Dr hab. Zbigniew Anculewicz
Wykład 29 październik 2011r.
!!! WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA UWM, NIE HANDLOWAĆ !!!
Bibliografia (Biblion grafo lub bibliografeo) - oznaczało w starożytnej Grecji techniczną czynność pisania lub przepisywania ksiąg
Bibliografia (współczesna definicja):
- uporządkowany spis książek (dokumentów piśmienniczych oraz części także innych graficznych, oglądowych, słuchowych) sporządzony wg ustalonych kryteriów.
Kolejne definicje:
- jedna z dziedzin ogólnej nauki o książce, która bada i opisuje książki dla celów praktycznych i naukowych, zajmuje się więc rejestracją, opisem, klasyfikacją i statystyką wytworów piśmienniczych.
- jedna z dyscyplin pomocniczych dla innych nauk, stanowi również samodzielną gałąź wiedzy, która ma własną problematykę naukową, historię metodologiczną i własne cele badawcze.
Formy bibliografii:
- bibliografia narodowa: obejmuje całość piśmienniczą danego narodu lub kraju. W Polsce Bibliografia K. Estreichera i jego kontynuatorów).
- bibliografie regionalne: dotyczy dzieł określonego zasięgu terytorialnego (regionu); np.: Bibliografia Warmii i Mazur, Polskie druki wrocławskie do 1945r.
- bibliografie przedmiotowe: obejmują dzieła i prace określonej dziedziny wiedzy, umiejętności lub twórczości literackiej lub publicystycznej (Polska Bibliografia Literacka, Polska Bibliografia Medyczna, Bibliografia Historii Polski, Bibliografia Prasy Polskiej).
Jak jest zbudowana bibliografia:
- Bibliografie mogą wykazywać dzieła i prace jednego autora lub publikacje dotyczące postaci historycznej.
- Bibliografia może zawierać wykaz utworów literackich ogłoszonych w wydawnictwach periodycznych (Bibliografia prozy na łamach „Kuriera Warszawskiego” w latach 1868-1939).
- Bibliografia zawartości czasopism: wykaz wszystkich prac i utworów ogłoszonych w wydawnictwach periodycznych w danym roku w danych ramach chronologicznych.
- Bibliografia zalecająca: o charakterze kompletnym lub selekcyjnym dla osiągnięcia określonych celów.
Bibliografia retrospektywna: prezentuje dorobek piśmienniczy w pewnych zdefiniowanych odcinkach czasowych.
Bibliografia bieżąca: prezentuje bieżący dorobek piśmienniczy.
Bibliografia może występować jako:
- dzieło – książka
- wydawnictwo samodzielne
- samoistne
- stanowić składnik informatywny innego dzieła (bibliografia załącznikowa), nosząca także nazwę literatury przedmiotu.
Budowa bibliografii:
Bibliografia ma formę systemową.
Każda pozycja składa się z dwu członów:
- przedmiotowego
- dokumentacyjnego
Człon przedmiotowy to:
- nazwisko (nazwiska) autora, autorów,
- imię (imiona) autora, autorów,
- kryptonim, pseudonim,
- tytuł, podtytuł dzieła,
Człon dokumentacyjny to:
- adres bibliograficzny: miejsce, rok wydania, wydawca, drukarnia, źródło – przy czasopismach: rocznik, tom, zeszyt, numer, strona (strony),
Formalia:
składniki edycji – indeksy, aneksy, ilustracje, tablice, mapy, liczba stronic numerowych i nienumerowanych, format, oprawa, gatunek papieru i inne ważne ze względu na daną produkcję piśmienniczą.
Człon – adnotacje: w bibliografiach naukowych zawiera:
- wykaz zawartości przy pracach zbiorowych
Wykaz treści:
- nota analityczna, incipity: przy drukach starych,
- dedykacje
- głosy prasowe na temat danej pozycji
- informacje o miejscu przechowywania danego dzieła wraz z sygnaturą biblioteczną.
HEURYSTYKA
Proces heurezy: historyk (dziennikarz) niezbędna wiedza o tym:
- gdzie szukać podstawowych informacji
- wiedza o wydawnictwach ogólnych leksykograficznych (encyklopedie, słowniki, bibliografie)
Najstarsze zabytki piśmiennictwa:
- proste zapisy rocznikarskie, prowadzone na marginesach tablic paschalnych na dworach pierwszych Piastów, w klasztorach i katedrach biskupich oraz żywotach świętych.
Hagiografia: (żywoty świętych) utwory nawiązujące do antycznej biografistyki.
