Olejki eteryczne i preparaty olejkowe

Konkretne, praktyczne przykłady i metody wykorzystania olejków eterycznych

w leczeniu i w profilaktyce chorób

Aromaterapia (aromatoterapia) praktyczna

Preparaty olejkowe – receptury

-

dr Henryk St. Różański
Akademia Medyczna im. K. Marcinkowskiego
Katedra Medycyny Społecznej
Zakład Historii Nauk Medycznych
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Roman Meissner

-

Aktualizacja strony: 5 listopad 2003 roku

Receptury chronione prawami autorskimi i nie wolno ich stosować do celów zarobkowych

 

Św. Hildegarda /1098-1179/

(w dziele Physica  opisała ponad 1000 leczniczych surowców roślinnych i zwierzęcych)

Od autora

Gdy pisałem ten tekst w latach 19991-1993 oraz opracowywałem receptury z olejkami - ani nie przypuszczałem, że olejki będą tak łatwo dostępne w Polskim handlu za 10 lat.

Cieszy mnie bardzo, że olejki eteryczne wreszcie opuściły specjalistyczne pracownie i są w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich.

Tekst ten stanowi rozdział mojej 870-stronnicowej książki (recenzowanej), której nie opublikowałem z powodu nadmiernej objętości.

Spis opisanych olejków:

1. Oleum Amygdalae dulcium (olejek migdałowy)

2. Oleum Anisi (olejek anyżowy)

3. Oleum Auranti (Olejek pomarańczowy)

4. Oleum Calami (olejek tatarakowy)

5. Oleum Camphoratum (olejek kamforowy)

6. Oleum Caryophylli (olejek goździkowy)

7. Oleum Carvi (olejek kminkowy)

8. Oleum Citri (olejek cytrynowy)

9. Oleum Coriandri (olejek kolendrowy)

10. Oleum Eucalypti (olejek eukaliptusowy)

11. Oleum Foeniculi (olejek koperkowy)

12. Oleum Juniperi (olejek jałowcowy)

13. Olejki lemongrasowe (Oleum Andropogonis indicum orientale)

14. Oleum Lavandulae (olejek lawendowy)

15. Oleum Mayoranae (olejek majerankowy)

16. Oleum Menthae (olejek miętowy)

17. Oleum Foliorum Patchouli (olejek paczulowy Oleum  Patchouli)

18. Oleum Pini et Oleum Abietis et Oleum Piceae et Oleum Cedri (olejek sosnowy i olejek jodłowy i olejek świerkowy i olejek cedrowy)

19. Oleum Rosae (olejek różany, olejek z drzewka różanego)

20. Oleum Salviae (olejek szałwiowy)

21. Oleum Santali albi (olejek sandałowy)

22. Tea-Tree Oil (olejek herbaciany) Oleum Malaleucae

23. Oleum Terebinthinae (olejek terpentynowy)

24. Oleum Thymi (olejek tymiankowy) 

25. Oleum Gerani (olejek geraniowy, olejek geranium)

26. Oleum Grapefruit (Olejek grejpfrutowy)

27. Oleum Pichtae (olejek pichtowy)

Paracelsus /1493-1547/

Metody i zasady ogólne stosowania olejków eterycznych

Ogólny skład chemiczny

miejsce powstawania olejków w roślinie

Olejki eteryczne (lotne) są to zapachowe substancje będące mieszaninami rozmaitych związków organicznych alifatycznych, pochodnych terpenów, pochodnych fenylopropanu, alkoholi, aldehydów, ketonów i estrów. Są optycznie czynne, posiadają zapach, są lotne, dobrze rozpuszczają się w spirytusie, glicerolu i w lipidach. Zlokalizowane są w kwiatach, liściach, korzeniach, kłączach, owocach, nasionach i cebulach. Szczególnie obficie występują w rodzinie wargowych, baldaszkowatych, złożonych, imbirowatych, skalnicowatych, bodziszkowatych. Rozpowszechnione są także u roślin nagonasiennych (np. u iglastych).

Olejki eteryczne są produkowane we włoskach wydzielniczych epidermy (tkanki okrywającej), np. u pelargonii, u chmielu, u mięty, u geranium. Mogą być także wytwarzane w specjalnych gruczołach wydzielniczych czy przewodach wydzielniczych, rozproszonych w tkance miękiszowej lub okrywającej; olejki są wówczas gromadzone w specjalnych zbiornikach lub kanałach olejkowych (np. u sosny, u dziurawca, u cytryny). Włosek wydzielniczy, np. u mięty zbudowany jest z trzonka oraz główki. W skład główki wchodzą 1-4 komórki wydzielnicze. W młodych włoskach mięty olejek eteryczny znajduje się w cytoplazmie w formie kropelek; w miarę dojrzewania włoska dyfunduje olejek przez ścianę komórkową do przestrzeni podkutikularnej.

Olejki eteryczne podane doustnie (per os) łatwo przenikają z jelit do krwi. Wydalane są przez płuca (z powietrzem wydychanym), nerki (wraz z moczem), wątrobę z żółcią oraz przez skórę wraz z potem i łojem. Większość olejków wywiera działanie lekko drażniące w stosunku do błon śluzowych i skóry, czego objawem jest wyzwolenie odruchu wykrztuśnego, zaczerwienie skóry, poprawienie ukrwienia błony śluzowej i wzmożenie czynności wydzielniczej. Działanie żółciopędne wywierają głownie olejki terpenowe i olejki zawierające związki siarkowe (np. allilosiarczki). Poza tym większość olejków upłynnia wydzielinę śluzową, ułatwiając jej wydalenie, nasila ruchy migawkowe nabłonka orzęsionego. Efektem tego jest udrożnienie dróg oddechowych podczas stanów zapalnych i zakażeniowych, ułatwienie oddychania, poczucie swoistego rodzaju ulgi w jamie nosowej. Olejki cechuje wybitny wpływ odkażający. Zabijają one mikroorganizmy chorobotwórcze, hamują ich rozmnażanie. Większość olejków działa również wiatropędnie, napotnie, moczopędnie i rozkurczowo.

Obok stosowania doustnego, olejki można wykorzystywać zewnętrznie:

1.      Wcieranie rozcieńczonych olejków w skórę lub błonę śluzową – działanie miejscowe; jeżeli jednak zostaną wtarte w duże powierzchnie skóry – wówczas wnikają do krwi i wywołują działanie ogólne. 5 kropli danego olejku eterycznego należy wymieszać z 15 ml oleju migdałowego, oliwki , oleju makowego, winogronowego lub lnianego. Tak rozcieńczone olejki można wcierać w skórę lub stosować do pędzlowania błon śluzowych.

2.      Kąpiele olejkowe. Są to najczęściej kąpiele drażniące skórę, rozgrzewające – wskazane dla osób przeziębionych, cierpiących na reumatyzm oraz blednicę skóry. Zalecane dla kobiet skąpo miesiączkujących i z niedoczynnością jajników. Ponadto stosowane są kąpiele z olejkami odprężającymi, uspokajającymi i przeciwstresowymi – w stanach podniecenia nerwowego, lęku, depresji, trądziku, dla osób zmęczonych pracą fizyczną lub umysłową. Kąpiele z olejkami pobudzającymi – dla osób z obniżoną odpornością organizmu, osłabionych po przebytych chorobach, ospałych, o leniwym usposobieniu i cierpiących na osłabienie fizyczne. Wreszcie kąpiele z olejkami o działaniu odwaniającym, odświeżającym i przeciwzapalnym – w celach higieniczno-kosmetycznych. Oczywiście będziemy stosowali także kąpiele specjalne, np. w chorobach alergicznych, w chorobach bakteryjnych, w chorobach grzybiczych, kąpiele przeciwtrądzikowe. Na wannę wody dajemy 10 kropli olejku lub mieszanki olejkowej. Woda powinna mieć temperaturę 40-45^oC. W pomieszczeniu zalecam także postawienie garnczka z wrząca wodą (w bezpiecznej odległości od kąpiącego się!), do którego zakroplić należy 10-12 kropli olejku. Aby woda w garnku nie stygła zbyt szybko należy go owinąć grubym ręcznikiem. Chodzi o to, aby w pomieszczeniu kąpielowym panowało wysokie stężenie olejku. Kąpiel powinna trwać 30 minut, w miarę stygnięcia wody dolewać należy nieco gorącej; pilnować temperaturę wody termometrem i nie przekraczać nigdy 45 stopni Celsjusza. Nie należy kąpieli pobierać samotnie, aby w razie omdlenia był ktoś w pobliżu. Aby uzyskać pianę aromatyczną, należy do olejku eterycznego dolać płyn do kąpieli lub szampon o słabym zapachu, energicznie zamieszać i wlać pod strumień wody.

3.      Inhalacje. W tym celu chory wdycha olejki wraz z para wodną, dymem palonego zioła olejkowego lub zapachu z lampek olejkowych. Lampki olejkowe są dostępne w sklepach hinduskich, chińskich, tybetańskich oraz w sklepach ze zdrową żywnością, niekiedy w sklepach zielarskich. Polecam także kominki na wodę, w których z pomocą świecy podgrzewa się zbiorniczek wypełniony wodą z olejkiem. Oczywiście olejek sami wkraplamy. I takie właśnie kominki polecam, bo mamy nad zabiegiem pełna kontrolę i wiemy co wkraplamy do wody. Odradzam gotowe kompozycje, często zwyczajne syntetyki i jak wykazały moje analizy chemiczne – niestety niejednokrotnie rakotwórcze lub alergogenne. Spotkałem się z paroma produktami olejkowymi i z kadzidełkami zawierającymi nitrobenzen, anilinę, nitrowaną pirydynę oraz syntetyczne związki nitrylowe uwalniające np. cyjanowodór pod wpływem pary wodnej (naśladujące migdał, a z niektórymi związkami azotowymi cyklicznymi - sandałowiec czy wanilię). Oczywiście jest skandalem zatruwanie nas pod szyldem aromatoterapii, ale póki co nie ma odpowiednich inspekcji kontrolnych. Musimy się zdać na własny rozsądek i kontrolę produktu. Kadzidełka, jeśli nie są naturalne też odradzam. Jeżeli są naturalne to Producent posiada odpowiednie atesty i podaje wyraźne informacje na ten temat. Do kominka wodnego zadawałem najczęściej 15 kropli olejku. Można także rozpylać w pomieszczeniu olejek wstrząśnięty z wodą za pomocą zraszacza ogrodniczego. Znakomite do aromatoterapii są także zbiorniki wodne zawieszane na kaloryferach. Do wody dodajemy po prostu kilkanaście kropli olejku, który wraz z para wodną rozprasza się w naszym mieszkaniu. Mamy wtedy dwie korzyści: większą wilgotność powietrza w pomieszczeniu oraz leczniczy zapach. Powietrze takie jest przy okazji odkażone, pozbawione czynników chorobotwórczych, w tym grzybów. Do inhalacji dróg oddechowych i parówki na twarz (w chorobach trądzikowych, w celu oczyszczenia porów) należy użyć rondla szerokiego z wrząca wodą do której zapuszczamy 7-15 kropli olejku. Następnie nakrywamy się ręcznikiem i nachylamy (rodzaj namiotu) na rondlem zachowując dużą ostrożność, aby nie oparzyć skóry. Parówka i inhalacja powinna trwać 10- 15 minut. Inhalację należy stosować 1-2 razy dz. (przeziębienie, nieżyt nosa i oskrzeli, pyłkowica, uczulenie na kurz, grypa). Na rynku dostępne są specjalne inhalatory wytwarzające parę. Można także użyć nawilżaczy powietrza do których dolewamy przegotowana wodę z olejkiem. Nie wszystkie jednak modele nawilżaczy nadają się do tego celu. Należy sprawdzić sposób powstawania pary w urządzeniu.

4.      Olejki w dymie ziołowym. Olejki można także wdychać wraz z dymem. W tym celu łodygi trzciny lub pałki wodnej suszymy, potem zanurzamy (tniemy przed wysuszeniem na odcinki 15-20 cm) w oleju lnianym lub oliwie z oliwek zmieszanym z naturalnym olejkiem eterycznym (1:1, np. 10 ml oliwki + 10 ml olejku eterycznego). Olej lniany naturalny dostępny jest na targowiskach (rynkach zielonych) oraz w sklepach ze zdrową żywnością. Nasycanie (moczenie) łodyg wymienionych roślin olejkiem eterycznym należy przeprowadzić w szczelnym słoju (butelce) przez 2 tygodnie, osuszyć w bibule i palić w pomieszczeniu chorego. Można także skropić czystym olejkiem suche płatki nagietka (dostępne w aptekach i sklepach zielarskich pod nazwą kwiat nagietka) i palić małymi porcjami w moździerzu lub tygielku. Jako kadzidła dobre też są brązowe części pałek nadwodnych, które można nasączyć w oleju aromatycznym przygotowanym jak dla łodyg. Należy jednak uważać, aby nie wywołać pożaru, bowiem spalają się one dość dużym ogniem, ale dają aromatyczny dym.

Olejki eteryczne od dawna były stosowane doustnie, o czym już wspomniano. Wywierają wówczas silne działanie farmakologiczne. Nie wolno ich przedawkować. Zatrucie olejkami objawia się biegunka, nudnościami, wymiotami, bólami brzucha, zawrotami głowy, białkomoczem, a nawet krwiomoczem i uszkodzeniem wątroby oraz układu nerwowego.

W dawkach leczniczych są bezpiecznymi i cennymi lekami, efektywnie działającymi. Przed doustnym zażyciem olejki eteryczne należy zmieszać z miodem, sokiem owocowym, np., cytrynowym lub olejem jadalnym – oliwą, olejem winogronowym, olejem kukurydzianym, makowym lub z tranem czy Linomagiem – płynem (płyn do picia). Lek olejkowy należy dobrze popić ciepłą herbatą lub naparem ziołowym. Oczywiście zażywanie olejku z tranem ma dodatkowe działanie: dostarcza organizmowi naturalne witaminy A i D. Linomag natomiast dostarczy nam witaminę F, która jest szczególnie ważna w leczeniu chorób skóry, paznokci, oczu i włosów. Jednakże nie mogę polecać tych mikstur osobom wrażliwym na niemiłe smaki i zapachy. Potrawy słodkie i tłuste przyspieszają wchłanianie olejków eterycznych z przewodu pokarmowego do krwi i limfy; ułatwiają ich rozprowadzenie po całym ustroju, wniknięcie do komórek ciała oraz nasilają ich działanie ogólne. Na każda łyżkę miodu lub oleju (albo tranu, Linomagu) dajemy 3 krople olejku eterycznego, starannie mieszamy. Tak przygotowana miksturę zażywamy 2 razy dz. po 1 łyżce, po jedzeniu, dobrze popijamy. Jeżeli chodzi o sok owocowy (najlepiej pomarańczowy, cytrynowy, grejfrutowy, marchewkowy): 100 ml soku + 3 krople olejku, energicznie zmieszać. Można też dodawać olejek eteryczny (3 krople) do ciepłego mleka z miodem i pić 2-3 razy dz.

