Rozdział I: Istota turystyki kwalifikowanej.

1. Pojęcie turystyki

W literaturze można spotkać wiele definicji pojęcia „turysta”. Pochodzenie i przekształcenia słów „turystyka” i „turysta” ma bardzo długą historie.

Do końca XVII wieku ludzie podróżujący dla zaspokajania potrzeb poznania świata i przyjemności nazywano wędrowcami. Uważa się, że słowo „turystyka” wzięło swą nazwę od słowa „grand tour”, którym to określano pod koniec XVII wieku podróże młodych anglików do Francji, Niemiec i Włoch głównie w celach poznawczych i rozrywkowych. Natomiast mieszkańcy Francji mówili na nich „turyści”. Fakt ten wskazuje pochodzenie słowa „Turystyka” od łacińskiego słowa „tornus”, oznaczającego ruch obrotowy, odnoszący się do zmian miejsca pobytu. Natomiast w języku Francuskim słowo „tour” oznacza okrężną wędrówkę, podróż, wyścig z powrotem do miejsca, z którego się wyruszyło¹.

Słowo „turystyka” do języka polskiego wprowadził Xawery Łukaszewski w wydanym w 1847 roku „Słowniku podręcznych wyrazów obcych i rzadkich w języku polskim używanych”.²

Z biegiem lat zaczęto akceptować pojęcie „turystyka”, które to zostało opracowane przez szwajcarskich ekonomistów W. Hunzikera i K. Krapfa. Opisali oni opisali „turystykę” jako: całokształt stosunków i zjawisk związanych z podróżą i pobytem w jakiejś miejscowości osób przyjezdnych, jeśli pobyt nie wynika z motywu osiedlenia się i przez to nie wiąże się z jakąkolwiek działalnością zarobkową.³ Z definiowano również słowo „turysta”, które oznaczało osobę udającą się poza miejsce swego stałego zamieszkania w celach poznawczych, wypoczynkowych, zdrowotnych, rodzinnych, sportowych, kulturalnych, rozrywkowych lub religijnych, lecz nie w celach zarobkowych.

Natomiast pierwszą oficjalną definicje „turysty zagranicznego” przyjęła w 1937 roku Rada Ligi Narodów, a brzmiała ona tak: „Dla uzyskania większej porównywalności statystyk turystyki międzynarodowej, określenie „turysta” powinno w zasadzie być rozumiane jako oznaczające każdą osobę podróżującą przez czas trwający 24 godziny, lub więcej, w kraju nie będącym krajem jej stałego zamieszkania.”⁴ Według tej definicji za turystów uważano osoby, które podróżują w celach zdrowotnych, rodzinnych lub dla przyjemności. Ludzie wyjeżdżający jako reprezentanci w sprawach naukowych, administracyjnych, dyplomatycznych, sportowych, handlowych. Uczestników rejsów morskich nawet jeśli ich czas pobytu nie przekraczałby 24 godzin. Jednakże za „turystów” nie uważano: przebywających w celach bezpośrednio zarobkowych, mających na celu zamieszkanie na stałe w danym kraju, przebywających w strefie przygranicznej i tam zatrudnionych, jadących tranzytem bez zatrzymania się, studentów i młodzieży przebywające w pensjonatach i szkołach.⁵

Z kolei Światowa Organizacja Turystyki (WTO) przy ONZ współczesną „turystykę” definiuje tak: „Turystyka obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem”.⁶

Jednakże każda z nauk będzie definiować turystykę na swój sposób. Turystyka dla ekonomii na pewno będzie jedną z ważnych dziedzin gospodarki. Pedagog widział będzie w turystyce funkcje wychowawcze. Psychologia uzna turystykę za wspaniała metodę zaspakajania potrzeb. Znawcy kultury fizycznej powiedzą o turystyce, że pomaga w kształtowaniu sprawności i wydolności fizycznej. Dlatego też bardzo trudno jest zdefiniować pojęcie turystyki, ponieważ każdy będzie ją definiował uwzględniając potrzeby swojego zawodu.

