W zdaniu złożonym współrzędnie zdania składowe (tzw. zdania współrzędne) nie określają się wzajemnie. Jedno zdanie składowe nie wynika z treści drugiego i może istnieć osobno (np. Jem obiad i czytam gazetę. - Jem obiad. Czytam gazetę.).

Rodzaje zdań złożonych współrzędnie można najłatwiej określić po spójnikach, jakie łączą zdania składowe:

• Łączne - czynności współistnieją ze sobą, tzn. występują w jednakowym czasie i przestrzeni (np. Zuzia jest zdolna i uczy się dobrze.).

spójniki: "i", "a", "oraz", "ani", "ni", "jak", "też", "jakże", "także", "tudzież" lub bezspójnikowo (przecinek).

wykres: __1__....__2__

-Czytam książkę i słucham muzyki.
- Drzewa szumią, ptaki śpiewają, strumyk wartko płynie.

• Rozłączne - zdania składowe wykluczają się wzajemnie (np. Odwiedzę kolegów albo pójdę na spacer.).

spójniki: "albo", "lub", "czy", "bądź"

wykres: __1___<...._>__2__

- Zjem lody albo wypiję koktajl.
- W wolnych chwilach rozwiązuję krzyżówki lub czytam książki.

• Wynikowe - jedna czynność wynika z drugiej (np. Andrzej jest pilny, więc w szkole ma dobre oceny.).

spójniki: "więc", "zatem", "toteż", "dlatego",

wykres: __1___>...._>__2__

- Zrobiło się zimno, więc wróciliśmy do domu.
- Jesteś harcerzem, zatem bez trudu rozpalisz ognisko.

• Przeciwstawne - czynności przeciwstawiają się sobie (np. Turyści byli już zmęczeni, ale nie chcieli robić postoju.).

spójniki: "ale", "lecz", "a", "jednak", "zaś", "natomiast", "chociaż"

wykres: __1___>...._<__2__

- Magda płakała ze wzruszenia podczas projekcji filmu, natomiast Kasia wyszła z kina nieco znużona.
- Nie przyjaźnili się, ale pomagali sobie w trudnych chwilach.

• Synonimiczne - czynności wynikają jedna z drugiej (np. Ciągle dzwonią, czyli chcą to szybko załatwić.).

spójniki: "czyli", "to jest", "to znaczy"

wykres: __1__..=..__2__

O wypowiedzeniu wielokrotnie złożonym mówimy wtedy, gdy w skład wypowiedzenia wchodzą co najmniej 3 wypowiedzenia cząstkowe. Wypowiedzenia cząstkowe (składowe) mogą łączyć się współrzędnie lub nadrzędno-podrzednie.

Wypowiedzenia wielokrotnie złożone wymagają analizy. Aby ją dobrze przeprowadzić, należy:

1. wyodrębnić i ponumerować wypowiedzenia cząstkowe

Jutro przyjdę do Ciebie (1), żeby odwiedzić Twoich rodziców (2), którzy wrócili z wakacji (3).

2. sprawdzić, jakie są relacje między wypowiedzeniami cząstkowymi

Jutro przyjdę do Ciebie (1), po co?

żeby odwiedzić Twoich rodziców (2), którzy?

którzy wrócili z wakacji (3).

3. Poszukać zdania nadrzędnego (pamiętając przy tym, że zdaniem nadrzędnym pytamy, a podrzędnym udzielamy odpowiedzi)

Pytanie: Po co przyjdę do Ciebie?

Odpowiedź: żeby odwiedzić Twoich rodziców, którzy wrócili z wakacji.

Wykres wyglądałby tak:

Jutro przyjdę do Ciebie (1), żeby odwiedzić Twoich rodziców (2), którzy wrócili z wakacji (3).

1 – zdanie nadrzędne

2 – zdanie podrzędne okolicznikowe celu

3 – zdanie podrzędne przydawkowe