czasowników na osobowe i nieosobowe oraz na czasowniki właściwe i predykatywy

wg R. Laskowskiego w I i II wydaniu Morfologii (M1 i M2)

czasowniki	czasowniki właściwe	predykatywy − fleksja analityczna
osobowe	spać, iść, pisać, runąć	-powinien -„przymiotnikowe”: rad, kontent, wart, ciekaw, godzien, gotów, pełen, pewien, łaskaw, syt, świadom, wesół, zdrów
nieosobowe − nie odmieniają się przez osoby	-tzw. czasowniki trzecioosobowe (dopuszczające w pozycji podmiotu tylko rzeczowniki o znaczeniu nieosobowym): cierpnie mi ręka, boli mnie głowa -nie dopuszczające podmiotu ze względów semantycznych: grzmieć, świtać; -wymagające podmiotu w przypadku zależnym: brakuje (kogoś/czegoś), chce się (komuś);	odmiana tylko przez czasy i tryby -trzeba, można, wolno, warto, niepodobna, wiadomo; -„bezokolicznikowe”: czuć, poznać, znać, słychać, widać (było że); -„rzeczownikowe”: szkoda, żal, wstyd, grzech (że...), czas, pora (żeby...); -„przysłówkowe” typu (było komuś/gdzieś) dobrze-nie ma (odmiana supletywna) -to (?) − nieodmienny łącznik (np. Sport to zdrowie.)

Czasowniki (właściwe i niewłaściwe) i predykatywy jako dwie odrębne części mowy wg M. Bańki

Część mowy	funkcja zdaniotwórcza (predykatywna)	odmiana przez czasy i tryby	fleksja analityczna	łączliwość z mianownikowym podmiotem	odmiana przez osoby
czasowniki	właściwe	+	+	−	+
	niewłaściwe	+	+	−	−
predykatywy	+	+	+	−	−

Powodzenia na egzaminie

Cześka ;)