Turystykę możemy podzielić ze względu na jej formę lub rodzaj.

Tabela 1

Podział turystyki ze względu na formę

Cecha podziału turystyki	Forma turystyki
Liczba uczestników	Turystyka indywidualna Turystyka zbiorowa
Wiek uczestników	Turystyka młodzieżowa Turystyka seniorów
Czas pobytu	Turystyka krótkoterminowa Turystyka Długoterminowa
Pora roku	Turystyka letnia, zimowa Turystyka w szczycie sezony i pozasezonowa
Rodzaj zakwaterowania	Turystyka hotelowa Turystyka parahotelowa
Środek transportu	Turystyka środkami lokomocji Turystyka piesza
Oddziaływanie na bilans płatniczy	Turystyka zagraniczna przyjazdowa Turystyka zagraniczna wyjazdowa
Rodzaj finansowania	Turystyka socjalna, kredytowana Turystyka finansowana przedpłatami
Zakres oddziaływania urzędowego	Turystyka swobodna Turystyka reglamentowana
Aspekt socjologiczny	Turystyka luksusowa, ekskluzywna Turystyka tradycyjna Turystyka młodzieżowa Turystyka seniorów Turystyka socjalna
Sposób zorganizowania podróży	Turystyka indywidualna Turystyka ryczałtowa
Pochodzenie turysty	Turystyka krajowa lub regionalna Turystyka przyjazdowa Turystyka wyjazdowa

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: W.W. Gaworecki Turystyka. Wydanie VI zmienione. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2010, s. 21

Tabela 2

Podział turystyki ze względu na rodzaj

Rodzaj turystyki	Forma turystyki
Turystyka wypoczynkowa	Wypoczynek w pobliżu miejsca zamieszkania Wypoczynek w uzdrowiskach
Turystyka kulturowa	Turystyka poznawcza Turystyka alternatywna Turystyka pielgrzymkowa
Turystyka towarzyska	Turystyka rodzinna Turystyka klubowa
Turystyka sportowa	Turystyka związana z aktywnym lub pasywnym sportem
Turystyka związana z gospodarką	Podróże w interesach Uczestnictwo w kongresach Uczestnictwo w targach i wystawach Turystyka motywacyjna
Turystyka związana z polityką	Turystyka dyplomatów i uczestników konferencji Turystyka związana z uroczystościami politycznymi

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: W.W. Gaworecki Turystyka. Wydanie VI zmienione. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2010, s. 20

2. Definicja, cele i istota turystyki kwalifikowanej.

Kwintesencją współczesnej turystyki jest turystyka kwalifikowana. Dlatego też można powiedzieć, że jest ona matka turystyki, a ludzie uprawiający ją nazywamy prawdziwymi turystami.⁷

Turystyka kwalifikowana lub też turystyka aktywna uchodzi za jedną z najważniejszych i najbardziej dostępnych form aktywnego spędzania wolnego czasu. W myśl uchwały IX i X Zjazdu Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK) jest najważniejszą dziedziną w działalności Towarzystwa.⁸

Dożąć do ustalenia jednej nazwy dla standardowych rodzajów turystyki, takich jak: piesza nizinna, piesza górska, narciarska oraz rozwijających się turystyki kolarskiej, kajakowej, motorowej oraz żeglarskiej w latach 1951-1953 pojawiło się pojęcie turystyki kwalifikowanej.⁹

W naszym kraju zapoczątkowanie działalności w ramach turystyki kwalifikowanej związane jest z rozpoczęciem działalności w 1873 r. pierwszej organizacji turystycznej pod nazwa Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.¹⁰

Od roku 1951 określenie turystyka kwalifikowana była poddawana ciągłemu doskonaleniu. Jednakże badając różne definicje turystyki kwalifikowanej możemy określić pięć wspólnych cech:

1. Turystyka kwalifikowana jest najwyższą formą specjalizacji w wybranej dyscyplinie turystycznej. Wiele osób uprawia turystykę pieszą, kajakową czy narciarską, aczkolwiek tylko nieliczni ze znawstwem.

