Katarzyna Maciejewska; Zarządzanie i Inżynieria Produkcji, rok 1
ASERTYWNOŚĆ
Z asertywnością spotykamy się często, nawet o tym nie wiedząc. To styl zachowania, dzięki któremu jesteśmy fair wobec siebie i innych. Dlatego nie powinno to być zachowanie nieświadome, ale celowe. Dzięki niemu, bowiem możemy uniknąć wielu sytuacji, niekorzystnych lub nieprzyjemnych. Jest to specyficzna umiejętność zachowania się w określonych sytuacjach, otwarte wyrażanie własnego zdania, myśli, uczuć, pragnień bez jakiegokolwiek odczuwania dyskomfortu. To umiejętność, która pomaga człowiekowi zbudować pewność siebie. W sytuacjach konfliktowych, umiejętności asertywne, pozwalają osiągnąć kompromis, bez poświęcenia własnej godności, ale także rezygnacji z uznanych wartości. Opiera się na założeniu, że każdy człowiek ma swoje prawa i trzeba je szanować. Każdy z nas jest inny i nie wolno zmuszać partnera do zmiany poglądów czy celów tylko, dlatego, że nam się one nie podobają.
Ludzie asertywni potrafią powiedzieć „ nie”, bez jakichkolwiek wyrzutów sumienia czy lęku, który spowodowany jest tym, ze cos mogłoby się komuś nie spodobać. Potrafią domagać się swoich lub czyichś praw lub też występować w ich obronie. Asertywność buduje w człowieku siłę, dzięki której nie będzie się bał odmówić, lub tez jak wcześniej wspomniałam wyrazić własnego zdania w jakiejś kwestii. Można ją otwarcie skontrastować z uległością, ale także z agresywnością. Zachowując się asertywnie, respektujemy prawa zarówno swoje, jak i innych. Zachowując się agresywnie respektujemy prawa własne, lekceważąc cudze. Nie obchodzą nas inni ludzie, zdarza się tez tak, że dominujemy nad innymi upokarzając ich. Dlaczego bywamy agresywni? Między innymi, boimy się, że nie dostaniemy tego, o co się staramy, brak wiary w siebie powoduje, że pragniemy wyładować na kimś złość. Natomiast, gdy jesteśmy ulegli, lekceważymy swoje prawa a respektujemy innych. Interesy innych osób stawiamy ponad własne, często rezygnujemy z własnych przekonań, celów. Prowadzimy do utraty własnej wartości, zachęcamy innych do dominacji, przez co jesteśmy wykorzystywani. Stajemy się ulegli, dlatego, ze boimy się utraty aprobaty ze strony innych, odrzucenia, krytyki. Tacy tez ludzie są przeciwieństwem ludzi asertywnych. Najczęstszym powodem braku asertywności są trudności z odmawianiem. Asertywna odmowa cechuje się stanowczością, bezpośredniością i uczciwością. Trzeba twardo powiedzieć nie, oraz określić, czego nie mamy zamiaru robić, oczywiście należy krótko i prawdziwie to uzasadnić. Bardzo często jesteśmy poddawani ocenie. Gdy jest to ocena negatywna, czujemy się fatalnie, reagujemy ulegle, często agresywnie, zamykamy się w sobie, przeczymy faktom, zaczynamy się usprawiedliwiać, a w rezultacie, czego „uciekamy”. Krytyka nas dotyka i rani, ale bywa też tak, że krytyczne uwagi niosą cenne informacje. Odcinając się od krytyki i ocen odcinamy się od możliwości dowiedzenia się, co przeszkadza innym w naszym zachowaniu. Oceny bywają zazwyczaj krytyczne, ale są też oczywiście oceny o charakterze komplementów. Jedne oceny możemy uznać za zasłużone, inne uważać za niezasłużone i nieuzasadnione. By nauczyć się asertywnego przyjmowania ocen odwołajmy się do praw, które wg Herberta Fenterheima są prawami każdego człowieka:
Prawo do robienia tego, co chcemy –dopóki nasza działalność nie rani kogoś innego
Prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie, nawet, jeśli rani to kogoś innego, dopóki nasze intencje nie są agresywne, lecz asertywne
Prawo do przestawienia innym swoich próśb, dopóki uznajesz, ze druga osoba ma prawo odmówić
Istnieją takie sytuacje miedzy ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Jednakże zawsze mamy prawo do przedyskutowania i wyjaśnienia problemu z druga osoba
Mamy prawo z korzystania z praw. Jeśli z nich nie korzystamy to godzimy się na odebranie ich sobie.
Te pięć stwierdzeń stanowi podstawę trenowania umiejętności asertywnych. Zdarza się, że ludzie obawiają się ujawnić swoja opinie, przewidują, że zaistniała rozbieżność doprowadzi do starcia, konfliktu, rozstania czy katastrofy.
