początki skautingu w Polsce

Harcerstwo - polski ruch społeczno - wychowawczy dzieci i młodzieży opar­ty był częściowo na wzorach skautingu zapoczątkowanego w Wielkiej Brytanii przez generała Roberta Baden-Powella. Ideologia skautowa (scout - wywiadowca) głosiła, że skaut jest „wierny królowi, ojczyźnie, rodzi­com, pracodawcom oraz swoim podwładnym, że jest przyjacielem wszystkich ludzi, a bratem każdego skauta, bez względu na to, do jakiej klasy społecznej należy". Celem skautingu by­ło rozwijanie aktywności młodzieży poprzez kontakt z przyrodą, obozownictwo, zdobywa­nie licznych sprawności, działalność społecz­ną, współzawodnictwo, współdziałanie w ko­lektywie, rozwój cech etycznych i przestrzega­nie norm moralnych. Na ziemiach polskich eksperymenty wycho­wawcze zbliżone do skautingu prowadzone by­ły już pod koniec XIX wieku. Krakowski le­karz dr Henryk Jordan założył park, w którym spotykali się chłopcy z różnych warstw spo­łecznych. Zorganizowani byli w oddziały, no­sili mundury, odbywali wycieczki, urządzali zawody sportowe, ćwiczenia, musztry. Wiele wspólnego z angielskim skautingiem miały i inne organizacje na ziemiach polskich. Były to „Sokół", „Zarzewie" i „Eleusis". Każda z nich, chociaż w różnym stopniu propagowała podno­szenie sprawności fizycznej, doskonalenie etyczne, przygotowanie wojskowe, współdzia­łanie członków organizacji. Pierwsza drużyna skautowa w Polsce powsta­ła w Warszawie w 1910 roku. Jednak za oficjal­ny początek polskiego skautingu uważa się kurs zorganizowany przez Andrzeja Małkowskiego i Jerzego Grodyńskiego 20.III.1911 r. w Brzuchowicach pod Lwowem. W dwa miesiące później powstały we Lwowie 4 drużyny harcerskie. W tym samym roku ukazała się książka A.Małkowskiego „Skauting jako system wychowania". Pod koniec 1911 roku zaczął ukazywać się dwutygodnik „Skaut". Założycielem i redaktorem naczelnym czasopisma był A.Małkowski. Wkrótce wydana została książka Eugeniusza Piaseckiego i Mieczysława Schreibera pt. „Harce młodzieży polskiej". Wprowadziła ona rodzime nazewnictwo: harcerz, harcerstwo, harcmistrz, zastęp, zastępowy. W 1913 roku w ponad 70 miastach Galicji działało prawic 140 drużyn skautowych sku­piających blisko 7 tyś. młodych ludzi. Idee angielskiego skautingu umiejętnie dostosowane do sytuacji politycznej panującej na ziemiach polskich spowodowały, że młodzież garnęła się do organizacji. Przyciągała ją nie tylko przy­goda na wędrówkach i obozach, ale perspekty­wa walki o Polskę i wizja ,,Niepodległości", zaczęły konstytuować się naczelne władze harcerskie. Pierwszym Naczelnym Skautem był dr Kazimierz Wyrzykowski. W 1916 roku orga­nizacje skautowe działające w dawnym zaborze rosyjskim połączyły się i utworzyły Związek Harcerstwa Polskiego. Po raz pierwszy w historii ruchu harcerskiego została oficjalnie sformułowana nazwa organizacji. która przetrwała dziesiątki lat. Przewodniczącym ZHP został ks. Jan Mauersberg. W Wielkopolsce nadal funkcjonowała nazwa skaut. Ruch ten na ziemiach zaboru pruskiego rozwijał się okresowo półlegalnie, okresowo nielegalnie i był tępiony przez zaborcę. Szcze­gólną cechą skautingu wielkopolskiego było szerzenie patriotyzmu, podtrzymywanie