2. Turysta kwalifikowany powinien zdobyć i utrzymać możliwie najwyższą dla wieku i stanu zdrowia sprawność i wydolność fizyczną oraz odporność na zmiany warunków pogodowych i wszelkie niewygody.

3. Turystyka kwalifikowana łączy się z koniecznością opanowania umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, jak również z ze zdobyciem specjalnych uprawnień formalnych: karty pływackiej, karty rowerowej, uprawnień żeglarskich itp.

4. Turystę kwalifikowanego powinna wyróżniać wszechstronna wiedza o środowisku w którym wędruje lub mieszka. Powinien także samodzielnie zdobywać wiedze krajoznawczą, racjonalnie dopierać tempo i odległość marszu, jazdy, pływania, orientować i poruszać się w terenie.

5. W turystyce kwalifikowanej występować może element współzawodnictwa indywidualnego lub drużynowego.¹¹

Podsumowując powyższe cechy, turystyka kwalifikowana jest najwyższą formą specjalizacji turystycznej w wybranej dyscyplinie. Jej uprawianie wymaga specjalnego przygotowania psychofizycznego, zahartowania na trudy, umiejętności zachowania się w terenie i obiektach turystycznych, w niektórych przypadkach umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, głównie lokomocyjnym. Turystyka kwalifikowana najbardziej zbliża człowieka do przyrody i tym samym najskuteczniej regeneruje jego siły psychofizyczne. To najdoskonalsza forma świadomie celowo uprawianej turystyki.¹²

W literaturze można znaleźć jesz wiele innych definicji turystyki kwalifikowanej. Paweł Różycki definiuje turystykę kwalifikowaną jako formę turystyki wymagającą szczególnego przygotowania, umiejętności zastosowania specjalistycznego sprzętu i wykorzystania doświadczenia.¹³

Natomiast Władysław Gaworecki formułuje definicje turystyki kwalifikowanej następująco: „turystyka kwalifikowana jest czasową, dobrowolną, wymagającą przygotowania kondycyjnego i zawodowo – turystycznego, częstą zmianą w przestrzeni, połączoną ze zmianą codziennego trybu życia, zaspokojeniem potrzeb ruchu i wysiłku fizycznego, osobistego kontaktu z innym środowiskiem społecznym, przyrodniczym i kulturowym oraz potrzeb informacyjno poznawczych.”¹⁴

Jednakże w najkrótszy sposób turystykę kwalifikowaną możemy zdefiniować jako formę turystyki, w której potrzebujemy specjalistycznej wiedzy, specjalistycznego sprzętu oraz specjalistycznych umiejętności.

Turystyka kwalifikowana stanowi także elementy wychowania: fizycznego (powoduje zmiany cielesno - fizyczne i psychomotoryczne), zdrowotnego (uczy człowieka dbania o zdrowie fizyczne i psychiczne), politechnicznego (umiejętność prawidłowego używania sprzętu turystycznego), estetycznego (wrażliwość na piękno przyrody i dzieł ludzkich), moralnego (umiejętność podporządkowania własnego postępowania dobru zbiorowemu), resocjalizującego (zapobiega negatywnym wpływom wychowawczym).¹⁵

