ZDANIA ZŁOŻONE WSPÓŁRZĘDNIE

Zdania te nie zależą jedno od drugiego, a ich treści łączą się w przestrzeni i czasie.
Zewnętrznie są połączone bezspójnikowo lub przy pomocy spójników.

Rodzaje zdań złożonych współrzędnie

Są równorzędne, nie zależą jedno od drugiego, tylko się określają.
Ich treść jest w stosunku do siebie:

PRZYKŁADY

Zdania złożone współrzędnie łączne

Bezspójnikowe:

• Rozległ się huk i ryk, huragan grzmiał jak sto armat.

• Słońce już gasło, wieczór był ciepły i cichy.

Spójnikowe (i, oraz, tudzież, a, ani, to-to, czy-czy, czyli, lecz):

• Drzewa szumią koło domu i szemrze ulewa.

• Janek zatrzymał się i obejrzał wystawę.

• Zwołana rada senatu miała obmyślić wszystko, co w czasie bezkrólewia uczynić
  wypadnie oraz oznaczyć czas sejmików i sejmu konwokacyjnego.

• Jan marzył o stanowisku dyrektora przedsiębiorstwa oraz chciał być szefem korporacji.

• Tej nocy przegrał w karty resztę swych poborów, tudzież zaciągnął dług.

• Będę miała domino błękitne, a we włosy wepnę sobie białą różę.

• Każda chwila droga, a oni obradują.

• Dziewczęta nie poruszyły się ani drgnęły.

• Cóż to za życie, cały dzień uwiązana przy maszynie, a wieczorem ani wyjdź, ani nie przespaceruj się.

• Deszcz to ustawał na chwilę, to znów zaczynał padać.

• Mój Tadeuszku, rzekł stryj, czy waszeć kąpany w gorącej wodzie, czy też kręcisz jak lis szczwany.

• Mam tam swoje ciężkie sprawy, z których nie wiem, czyli skórę całą wyniosę.

• Zwątpili, czyli się obronić jeszcze zdoła.

• Okolica jest malownicza, lecz niestety trochę malaryczna.

• Grzeczność wszystkim należy, lecz każdemu inna.

Zdania złożone współrzędnie rozłączne

Łączą się spójnikowo (albo, lub, przecie, wszakże, natomiast, tymczasem).

• Albo powiesz mi wszystko, albo ja powiem ojcu jakie to są interesa.

• Gdy ktoś się zaczyta, zawsze albo się czegoś nauczy, albo zaśnie - w każdym razie wygrywa.

• Z wysiłkiem dociekam, suszę myśl daremno, lub ja tępo pojmuję, lub ty piszesz ciemno.

• Jowiszu, masz moc, zmieniaj ludzkie ciała lub je przeszyj strzałami, lub w nieczuły kamień serca tych napastników zamień.

• Nie słychać było wesołego trzeszczenia ognia, a przecie odchodząc położyli dosyć chrustu i grubych gałęzi.

• Niby album przegląda, wszakże w jego oczach nie ma zainteresowania.

• Nie mam ochoty czytać, natomiast chętnie pójdę na spacer.

• Obiecywał sobie podróż pełną przygód, a tymczasem zapowiadał się długi i nudny pobyt w Zbarażu.

Zdania złożone współrzędnie przeciwstawne

Łączą się spójnikowo (a, lecz, aczkolwiek, zaś, natomiast, tymczasem, za to, ale, mimo, jednak, choć, atoli, lubo, wszak).

• Niby na nic nie zwraca uwagi, a widzi wszystko.

• Jeszcze jest widno, a już zapalono lampy.

• Tadeusz tępy nie był, lecz mało w naukach postąpił.

• Grzeczność wszystkim należy, lecz każdemu inna.

• Żył jeszcze, aczkolwiek był na pół przytomny.

• Aczkolwiek nie brzmi to prawdopodobnie, ale może być prawdą.

• Jedni lubią wszystkie owoce, zaś inni przedkładają jabłka.

• Pewne fakty nabierają znaczenia, zaś inne tracą.

• Dokuczają mi trochę nerwy, natomiast dawniejsze dolegliwości minęły.

• Człowiek nie może mieć żadnego wpływu na bieg planet, natomiast może zmienić florę i faunę danej miejscowości.

• Zapowiedział ładną pogodę, tymczasem padał deszcz.

• Tymczasem zastanów się, nie odpowiadaj.

• Ignaś obrócił wszystko w żart, ale bynajmniej nie żartował.

• Rzadkich, kosztownych kwiatów i roślin nie było tu nigdzie, ale też nigdzie nie rosły pokrzywy.

• Czułam jego obecność, mimo że nie podnosiłam oczu.

• Cierpi, a jednak się nie skarży.

• Choć wiedział o wszystkim, jednak słowem się nie zdradził.

• Choć byliśmy przyjaciółmi, atoli często różniliśmy się w zdaniach.

• Wyszła za bogacza, choć innego kochała.

• Żal mi ciebie, luboś godna, luboś zacna.

• Lubo modrzew polski najczęściej występuje w Górach Kielecko-Sandomierskich, trafia się wszakże i na równinach w naszym kraju.

• Kielichy opróżniały się, za to radość wzrastała, a nawet wylewała się obficie jak z popękanej beczki.

Zdanie złożone współrzędnie wynikowe

Połączone są spójnikowo (wszak, przecież, toteż, więc, tedy, przeto, a, za to).

• Jutro możesz umrzeć, wszak idziesz na wojnę.

• Niby album przegląda, wszakże o czymś innym myśli.

• Czemu nie wychodzisz, przecież już późno.

• Musisz pojechać, przecież tam czekają na ciebie.

• Zawsze wierzyliśmy w twoją wiedzę, toteż z radością przyjmiemy twój sukces.

• Musiał mieć osiemdziesiąt dwa lata, toteż był wyschły jak mumia, przysłowiowa skóra i kości.

• Ślisko było po nocnym przymrozku, więc szli powoli i ostrożnie.

• Pracowałeś sumiennie, więc zasłużyłeś na nagrodę.

• Tak uprzejmie mnie zaprosił, tedy winien mu jestem parę słów od siebie.

• Kiedy nadchodzi nieprzyjaciel i odmienia rządy, tedy lud ginie i odzierany jest ze wszystkiego.

• Księżyc wypłynął już wyżej na niebo, przeto było znacznie widniej.

• Te monety są już bardzo dobrze znane, a przeto odkrycie ich dla nauki nie ma żadnego znaczenia.

• Kielichy opróżniały się, za to radość rosła.

• Aby się tylko odwrócić, a już nie uważa.

---