Św. Albertus Magnus /1193-1280/ - patron biologów

Ważne Uwagi

Główni Producenci olejków eterycznych działający w Polsce

Jeszcze raz wyraźnie podkreślam, do celów leczniczych można stosować tylko olejki czyste chemicznie, naturalne. Jeżeli Producent nie manifestuje na opakowaniu (ulotce), że jego produkt spełnia wymogi Farmakopei Polskiej FP IV lub V (lub innych, np. Europejskiej Farmakopei) lub nie posiada atestu PZH (Państwowy Zakład Higieny), Instytutu Leków czy norm IFRA to taki olejek jest bezwartościowy i nie wolno go stosować do celów medycznych. Jeżeli Producent wyraźnie napisał, że jego olejku nie wolno stosować doustnie – to oznacza, że jego olejek nie spełnia norm farmakopealnych i ma coś do ukrycia. Oczywiście taki olejek nie nadaje się do naszych celów.

Kobietom w ciąży i karmiącym nie wolno zażywać olejków eterycznych

Doustnie stosowałem olejki następujących firm:

Kej,

Avicenna-Oil,

ETJA,

Herbapol,

Pollena-Aroma,

Alba Thyment,

Hasco-Lek,

Rowa-Wagner,

Casella-med.,

G.R. Lane,

Naturwaren,

Tag-Pol J.V./Sabana Oil/.

Zatem polecam olejki tych Producentów.

Olejki należy przechowywać w szklanych buteleczkach z ciemnego szkła, szczelnie zamkniętych, w chłodnym miejscu.

Wcześniej stosowałem olejki zza granicy oraz laboratoryjne, które jednak dla przeciętnego Czytelnika nie są dostępne, w związku z czym nie będę tu podawał tych producentów.

Teofrast /372-287 r. p.n.e./ - botanik starożytny

Przegląd podstawowych olejków eterycznych

1. Oleum Amygdalae dulcium (olejek migdałowy) ma postać syropowatej jasnożółtej cieczy o łagodnym, słodkawym smaku i zapachu. Otrzymywany z nasion migdalowca Prunus amygdalus. Bardzo słabo rozpuszcza się w wodzie, słabo w alkoholach, doskonale rozpuszcza się w eterze i chloroformie. Zawiera głównie benzaldehyd – aldehyd benzylowy (75-98%) i kwas cyjanowodorowy (0,56-11%) i alkohol benzylowy – najprostszy alkohol aromatyczny. Benzaldehyd występuje w formie glikozydu amigdaliny (patrz glikozydy). Olejek migdałowy jest stosowany przy fabrykacji likierów, w przemyśle kosmetycznym (perfumy, mydła, kremy) oraz w przemyśle farmaceutycznym do aromatyzowania leków, do produkcji wody migdałowej oraz jako podłoże i rozpuszczalnik kremów i maści. Olej migdałowy (rozcieńczony, np. z olejem lnianym lub tranem w proporcji 1:1) stosuje się w leczeniu oparzeń, ran, owrzodzeń żylakowatych, stanów zapalnych skóry. Działa silnie odkażająco, przeciwzapalnie, oczyszczająco, rozmiękczająco, przeciwgnilnie, przeciwświądowo i lekko przeciwbólowo. Doskonale leczy spękane stopy i dłonie oraz spierzchnięte wargi. Niezastąpiony w leczeniu przewlekłego złuszczania naskórka w małżowinach usznych i przewodach słuchowych. Zalecany do wcierania w klatkę piersiową i w szyję przy katarze, kaszlu, przeziębieniach, zapaleniu oskrzeli i w grypie.

Rp. Krem migdałowy

Olej migdałowy 15 ml

Maść z wit. A – 1 tubka

Maść allantoinowa (np. Alantan, Alantan Plus) – 1 tubka

Krem Nivea – 1 opak.

S.P. Składniki ucierać starannie aż do połączenia i stworzenia jednolitej masy. Doskonały do leczenia i pielęgnacji warg, rąk, stóp i twarzy. Leczy wypryski i podrażnienia skóry. Zapobiega tworzeniu wągrów. Przyspiesza regenerację skóry. Działa wygładzająco, przeciwzapalnie, antyseptycznie, odżywczo, nawilżająco i natłuszczająco.

2. Oleum Anisi (olejek anyżowy) – olejek w postaci bezbarwnej lub jasnożółtej cieczy o charakterystycznym anetolowym zapachu i słodkim smaku. W niskiej temperaturze może krzepnąć (należy go wtedy rozgrzać). Otrzymywany jest z owoców (zawartość od 1,5-2,5%) biedrzeńca anyżu Pimpinella anisum przez destylację z parą wodną. Zawiera 80-90 % anetolu (anetol to p-metoksy-propenylobenzen). Oprócz anetolu zawiera także kwas anyżowy, keton anyżowy i metylochawikol (10%). Trudno rozpuszcza się w wodzie, bardzo łatwo rozpuszczalny w spirytusie, choroformie i eterze.

Olejek anyżowy podany doustnie dobrze wchłania się z jelita cienkiego do krwi. Wydalany jest głownie przez płuca. Zwiększa ilość wydzieliny śluzowej w drogach oddechowych i ułatwia jej wydalanie. Drażniąc lekko zakończenia nerwowe w nabłonku dróg oddechowych wyzwala odruch wykrztuśny; upłynnia zalegająca wydzielinę, działa rozkurczowo na mięśnie gładkie układu oddechowego i pokarmowego. Wzmaga wytwarzanie soku żołądkowego, wykazuje silne właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwpierwotniakowe; niszczy roztocze, np. nużeńca, świerzba, skórożarłoczka. Odstrasza komary, muchy, pchły, pluskwy i wszy. U matek karmiących pobudza laktację czyli wydzielanie mleka. Przenika tez do mleka działając korzystnie na karmione dziecko. Wywiera silny wpływ wiatropędny. Olejek anyżowy polecam przyjmować doustnie w mleku osłodzonym miodem oraz na miodzie zgodnie z wcześniejszymi wskazówkami. Miód i mleko z olejkiem anyżowym należy zażywać 3-4 razy dz. Można podawać małym (powyżej 4 lat) dzieciom (połowa dawki). Miód anyżkowy i mleko anyżowe to dobre mikstury wykrztuśne.

Dawniej na wniosek lekarza apteki przygotowywały płyn o nazwie Spiritus Ammoni anisatus (krople anyżowe), który zawiera 1 g olejku eterycznego anyżowego, 5 g wody amoniakalnej (pogłębia działanie sekrolityczne) i 24 g alkoholu etylowego. Krople anyżowe podawano (20 kropli) do szklanki mleka osłodzonego miodem i pito 3 razy dz. po jedzeniu.

Preparaty anyżowe stosuje się w przeziębieniach, chorobach zakaźnych z objawami nieżytu układu oddechowego, we wzdęciach i kaszlu. Przeciwwskazania do stosowania olejku anyżowego to: ostre nieżyty żołądka, choroba wrzodowa, zapalenie jelit i nerek oraz alergia na olejek.

Olejek anyżowy wchodzi w skład preparatu Azarin (Herbapol)– tabl. (przy nieżycie układu oddechowego i silnym kaszlu – 1 tabl. 3-4 razy dz.).

3. Oleum Auranti (olejek pomarańczowy) - uzyskiwany przez wyciskanie lub destylację z parą wodną skórek (zawartość około 2%) owoców pomarańczy słodkiej Citrus aurantium lub gorzkiej Citrus bigaradia. Olejek pomarańczowy słodki jest cieczą żółta lub brunatną o aromatycznym cytrynkowym zapachu, zawierającą w swym składzie między innymi: d-limonen, aldehydy (np. decylowy), estry, seskwiterpeny. Olejek pomarańczowy gorzki to ciecz żółta o zapachu intensywnie pomarańczowym, która zawiera głównie limonen (96%), geraniol i aldehyd decylowy. Stosowane są w przemyśle perfumeryjnym, spożywczym oraz przy wyrobie likierów.

Można je stosować do kąpieli aromatycznych, które działają odświeżająco, rozgrzewająco, odkażająco i odprężająco. Ulatniający się olejek pomarańczowy w czasie kąpieli działa korzystnie na układ oddechowy oraz nerwowy. Podany doustnie (3 krople 1-3 razy dz.) działa wykrztuśnie, żółciopędnie, wiatropędnie, rozkurczowo, ogólnie tonizująco, pobudza wydzielanie soków trawiennych. Stosowany w leczeniu stresu, bezsenności i depresji.

4. Oleum Calami (olejek tatarakowy) – otrzymywany przez destylację z para wodną świeżych kłączy tataraku zwyczajnego – Acorus calamus (zawartość od 1,5 do 6%). Ma barwę żółtą, rzadziej brunatną, smak korzenny, piekący. Zawiera seskwiterpeny – kariofilen, gwajen, kurkumen, kadinen, ponadto terpeny - kemfen, pinen, azaren; ketony – akoren, izoakoren, kolakon.

Olejek tatarakowy wzmaga czynność trawienną żołądka, zmniejsza wzdęcia, wykazuje silne działanie przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne i rozkurczowe. Likwiduje zastoje żółci. Wydziela się wraz z potem i łojem niszcząc bakterie chorobotwórcze skóry (ropne, trądzikowe). Wzmaga wydzielanie moczu, działa lekko napotnie. Używa się go do płukania jamy ustnej (3-4 krople na pół szkl. wody ciepłej przegotowanej), do kąpieli wzmacniających, rozgrzewających i przeciwreumatycznych. Likwiduje nieświeży oddech z jamy ustnej i żołądka, leczy afty, zapalenie dziąseł, ropnie.

Zewnętrznie działa rozgrzewająco, przeciwbólowo, odkażająco i przeciwropnie. Stosowany do nacierań miejsc bolesnych, np. przy bólach stawów, mięśni, kości, nerwobólach, stanach pourazowych (zwichnięcia, uderzenia), obrzękach, złym krążeniu krwi w kończynach. Wchodzi w skład maści Arcalen (Herbapol) - 0,4 g. Do wcierań w formie rozcieńczonej z olejem migdałowym, kukurydzianym, oliwą, winogronowym lub sojowym (proporcja 1:1). Doustnie (przemęczenie, nieżyty układu oddechowego, skurcze jelit, zastoje żółci, grypa, przeziębienie, trądzik ropny, obniżona odporność na choroby, kaszel, niedokwaśność treści żołądka, skąpe miesiączki) w formie miodu tatarakowego (3 krople olejku na 1 łyżkę miodu – 2-3 razy dz.).

Rp. Płyn tatarakowo-brzozowy

Olejek tatarakowy – 5 ml

Woda brzozowa 200 ml lub sok z brzozy (Phytopharm) – płyn – 100 ml

Glicerol 15 ml

Olej winogronowy, oliwa lub sojowy 150 ml

Olej kamforowy – 15 ml

Olejek tymiankowy – 1 ml

Olej rycynowy – 20 ml

Nafta kosmetyczna – 50 ml

SP. Składniki zmieszać, przy czym olejek tatarakowy najpierw wymieszać z glicerolem a potem z pozostałymi olejami oraz naftą, a na końcu wymieszać z wodą brzozową. Płyn działa odżywczo, przeciwzapalnie, oczyszczająco, odkażająco, przeciwłupieżowo. Zapobiega wypadaniu włosów, łamliwości włosów i rozdwajaniu końcówek włosów. Leczy stany zapalne skóry owłosionej.

Wskazania: wypadanie włosów, choroby włosów, zniszczenie włosów zabiegami fryzjerskimi, łupież oporny na leczenie, stany zapalne skóry owłosionej.

Sposób użycia: Wstrząsnąć przed użyciem. Włosy i skórę owłosioną nacierać płynem co 3-5 dni, stosując masaż włosów dłońmi; pozostawić na głowie na 30 minut po czym zmyć dobrym szamponem. Stosować minimum 2-3 miesiące.

Rp. Płyn tatarakowo-kamforowo-naftowy antybiotyczny

Olejek tatarakowy – 5 ml

Olejek kamforowy – 30 ml

Nafta kosmetyczna – 100 ml

Tribiotic – maść (4 saszetki) bez recepty

Azucalen lub Azulan – płyn – 1 ml

Glicerol – 5 ml

SP. Olejek zmieszać z glicerolem, następnie z Azucalenem (Azulanem), dodać maść rozgrzaną w torebkach przed otwarciem (saszetki z maściami umieścić w ciepłej wodzie na kilka minut). Zmieszać wszystko razem starannie wstrząsając. Gazikiem przemywać chore miejsce 2-3 razy dz.

Wskazania: zapalenie mieszków włosowych, ropne pryszcze, niedrożność porów skórnych ze stanem zapalnym, cysty ropne na szyi i twarzy lub plecach, ropnie po goleniu, czarne wągry z tendencją do ropienia.

Działanie: silnie odkażające, oczyszczające, udrażniające pory, przeciwropne, przeciwzapalne. Lek silny w działaniu.

Rp. Płyn tatarakowo-arnikowy “herpes” na opryszczki

Olejek tatarakowy – 2 ml

Olejek herbaciany – 1 ml

Olejek melisowy – 2 ml lub bergamotowy – 2 ml

Nalewka arnikowa – 5 ml

Azulan lub Azucalen – płyn – 1 ml

Spirytus kamforowy – 15 ml

Glicerol – 30 ml

Spirytus salicylowy – 50 ml

SP. Olejki wymieszać z glicerolem, a następnie z pozostałymi składnikami, silnie wstrząsnąć. Chore miejsca pędzlować 4 razy dz.

Wskazania: opryszczka. Lek silny w działaniu.

5. Oleum Camphoratum (olejek kamforowy) sporządza się z kamfory i oleju rzepakowego. Czysta kamfora (C10H16) ma postać bezbarwnych lub białych grudek krystalicznych o swoistym zapachu i palącym, gorzkim smaku. Pod względem chemicznym jest to terpen dwupierścieniowy, keton nasycony, który sublimuje (przechodzi w stan gazowy, lotny). Kamfora rozpuszcza się w spirytusie (1 cz.), w chloroformie (,25 cz.), w eterze (0,23 cz.) i w olejach tłustych (4 cz.). Otrzymywana jest z kory drzewa kamforowego – cynamonowca kamforowego Cinnamomum camphora lub z pinenu – kamfora syntetyczna. Naturalna kamfora jest prawoskrętna.

