OLEJKI ETERYCZNE – METODY OTRZYMYWANIA I WŁAŚCIWOŚCI

TERAPEUTYCZNE

Olejki eteryczne, które są przedmiotem zainteresowania aromaterapii, to produkty
pochodzenia roślinnego zdefiniowane w Normie ISO-PN-86497 z 1988 roku.

Według tej definicji:

OLEJKI ETERYCZNE to produkty otrzymywane z surowców roślinnych – kwiaty, liście,
korzenie, ziele, drewno, kora, gałązki, nasiona, owoce) przez destylację z parą wodną lub
wodą. W przypadku olejków z owoców cytrusowych – przez wyciskanie lub
odwirowywanie skórek owoców. W przypadku olejków dziegciowych przez suchą
destylację drewna.

Tej samej normie podlegają olejki eteryczne przetworzone, ale metodami tylko fizycznymi –
destylacja, rektyfikacja, krystalizacja – bez stosowania procesów i substancji chemicznych,
szczególnie pochodnych ropy naftowej.

Przetworzone fizycznie olejki nie są stosowane w zabiegach aromateraputycznych, choć
należą do grupy naturalnych olejków eterycznych i mogą stanowić składniki produktów
określanych jako naturalne kosmetyki aromaterapeutyczne.

Olejkami eterycznymi nie są produkty roślinne pachnące otrzymywane drogą ekstrakcji –
konkrety, absoluty, rezinoidy – szczególnie jeśli stosowano rozpuszczalniki petrochemiczne.

Jednym z istotnych elementów dobierania olejków w mieszankach jest końcowy zapach i
dostosowana do przeznaczenia mieszanki trwałość.

W zależności od pochodzenia, właściwości, lotności i trwałości olejki można uszeregować od
najdelikatniejszych do najsilniejszych i najtrwalszych:

olejki cytrusowe

olejki ziołowe

olejki leśne

olejki kwiatowe

olejki korzenne

olejki drzewne

Odpowiednie mieszanie olejków z poszczególnych grup pozwala na osiągnięcie istotnego
elementu skuteczności w zabiegach a także przyjemnego zapachu, który może wpłynąć e
poważny sposób na ocenę całego zabiegu

Zawsze korzystniej jest stosować mieszaniny olejków w miejsce pojedynczego, m.in. ze
względu na synergizm działania, jak i przyjemniejszą, pełną i bogatą nutę zapachową.

Prócz w/w normy, której podlegają olejki eteryczne istnieje jeszcze jedna, wspólna dla
wszystkich substancji zapachowych pochodzenia roślinnego – Norma ISO-PN-86497 z 1998
roku – NATURALNE SUROWCE ZAPACHOWE I AROMATYCZNE.
TERMINOLOGIA. Ze wszystkich grup wymienionych w powyższej normie w aromaterapii
stosuje się wyłącznie olejki eteryczne.

Olejki eteryczne to najważniejsza i najliczniejsza grupa roślinny składników kompozycji
zapachowych.

Jak już wspomniano wcześniej, otrzymywane są z surowców roślinnych, tj. kwiaty, korzenie,
liście, ziele, drewno, kora, gałązki, nasiona, owoce, skórki owoców, żywice.

Istnieją trzy metody otrzymywania olejków:

 destylacja z wodą – hydrodestylacja, destylacja wodno-parowa lub z parą wodną (tą

metodą otrzymuje się większość olejków eterycznych stosowanych w kompozycjach
zapachowych i aromaterapii), a następnie oddzielenie olejku od wody przez
odstawienie i dekantację lub wirowanie.

 w procesie mechanicznym z naowocni owoców cytrusowych, zwanej skórką, przez

wyciskanie lub odwirowanie skórek owoców, na zimno, przed lub po wyciśnięciu
soku lub z owoców niejadalnych bez wyciskania soku. Olejek oddziela się od wody i
resztek skórek przez filtrację i wirowanie. Z pozostałości po tym procesie można
odzyskać pewną ilość olejku – gorszego gatunku – przez destylację z parą wodną lub
ekstrakcję.

 przez suchą destylację drewna – tylko olejki dziegciowe.