Dużą rolę w popularyzacji turystyki kwalifikowanej w Polsce odgrywają takie instytucje jak: PTTK, Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych (PTSM), Ludowe Zespoły Sportowe (LZS), Polski Związek Motorowy (PZMot), Polski Związek Kajakowy (PZKaj), Polski Związek Żeglarski (PZŻ), Polski Związek Alpinizmu (PZA), Polski Związek Kolarski (PZKol), Polski Związek Narciarski (PZN), Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej (TKKF), Polska Federacja Campingu i Caravaningu (PFCC), Szkolne Koła Krajoznawczo – Turystyczne, Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP). Poza tymi organizacjami turystykę kwalifikowaną upowszechnia szkolnictwo. Podczas wycieczek szkolnych niejednokrotnie uczniowie są zapoznawani z wieloma formami turystyki kwalifikowanej. Według programu nauczania uczeń w liceum ogólnokształcącym powinien spędzić na wycieczkach programowych około 200 godzin i 24 dni.¹⁶

Doskonałym bodźcem do uprawiania turystyki kwalifikowanej jest wprowadzony przez PTTK wielostopniowy system odznak turystycznych. Sposób ich zdobywania ustalają regulaminy opracowane przez poszczególne komisje Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego (ZG PTTK). Odznaki są widocznym sprawdzianem doświadczenia i umiejętności turysty, a także wspaniałym motywatorem do uprawiania określonej dziedziny turystyki. Pierwsze odznaki można zdobyć w dość prosty sposób co ma na celu zachęcić do podjęcia dalszych wysiłków. W większości stosowany jest pięciostopniowy system odznak, trzy małe (brązowa, srebrna, złota) oraz dwie duże (srebrna i złota). Oprócz wyżej wymienionych odznak istnieje jeszcze jeden stopień wstępny, zwany popularnym. Dla każdego wieku turysty tj. młodzież, dorośli, osoby starsze opracowany i dostosowany jest system przyznawania odznak.¹⁷

Znakomitymi formami popularyzacji turystyki kwalifikowanej są także imprezy turystyczne. Promują nowe tereny turystyczne, przyłączają do turystyki środowiska młodzieżowe, studentów, harcerzy, wojskowych oraz dają możliwość początkującym uczestnictwo w trudniejszych eskapadach. Imprezy turystyki kwalifikowanej dzielimy ze względu na zasięg terytorialny, wyróżnić możemy:

1. Centralne – organizowane lub zlecane przez instancje szczebla centralnego,

2. Ogólnokrajowe – organizowane przez instancje wojewódzkie dla turystów z całego kraju,

3. Wojewódzkie – organizowane przez instancje szczebla wojewódzkiego dla uczestników z jednego lub kilku województw,

4. Lokalne – dla uczestników z terenu macierzystego oddziału, organizowane przez podstawowe ogniwa organizacji zajmującej się turystyką.

W aktywności turystycznej imprezami nazywamy zloty, spływy, rajdy, złazy, rejsy, zawody turystyczne, biwaki, obozy stałe i wędrowne. Każda impreza turystyczna powinna mieć ustalony regulamin uczestnictwa indywidualnego i zespołowego, określony program oraz sprecyzowany cel i warunki uczestnictwa.¹⁸