Dawniej kamfora pełniła dużą rolę w medycynie, obecnie wchodzi w skład środków wyłącznie do użytku zewnętrznego – mazidła (przygotowują apteki, np. mazidło mydlano-kamforowe, mazidło amoniakalno-kamforowe, mazidło odnawiające), maście (Maść kamforowa Gemi, Farmina, Cefarm, Aflopa), olejek (Olej kamforowy Aflopa, Coel, Farmina, Microfarm, Cefarm, Gemi), spirytus kamforowy – Spiritus Camphoratus (Aflopa, Cefarm, Farmina, Herbapol, Hasco-Lek, Gemi, Coel), sztyfty do nosa (Cetix Plus, Cetix, APS I i APS II Scan-Anida). W takich formach farmaceutycznych stosowana jest do wcierań w bolące miejsca, np. przy stawo-, mięśnio- i nerwobólach, gdyż wykazuje działanie miejscowo znieczulające (poraża zakończenia bólowe) i rozgrzewająco (poprawia miejscowe krążenie, ułatwia usuwanie szkodliwych metabolitów, zapewnia sprawniejsze dostarczenie materiałów pokarmowych i tlenu do chorych tkanek); efektem działania kamfory jest zaczerwienienie skóry i rozszerzenie naczyń krwionośnych. Preparat kamforowy wciera się w skórę 3-4 razy dz. i najlepiej zamyka w opatrunku bandażem elastycznym w celu lepszego wygrzania. Olejek zastosowany na skórę silnie odkaża i ułatwia oczyszczenie wągrów. Zapobiega powstawaniu ropni i pryszczy ropnych przy niektórych rodzajach trądziku. Niektórzy laryngolodzy zalecają wlewanie ciepłego olejku kamforowego do ucha przy bólach, tendencji do powstawania czopów woszczynowych w przewodzie i przy zaziębieniu uszu. Są jednak laryngolodzy kategorycznie zabraniający wlewanie olejku kamforowego do ucha w jakichkolwiek stanach chorobowych, bowiem grozi to uszkodzeniem błony bębenkowej. Nie będę wtrącał się w te kontrowersje, bowiem nie mam praktyki w tej dziedzinie; pozostawiam te kwestię do rozstrzygnięcia fachowcom i pacjentom.

Olejek kamforowy lub kamfora podane doustnie (kamfora w dawce 50-300 mg, a olejek w dawce 4-5 kropli) działają hamująco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, oskrzeli, pęcherzyka żółciowego i tętnic. Jeszcze w latach pięćdziesiątych używano licznych leków kamforowych, które wywierały działanie tonizujące na ośrodek naczynioruchowy; były to leki cucące, pobudzające w różnego rodzaju zapaściach, np. ponarkotykowych; a oto przykłady takich mikstur (za T. Butkiewiczem):

Rp. Oleum camphorae 20% 2 g

Sterilis!

D.t.d.N. inamp. (10)

S. 1-2 ampułki podskórnie

Rp. Spir. Camphor. 3,5 g

Spir. Vini 2 g

Aq. Destil. 4,5 g

Sterilis!

S. Dożylnie w il. 1-10 ml w razie ustania czynności serca po uśpieniu inhalacyjnym.

Kamfora rozszerza naczynia wieńcowe, poprawia regulację ośrodkową pracy serca, zwiększa wrażliwość ośrodka oddechowego na stężenie CO2 we krwi (ruchy oddechowe stają się głębsze i szybsze), wywiera wpływ na korę mózgową – działanie pobudzające.

Olejek aromatyczny kamforowy ma barwę białawą, żółtawą (ten w aptekach jest 10% roztworem kamfory w oleju lnianym barwy żółtej), co jest uzależnione od metody uzyskiwania. Oprócz kamfory olejek zawiera safrol. Olejek służy do produkcji proszków czyszczących i past do zębów, lakierów, celuloidu i prochu bezdymnego. Stosowany tez bywa w przemyśle spożywczym i alkoholowym.

Doustnie można zażywać olejek kamforowy w dawce 3-4 kropli/1łyżkę miodu 1-2 razy dz. Korzystnie działa przy ospałości, zmęczeniu, osłabieniu, katarze, utrudnionym oddychaniu podczas kataru, przy skapomoczu i kłuciu w sercu. Dawek nie wolno zwiększać. Naturalny olejek kamforowy (czysty, stężony) można zażywać w dawce 2 kropli 1-2 razy dz.

6. Oleum Caryophylli (olejek goździkowy) – bezbarwna lub żółtawa ciecz o bardzo silnym, przyjemnym korzennym zapachu i palącym smaku. Otrzymywany jest przez destylację z para wodną pąków (zawierających 16-19% olejku) lub innych części drzewa goździkowego – goździkowca korzennego – Eugenia caryophyllata sive Caryophyllus aromaticus. Goździkowiec aromatyczny rośnie na wyspach Indonezji, w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej oraz na Madagaskarze.

Olejek ma zastosowanie w przemyśle spożywczym perfumeryjnym, kosmetycznym i farmaceutycznym. W lecznictwie stosowany jest jako silny środek antyseptyczny i przeciwzapalny oraz znieczulający miejscowo. Uzywany jest do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych, ropnych i gdy wydziela się nieprzyjemny odór z ust (działanie silnie odwaniające, odkażające i przeciwgnilne). Olejkiem goździkowym można smarować skórę w celu odstraszenia komarów, możemy go używać do kąpieli odświeżających i aromatyzujących ciało. Zastosowany zewnetrznie drażni skórę powodując jej zaróżowienie, a potem znieczula. Zażyty doustnie zwieksza wydzielanie soków żoładkowych i odkaża przewód pokarmowy, działa wiatropędnie. Głównymi składnikami olejku są: eugenol (70-90%), octan eugenolu, L i B-kariofilen. Eugenol C₁₀H₁₂O₂ – 4-hydroksy-3-metoksyallilobenzen, związek aromatyczny o charakterze fenolu. Stosowany jest jako olejek zapachowy w perfumerii, do produkcji waniliny oraz jako antyseptyk (odkażalnik) w farmacji i w stomatologii. Na pewno wielu z Państwa po wizycie u dentysty odczuwało długo jeszcze charakterystyczny goździkowy zapach w ustach i odrętwienie języka (znieczulenie). Oznacza to, że stomatolog użył preparatu zawierającego eugenol. Eugenol stanowi składnik cementu cynkoeugenolowego służącego do wypełniania ubytków próchnicznych. Wchodzi w skład Parapasty (pasty mumifikacyjnej stosowanej w leczeniu zapaleń miazgi), Endometazonu (pasty do wypełniania kanałów korzeniowych), cementów chirurgicznych (np. preparatu Peri-Pack) służących do leczenia chorób przyzębia oraz jako utwardzacz i składnik antyspetyczny wielu materiałów do stałych wypełnień kanałowych, np. Rockles, Propylor.

Doustnie stosowałem olejek goździkowy firmy Kej w dawce 2 kropli 1-3 razy dz. na miodzie lub w mleku z miodem.

Wskazania: stany zapalne (ropne, zakażeniowe) jamy ustnej i gardła (4 krople olejku na szkl. ciepłej wody, energicznie zamieszać – do płukania co 2 godziny), stany zapalne zatok obocznych nosa, niemiły zapach z ust i żołądka (+ utrzymywanie higieny w jamie ustnej), przeziębienie, trądzik, choroby zakaźne, osłabienie, kaszel. Wcierać w skórę w stanie rozcieńczonym (1:1 z oliwką lub naftą kosmetyczną) przy ukąszeniach owadów, swędzeniu skóry, w mięśnio-, stawo- i nerwobólach.

Rp. Olejek goździkowy 5 ml

Olejek paczulowy 2 ml

Nafta kosmetyczna – 100 ml

Olej rycynowy – 10 ml

Olejek lawendowy – 1 ml

Oliwka – 30 ml

SP. Składniki wymieszać. Wcierać w skórę w celu odstraszenia owadów (komary, bolimuszki, bąki, muchy, pluskwy, meszki) oraz profilaktycznie – przeciwgrzybiczo.

Rp. Olejek goździkowy – 1 ml

Olejek lawendowy -1 ml

Olej kamforowy apteczny – 3 ml

Olejek herbaciany – 1 ml

Nafta kosmetyczna 150 ml

Olej rycynowy – 5 ml

SP. Składniki wymieszać. Skórę przemywać wacikiem zmoczonym w płynie 2 razy dz.

Wskazania: trądzik bakteryjny, zapalenie mieszków włosowych, czarne wągry, prosaki, cysty ropne okołomieszkowe, nużyca, ukąszenia owadów.

Przeciwwskazania: uczulenie na naftę lub składnik olejkowy, trądzik naftowy, jodkowy, chlorowy lub bromkowy.

7. Oleum Carvi (olejek kminkowy) – bezbarwna lub żółtawa ciecz o zapachu kminku i łagodnym korzennym smaku. W składzie chemicznym olejku można wyróżnić:

• 50-60% d-karwonu C¹⁰H₁₄O – terpen; czysty d-karwon ma postać bezbarwnej lub żółtawej cieczy, która trudno rozpuszcza się w wodzie, ale bardzo dobrze rozpuszcza się w alkoholu i eterze.

• karwakrol C₁₀H₁₄O – izopropylo-o-krezol, 2-hydroksy-p-cymen, izomer tymolu.

Poza tym olejek kminkowy zawiera dihydrokarwon, dihydrokarweol, n-cymol, B-pinen, alkohole i ich estry. Otrzymywany jest z owoców kminku zwyczajnego Carum carvi (zawartość 3-7%) z rodziny baldaszkowatych.

Olejek kamforowy znosi skurcze mięsni gładkich przewodu pokarmowego, działa wiatropędnie i moczopędnie przez rozszerzenie naczyń kłębkowych i zwiększenie przepuszczalności śródbłonków naczyń kłębuszków nerkowych; poprawia trawienie przez zwiększanie wydzielania soków trawiennych, pobudza apetyt, zwiększa laktację. Wywiera wpływ przeciwgrzybiczy . Działa przeciwzapalnie, żółciopędnie, wiatropędnie i uspokajająco. Niszczy pierwotniaki i roztocze chorobotwórcze.

Wskazania: doustnie: podniecenie nerwowe, depresja, stres, zaburzenia trawienne, niestrawność, zastoje żółci, zaparcia, osłabienie; zewnętrznie: cellulitis, rozstępy skóry, stany zapalne skóry, przebarwienia, plamy, bóle pleców (krzyża), postrzał, kręcz szyi, bóle mięśni.

Doustnie: 4 krople olejku 3-4 razy dz. na miodzie lub w mleku z miodem.

Zewnętrznie: kremy, roztwory olejowe (1:1) – wcierać 2-3 razy dz. + masaż.

Rp. Krem Anticellulitis kpj

Olejek kminkowy – 2 ml

Olejek paczulowy – 1 ml

Olejek jałowcowy – 1 ml

Maść z wit. A – pół tubki

Maść lub Krem Linomag – 1 opak.

Krem Nivea – 1 opak. 52 g

SP. Składniki wymieszać.

Wskazania: cellulitis, rozstępy skóry, zaburzenia troficzne skóry. Wcierać 2-3 razy dz. Doustnie Methiovit (Polfa W-wa) – 2 tabl. 2 razy dz. (lub zastępczo Lobamine-Cysteine Pierre Fabre – kaps. – 1 kaps. 2 razy dz.) oraz Essentiale Forte (zastępczo Lipostabil 300 Forte) -Rhone-Poulenc-Rorer – kaps. (1 kaps. 2 razy dz.). Leczenie trwa co najmniej 3 miesiące.

Rp. Mikstura wybielająca anticellulitis mocna

Olejek kminkowy – 2 ml

Olejek herbaciany – 1 ml

Olejek cytrynowy – 1 ml

Olejek cyprysowy lub jałowcowy – 1 ml

Olej rycynowy – 10 ml

Nafta kosmetyczna 50 ml lub oliwka lub olej winogronowy (lub makowy) – 50 ml

Glicerol (dostępny w aptekach) 20 ml + sok z jednej cytryny

Spirytus kamforowy – 20 ml

Spirytus salicylowy (nalewka wierzbowa) lub spir. mrówczany – 20 ml

Witamina C – 800 mg (4 draż. 0,2 g)

Witamina A+E w kroplach – 2 ml (lub tran –10 ml i olej z kiełków zbożowych 10 ml)

SP. Drażetki witaminy C obmyć z otoczki żółtej w przegotowanej wodzie. Następnie oczyszczoną drażetkę rozpuścić w soku cytrynowym, potem wlać glicerynę i spirytusy. Naftę wymieszać z olejkami i witaminą A+E. Następnie obie mieszaniny połączyć przez silne wstrząsanie w butelce.

Wskazania: plamy i przebarwienia na skórze, w tym również po trądziku i ukąszeniach owadów; cellulitis, rozstępy na skórze, zapalenie mieszków włosowych, drobne wypryski ropne, nadmierne i przedwczesne starzenie skóry, zaburzenia troficzne skóry. Lek silny w działaniu.

Skórę przemywać 2-3 razy dz. Wstrząsnąć przed użyciem.

Rp. Maść przeciwbólowa ktk

Olejek kminkowy – 1 ml

Olejek tatarakowy lub muszkatołowy – 1 ml

Olejek goździkowy – 1 ml

Olejek miętowy – 1 ml

Olej rycynowy – 15 ml

Krem Nivea – 52 g (1 opak.)

Maść kamforowa – 2 tubki

SP. Składniki wymieszać starannie. Olejki najpierw zmieszać z olejem rycynowym a potem z maścią kamforową, na końcu dodać krem Nivea.

Wskazania: urazy sportowe, nerwobóle, bóle stawów, bóle reumatyczne, postrzał, bóle pleców, choroby przeziębieniowe (wcierać w klatkę piersiową).

Maść wcierać 3-4 razy dz. w bolące miejsce. Pokryć bandażem elastycznym.

8. Oleum Citri (olejek cytrynowy) otrzymywany jest przez wyciskanie skórek lub całych owoców cytryn – Citrus limonum. Przez destylację olejku cytrynowego pod ciśnieniem 15 mm Hg otrzymuje się olejek cytrynowy bezterpenowy, zawierający 48% cytralu. Olejek cytrynowy jest bezbarwną lub lekko żóltawą cieczą i silnym cytrynkowym zapachu i łagodnym, nieco ostrawo-gorzkim smaku. Zawiera między innymi 90% D-limonenu, B felandren, L i B-pinen, kamfen, cytral i citropten. W przemyśle farmaceutycznym stosowany jest w celu poprawienia smaku i zapachu leków, w przemyśle spożywczym do aromatyzowania produktów, np. słodyczy, w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym do aromatyzowania, np. wód kolońskich i odświeżaczy powietrza.