Współczesna technika destylacji odpowiada aktualnemu poziomowi wiedzy. Nowoczesne
urządzenia destylacyjne sterowane przez komputery dają produkty najwyższej jakości. O ile
technika idzie na przód o tyle sam mechanizm procesu destylacji nie uległ zmianie od tysięcy
lat.

Pierwszy alembik wykonany był z terakoty i pochodził z okresu około 3500 r. p.n.e.

Surowiec roślinny umieszcza się w kulistym pojemniku umieszczonym nad ogniskiem.
Zawartość zalewa się wodą i nakrywa kopułą, która jest równocześnie chłodnią powietrza
odpowiedzialną za skraplanie pary wodnej z olejkami.

Ognisko palone pod pojemnikiem doprowadzało wodę do wrzenia, a powstająca para wodna
porywała olejki z pękających pod wpływem temperatury zbiorniczków – gruczołów
olejkowych w roślinach. Ta mieszanina schładzała się i skraplała na ściankach kopuły
chłodzonej otaczającym ją powietrzem. Skropliny spływały po nich do znajdującego się na
dole kopuły wywiniętego do wewnątrz kołnierza, z którego przelewały się do rurki łączącej
kopułę z odbieralnikiem chłodzonym wodą.
W odbieralniku, w odpowiednio niskiej temperaturze, następowało oddzielenie olejku od
wody.

Podsumowując, z punktu widzenia mechanizmu destylacji olejków eterycznych wszystkie
procesy od najstarszych do tych najbardziej nowoczesnych są takie same. Różnice dotyczą
skali, poziomu techniki i automatyzacji procesów.
W nowoczesnych destylarniach zamiast podgrzewania kotła bezpośrednio ogniem stosuje się
wytwornice pary wodnej, którą ogrzewa się kocioł i jednocześnie wprowadza od dołu do
środka kotła zamiast wody, co bardzo przyspiesza proces.

Systemy destylacyjne zależą również w dużej mierze od rodzaju surowca, wydajności,
łatwości wydobywania olejku z materiału roślinnego.
Dobrym przykładem na to, iż małe destylarnie, znajdujące się najlepiej na plantacjach
ekologicznych, dają olejki o specyficznej i niepowtarzalnej jakości, bardzo cenione w
aromaterapii, jest olejek różany, którego jakość, w ogromnym stopniu, zależy od położenia
plantacji, terminu i sposobu zbierania oraz dojrzewania kwiatów, metody i konstrukcji
urządzeń do destylacji.

Dlatego większość aromaterapeutów kupuje olejek różany, neroli, rumianku rzymskiego od
jednego dostawcy, gdyż tylko to gwarantuje w pełni powtarzalną jakość.

JAKOŚĆ OLEJKÓW ETERYCZNYCH

Przy zakupie olejków eterycznych należy upewnić się, iż oferowany nam produkt jest
naturalny, gdyż wiele dostępnych w sprzedaży olejków to produkty syntetyczne bądź
identyczne z naturalnymi, których działanie jest znikome lub żadne. Drogie olejki eteryczne
często rozcieńczane są tańszymi w celu obniżenia ich ceny, co prowadzi do zmiany sposobu
działania olejków i ich skuteczności.
Należy pamiętać, iż niektórych olejków próżno jest szukać na liście zapachów leczniczych.
Konwalia, jabłko, bez czy fiołek nie pozwalają na wydobycie pachnących olejków. Dlatego
też jeśli znajdują się one w sprzedaży, mogą to być jedynie produkty syntetyczne, po które
nie należy sięgać.
Istotne są informacje na temat sposobu uprawiania roślin. Od niego bowiem zależy zawartość
składników aktywnych w olejku. Jeśli komuś zależy na wysokiej koncentracji substancji
aktywnych powinien sięgnąć po olejki z upraw kontrolowanych, gdzie nie stosuje się
pestycydów ani sztucznych nawozów.
Do firm produkujących tego typu olejki należy firma Demeter.