3. Przykładowe formy turystyki kwalifikowanej.

Turystyka piesza nizinna jest najpopularniejszą dyscypliną turystyki kwalifikowanej. Uprawiać tę formę turystyki może każdy bez względu na wiek i płeć, w dowolnym terenie i o każdej porze roku. Mogą być to być kilkunastominutowe spacery, aż do wielodniowych wędrówek. Uprawiana w najprostszej odmianie tj. spacerów i przechadzek nie wymaga specjalnego sprzętu czy znajomości technik turystycznych. Nizinna turystyka piesza należy do najtańszych i najbezpieczniejszych form turystyki wędrownej. Niezmiennie uprawiana jest z zamiarem poznania kraju; polepszenia zdrowia, sprawności oraz wydolności fizycznej; opanowania podstawowych technik turystycznych. Podczas pieszych podróży wędrowca porusza się po wyznaczonych szlakach turystycznych. Poruszanie się nieoznakowanymi drogami wymaga od piechura dobrej znajomości i orientacji w terenie, a także posiadania map. Obszarem aktywności turystycznej turysty pieszego może być teren zurbanizowany, jak również teren prawie naturalny. Aby w pełni tego słowa znaczeniu uprawiać turystykę pieszą nizinną w sposób kwalifikowany turysta powinien posiadać podstawowy sprzęt turystyczny taki jak: ubiór oraz obuwie dostosowane do terenu, plecak lub sakwę, noclegowy i obozowy sprzęt turystyczny (śpiwór, materac, namiot, sprzęt kuchenny). ¹⁹ Kwalifikacje turysty pieszego doskonale wyraża system odznak PTTK. Dzieci do 10 roku życia mogą zdobyć odznakę o nazwie „Siedmiomilowe buty”, w dwóch stopniach: „Srebrne buty” oraz „Złote buty”. Po ukończeniu 10 lat przyznawane są Odznaki Turystyki Pieszej (OTP) w sześciostopniowej skali oraz pięciu kategoriach. Popularna OTP (bez stopnia), mała OTP (stopień brązowy, srebrny, złoty), duża OTP (stopień srebrny i złoty), „Za Wytrwałość w Turystyce Pieszej” (odznaka specjalna, jednostopniowa), OTP „Dla Najwytrwalszych”.²⁰

Kolejną bardzo popularną formą turystyki kwalifikowanej jest turystyka piesza górska, która zapewnia uprawiającym wszechstronny ruch w warunkach korzystnego biologicznego środowiska naturalnego. Podobnie jak turystykę pieszą nizinną możemy uprawiać ją przez cały rok. Różnorodność terenu, stanowi o specyfice tej formy turystyki kwalifikowanej. Turystyka piesza górska jest efektywną formą aktywności fizycznej. Odpręża psychicznie, przyspiesza regeneracje sił fizycznych i przeciwdziała procesom starzenia się. Maszerowanie pod górę w rozważnym tempie doskonale rozwija układ mięśniowy oraz krążeniowy; wzmacnia więzadła, stawy, ścięgna; uodparnia na choroby i przemęczenie. Turysta górski porusza się głównie po wyznaczonych szlakach turystycznych, które to najczęściej znakowane są kolorami:

• - czerwonym - szlaki główne,

• - niebieskim i zielonym - dłuższe szlaki łącznikowe,

• - czarnym - krótsze szlaki łącznikowe

Podstawowym wyposażeniem turysty piechura powinien być plecak, najlepiej ze stelażem podczas długich wycieczek lub chlebak na wycieczki krótsze. W plecaku powinien znaleźć się: namiot (jeśli chcemy spędzić noc poza schroniskiem), materac, śpiwór, zapasowa bielizna, ręcznik, latarka, przybory do szycia, naczynia do jedzenia, manierka lub termos. Ubiór powinien być ciepły ale przewiewny, obuwie nieprzemakalne oraz odporne na marsz w terenie skalnym, powinien też mieć ubranie chroniące przed deszczem i chłodem. Poza tym każdy turysty górski powinien posiadać mapę, przewodnik i kompas.²¹ Uprawiając górską turystkę pieszą możemy zdobyć Górską Odznakę Turystyczną (GOT) w czterech kategoriach: popularna jednostopniowa; mała brązowa, srebrna, złota; duża brązowa, srebrna, złota; „Za wytrwałość” mała i duża.²²