Olejek cytrynowy można dodawać do kąpieli (15 kropli na wannę wody), działających głownie odświeżająco i nadających ciału miły zapach. Kąpiel taka działa raczej pobudzająco niż uspokajająco. Korzystnie wpływa na układ oddechowy rozszerzając drogi oddechowe i upłynniając śluz zalegający na nabłonku migawkowym. Na skórę olejek działa przeciwzapalnie, wybielająco, chociaż początkowo nieco ją zaróżawia, przeciwświądowo i odkażająco. Niszczy wirusy i bakterie. Działa pojędrniająco. Wykazuje wpływ przeciwropny i przeciwtrądzikowy. Leczy opryszczkę. Przyśpiesza proces opalania skóry.

Zażywany doustnie działa rozkurczowo, uspokajająco, żółciopędnie, przeciwzapalnie, wiatropędnie, pobudzająco na wydzielanie soków trawiennych i śliny. Zwiększa wydzielanie śluzu w drogach oddechowych, ale zarazem go upłynnia i pobudza ruchy migawkowe, rozszerza drogi oddechowe ułatwiając oddychanie. Przyspiesza krążenie krwi, wzmacnia serce, poprawia ukrwienie mózgu i kończyn. Wzmaga wydzielanie moczu.

Wskazania: doustnie: choroby przeziębieniowe i układu oddechowego, zastoje krwi na obwodzie, osłabienie, blednica skóry, katar, zapalenie zatok obocznych nosa, bóle głowy na tle niedrożnych zatok, trądzik; zewnętrznie: przebarwienia skóry, stany ropne skóry, świąd skóry, ugryzienia owadów i roztoczy, opryszczka, pryszcze, niedrożność porów skórnych.

Doustnie: 2-3 krople 3-4 razy dz. na miodzie lub w mleku z miodem.

Zewnętrznie w stanie nierozcieńczonym na opryszczkę. W stanie rozcieńczonym do leczenia cellulitis, przebarwień i trądziku.

Rp. Tonik cytrynkowy

Olejek cytrynowy 5 ml

Glicerol 15 ml

Spirytus kamforowy lub salicylowy – 15 ml

Spirytus mrówczany – 25 ml

Sok z jednej cytryny

Wino gronowe białe wytrawne – 50 ml

SP. Składniki wymieszać; najpierw olejek z glicerolem i sokiem, potem ze spirytusami, na końcu dodać wino, zamieszać.

Wskazania: trądzik, przedwczesne starzenie skóry, cellulitis, sińce, przebarwienia, zaburzenia troficzne skóry, niedrożność porów. Skórę przemywać 2 razy dz.

9. Oleum Coriandri (olejek kolendrowy)  ma postać bezbarwnej lub jasnożółtej cieczy o przyjemnym charakterystycznym zapachu i łagodnym smaku. Otrzymywany jest przez destylację z parą wodną owoców (zawartość wynosi około 1%) rośliny zwanej kolendrą siewną – Coriandrum sativum, uprawianej w Europie, w Afryce, w Azji i w Australii.

Olejek kolendrowy zawiera:

-         60-80% linaloolu – 3,7-dwumetylooktadien-1,6-ol-3, alkohol alifatyczny nienasycony III-rzędowy o zapachu konwalii;

-         5% geraniolu – alkohol alifatyczny należący do grupy związków terpenowych o zapachu różanym;

-         D-L-pinen i B-pinen – C₁₀H₁₆;

-         L- i B-terpinen - dwualkilowa pochodna cykloheksadienu;

-         L-borneol – C₁₀H₁₈O – dwucykliczny terpen z grupy kamfanu;

-         Limonen – C₁₀H₁₆ – mentadien-1,8, węglowodór terpenowy;

-         Kamferen;

-         Dipenten;

-         n-cymol;

-         L- i B-felandren;

-         Aldehyd n-decylowy I kwas decylowy;

-         Ocymen.

 

Olejek kolendrowy ma duże znaczenie w gospodarce człowieka. Stosowany jest w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym (mydła, wody kolońskie), w przemyśle spożywczym (do aromatyzowania konserw rybnych i mięsnych), w przemyśle farmaceutycznym (linalol i aldehyd cytrylu uzyskiwane z olejku służą do wyrobu niektórych maści, maseczek, preparatów okulistycznych leczących zapalenie rogówki i spojówek), ponadto do produkcji gatunkowych wódek i likierów.

Olejek kolendrowy wymieszany z miodem i podany doustnie (3 krople/łyżkę miodu) wywiera działanie wykrztuśne, wiatropędne, rozkurczowe; zwiększa wydzielanie soków trawiennych, jest dobrym środkiem odkażającym (zabija maczugowce i pałeczki ropy błękitnej). Działa przeciwtrądzikowo i przeciwropnie, zapobiega keratynizacji gruczołów łojowych, pobudza uwalnianie (udrażnianie) przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych. Wywiera dość silny wpływ rozgrzewający i żółciopędny. Wcierany w skórę działa przeciwbólowo, przeciwreumatycznie i pobudzająco na krążenie okołostawowe oraz skórne. Olejek podany doustnie znosi kolkę żołądkową i jelitową.

Miód kolendrowy: na każdą łyżkę miodu dać 3 krople olejku i pół łyżeczki wódki 40%; wymieszać starannie. Zażywać 2-3 razy dz. przy bólach brzucha, wzdęciach, kaszlu, katarze, nieżycie dróg oddechowych, przeziębieniu, grypie, błonicy i płonicy.

Miodu kolendrowego i innych przetworów z kolendry nie należy podawać osobom chorym na serce!

 

10. Oleum Eucalypti (olejek eukaliptusowy) – bezbarwna lub zielonkawa ciecz o orzeźwiającym, palącym, a potem chłodzącym smaku oraz specyficznym zapachu. Olejek posiada w swym składzie około 70-80% eukaliptolu C₁₀H₁₈O (cyneol, pochodna cykloheksanu z wewnętrznym mostkiem tlenowym, alkohol terpenowy o zapachu kamforowym), pinen, kamfen, terpineol, aldehyd masłowy, walerianowy i kapronowy, alkohole etylowy, amylowy i izoamylowy. Otrzymywany z liści Eucalyptus globulus, który jest drzewem rosnącym w Afryce Południowej, w Ameryce Południowej, w Australii, na Tasmanii oraz w Europie Południowej. Istnieje jeszcze olejek eteryczny eukaliptusowy otrzymywany z rośliny o nazwie Eucaliptus citrodora, rosnącej w Brazylii, w Indiach i na Malajach. Olejek citrodora zawiera cytroneal, cytronelol i geraniol.

            Olejek eteryczny eukaliptusowy wykorzystywany jest do inhalacji e przewlekłych stanach zapalnych dróg oddechowych (w nieżytach oskrzeli). Kąpiele z dodatkiem 5-8 kropli olejku eterycznego wskazane są dla osób przeziębionych, zagrypionych, cierpiących na choroby stawów i niektóre choroby skórne, np. trądzik, figówkę, łuszczycę, liszaje, grzybice. Kąpiele z olejkiem eukaliptusowym działają lekko drażniąco wywołując zaczerwienienie skóry, a tym samym uczucie rozgrzania. Następuje pobudzenie krążenia w mięśniach i w skórze, przez co poprawia się natlenienie i odżywienie tkanek, ustępują obrzęki, szybciej eliminowane są toksyny z komórek. Olejek ten pobudza mechanizmy odpornościowe ustroju. Działa silnie odkażająco i przeciwgnilnie. Niweluje zapachy, niszczy wirusy, grzyby, bakterie, pierwotniaki i roztocza. Olejek rozcieńczony olejem winogronowym polecam do wcierań przeciwreumatycznych (1 cz. Olejku na 2 cz. Oleju). Na eucaliptol szczególnie wrażliwe są paciorkowce i gronkowce, dlatego nadaje się on znakomicie do leczenia ropnych chorób.

Podany doustnie działa silnie żółciopędnie, antyseptycznie, początkowo pobudzająco, potem uspokajająco i przeciwstresowo (wywołuje stan obojętności i odprężenia), wykrztuśnie, przeciwrobaczo, rozkurczowo, moczopędnie. Wydalany jest z moczem i potem w formie zmetabolizowanej, z łojem oraz przez płuca i z kałem (przez układ żółciowy). Zawarty w olejku cyneol drażni błonę śluzową oskrzeli i wzmaga czynność wydzielniczą dróg oddechowych, przywracając równocześnie prawidłowe ruchy nabłonka migawkowego. Rozkurcza oskrzela, upłynnia zalegającą wydzielinę śluzową, udrażnia zatoki oboczne nosa i lekko podrażniając śluzówkę wyzwala odruch kaszlowy.

            Olejek eukaliptusowy stosowany jest w przemyśle spożywczym do wyrobu różnego rodzaju słodyczy i napoi oraz w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym. Wchodzi w skład wielu leków, np. Soledum – płyn do inhalacji, kapsułki doustne, Double – pastylki do ssania, Depulol – żel, Olbas – pastylki, olejek do inhalacji.

Zatrucie olejkiem eukaliptusowym objawia się biegunką, pieczeniem w żołądku, nudnościami, wymiotami, przyśpieszonym oddechem, kołataniem serca, potami, częstomoczem, białkomoczem, krwiomoczem i oszołomieniem, niekiedy majaczeniem i halucynacjami. Nadmierne spożycie może spowodować śpiączkę i śmierć pacjenta, zwłaszcza dzieci.

 

            Rp. Zmywacz eukaliptusowo-cytrunkowo-lawendowy ECL przeciwzaskórnikowy

Olejek eukaliptusowy – 1 ml

Olejek cytrynowy – 1 ml

Olejek lawendowy – 1 ml

Nafta kosmetyczna (może być z olejkiem rycynowym i witaminami) – 150 ml

Witamina A+E lub wit. E w kroplach – 2 ml

Składniki wymieszać. Skórę przemywać 1-2 razy dz.

Działanie: przeciwzapalne, odkażające, przeciwroztoczowe, przeciwgnilne, przeciwzaskórnikowe, przeciwropne, przeciwtrądzikowe, odżywcze, regenerujące.

 

 

Rp. Mikstura doustna przeciwprzeziębieniowa, przeciwgrypowa i na chore zatoki

Olejek eukaliptusowy 2 ml+5 ml gliceryny – zmieszać

Olejek cytrynowy – 2 ml+ 5 ml gliceryny - zmieszać

Azulan – płyn – 15 ml

Wino czerwone lub białe słodkie – 150 ml

Miód spadziowy – 100 ml

Krople miętowe – 1 ml

Polopiryna S w tabletkach – 10 tabletek

Sok z cytryny – około 30 ml

Wit. A+E lub wit. A i E w kroplach – po 5 ml

Sok grejfrutowy naturalny – 50 ml

S.P. Tabletki Polopiryny rozgnieść na proszek lub szybko i krótkotrwale zmielić w młynku do kawy ewentualnie w maszynce do maku. Proszek polopirynowy zalać sokiem z cytryny i grejfrutowym, mieszać do rozpuszczenia, potem wlać wino i miód z azulanem i miętą. Na końcu dodać olejki oraz witaminy, wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce.

 

11. Oleum Foeniculi (olejek koperkowy) – bezbarwna lub żółtawa ciecz o charakterystycznym, przyjemnym koperkowym zapachu i słodkawym smaku, przypominającym kamforę i gorzkawym posmakiem. Olejek koperkowy zawiera anetol (około 50%), safranol (3,8%), aldehyd anyżowy (2,4%), cytral (2%), metylochawikol (5%), fenchon (20%), pinen (3,2%) oraz metyloizoeugenol, kamforę i limonen. Owoc kopru zawiera od 3 do 6% olejku eterycznego, ziele około 0,5-0,8%.

            Działa przede wszystkim wiatropędnie, przeciwbakteryjnie, mlekopędnie, żółciopędnie, przeciwpasożytniczo i przeciwgrzybiczo. Pobudza apetyt, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i jelitowego, podwyższa kwasowość treści żołądkowej, wywiera wpływ spazmolityczny na miocyty gładkie (rozkurczowy). Działa również napotnie i moczopędnie. Pobudza krwawienia miesiączkowe. Można go podawać dzieciom i osobom w podeszłym wieku, jest bowiem całkowicie bezpieczny. W razie przedawkowania powoduje jedynie bóle brzucha i nadmierne pocenie się.

            Proponuję mieszać olejek koperkowy z miodem (1 łyżeczka miodu na 3 krople olejku) i zażywać 1-4 razy dz. po 1 łyżeczce. Dla wzmocnienia organizmu i w leczeniu chorób skóry zalecam zmieszanie olejku koperkowego z tranem – 1 łyżka tranu + 4 krople olejku – zażywać 2 razy dz.

Działa przeciwtrądzikowo, przeciwgnilnie i przeciwropnie, dlatego polecam go stosować w leczeniu trądziku i ropnych chorób skóry oraz gardła. Korzystnie wpływa na zatoki. U osób starszych znosi szum w uszach.

 

Rp. Płyn koperkowo-ichtiolowy profilaktyczny przeciwgrzybiczy i przeciwroztoczowy

 

Olej winogronowy lub arachidowy – 100 ml

Nafta kosmetyczna – 20 ml

Ichtiolowa maść – 1 tubka

Olejek kamforowy – 10 ml

Olejek koperkowy – 3 ml

Olejek paczulowy – 2 ml

Olejek lawendowy – 2 ml

Olejek herbaciany lub lemongrasowy – 2 ml

 

Składniki wymieszać staranie. Najpierw olejki wymieszać z ichtiolem i naftą, potem dodać do oleju winogronowego. Płyn wcierać w miejsca narażone na infekcję grzybami i roztoczami (stopy, dłonie, pośladki). Odstrasza owady i pajęczaki. Działa leczniczo: przeciwgrzybiczo, przeciwroztoczowo, przeciwzapalnie, przeciwpotnie, osłaniająco, przeciwzapalnie. Zapobiega pękaniu i nadmiernemu rogowaceniu naskórka. Leczy ugryzienia owadów i pająków.

 

 

12. Oleum Juniperi (olejek jałowcowy) – bezbarwna, żółtawa lub zielonawa ciecz o zapachu igliwia i palącym, gorzkawym smaku, nieco terpentynowym. Zawiera L-pinen, kamfen, terpineol, kadinen i junen. W szyszkojagodach jałowca Juniperus jest około 2-3% olejku eterycznego. Olejek jałowcowy jest stosowany doustnie i zewnętrznie do nacierania. Wcierany w skórę powoduje przekrwienie tkanek powierzchniowych. Nie może być używany przez osoby uczulone na składniki olejku. W stanie nierozcieńczonym może wywołać oparzenia skóry, objawiające się zaczerwienieniem, pieczeniem i wystąpieniem pokrzywki, a następnie pęcherzy. Objawom towarzyszy obrzęk. W razie przedawkowania doustnego wywołuje uszkodzenie układu nerwowego, wątroby i nerek, co objawia się śpiączką, krwiomoczem, białkomoczem, wymiotami i  biegunką. Nie wolno go podawać dzieciom i kobietom ciężarnym z powodu indukowania krwawień macicznych skurczów miometrium i poronienia.