Asertywność wykazuje trzy właściwości, tj.: dobrze pojęty interes własny, uczciwe postepowanie, konieczność mówienia, co się myśli, w takie sposób, by nikogo nie urazić. Nie jest to nic innego, jak wyrażanie własnego zdania, tak naprawdę nie stanie się nic strasznego, gdy ujawni się rozbieżność zdań. Nie jest narzucone, ze trzeba uzgadniać wspólną opinię, Jesteśmy rożni, a bogactwo naszych przeżyć doznań i poglądów wzbogaca świat. Wymiana opinii pozwala nam spojrzeć na świat oczyma innych ludzi, może nasze widzenie wzbogacić. Osoba asertywna ma jasno określony cel i potrafi kontrolować własne emocje, nie poddaje się łatwo manipulacjom i naciskom emocjonalnym innych osób. Skąd jednak bierze się brak asertywności? Zespół przyczyn tego zjawiska nosi ogólną nazwę katastrofizmu. Jest to właśnie powstrzymywanie wszelkich działań po to, by nie ponieść klęski. Asertywność jest hamowana zarówno wtedy, gdy nie mówimy, o co nam chodzi, jak i wtedy, gdy jesteśmy nieśmiali. Postawa asertywna towarzyszy ludziom, którzy mają adekwatny do rzeczywistości obraz własnej osoby. Stawiają sobie realistyczne cele, dzięki czemu w pełni wykorzystują swoje możliwości, a jednocześnie nie podejmują zbyt trudnych zadań, co ich chroni przed rozczarowaniem i krytyką otoczenia.
W pracy bardzo ceni się osoby asertywne. Postrzegane są one, jako pewne siebie istoty, znające swoją wartość i cel. Dlaczego jeszcze warto być asertywnym? Zmniejsza to ryzyko konfliktów miedzy pracownikiem a przełożonym, negocjacje i rozmowy handlowe zajmą mniej czasu, jak również osiąga się satysfakcjonujące porozumienie. Asertywna postawa pomaga uniknąć stresu.
Zdarza nam się ze mamy problemy z odmawianiem, gdyż boimy się narazić na gniew ludzi. Oto kilka procedur asertywnej odmowy: mówmy twardo nie, odnośnie tego, czego nie zrobimy oraz krótko uzasadnijmy, dlaczego tego właśnie nie zrobimy, można również wykorzystać technikę „zdartej płyty”, czyli kilkakrotnie powtarzać to samo lub, czy jest to konieczne należy ujawnić emocje, gdy namawianie trwa. Należy jasno i otwarcie wyrażać własne przekonania. Starać się nie kłamać. Gdy jesteśmy atakowani- brońmy się, nie pozwalajmy na naruszanie godności osobistej. Asertywność nie jest cecha wrodzona, ale możemy się jej nauczyć. Jest niezbędnym elementem poczucia własnej wartości. Tylko dzięki asertywnemu zachowaniu w sytuacji konfliktowej możemy poczuc, że wyszliśmy z twarzą i bez niepotrzebnych emocji. W ciągu życia stykamy się z ludźmi mającymi rozmaite przekonania i poglądy, w tym całkowicie odmienne od naszych. Ze strachu przez brakiem akceptacji, odrzuceniem, czy po prostu ze strachu przed wyrażeniem własnego zdania milczymy. W ten sposób przestajemy być sobą, odmawiamy sobie prawa do swobodnego wyrażania myśli. Godne i pełne życie wymaga byśmy nie tracili części swojego ja i umieli sobie radzić w różnych sytuacjach, ale tez wyrażać swoje myśli i opinie. Bez asertywnego zaistnienia nie osiągniemy naszych zamierzeń, zachęcamy innych do dominacji i wykorzystywania naszej osoby.
Paulo Coelho powiedział kiedyś, „Bowiem czasami mówiąc „TAK” innym, można powiedzieć „NIE” samemu sobie.” Jest to cytat trafiony w dziesiątkę, dlatego, ze często pod wpływem innych ludzi, z obawy przed ocena czy choćby z tego powodu, ze nie chcemy odstawać od innych i się wyróżniać wtapiamy się w tłum, zgadzamy się z innymi często posiadając własne odmienne zdanie na dany temat. Jest to niepoprawne zachowanie, z tego względu, ze będziemy w konflikcie z samym sobą. Będziemy robić cos, co według własnych poglądów zrobilibyśmy inaczej. Dlatego tez tak ważne jest bycie asertywnym, pozwala ono człowiekowi żyć w zgodzie z sobą, ale także pozwoli wybić się często z otoczenia, które źle odbiera lub analizuje dana sytuacje. Warto być asertywnym, dzięki temu możemy osiągnąć wiele. Owocem tego jest wzrost zadowolenia z siebie i lepsza, jakość życia. Podsumowując wszystkie zawarte wcześniej informacje, asertywność jest to stanowczość, która nie rani. Tego stylu zachowania możemy użyć w każdej, mniej lub bardziej poważnej sytuacji konfliktowej. Asertywność to najlepsza droga do sukcesu w komunikacji międzyludzkiej.