Turystyka kolarska następna z form turystyki kwalifikowanej. Uprawiana wiosną, jesienią i latem. Najczęściej w postaci krótkich wycieczek po najbliższej okolicy ale niekiedy mogą sięgać nawet kilku dni. Oprócz wycieczek kolarskich dużą popularnością cieszą się także rajdy, zloty oraz wędrowne obozy kolarskie. Pod czas wycieczek czy rajdów nie należy nadwyrężać tempa jazdy oraz maksymalizować długości dziennych etapów. Trasa powinna być przystosowana do umiejętności i sprawności turystów. Zaleca się aby każdy uczestnikami rajdu były osoby powyżej 12 roku życia i posiadały karty rowerowe. Szybkość jazdy rowerem musi być odpowiednia do warunków pogodowych i terenowych, wieku, płci, zaawansowania kolarzy oraz posiadanego sprzętu kolarskiego. Głównie turyści kolarze poruszają się po drogach publicznych, aczkolwiek niekiedy trasy prowadzą przez drogi polne i ścieżki leśne. Organizując wycieczkę na trasie terenowej musimy pamiętać, że przy złej pogodzie niektóre drogi polne lub leśne mogą być nieprzejezdne i musimy mieć opracowany drugi wariant trasą po drogach utwardzonych. Atutem roweru jako środka lokomocji w turystyce jest uniwersalność zastosowania zarówno na co dzień, jak i w turystyce. W znaczący sposób rower upraszcza przewóz sprzętu turystycznego, nie jest skomplikowany w obsłudze oraz nie wymaga fachowych napraw, da się go w prosty sposób przewieźć. Rower powinien być zachowany w pełnej sprawności. Należy sprawdzać stan hamulców oraz ogumienia, czyścić, oliwić. W czasie dłuższych wypraw turysta kolarz powinien zabrać: dętkę zapasową lub przybory do klejenia dętek, kilka nakrętek lub śrub różnej wielkości, komplet kluczy, ogniwa zapasowe do spinania zerwanego łańcucha.²³ W turystyce kolarskiej możemy zdobyć Kolarską Oznakę Turystyczną (KOT) po ukończeniu siedmiu lat. Odznaka ma 7 stopni: Mały Brązowy, Mały Srebrny, Mały Złoty, Duży Brązowy, Duży Srebrny, Duży Złoty, „Za Wytrwałość”.²⁴

Kajak jest jednym z najprostszych środków lokomocji po zbiornikach wodnych i ciekach. Mogą być to jeziora, rzeki oraz kanały. W Polsce kajakarstwo i turystyka kajakowa zaczęła rozwijać się w latach dwudziestych XX w., natomiast na świecie w końcu XIX w.. Ze względu na swoją budowę kajak umożliwia w bardzo łatwy sposób przewożenie niezbędnego sprzętu potrzebnego turyście oraz umożliwia poruszanie się po niezbyt głębokich i wąskich ciekach wodnych. Dwuosobowy kajak pozwala turystą pływać przez długi czas, ze względu na fakt, że w każdej chwili jeden może przerwać pracę i odpoczywać. Pływając kajakiem możemy praktycznie dotrzeć do każdego zakątka szlakiem wodnym, możliwe jest to dzięki temu, że w każdej chwili można przenieść kajak na niewielką odległość i ominąć przeszkody. Każdy turysta kajakarz powinien przejść szkolenie z wiosłowania, zwrotów, cofania kajaka, pływania w szyku, utrzymywania stałego tempa, zmiany miejsc w kajaku stojącym na wodzie, wchodzenia i wychodzenia z kajaka, udzielania pomocy z kajaka tonącemu, holowania kajaka po wywrotce, ponownego stawiania do na wodzie oraz znać przepisy ruchu po drogach wodnych. Samodzielni uczestnicy wędrówek kajakowych powinni mieć ukończone 14 lat lub podróżować z osobą dorosła oraz posiadać kartę pływacką. W Polsce mamy dwa rodzaje klasyfikacji szlaków turystycznych. Literą „A” oznaczone są szlaki dostępne dla początkujących, o wodach spokojnych, płynących leniwie bez zaburzeń nurtu, dzielą się na 3 stopnie trudności:

• A₁ – bardzo łatwa trasa, o wodzie stojącej lub płynącej powoli z prędkością do 4 km/h,

• A₂ – łatwa trasa, o szybkości nurtu 4 – 7 km/h, możliwość płynięcia pod prąd

• A₃ – niespecjalnie trudna trasa o wodzie płynącej spokojnie, bez zawirowań, z szybkością ponad 7 km/h, bez możliwości płynięcia pod prąd.