Siła działania olejku jałowcowego jest bardzo różnorodna, zależnie od technologii produkcji i tym samym producenta oraz pochodzenia geograficznego.

Doustnie stosowałem bez problemu dawki – 3-4 krople olejku jałowcowego 2-4 razy dz. Nie wykazywał objawów ubocznych po takim stosowaniu. Przed zażyciem oczywiście olejek należy zmieszać z miodem lub olejem jadalnym (1 łyżka miodu lub oleju winogronowego + 3-4 krople olejku – doustnie 2-4 razy dz.).

Po podaniu doustnym olejek jałowcowy wzmaga wydzielanie śliny, upłynnia wydzielinę śluzową, rozszerza oskrzela, ułatwiając oddychanie. Udrażnia również zatkaną trąbkę Eustachiusza. Oczyszcza zatoki oboczne nosa. Ponadto odświeża oddech, pobudza wydzielanie wszystkich soków trawiennych, wzmaga wydzielanie żółci. Działa napotnie, moczopędnie, rozkurczowo i uspokajająco. Reguluje wypróżnienia.

Sam olejek jałowcowy nie nadaje się do leczenia ropnych chorób skóry, początkowo daje wprawdzie poprawę, ale potem pojawia się zapalenie gruczołów łojowych i potowych.

Wcierany w skórę daje efekt rozgrzania. Działa silnie odkażająco i przeciwgnilnie. Zalecany do wcierania i masaży przy nerwo-, mięśnio- i stawobólach. Dawniej był łączony z olejkiem terpentynowym w stosunku 1 cz. olejku jałowcowego na 30 cz. olejku terpentynowego – do wcierań przeciwreumatycznych.

Do wcierania zalecam go łączyć z olejem winogronowym w stosunku 1:1.

 

13. Olejki lemongrasowe (Oleum Andropogonis indicum orientale) są olejkami eterycznymi otrzymywanymi przez destylację z para wodną traw z rodzaju Cymbopogon (palczatki).

Wyróżnić można dwie odmiany olejków lemongrasowych: wschodnio-indyjskie i zachodnio-indyjskie (gorszej jakości). Olejek wschodnio-indyjski jest czerwonawożółtą lub brunatnoczerwoną syropowatą cieczą rozpuszczalną w alkoholu. W swym składzie chemicznym posiada między innymi cytral (70-80%) i mircen (około 20%). Bardzo ważnym związkiem chemicznym wchodzącym w skład olejku lemongrasowego jest cytral – alifatyczny aldehyd terpenowy, żółta oleista ciecz o cytrynowym zapachu, będąca mieszaniną dwóch związkow izomerycznych: geraniolu i neralu. Cytral nie rozpuszcza się w wodzie, ale dobrze jest rozpuszczalny w eterach i w alkoholach bezwodnych. Stosowany w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym oraz jako surowiec do syntezy jononu i witaminy A.

Jonon – C₁₃H₂₀O jest związkiem pokrewnym terpenom, keton cykloalifatyczny nienasycony; trudno rozpuszczalny w wodzie, łatwo rozpuszczalny w alkoholach i eterach; posiada zapach fiołkowy.

            Na osobne potraktowanie zasługuje olejek cytronellowy – Oleum Citronellae, który jest uzyskiwany z palczatki cytronellowej Cymbopogon nardus rendle sive Andropogon citriodorus-nardus. Olejek cytronellowy jak sama nazwa wskazuje zawiera cytronellol – 3,7-dwumetylooktenol, alifatyczny alkohol terpenowy, bezbarwna ciecz o różanym zapachu, występuje w dwóch odmianach izomerycznych: L- i B-.

            W zielu palczatek jest około 0,5% olejku eterycznego.

Po zażyciu olejku lemongrasowego czy cytronellowego (3-4 krople w łyżce miodu lub oleju jadalnego) następuje wzmożone wydzielanie wszystkich soków trawiennych. Występuje wzmożone trawienie, wydzielanie żółci i moczu. Olejki te wpływają przeciwalergicznie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i uspokajająco. Hamują uwalnianie mediatorów bólu i stanu zapalnego. Rozszerzają drogi oddechowe i pobudzają ośrodek oddechowy. Udrażnia zatoki oboczne nosa i jamę nosową, upłynniając zalegającą wydzielinę śluzową. Wpływają silnie odkażająco na skórę, przewód pokarmowy i układ oddechowy. Mają działanie przeciwświądowe.

Wcierany w skórę działa przeciwreumatycznie, przeciwtrądzikowo, przeciwgrzybiczo i przeciwzapalnie.

 

Rp. Pasta lemongrasowa na ugryzienia i ukąszenia owadów oraz pająkó. Pasta leczy także opryszczkę

Olejek lemongrasowy lub cytronellowy – 5 ml

Maść allantoinowa – 1 łyżka

Pasta cynkowa – 1 łyżka

S.P. Składniki wymieszać starannie. Miejsca ukąszenia lub opryszczkę smarować 4-6 razy dz.

 

Rp. Mazidło lemongrasowe przeciwroztoczowe i przeciwgrzybicze

Olejek lemongrasowy – 5 ml

Olejek tatarakowy lub goździkowy – 3 ml

Maść z witaminą A – 1 tubka

Dermatol – zasypka – 1 torebka

Ichtiolowa maść – 1 tubka

Nafta kosmetyczna lub olej winogronowy – 50 ml

S.P. Składniki wymieszać. Chore miejsca smarować 3-4 razy dz.

Wskazania: opryszczka, ugryzienia owadów i pająków, grzybice, łuszczyca, wypryski, ropnie.

 

Rp. Syropek lemongrasowy na przeziębienia, kaszel, choroby zakaźne, katar i chore zatoki

Glicerol – 15 ml

Olejek lemongrasowy lub citronellowy – 3 ml

Olejek eukaliptusowy – 1 ml

Sok grejfrutowy naturalny – 100 ml

Sok z cytryny – 30 ml

Płyn Pectosol (w aptekach) – 15 ml

Miód naturalny – 100 ml

Wino słodkie – 50 ml

Wit. A lub A+E w kroplach – 5 ml

Składniki wymieszać. Zażywać 2-4 razy dz. po 1 łyżce.

 

14. Oleum Lavandulae (olejek lawendowy) jest bezbarwną lub jasnożółtą cieczą o bardzo przyjemnym zapachu i gorzkim, wstrząsającym, kolońskim smaku. W jego składzie chemicznym można wyróżnić między innymi octan linalilu (30-60%), linalool (10-30%), alkohol amylowy, borneol i geraniol. Otrzymywany jest z kwiatów lawendy wąskolistnej Lavandula angustifolia, rosnącej w basenie Morza Śródziemnego.  Kwiaty lawendy zawierają około 2-3% olejku eterycznego.

Eteryczny olejek można również uzyskać z lawendy szerokolistnej Lavandula latifolia, ale wówczas figuruje on pod nazwą Oleum Spicae. Ol. Spicae zawiera w składzie d-kamforę, która nadaję mu charakterystyczny zapach.

Olejki lawendowe są silne w działaniu. Można je zażywać doustnie, jednakże nie każdy zniesie koloński posmak tej substancji. Wykazują właściwości silnie odkażające, przeciwgnilne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwropne, odwaniające, przeciwzapalne, przeciwtrądzikowe. Początkowo wywołują lekkie pieczenie skóry, potem jednak ten objaw zanika. Nawet w stanie nierozcieńczonym nie powodują oparzeń czy nadmiernych podrażnień skóry.

Wcieranie lawendy wskazane jest przy postrzale, reumatyzmie, zapaleniu nerwu kulszowego, trądziku, łuszczycy, nieprzyjemnym zapachu potu, zapaleniu mieszków włosowych, wypryskach, przeziębieniu, osłabieniu, zastojach limfy, obrzękach kończyn, chorobach zakaźnych, ukąszeniach i użądleniach. Lawenda odstrasza owady i pajęczaki. Znakomicie leczy skutki ugryzień.

Oczywiście olejek lawendowy jest powszechnie stosowany w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym oraz w produkcji wódek i likierów.

Doustnie – 3-5 kropli na miodzie

Zewnętrznie – ukąszenia, trądzik, użądlenia – wcierać nierozcieńczony (miejscowo); do masaży i duże powierzchnie skóry – w stanie rozcieńczonym w proporcji 1 cz. olejku lawendowego na 0,5 cz. oleju winogronowego lub oliwki.

 

Rp. Płyn lawendowy na stopy pocące się, suche, zrogowaciałe, opuchnięte i obolałe

Olejek lawendowy – 5 ml

Olejek kamforowy – 20 ml

Olejek cytrynowy lub pomarańczowy – 2 ml

Maść allantoinowa – 1 tubka

Maść z wit. A lub tran – 2 łyżki

Olej rycynowy – 30 ml

Nafta kosmetyczna – 15 ml

Oliwka – 50 ml

Glicerol –15 ml

Azulan – płyn lub Azucalen płyn – 10 ml

Składniki wymieszać starannie. Glicerol zmieszać z azulanem lub azucalenem. Naftę wymieszać z olejkami, potem z oliwką, i maściami; wreszcie wszystko połączyć.

Płyn wcierać w kończyny 2-3 razy dz.

15. Oleum Mayoranae (olejek majerankowy) jest żółtawą lub zielonkawą cieczą o przyjemnym, korzennym zapachu i smaku. Otrzymywany przez destylację z parą wodną ziela majeranku ogrodowego Mayorana hortensis, rośliny rosnącej i uprawianej w Europie. W zielu jest około 0,3-0,5% olejku eterycznego.

Olejek majerankowy działa silnie antyseptycznie, przeciwgnilnie, odwaniająco, przeciwropnie i przeciwzapalnie. Podany doustnie zwiększa wybitnie wydzielanie soku żołądkowego i kwasu solnego, pobudza apetyt i posaż treści pokarmowej, działa rozkurczowo, przeciwwzdęciowo i żółciopędnie. Wzmaga wydzielanie potu i moczu. Udrażnia drogi oddechowe upłynniając śluzową wydzielinę i rozszerzając oskrzela oraz tchawicę. Wywiera wpływ przeciwtrądzikowy. Działa wykrztuśnie. Wydalany jest wraz z łojem, potem, moczem i powietrzem wydychanym (przez płuca).

W chorobach przeziębieniowych, zakaźnych, kaszlu i katarze polecam miód majerankowy: na każdą łyżkę dać 5 kropli olejku, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce.

Po rozcieńczeniu z oliwką można wcierać w skórę w chorobach reumatycznych, w nerwo- i mięśniobólach oraz w uogólnionych wypryskach i trądziku (tutaj zamiast oliwy dać olej winogronowy): 1 cz. olejku majerankowego na 0,5 cz. oleju.

Do zmywania skóry trądzikowej polecam płyn na nafcie: 5 ml olejku + 150 ml nafty + 20 ml oleju kamforowego.

Olejek majerankowy niszczy także grzyby i wirusy.

Jest używany do produkcji maści majerankowej na katar, do aromatyzowania octu, konserw spożywczych, kremów i perfum. W skład olejku majerankowego wchodzą:

-         terpinen /20%/ C₁₀H₁₆ – dwualkilowa pochodna cyklohexadienu;

-         terpineol /28%/ C₁₀H₁₈O – terpen jednopierścieniowy;

-         limonen C₁₀H₁₆, mentadien-1,8, węglowodór terpenowy;

-         linalool – alkohol terpenowy;

-         sabinen C₁₀H₁₆ – dwupierścieniowy terpen z grupy tujanu;

-         octan linalilu – ester linalolu;

-         pinen - węglowodór;

-         myrcen – izomer ocymenu, czyli węglowodoru.

 

16. Oleum Menthae (olejek miętowy). W zależności od gatunku mięty uzyskuje się różne rodzaje olejków.

Olejek eteryczny otrzymany z ziela mięty kędzierzawej (Mentha spicata) lub mięty polnej (Mentha arvensis) nie zawiera mentolu, który jest z kolei w olejkach pozyskanych z ziela mięty pieprzowej (Mentha piperita), mięty japońskiej (Mentha arvensis var. piperascens) i z ziela pulegii pospolitej (Pulegium vulgare).

            Olejek miętowy z mięty pieprzowej (Oleum Menthae piperitae) jest bezbarwną lub bladożółtą cieczą, która na powietrzu żywiczeje. Zawiera mentol (48-68%), menton (do 25%), jasmon = yasmon (0,1%), piperiton, kemfen, pinen, limonen, saninen, kadynen, pulegon, cyneol, kwas walerianowy I kwas octowy. Więcej mentolu, bo około 60-90% zawiera olejek uzyskiwany z mięty japońskiej i kanadyńskiej (odmiany) – Mentha canadensis. Olejek miętowy japoński (kanadyjski) ma bardzo silny zapach i bardziej gorzki smak, jest cennym i tanim źródłem mentolu.

            Mentol – C₁₀H₂₀O jest alkoholem terpenowym o zapachu mięty, optycznie lewoskrętnym, nierozpuszczalnym w wodzie, łatwo natomiast rozpuszczalnym w eterze etylowym i w spirytusie. Mentol jest związkiem krystalicznym, w postaci igiełek. Ma duże znaczenie w medycynie i farmacji, ogromne znaczenie w przemyśle spożywczym oraz w produkcji wódek i likierów, ponadto w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym. W lecznictwie stosowany jest zewnętrznie (maście 3-10%, oleje 1-5%) jako środek przeciwświądowy (w tym także dodatek do pudrów płynnych). Ponadto doustnie w preparatach żółciopędnych (np. Terpichol). Dzienna dawka mentolu nie może przekroczyć 5-6 g (doustnie podaje się przeciętnie 100-200 mg mentolu 3-4 razy dz. Oto przykłady dawnych preparatów recepturowych stosowanych w medycynie, w użyciu domowym mentol można zastąpić olejkiem miętowym:

Rp. Mentholi 1 g

Spiritus vini 20 g

Aquae dest. 150 g

S. Co 2-4 godziny po łyżce przy zaburzeniach trawienia

---

Rp. Mentholi et

Resorcini aa 2 g (po 2 g)

Vaselini et

Lanolini aa ad 100 g (po równej części do 100 g)

S. Maść przeznaczona do leczenia swędzących wyprysków, opryszczki i świądu skóry (pruritus)

---

Rp. T-rae Convallariae maialis (nalewka konwaliowa)

T-rae Valerianae simplicis  (nalewka kozłkowa) aa 10 g (każda po 10 g)

T-rae Belladonnae 5 g (nalewka z pokrzyku wilczej jagody)

Mentholi 100 mg

MDS. Po 25 kropli w nieprawidłowych sensacjach w okolicy serca

---

Rp. Mentholi 250 mg

Thymoli 500 mg

Spir. Vini 70% ad 100 g

S. Płynem przemywać zmiany pokrzywkowe i wypryski

---

            Mieszanina mentolu i kwasu izowalerianowego daje mentholum valerianicum (preparaty Validol – tabl. do ssania 0,06 g i kaps. 0,05 i 0,2 g) oraz Menthowal – krople), który działa uspokajająco, rozkurczowo, żółciopędnie, wiatropędnie, wykrztuśnie i przeciwwymiotnie. Mentowal zażywa się 3-4 razy dz. po 20 kropli, natomiast Validol co 6-8 godzin po 1 tabl.