ducha polskości, praca samokształceniowa z zakresu historii i literatury polskiej, a także ćwiczenia, musztra, terenoznawstwo, nauka sygnalizacji, marsze i gry polowe. Skauci Wielkopolscy organizowali obchody patriotyczno-rocznicowe z okazji rocznicy powstań narodowych (np. w 1913 roku w Bazarze z okazji 50 rocznicy powstania styczniowego), wykorzystywali uro­czystości religijne np. procesje Bożego Ciała do manifestowania polskości. W czasie procesji wystąpili ze sztandarem śpiewając pieśni patriotyczne, między innymi „Rotę". Spowodo­wało to, że 15 maja 1918 roku niemieckie władze rozwiązały polską organizację skautową w zaborze pruskim. Skauci Wielkopolscy zaznaczyli swój udział w Powstaniu Wielkopolskim. Od początku w walkach brała udział Poznańska Kompania Skautowa. W wielu miastach np. w Kościanie powstawały tzw. rezerwy skautowe. Na zjeź­dzie drużynowych z Wielkopolski 29.III.1919 roku uchwalono zmianę nazwy Głównej Kwa­tery Skautowej na Naczelnictwo Harcerskich Drużyn Wielkopolskich. Zjednoczenie organizacji skautowych działa­jących dotąd w różnych zaborach w ramach różnych organizmów państwowych, nie przebiegało łatwo. Pierwsze próby podjęto już w 1918 roku. Zapadła wówczas uchwała o po­łączeniu, dzielnicowych organizacji w jeden ogólnopolski Związek Harcerstwa Polskiego, z ujednoliconym programem, formami działania i naczelną władzą tj. Naczelną Radą Harcerską. Trudny proces zjednoczeniowy zakończył dopiero I Walny Zjazd ZHP, który obradował od 30.XII.1920 r. do 2.1.1921 roku. Przewodniczącym ZHP został działacz Chrześcijańskiej Demokracji gen. Józef Haller, a protektorat nad organizacją przyjął Naczelnik Państwa — Józef Piłsudski. Oficjalnie harcerstwo było apolityczne. Har­cerzom funkcyjnym nie wolno było należeć do żadnych partii politycznych. Jednak w całym okresie międzywojennym oblicze ideowe związku kształtowali działacze władz central­nych, którzy przeważnie podporządkowywali się aktualnej polityce rządu i byli przynajmniej lojalni wobec władzy. Dla pracy zastępów i drużyn tocząca się walka polityczna na „szcze­blu" nie miała większego znaczenia i na ogół szeregowi harcerze nie byli w niej nawet zorien­towani. Podstawowe cele i zadania harcerstwa sformu­łowane zostały w statucie „Prawie i przyrze­czeniu harcerskim" oraz, w hymnie ,,Wszystko co nasze". Harcerze przyrzekali: ,, ... całym ży­ciem pełnić służbę Bogu i Ojczyźnie, nieść pomoc bliźnim, być posłusznym „Prawu har­cerskiemu". Inne punkty „Prawa i przyrzecze­nia harcerskiego" podkreślały rycerskie postę­powanie harcerzy, umiejętność podporządko­wania się, posłuszeństwo, karność, oszczędność, gotowość do ofiar i poświęceń, absty­nencję, radość życia, umiłowanie przyrody i chęć jej poznania. Cele i idee harcerskie znalazły odbicie rów­nież w hymnie młodzieży harcerskiej„Wszystko co nasze" (Ignacego Kozielewskiego i Olgi Małkowskiej). Przewodnią myślą hymnu jest miłość do Oj­czyzny, gotowość do walki w obronie Jej nie­podległości, służenie Jej w zależności od potrzeb w walce i codziennym trudzie. Podkreślone też są cechy charakteru, walka ze sła­bością, wierność ideałom oraz tężyzna fizyczna, znaczenie organizacji i rola harcerzy