Były to życiorysy osób, które oddali życie za wiarę. Opisy kolei życia tych ludzi, uznanych przez Kościół za świętych, czyli kanonizowanych. Należą one do piśmiennictwa związanego z kultem świętych;
Roczniki (annales): tablice paschalne (kalendarze niezbędne do poprawnego wykonywania służby Bożej w liturgii Kościoła) Ustalania corocznej daty Wielkanocy – głównego święta Kościoła oraz pozostałych świąt ruchomych:
- Zesłania Ducha Świętego (Zielone Świątki)
- Wniebowstąpienie, Boże Ciało
Roczniki: zapisy wydarzeń związanych z działalnością Kościoła, następnie wzmianki o sprawach świeckich:
- faktach politycznych,
- dynastycznych,
- wojennych
- klęskach elementarnych
- niezwykłe zjawiska przyrodnicze
KRONIKI
Kronika: chronologiczny opis narracyjny omawiający dany okres w historii Kościoła, świata, państwa. Wątki religijne i świeckie.
W Polsce:
- Kronika „Galla Anonima” spisywana w latach 1113-1117. Okres wszesnopiastowski.
WYDAWNICTWA ŹRÓDŁOWE
- to przedruki materiałów dokumentacyjnych i aktowych przechowywanych w archiwach.
Wydawnictwo źródłowe zawiera:
Wstęp: historia i rok (lata powstania) dokumentu lub dokumentów,
- kontekst historyczny ukazania się danych dokumentów,
- autorstwo dokumentu
Wydawnictwa źródłowe o charakterze dokumentowym, zawierającym akta, które powstały w wyniku czynności urzędowych instytucji i osób.
- wydawnictwa źródłowe przedruki diariuszy, akt sejmowych i sejmikowych
Diariusz: protokół obrad sejmowych prowadzony przez sekretarzy sejmowych, następnie po sejmie przygotowywany wspólnie z marszałkiem i kanclerzem lub osobę przezeń wyznaczoną do druku.
SYNTEZA
Synteza: ostateczna forma opracowania całości dziejów (dzieje narodowe, świata);
- całościowe opracowanie danego węższego problemu (historia kultury, historii religii, historii prasy)
- to suma wiedzy na określony temat i stanowi jego generalizację
Cechy syntezy:
- polega na połączeniu rozproszonej wiedzy cząstkowej, fragmentarycznej w jedną całość i stanowi podstawę do ujawnienia najbardziej ogólnych prawidłowości zachodzących w procesie dziejowym;
- pozwala na ujawnienie istotnych związków istniejących na danych etapie rozwoju między
MONOGRAFIA
Monografia: ( z języka greckiego ) „monos” – pojedynczy i „grapho” – opisywać (opis)
Opis, analiza czegoś jednostkowego, określonego zagadnienia, problemu poprzez połączenie własnych badań i wykorzystania dotychczasowej wiedzy poza źródłowej i wzbogacenia jej o wiedzę źródłową.
Cechy
- powinna rekonstruować całościowo i gruntowne podstawowe fakty historyczne z danego zakresu, konfrontować ej z wiedzą źródłową i stanowić element poszerzający wiedzę na określony temat.
- stanowi na ogół obszerniejsze studium badawcze; brak tu ściśle określonych reguł
- dotyczących zakres problemowy, zasięg czy rodzaj przyjętych metod badawczych
- każdy element monografii musi być uzasadniony i udokumentowany zarówno w tekście jak i w przypisach, gdzie autor powołuje się na literaturę przedmiotu, źródła;
- musi zawierać cały aparat naukowy badanego problemu, prezentuje się w pełni warsztat
- naukowy, umiejętność doboru i selekcji materiału, argumentacji i narracji
ROZPRAWA
Rozprawa (studium); rodzaj pracy, odnoszący się do węższego wycinka badań, często dyskusyjny, poddający szczegółowej analizie dany problem,
- wskazywanie nowych obszarów i niemożliwości badawczych,
- próba podsumowania określonego zagadnienia.
Cechy:
- wymaga doskonałego dokumentowania wywodów,
- stąd konieczność wyposażenia jej w znaczną ilość przypisów wskazujących bądź na bazę źródłową, bądź literaturę przedmiotu lub zawierające dygresje, polemiki, większe cytaty ze źródeł, nie mieszczące się w toku.
ARTYKUŁ
Artykuł naukowy: opracowanie naukowe jakiegoś wybranego problemu – niewielki objętościowy materiał do 3 arkuszy wydawniczych (około 63 stron standardowego wydruku komputerowego).
Cechy:
- może mieć dowolną formę tj. (polemiki, analizy, syntezy, podsumowania, prostej formy informacji
RECENZJA
- recenzja sprawozdawcza: przybliżająca czytelnikowi lub badaczowi nową publikację, film, spektakl teatralny. W niej informujemy o danych bibliograficznych książki, o wydawcy, przybliżany osobę autora, reżysera. Charakteryzujemy treść, zwracając uwagę na najistotniejsze fragmenty lub problemu poruszane w danej książce.
- recenzja krytyczna: powinno się zwrócić uwagę na znajomość i jakość literatury przedmiotu, znanej autorowi i wykorzystanie źródeł, metodę opracowania problemu w trym budowę tez naukowych, sposób uogólnienia, błędy redakcyjne.
Miłej nauki,
Miro