            Olejek eteryczny z mięty kędzierzawej, czyli kłosowej (OleumMenthae crispae) zawiera charakterystycznie pachnący octan alkoholu dihydrokuminowego, cineol, limonen, linalol, azulen i bardzo ważny karwon (50-71%).

Karwon C₁₀H₁₄O jest terpenem jednopierścieniowym, ketonem terpenowym o przyjemnym mocnym zapachu. Wykorzystywany jest do produkcji past, płynów i proszków do czyszczenia zębów, produkcji perfum, dezodorantów i gum do żucia.

Olejek z pulegii pospolitej (Oleum Pulegii) ma przyjemny zapach przypominający wino. Zawiera pulegon (80%), mentol (do 9%), menton i piperiton.

Pulegon C₁₀H₁₆O – 1-metylo-4-izopropylidenocykloheksanon-5, keton terpenowy optycznie prawoskrętny. Olejkiem tym można nacierać skórę, co zabezpieczy przed ukąszeniami owadów i pajęczaków, np. bąków, komarów, pcheł, kleszczy. Oleum Pulegii dawniej był stosowany jako lek cucący. Jeśli więc komuś robi się słabo niechaj zażyje 4-5 kropli olejku pulegiowego na 1 łyżce miodu lub cukru.

            Olejki miętowe z mentolem podane doustnie znieczulają błonę śluzową przewodu pokarmowego (efekt krótkotrwały), działają osuszająco, rozkurczowo, przeciwwymiotnie, przeciwzapalnie, wiatropędnie, potem wzmagają wydzielanie soków trawiennych i żółci, działają również moczopędnie. Polecam sporządzenie we własnym zakresie miodu miętowego, który jest nie tylko środkiem leczniczym, ale także przysmakowym. Można nim smarować chleb, słodzić mleko i herbatę z mlekiem. Znakomity przy osłabieniu, przeziębieniu i chorobach zakaźnych. Do celów spożywczych należy aromatyzować stopniowo miód dodając po kropelce olejek miętowy i mieszając starannie. Do celów leczniczych należy 3-4 krople olejku przeznaczyć na łyżkę miodu – zażywać po łyżce 1-4 razy dz. dzieciom 6-7-letnim podawać 1-2 łyżeczki takiego miodku przy katarze i przeziębieniu oraz bólu brzucha.

            Olejki miętowe zastosowane zewnętrznie na skórę wywierają działanie znieczulające, a potem drażniące i rozgrzewające, poprawiając krążenie powierzchniowe, okołostawowe i przyśpieszając ustępowanie obrzęków oraz wysięków.

            Kąpiele z dodatkiem olejku miętowego (5-6 kropli na wannę wody) wzmacniają i pobudzają organizm, korzystnie wpływając na układ oddechowy oraz system nerwowy. Do płukania jamy ustnej stosować 3 kropelki olejku miętowego na szklankę wody z glicerolem (1 łyżka glicerolu na szklankę wody) – energicznie zamieszać.

 

Rp. Mikstura na kolki i bóle brzucha oraz bóle miesiączkowe.  Poprawia samopoczucie

Olejek miętowy – 1 ml + glicerol 5 ml

Nalewka (intrakt, sok) z dziurawca /dostępne w aptekach/ - 30 ml

Nalewka kozłkowa – 5 ml

Azulan – 1 ml

Nalewka nagietkowa – 15 ml

SP. Składniki wymieszać. Zażywać 1-3 razy dz. po 1-2 łyżeczki

 

Rp. Mikstura przeciwstresowa i przeciwdepresyjna

Olejek miętowy – 1 ml + glicerol 5 ml

Nalewka z miłorzębu – 15 ml

Nalewka (sok, intrakt) z dziurawca – 15 ml

Cardiol C – krople – 15 ml

SP. Składniki wymieszać. Zażywać 2-3 razy dz. po 1-2 łyżeczki

17. Oleum Foliorum Patchouli (olejek paczulowy Oleum  Patchouli) uzyskiwany z liści Pogostemon patchouli (Ameryka Południowa, Malezja, Indonezja). Liście zawierają do 3,5% olejku. Ma postać gęstej cieczy, barwy brunatnej lub ciemnożółtej. W skład olejku wchodzą: patchoulen, patchoulol, azulen, guajen,  eugenol. Olejek działa przeciwzapalnie, uspokajająco, przeciwdepresyjnie, przeciwtrądzikowo, odświeżająco (odwaniająco), odkażająco, regenerująco, wzmacniająco, moczopędnie, grzybobójczo, odstraszająco na owady i pajęczaki; wykrztuśnie, pobudzająco na wydzielanie soków trawiennych.

Stosowany w leczeniu niemocy płciowej, depresji, stresu, hemoroidów, trądziku, grzybic, chorób zakaźnych, przeziębienia, zapalenia układu moczowego, objawów związanych z po- i przekwitaniem, alergii, cellulitis, ukąszeń owadów, łuszczycy i ran. Leczy również opryszczkę.

Doustnie: na każda łyżeczkę miodu dać 4 krople olejku paczulowego, wymieszać starannie. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce. Zewnętrznie do wcierania: 1 cz. olejku na 0,5-1 cz. oleju jadalnego lub oliwki.

Rp. Mikstura na trądzik, w tym acne inversa  i wypryski

Olejek paczulowy – 3 ml

Maść ichtiolowa lub dziegciowa –  1 łyżka

Pasta cynkowa – 2 łyżki

Maść nagietkowa – 1 łyżka

Olejek kamforowy – 20 ml

SP. Składniki wymieszać. Chore miejsca smarować 3-4 razy dz.

Rp. Mikstura pobudzająca i wzmacniająca, przeciwdepresyjna

Olejek paczulowy 2 ml

Olejek różany 1 ml

Olejek kadżeputowy 1 ml

Olejek sandałowy 1 ml

Nalewka z miłorzębu- 20 ml

Nalewka z dziurawca (intrakt, lub sok stabilizowany) –20 ml

Cardiol C – krople lub nalewka z Coli i głogu (1:1) – 20 ml

Miód spadziowy 100 ml

SP. Składniki wymieszać. Zażywać 1-2 razy dz. po 1 łyżeczce

Wskazania: lęk, depresja, bezsennośc, osłabienie, zaburzenia w okresie pokwitania i przekwitania, nerwice płciowe, niemoc płciowa na tle nerwowym.

 

18. Oleum Pini et Oleum Abietis et Oleum Piceae et Oleum Cedri (olejek sosnowy i olejek jodłowy i olejek świerkowy i olejek cedrowy).

Wszystkie wymienione olejki maja postać bezbarwnej lub słomkowej ruchliwej cieczy, łatwo lotnej o zapachu terpentyny, czy igliwia. W smaku są balsamiczne, nieco ostrawe, ze słonawym posmakiem terpentynowym.

Olejek sosnowy zawiera pinen, kamfen, felandren, aldehyd kuminowy i anyżowy, borneol, L-limonen, D-limonen, kadinen. Jest otrzymywany z igliwia sosny Pinus na drodze destylacji z parą wodną. W igliwiu jest około 0,4-0,7% olejku eterycznego.

Olejek jodłowy zawiera głównie pinen i limonen i kardanen. Olejek świerkowy natomiast – kariofilen, kadinen, humulen, pinen, felandren. Cedrowy olejek zawiera w składzie diterpenowe kwasy żywiczne, pinen, borneol,  kadinol, kamfora, terpinen, karen, cedren, cedrol, seskwiterpeny.

Wywierają podobne działanie farmakologiczne: wykrztuśne, odkażające, rozgrzewające, wzmagające wydzielanie śluzu i soków trawiennych, moczopędne, żółciopędne, wiatropędne, pobudzające apetyt i wydzielanie potu, pobudzające miesiączkowanie. Działają rozkurczowo, rozszerzają drogi oddechowe. Zastosowane zewnętrznie działają antyseptycznie, odwaniająco i rozgrzewająco, przeciwreumatycznie, przeciwgnilnie. Polecane do wcierania przy stawo- mięśnio- i nerwobólach. Nie wolno ich podawać kobietom ciężarnym i karmiącym. Wywierają wpływ uspokajający i wzmacniający ogólnie, pobudzają serce i ośrodek oddechowy. Zalecam je zażywać w formie miodu (5 kropli olejku na każdą 1 łyżkę miodu i 5 kropli gliceryny lub wódki – po łyżce 3-4 razy dz. Miodem takim można osłodzić mleko, co jest wskazane dla dzieci.

            Olejek jodłowy i cedrowy działają przeciwropnie, przeciwłojotokowo oraz przeciwtrądzikowo. W tym celu zalecam przemywać skórę płynem:

 

Rp. Płyn przeciwtrądzikowy i przeciwłupieżowy - terpenowy

Olejek cedrowy, świerkowy lub jodłowy – 3 ml

Olejek cytrynowy – 1 ml

Olejek kamforowy – 15 ml

Nafta kosmetyczna – 100 ml

Olej rycynowy – 15 ml

Tran – 15 ml lub wit. A w kroplach – 2 ml

SP. Składniki wymieszać. Stosować 1-2 razy dz. W razie łupieżu na głowie i trądziku we włosach - włosy i skórę smarować staranie płynem, potem (po 3-4 godzinach) zmywać szamponem Selsum (z selenem).

 

19. Oleum Rosae (olejek różany, olejek z drzewka różanego) uzyskiwany jest z kwiatów róży damasceńskiej (Rosa damascena) lub z róży francuskiej Rosa gallica. Olejek różany bułgarski jest gęstą, żółtawą cieczą lub zielonkawą cieczą o silnym zapachu i ostrym smaku. Głównymi składnikami olejku różanego są: geraniol (ok. 45%), cytronelol (ok. 40%), nerol (ok. 11%) oraz linalol, farnesol, alkohol fenyloetylowy i stearopteny. W Polsce dostępne są także oczyszczone olejki różane w postaci bezbarwnego lub żółtawego płynu o silnym zapachu róży.

Można je zażywać doustnie w ilości 3-4 kropli na cukrze lub miodzie jako środek odświeżający oddech, pobudzający wydzielanie śliny i soku żołądkowego oraz jelitowego. W dawce 5 kropli na miodzie działa już pobudzająco na układ nerwowy, wzmacniająco ogólnie, wiatropędnie, napotnie, rozkurczowo na miocyty gładkie, silnie żółciopędnie i moczopędnie. Wcierany w skórę pobudza krążenie krwi powierzchniowe i działa rozgrzewająco oraz odkażająco, rozszerza naczynia krwionośne, zaróżawia cerę. Leczy trądzik i zapalenie mieszków włosowych.

W przemyśle farmaceutycznym jest stosowany jako aromat, podobnie jak w przemyśle spożywczym i perfumeryjno-kosmetycznym.

Rp. Mikstura poprawiająca samopoczucie i przeciwdepresyjna

Olejek różany – 3 ml

Olejek miętowy – 1 ml

Olejek melisowy lub grejpfrutowy – 3 ml

Sok (intrakt, nalewka) z dziurawca – 20 ml

Nalewka z miłorzębu – 20 ml

Cardiol C – 20 ml

Miód – 100 ml

SP. Składniki wymieszać. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 – 2 łyżeczki.

 

20. Oleum Salviae (olejek szałwiowy) występuje w handlu w dwóch odmianach.

-         Olejek szałwiowy otrzymywany przez destylację z para wodną ziela szałwi lekarskiej (Salvia officinalis) jest syropowatą cieczą barwy żółtej lub zielonawej o kamforowym zapachu i smaku. Głównymi jego składnikami są tujon, cyneol, borneol, kamfen, salwen i pinen. Olejek szałwiowy używany jest do płukania jamy ustnej, gardła i narządów płciowych ze względu na działanie przeciwzapalne, odkażające, przeciwropne, przeciwgnilne, odwaniajace i przeciwwysiękowe. W tym celu do ciepłej wody z glicerolem (1 łyżka gliceryny na szklankę) dodać 3-4 krople olejku i energicznie zamieszać. Olejek szałwiowy można zażywać doustnie w razie wzdęć, bólu brzucha, skurczów jelit, niestrawności, wzdęć i nadmiernej potliwości. Dobrze spełnia swoje funkcje również w nieżytach układu oddechowego. Dawka doustna wynosi 4-5 kropli/na miodzie lub cukrze. Doskonale czyni kąpiel z dodatkiem 6-8 kropli olejku szałwiowego na wannę wody; działa bowiem inhalacyjnie, uspokajająco, odświeżająco i wzmacniająco. Wcierany w skórę działa rozgrzewająco i odkażajaco. Wywiera wpływ przeciwtrądzikowy. Leczy acne inversa (akne inversa), czyli trądzik odwrócony i herpes simplex czyli opryszczkę. Likwiduje ropne zapalenie mieszków włosowych.

-         Olejek szałwiowy uzyskiwany z ziela szałwi muszkatołowej (Sclarea vulgaris) ma nieco odmienne właściwości niż poprzedni. Olejek szałwiowy-muszkatołowy – Oleum Salviae sclareae jest brunatną lub żółtawą cieczą o bardzo mocnym i przyjemnym zapachu, w skład której wchodzą między innymi linalol, octan linalilu, ocymen, mircen, santalen i cedren. Olejek ten jest wykorzystywany do poprawy smaku i zapachu leków, w przemyśle perfumeryjnym, kosmetycznym, w produkcji win, wódek i likierów. Działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, żółciopędnie, odkażająco, odwaniająco, wiatropędnie, pobudza apetyt i trawienie. Stosuje się go jak poprzedni.

 

Rp. Mikstura na trądzik odwrócony acne inversa, opryszczkę herpes simplex i trądzik różowaty acne rosae /rosacea/

Olejek szałwiowy – 4 ml

Olejek kamforowy – 20 ml

Olejek grejpfrutowy – 2 ml

Olejek cytrynowy – 2 ml

Olejek eukaliptusowy – 1 ml

Tran – 15 ml

Wit. E w kroplach – 5 ml

Maść allantoinowa – 1 tubka

Maść ichtiolowa – 1 tubka

Maść Chlorchinaldin lub Viosept – 1 tubka

Nafta – 100 ml

SP. Składniki wymieszać starannie. Zmiany smarować 3-4 razy dz.