Podsumowując, warto jest zwrócić uwagę na cenę olejku, gdyż niesie ona za sobą informację
na temat jego jakości. Jeżeli więc drogi olejek jest wyjątkowo tani, jego jakość jest zapewne
niska.
Najwyżej cenionymi przez aromaterapeutów są olejki z roślin dziko rosnących, z plantacji
ekologicznych, najlepiej niewielkich, połączonych z tradycyjnymi destylarniami.
Właśnie takie olejki spełniają warunek pełnej naturalności i wykorzystania wszystkich cech
jakie nadaje im przyroda.

PRZECHOWYWANIE I TRWAŁOŚĆ

 Nie wszystkie olejki eteryczne mają taką samą trwałość.
 Olejki cytrusowe są zdatne do użycia przez około rok.
 Olejki kwiatowe i drzewne mogą być przechowywane, w zależności od rodzaju, przez

okres około 2 lat.

 Zapach dobrego olejku różanego będzie z biegiem lat coraz bardziej harmonijny i

pełny – dojrzewa jak dobre wino.

 Olejki eteryczne z ziół mają trwałość od roku do trzech lat, natomiast wszystkie

mieszanki zawierające oleje roślinne powinny być zużyte w ciągu 6 miesięcy.

Większość olejków jest wrażliwa na temperaturę i światło, dlatego też należy je
przechowywać bez dostępu światła, w temperaturze około 18-20 stopni. Po otwarciu należy
zużyć je możliwie szybko, gdyż zawarty w powietrzu tlen przyspiesza psucie się olejku,
dlatego buteleczka musi być niezwłocznie zamknięta. Pozostałości najlepiej jest przelać do
mniejszych pojemniczków.

DOZOWANIE

 Dozowanie olejków eterycznych zależy od ich rodzaju i zastosowania.
 By pokój pięknie pachniał wystarczy od 6 do 8 kropli olejku cytrusowego, 1 do 3

kropli olejku kwiatowego czy ziołowego.

WŁAŚCIWOŚCI TERAPEUTYCZNE
Oddziaływanie olejków eterycznych na człowieka podzielić można na dwa obszary:

1. olejki jako substancje wpływające na nastrój i stan psychiczny człowieka:

 uspokajające i łagodzące nastrój – lawendowy, geraniowy, neroli, sandałowy,

różany, cyprysowy, bergamotowy, rumiankowy i inne;

 stymulujące – bazyliowy, cynamonowy, goździkowy, rozmarynowy, sosnowy,

tymiankowy i inne;

 relaksujące – cedrowy, cytrynowy, z drzewa różanego, grejpfrutowy, ylang-

ylang;

 dodające wigoru – rozmarynowy, pieprzowy, bazyliowy, kamforowy;
 odświeżające – miętowy, limetkowy, eukaliptusowy, cytrynowy i inne.

2. olejki o dobroczynnym działaniu na skórę:

 łagodzenie stanów zapalnych i innych dolegliwości wywołanych przez

bakterie, grzyby i inne mikroorganizmy – przetłuszczanie się skóry,
łojotokowe zapalenie skóry, trądzik, przesuszenie skóry, łupież, grzybice
skóry, stóp i paznokci – z drzewa herbacianego, cytrynowy, lawendowy,
paczulowy, rozmarynowy, różany, sandałowy;

 wzmacnianie ścianek naczyń krwionośnych – żylaki, teleangiektazje – neroli,

geraniowy, rozmarynowy, różany;

 zmniejszanie objawów cellulitu, wspomaganie leczenia otyłości –

przyspieszają krążenie płynów ustrojowych, przyspieszają usuwanie toksyn –
cytrynowy, jałowcowy, geraniowy;

 hamowanie procesów starzenia się skóry – odnawianie i rozwój

komórek, wzmacnianie i uelastycznianie skóry, odżywienie tkanek, odbudowa
kolagenu i elastyny – cytrynowy, neroli, różany.