 

21. Oleum Santali albi (olejek sandałowy) otrzymywany jest przez destylację z parą wodną drewna sandałowca białego Santalum album. Ma postać żółtej cieczy i przyjemnym mocnym zapachu i ostrym smaku. Zawiera około 90% santalolu C₁₅H₂₄O = C₁₅H₂₃OH /alkohol seskwiterpenowy/, seskwiterpen - santalen C₁₅H₂₄, ponadto aldehyd izowalerianowy, santalon i santonon, bergamoten, alkohol bergamotol, alfa-bisabolol, farnesol, nuciferol, liczne estry i wolne kwasy (np. kwas santalenowy). Stosowany jest w przemyśle perfumeryjnym, kosmetycznym i w lecznictwie: w chorobach układu moczowego i płciowego. Sandałowce rosną w Azji, Australii i na wyspach Oceanu Spokojnego. Są półpasożytami, czyli semiparazytofitami. Drewno sandałowca zawiera około 2,5-5% olejku eterycznego. Santalol występuje w dwóch formach izomerycznych alfa- i beta-.

Olejek można zażywać na miodzie (3-4 krople 3-4 razy dz.) przy nieżycie górnych dróg oddechowych, zapaleniu zatok obocznych nosa, katarze, w tym alergicznym, w trądziku, przy bezsenności, lęku, nerwicach wegetatywnych i chorobach zakaźnych (grypa, płonica, szkarlatyna), w depresji i stresie, w stanach zapalnych układu moczowego, w kamicy moczowej, w osłabieniu mięśni (działa wzmacniająco, ale równocześnie odprężająco na mięśnie), w zaburzeniach erekcji oraz braku orgazmu na tle nerwowym, ostrym drażniącym i suchym kaszlu. Działa przeciwtrądzikowo. Pobudza seksualnie. Działa rozkurczowo. Leczy także trądzik różowaty i odwrócony acne inversa et acne rosae.

Istotne jest to, że bakterie trądzikowe i ropne, a co ważne również gronkowiec złocisty – są bardzo wrażliwe na składniki olejku sandałowego. Paciorkowce i gronkowce wywolujące liczne ropne choroby skóry i gardła giną pod wpływem olejku sandałowego. Wrażliwa jest także  Corynebacterium xerosis. Olejek sandałowy niszczy także grzyby chorobotwórcze z rodzaju Candida, co może być wykorzystane w leczeniu grzybic układowych i powierzchniowych.

Rp. Mikstura przeciwtrądzikowa i przeciwzapalna

Olejek sandałowy – 3 ml

Olejek szałwiowy – 2 ml

Olejek lawendowy – 1 ml

Witamina E lub A+E w kroplach – 2 ml

Olejek rycynowy – 10 ml

Nafta lub olej winogronowy – 50 ml

Dermatol – proszek – 1 torebka

Pasta cynkowa – 1 łyżka

Tormentiol – maść – 1/2 tubki

SP> Składniki wymieszać. Skórę smarować 2-4 razy dz.

Wskazania: wypryski, opryszczka, w tym opryszczka płciowa, zapalenie mieszków włosowych, trądzik, w tym acne inversa i acne rosae, dermatitis perioralis (dermatoza okołoustna).

 

Rp. Mikstura pobudzająca płciowo i na choroby układu moczowego (kamica, stany zapalne) oraz nieżyt górnych dróg oddechowych (kaszel, przeziębienie, katar)

Olejek sandałowy – 4 ml

Olejek różany – 1 ml

Sproszkowany szafran /zmielić/ (przyprawa) – 2 łyżki

Nalewka /intrakt, sok/ z dziurawca – 20 ml

Nalewka z miłorzębu – 20 ml

Pectosol – płyn lub nalewka z omanu – 15 ml

Miód – 2 łyżki

Witamina E w kroplach – 5 ml

SP. Składniki wymieszać. Zażywać 1-2 razy dz. po 1 łyżeczce.

 

22. Tea-Tree Oil (olejek herbaciany) Oleum Malaleucae – bezbarwna, ruchliwa ciecz o zapachu terpentynowo-żywicznyn i ostrym, jodłowym smaku z gorzkawym posmakiem. Zawiera w składzie: terpinene-4-ol (około 40%), a-terpinen (ok. 8%), y-terpinen (ok. 20%), sabinen (ok. 3%), terpinolen (ok. 3%), cymen (ok. 3%), kadinen (ok. 1%), limonen (ok. 1%), ponadto leden, cineol i dendren aromatyczny. Uzyskiwany jest z Malaleuca alternifolium (Australia), należącej do rodziny mitowatych. Liście zawierają około 2% olejku.

Olejek działa przeciwbakteryjnie, rozkurczowo, przeciwbólowo, wykrztuśnie, przeciwzapalnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo i przeciwpierwotniakowo. Zabija roztocze chorobotwórcze. Odstrasza owady. Znakomicie leczy wypryski, ropnie, pryszcze, opryszczkę, ugryzienia ukąszenia owadów oraz pajęczaków. Dobry do nacierania obolałych i opuchniętych stóp, do leczenia (masaże, wcieranie) kontuzji sportowych. Korzystnie działa wcieranie olejku w skórę przy reumatyzmie, chorobach przeziębieniowych i zakaźnych. Stosowałem go doustnie w dawce 3 krople/na miodzie 2-4 razy dz. w nieżytach układu oddechowego, zaburzeniach w przepływie żółci, kamicy żółciowej, bólach brzucha (4 krople na cukrze). Odświeża oddech. Do płukania jamy ustnej, gardła i narządów płciowych stosować 3-4 krople na szklankę wody ciepłej z 1 łyżką gliceryny. Stosowany także do leczenia ran, podobnie jak olejek eukaliptusowy, bowiem jako silny antyseptyk zapobiega zakażeniom, a ponadto przyspiesza procesy regeneracji. Wywiera wpływ rozjaśniający na skórę.

Grzyby wrażliwe na olejek herbaciany: Trichophyton mentagrophytes, Trichophyton rubrum, Aspergillus niger, Aspergillus flavus, Candida albicans, Microsporum canis, Microsporum gypseum, Thermoactinomycetes vulgaris.

Bakterie wrażliwe na olejek herbaciany: Staphyloccus aureus, Staphyloccus epidermidis, Staphyloccus pneumoniae, Staphyloccus faecalis, Staphyloccus pyrogenes, Staphyloccus agalactiae, Propioni-bacterium acnes, Betahaemolytic streptococcus, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniac, Citrobactor ssp, Shigella sonnei, Proteus mirabilis, Legionella ssp, Pseudomonas aeruginosa.

Do nacierania skóry stosować w rozcieńczeniu 1 cz. olejku na 0,5-1 cz. oleju winogronowego, sojowego, kukurydzianego, makowego, arachidowego lub oliwy.

 

Rp. Pasta na opryszczkę, owrzodzenia i pryszcze

Olejek herbaciany – 3 ml

Olejek miętowy – 0,5 ml

Tran – 5 ml lub maść tranowa – 1 łyżka

Pasta cynkowa – 2 łyżki

Tormentiol lub maść pięciornikowa – 1 łyżka

Maść nagietkowa – 1 łyżka

SP. Składniki wymieszać. Chore miejsca smarować 4 razy dz.

 

23. Oleum Terebinthinae (olejek terpentynowy) otrzymywany jest przez destylację żywicy zbieranej z pni drzew iglastych.  Bezbarwna lub słomkowo-zielonkawa ciecz o charakterystycznym zapachu i ostrym, palącym smaku, nierozpuszczalna w wodzie, rozpuszczalna w spirytusie, nafcie, benzenie i dwusiarczku węgla. Olejek terpentynowy po dostaniu się do krwi z jelit wywiera działanie ogólne: moczopędne i pobudzające gruczoły dróg oddechowych do wydzielania śluzu; w większych dawkach uszkadza nerki (krwiomocz, białkomocz), powoduje ostry nieżyt żołądka i jelit, biegunkę oraz wymioty. Wydalany jest przez płuca, nerki i skórę. Stosowany jest do inhalacji (wziewań) przy przewlekłych stanach zapalnych dróg oddechowych (działa wykrztuśnie), ale przede wszystkim używany jest zewnętrznie jako dodatek do maści i mazideł rozgrzewających przy różnego rodzaju bólach mięśniowych i stawowych.

Olejek terpentynowy obok innych składników występuje w następujących lekach recepturowych i fabrycznych: Capsiderm N – maść, Capsigel – żel, Linimentum Capsici compositum – mazidło.

Składniki terpentyny to: L- i B-pinen, karen, kamfen, dwupenten, terpineol, octan bornylu, limonen. Dawka olejku terpentynowego wynosi 500-1000 mg, tj. 5-10 kropli. Można zmieszać z miodem lub podawać na cukrze przy suchym kaszlu i katarze. W przeziębieniu – mleko + miód + 4 krople olejku – 3-4 razy dz.

 

24. Oleum Thymi (olejek tymiankowy) uzyskiwany jest z ziela tymianku Thymus vulgaris, które zawiera go w ilości 0,5-2%. Barwa aromatycznej cieczy jest różna: żółto- lub brunatnoczerwona (olejek francuski), albo też ciemnozielona (olejek hiszpański). Istnieją również olejki tymiankowe silnie oczyszczone bezbarwne lub słomkowe. Oba mają silny charakterystyczny zapach tymianku (tymolu) i ostry, piekący smak, nieco  korzenny. Olejek tymiankowy francuski zawiera 20-30% tymolu (związek fenolowy), ponadto pinen, cymol, cynalol, linalool, borneol. Olejek tymiankowy hiszpański posiada 42-59% karwakrolu.

Olejek tymiankowy służy do uzyskiwania tymolu – środka silnie antyseptycznego i przeciwgnilnego, w formie krystalicznej. Tymol jest 1-metylo-3-hydroksy-4-izopropylobenzenem, nierozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w alkoholach, eterach i olejach tłustych.  Wstrzymuje rozwój bakterii chorobotwórczych w roztworze 1:3000.

Olejek tymiankowy podany doustnie łatwo przenika z jelit do krwi. Oddziałuje na układ nerwowy uspokajająco, działa rozkurczowo, wiatropędnie, żółciopędnie, przeciwrobaczo. Wydalany jest z moczem (metabolity w połączeniu z kwasem siarkowym, np. tymolosiarczan sodu), z powietrzem wydychanym i z potem. Działa przy tym odkażająco. Pobudza czynność serca i ośrodek oddechowy. Upłynnia wydzielinę śluzową, rozkurcza oskrzela i tchawicę, działa wykrztuśnie.

Podany na skórę wywołuje zaczerwienie (przekrwienie). Dłużej stosowany działa złuszczająco. Przyśpiesza gojenie ran, zapobiega zmianom ropnym w skórze. Znakomity do odkażania i odświeżania jamy ustnej oraz gardła. Dawniej służył do leczenia i profilaktyki zakażeń ran.

Doustnie na miodzie lub cukrze można zażywać 3-4 krople olejku. Warto go dodawać do mleka z miodem przy przeziębieniu, kaszlu i chorobach zakaźnych oraz zdenerwowaniu i bezsenności (4 krople na szklankę mleka).

Miejscowo (przy obrzękach kończyn, wypryskach, owrzodzeniach i nadmiernej potliwości) stosować roztwór 1 cz. olejku na 1 cz. oleju lub oliwy. Leczy także łupież (3 ml olejku na 100 ml nafty kosmetycznej – wcierać we włosy, po 3 godzinach zmyć w szamponie z selenem Selsum).

Z tego względu, że olejek tymiankowy działa porażająco na zakończenia nerwowe bólowe, C-receptory i inne czuciowe można go stosować przy nerwo-, stawo- i mięśniobólach (wcieranie rozcieńczonego olejku jak wyżej).

Niszczy liczne grzyby patogenne, np. z rodzaju Candida i Cryptococcus.

 

Rp. Pasta tymiankowa na opryszczkę, mokre wypryski, owrzodzenia, trudno  gojące się rany i ropnie

Olejek tymiankowy – 3 ml

Olejek sandałowy lub grejpfrutowy – 2 ml

Pasta cynkowa – 1 łyżka

Dermatol – zasypka – 1 torebka

Maść Tormentiol lub pięciornikowa – 1 łyżka

Glicerol – 3 ml

Ichtiol – maść – 1 łyżka

SP. Składniki wymieszać. Zmiany skórne smarować 3-4 razy dz.

Leczy także trądzik.

ks. Krzysztof Kluk /1739-1796/ - wybitny przyrodnik

 

Uzupełnienie

25. Oleum Gerani (olejek geraniowy, olejek geranium) jest ruchliwą, bezbarwną cieczą, łatwo ulatniająca się, o zapachu silnie cytrynkowym i ostrym, piekącym smaku. Otrzymywany jest z Pelargonium roseum Willd. z rodziny bodziszkowatych Geraniaceae (lub innych gatunków Pelargonium, np. P. aiton L., P. odoratisssimum L.)/Afryka, Azja, Poludniowa Europa/. Zawartośc olejku w zielu wynosi 0,5-5%. W olejku znajdują się: geraniol (25-26%), citronelol (27-49%), linalool,  menton,  kwas walerianowy, kwas pelargonowy, eudesmol, seskwiterpeny.

Na rynku dostępne są liczne odmiany olejku geraniowego:

-         olejek geraniowy algierski – bogaty w citronelol i geraniol, nie mający eudesmolu;

-         olejek geraniowy egipski – bogaty w citronelol geraniol i citronelyl;

-         olejek geraniowy marokański – bogaty w 10-epi-gamma-eudesmol (nawet 65%);

-         olejek geraniowy chiński bogaty w citronelol i citronelyl

 

Jest to silna substancja. Szybko przenika do krwi, zarówno przez skórę jak i z jelit. Wywiera wpływ wzmacniający, uspokajający, przeciwdepresyjny, żółciopędny, wykrztuśny, osuszający na drogi oddechowe, przeciwbólowy, rozkurczowy, rozgrzewający, przeciwzapalny, pobudzający układ immunologiczny, przeciwtrądzikowy. Hamuje procesy ropienia tkanek. Niszczy wirusy, bakterie, grzyby, roztocze, pierwotniaki. Wzmaga wydzielanie moczu, przyspiesza akcję serca i częstość oddechów. Działa silnie odwaniająco. Nasila procesy regeneracyjne. Stosować przy chorobach zakaźnych, lękach, depresji, przeziębieniu, opryszczce, łuszczycy, trądziku, zakażonych ranach, wypryskach, chorych zatokach, szumu w uszach, zaburzeniach po- i przekwitania.

Nie podawać kobietom ciężarnym i karmiącym. Nie stosować przy biegunce. Niektóre osoby wykazują uczulenie na ten olejek.

Warto stosować olejek geraniowy do dezynfekcji i odświeżania przedmiotów domowych. Zabija chorobotwórcze roztocze i bakterie. W tym celu olejek dolewać do wody z detergentem, którą zmywamy przedmioty i podłogi oraz przecieramy (gąbką) tapicerkę oraz dywany.

Olejek odstrasza pasożyty.

Dawkowanie: 3-4 krople olejku geraniowego na łyżeczkę miodu lub cukru zażywać 2-4 razy dz.

Przy obrzękach kończyn, bólach stawów, nerwobólach, mięśniobólach, bólach pourazowych (stłuczeniach) - wcierać olejek geraniowy w skórę 3 razy dz. (1 cz. olejku na 0,5-1 cz. oleju winogronowego lub oliwy).

Do płukania narządów płciowych, gardła i jamy ustnej: 4 krople olejku na szklankę ciepłej wody z dodatkiem 1 łyżki gliceryny.

Olejek jest skutecznym środkiem rozjaśniającym skórę i przeciwtrądzikowym. Zapobiega łuszczycy i wypadaniu włosów, odświeża ciało.

Leczy ugryzienia, użądlenia owadów oraz pajęczaków.

Do leczenia łupieżu zastosować płyn: olejek geraniowy - 3 ml + olej rycynowy – 15 ml + nafta kosmetyczna 150-160 ml + tran – 15 ml (lub witamina A w kroplach – 1 ml) + oliwa z oliwek – 15 ml + olejek cytrynowy lub pomarańczowy – 1 ml – wymieszać, wcierać we włosy. Po 3 godzinach umyć włosy szamponem z selenem – Selsum.

 

Rp. Pasta geraniowa na opryszczkę, ropnie, wypryski, pryszcze, ukąszenia owadów i pajęczaków

Olejek geranium – 3 ml

Pasta cynkowa – 1 łyżka

Tormentiol lub maść pięciornikowa – 1 łyżka

Maść nagietkowa – 1 łyżka

Maść allantoinowa – 1 łyżka

Azulan – 1 ml + glicerol 1 ml

SP. Składniki wymieszać. Chore miejsca smarować 3-4 razy dz.

 

Rp. Mikstura na trądzik acne

Olejek Geranium – 2 ml

Witamina A w kroplach  - 2 ml lub tran – 15 ml

Olejek lawendowy – 1 ml

Olejek kamforowy – 10 ml

Nafta kosmetyczna – 50 ml

Nalewka arnikowa – 5 ml

SP. Składniki wymieszać. Skórę przemywać 1-3 razy dz.

 

 

26. Oleum Grapefruit (Oleum Citri decumanae) otrzymywany jest z owoców grejpfruta Citrus decumana racemosa (Citrus paradisi) rośliny z rodzaju Citrus, rodziny Rutaceae (rutowate). Miejsce występowania: Antyle, Indie, Ameryka Północna (południe). Olejek jest bezbarwny (silnie oczyszczony), słomkowy, żółty lub lekko pomarańczowy. W skórce owoców występuje około 2% olejku eterycznego. W skład zabarwionego olejku wchodzą bioflawonoidy, citral, linalool, geraniol, citronelal, kadinen, limonen. Składniki olejku mają charakter fitoncydów, czyli związków o działaniu bakteriobójczym i bakteriostatycznym. Olejek eteryczny grejprutowy niszczy gronkowce, paciorkowce, Helicobacter pylori. Wykazuje silne właściwości przeciwwirusowe (zabija wirusy opryszczki i grypy), przeciwpierwotniakowe (niszczy np. lamblie i rzęsistka), przeciwroztoczowe i silne działanie przeciwgrzybicze (niszczy Candida, Cryptococcus).

Olejek grejpfrutowy zażyty doustnie wywiera wpływ przeciwdepresyjny, odprężający, wykrztuśny, żółciopędny, przeciwgnilny, odwaniający, pobudzający wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego. Wywiera wpływ rozkurczowy. Obniża stężenie cholesterolu we krwi, wzmacnia siłę skurczu serca, poprawia krążenie krwi i limfy. Oddziałuje również na skórę: hamuje wydzielanie łoju, normalizuje procesy rogowacenia, zapobiega zaburzeniom rogowacenia mieszków włosowych. Oczyszcza pory skórne, zapobiega zaskórnikom, likwiduje plamy, chroni przed cellulitis i rozstępami skóry. Wymiata wolne rodniki, hamuje procesy starzenia i degeneracji. Olejek grejpfrutowy leczy ukąszenia owadów, opryszczkę i trądzik. Pomocny w leczeniu łuszczycy  - psoriasis. 

Doustnie należy zażywać 4 krople olejku 2-3 razy dz.  na miodzie. 

Wyjątkowo korzystnie działa w chorobach układu oddechowego, trawiennego, w chorobach skóry, w stresie i depresji, w chorobach grzybiczych, przy osłabieniu, obniżonej odporności na choroby i w schorzeniach układu krążenia.

Zewnętrznie stosować po rozcieńczeniu z olejem winogronowym, wiesiołkowym, tranem lub olejem migdałowym (1:1 lub 1:2).  Można dodawać olejek do wody kąpielowej (5 kropli na pół wanny wody). Do likwidacji zaskórników zastosować płyn: olejek grejpfrutowy 1 ml + nafta kosmetyczna 30 ml + olej kamforowy 10 ml; wymieszać; skórę trądzikową i z zaskórnikami przemywać 2 razy dz.

 

 

27. Oleum Pichtae – Olejek pichtowy (Abies siberian essential oil, Oleum Pini sibiricum, Fir needle siberian oil). Otrzymywany jest z jodły syberyjskiej Abies sibirica.  Jodła białokora, pichta syberyjska,  albo inaczej jodła syberyjska - Abies sibirica (Ledeb. 1833; synonim Pinus sibirica (Ledeb.) Turcz. - należy do podgromady nagonasiennych drobnolistnych Conipherophytina, klasy iglastych Coniferopsida,  rodziny sosnowatych Pinaceae.

Inne synonimy tej rośliny to: Picea pichta (J. Forbes) Loudon, Pinus picea Pall.; Abies pichta (Lodd.) J. Forbes; ang. Siberian fir.

Jest to drzewo iglaste  dorastające do 40 m wysokości. Iglaste liście osiągają długość do 3 cm, szerokość 1,2-2 mm. Występuje w Chinach Mongolii i na Syberii. Szyszki stojące do góry, do 8 cm długości, cylibdryczne. Istnieją podgatunki i odmiany jodły syberyjskiej, np. var. semenovii (Fedtschenko) T.S. Liu 1972, sibirica ssp semenovii (Fedtsch.) Farjon 1990, A. semenovii Fedtschenko 1898, A. pichta kirghisorum Svoboda.

Jodła syberyjska dostarcza olejek eteryczny pichtowy = olejek pichtowy = Fir needle siberian oil = Fir (Siberian) Essential Oil = Abies siberian essential oil = Oleum Pini sibiricum, który jest ruchliwą cieczą o silnym balsamiczno-cytynowo-miętowym zapachu i terpentynowo-gorzkawym smaku, barwy żółtawo-zielonkawej lub bezbarwnej. W składzie chemicznym zawiera octan bornyl, alfa-pinen, beta-pinen, kamfen, cineol, mircen. Najwięcej posiada octanu bornylu i kamfenu.

Olejek pichtowy działa immunostymulująco, żółciopędnie, żółciotwórczo, przeciwzapalnie, moczopędnie, przeciwobrzękowo, przeciwświądowo, przeciwdepresyjnie, wzmacniająco ogólnie, napotnie; reguluje wypróżnienia, wzmacnia serce, rozszerza drogi oddechowe ułatwiając oddychanie. Działa mukolitycznie (upłynnia śluz) i silnie odkażająco na przewód pokarmowy, układ oddechowy i skórę. Wykazuje silny wpływ przeciwgrzybiczy, przeciwroztoczowy (zabija roztocze pasożytujące na skórze), przeciwpierwotniakowy i przeciwbakteryjny. Odświeża skórę i oddech. Po zażyciu doustnym wchłania się wciągu 20-30 minut do krwi i limfy, wywierając działanie miejscowe i ogólne. Wydalany jest wraz z moczem, z potem, łojem, żółcią i powietrzem wydychanym przez płuca. Pobudza wydzielanie kwasu solnego, soku trzustkowego i jelitowego. Działa rozkurczowo i wiatropędnie. Zwiększa krążenie mózgowe, skórne, wieńcowe i w kończynach. Działa przeciwwysiękowo.

Olejek pobudza aktywność i liczbę makrofagów i granulocytów obojętnochłonnych, jest wymiataczem wolnych rodników i nadtlenków, przez co działa przeciwnowotworowo i opóźnia procesy starzenia tkanek, w tym skóry. Zwiększa syntezę cytokin, interferonu i TNF (Tumor Necrosis Factor). Jest silnym wirustatykiem (virustatica), czyli substancją hamującą replikację i dojrzewanie wirusów. Olejek pichtowy uszkadza osłonki lipoproteinowe wirusów i strukturę rdzenia nukleinowego wirusów. Zażywany dłuższy czas poprawia samopoczucie.

Olejek pichtowy działa przeciwłuszczycowo, przeciwtrądzikowo, zapobiega wypadaniu włosów, likwiduje łupież skóry owłosionej.

Wskazania do stosowania olejku pichtowego: depresja, nerwice, stres, ropnie na skórze, czyraki, liszaje, liszajce, grzybice skóry u układowe, łojotokowe zapalenie skóry, łuszczyca, trądziki, opryszczka, owrzodzenia, reumatyzm, artretyzm, przeziębienie, nieżyty układu oddechowego, chrypka, kaszel, zapalenie zatok obocznych nosa, kamica żółciowa, kolki, zaparcia, zapalenie gruczołu krokowego, niemoc płciowa, blednica skóry, słabe krążenie w kończynach (stale zimne, blade lub sine dłonie i stopy) i w mózgowe, świąd skóry, ukąszenia owadów i pająków, użądlenia, zaburzenia trawienne, ból brzucha, skąpe miesiączkowanie, stan przedmiesiączkowy i zaburzenia emocjonalne okresu przekwitania I pokwitania, bóle głowy, obrzęki, plamy na skórze.

Nie podawać osobom uczulonym na składniki olejku, kobietom w ciąży, kobietom karmiącym (w czasie laktacji). Nie podawać dzieciom do 3 roku życia.

Doustnie /per os/: co 4-6 godziny 3 krople na cukrze lub miodzie; przy chorobach zakaźnych i przeziębieniu – co 2 godziny 3 krople na miodzie.

W chorobach skóry i do wcierań wzmacniających, przeciwreumatycznych i przeciwbólowych, odprężających – po rozcieńczeniu z olejem winogronowym, oliwką lub olejem migdałowym w proporcji 1:1 (10 ml olejku pichtowego na 10 ml wybranego oleju rozcieńczającego).

Do wcierań przeciwłuszczycowych i przeciwtrądzikowych: 10 ml olejku pichtowego na 5 ml tranu ciekłego, oleju rycynowego, olejku migdałowego lub oleju winogronowego.

Miód pichtowy – Mel Pichtae: na każdą łyżkę miodu spadziowego lub lipowego dać 3 krople olejku pichtowego, zmieszać. Zażywać co 4 godziny po 1 łyżce w razie kaszlu, chrypki, utraty głosu z przyczyn zapalnych, osłabieniu serca, w przeziębieniu i chorobach zakaźnych (np. przy grypie).

Nafta pichtowa – Naphta Pichtae: 5-10 ml olejku pichtowego zalewamy 50 ml nafty czystej (najlepiej kosmetycznej); olejek dobrze rozpuszcza się w nafcie. Nafta pichtowa usuwa zaskórniki, roztocze ze skóry (np. nużeniec, dermatophagoides), oczyszcza dokładnie pory, rozmiękcza naskórek, usuwa łój, hamuje wydzielanie gruczołów łojowych. Zapobiega powstawaniu ropni i cyst ropnych, usuwa pryszcze, leczy zapalenie mieszków włosowych i gruczołów apokrynowych. Stosowana przez dłuższy czas usuwa przebarwienia i uelastycznia skórę. Znakomita do leczenia łuszczycy i trądzików oraz do dokładnego demakijażu. Wcierana we włosy zapobiega ich wypadaniu, leczy łuszczycę skóry owłosionej i łupież. Zapobiega łamliwości i rozdwajaniu włosów, przywraca naturalny połysk i puszystość włosów.

Receptury Preparatów leczniczych i kosmetycznych z olejkiem pichtowym do samodzielnego sporządzenia dostępne są tutaj

 

 

Krosno 2002-2003

Henryk Różański

Słowa kluczowe dla tej strony: aromaterapia, aromatoterapia, olejki eteryczne, olejki aromatyczne, olejek, oleum, terpen, seskwiterpen, inhalacje, nacieranie, metabolity wtórne roślin, wydzieliny roślin, Oleum Amygdalae dulcium (olejek migdałowy), Oleum Anisi (olejek anyżowy), Oleum Auranti (Olejek pomarańczowy), Oleum Calami (olejek tatarakowy), Oleum Camphoratum (olejek kamforowy), Oleum Caryophylli (olejek goździkowy), Oleum Carvi (olejek kminkowy), Oleum Citri (olejek cytrynowy), Oleum Coriandri (olejek kolendrowy), Oleum Eucalypti (olejek eukaliptusowy), Oleum Foeniculi (olejek koperkowy), Oleum Juniperi (olejek jałowcowy), Olejki lemongrasowe (Oleum Andropogonis indicum orientale), Oleum Lavandulae (olejek lawendowy), Oleum Mayoranae (olejek majerankowy), Oleum Menthae (olejek miętowy), Oleum Foliorum Patchouli (olejek paczulowy Oleum  Patchouli), Oleum Pini et Oleum Abietis et Oleum Piceae et Oleum Cedri (olejek sosnowy i olejek jodłowy i olejek świerkowy i olejek cedrowy), Oleum Rosae (olejek różany, olejek z drzewka różanego), Oleum Salviae (olejek szałwiowy),  Oleum Santali albi (olejek sandałowy),Tea-Tree Oil (olejek herbaciany) Oleum Malaleucae, Oleum Terebinthinae (olejek terpentynowy), Oleum Thymi (olejek tymiankowy), Oleum Gerani (olejek geraniowy, olejek geranium), Oleum grapefruit, grejpfrutowy olejek, Olejek pichtowy, Oleum Pichtae, Abies siberian essential oil, Oleum Pini sibiricum, Fir needle siberian oil. 

---

 

Zapraszam również do odwiedzenia innych moich stron:

http://www.luskiewnik.strefa.pl