Natomiast literą „B” znakowane są szlaki na wodach dzikich, o dużym nurcie z licznymi przeszkodami. Szybkość nurtu przekracza 6 km/h. W korycie cieku występują bystrza, głazy, cofki, wiry i fale. Wyodrębnia się 6 stopni trudności od B₁ do B₆. Dobry kajak winien być przede wszystkim wygodny, pojemny, szybki, zwrotny, lekki, niewywrotny i niezatapialny, a ponadto cechować się płytkim zanurzeniem. Musi posiadać oparcie, ster, olinowanie steru, cumę i sprzęt ratowniczy.²⁵ W turystyce kajakowej mamy zdecydowanie bardziej rozbudowany system odznak turystycznych. Po ukończeniu 10 lat można starać się o zdobycie pierwszej Turystycznej Odznaki Kajakowej (TOK). Odznaka ma 8 stopni: Popularny, Brązowy, Srebrny, Złoty, Duży Złoty, Za Wytrwałość, Za Wytrwałość Platynowa, Za Wytrwałość Diamentowa. Następną odznaką, o którą może się ubiegać turysta kajakarz jest Górska Odznaka Kajakowa PTTK (GOK). Ubiegać się o GOK ma prawo turysta, który posiada już minimum TOK stopnia Brązowego. GOK posiada trzy stopnie: Brązowy, Srebrny, Złoty.²⁶ Oprócz odznak PTTK możemy także zdobyć Odznaki Turysty Polskiego Związku Kajakowego (OT PZKaj). Posiada ona następujące stopnie:

• Stopień V – młodzieżowy

• Stopień IV – brązowy

• Stopień III – srebrny

• Stopień II – złoty

• Stopień I – złoty na wiośle

• Stopień związkowy – diamentowy stopnia III

• Stopień związkowy – diamentowy stopnia II

• Stopień związkowy – diamentowy stopnia I²⁷

Turystyka żeglarską możemy uprawiać na wodach śródlądowych lub otwartych akwenach wodnych. Przed rozpoczęciem udziału w turystyce żeglarskiej, każdy z uczestników powinien przejść uprzednio szkolenie w zakresie wiedzy żeglarskiej i wodnej oraz zapoznać się z trybem zdobywania stopni żeglarskich, które to uzyskać możemy na kursach, w ośrodkach szkolenia PTTK, ZHP, Ligi Obrony Kraju (LOK), Polskiego Związku Żeglarskiego (PZŻ). Osoby nie posiadające podstawowych uprawnień żeglarskich mogą brać udział w rejsach jako członkowie załogi, jednakże nie mają prawa sterowania jachtem, powinni za to posiadać kartę pływacką lub pływać w kapoku. Jest wyjątek od tej reguły, turyści żeglarze mogą pływać bez specjalnych uprawnień gdy wielkość żagla nie przekracza 7 m², są to tak zwane łodzie „Mak” . Dla ułatwienia żeglugi zostały wprowadzone specjalne znaki żeglugowe. Wyróżniamy znaki nakazu, zakazu, ograniczające i wskazujące. Pływać możemy pojedynczo lub w zespole łodzi. Wskazane są łodzie nieduże, pojemne oraz stateczne. Najczęściej są czteroosobowe lub pięcioosobowe o powierzchni żagla 12 – 25 m². Przed wypłynięciem w rejs należy sprawdzić stan techniczny łodzi, usunąć przecieki kadłuba, sprawdzić stan olinowania oraz stan żagli. Ubiór turysty żeglarza powinien być lekki i funkcjonalny. Ważne jest aby zawsze miał ze sobą sztormiak, w razie niepogody oraz nosił obuwie z gumową podeszwą, która uchroni go przed poślizgnięciem. Jak w uprzednio wymienionych formach turystyki kwalifikowanej turysta żeglarz, również może zdobyć odznaki turystyczne w tym wypadku jest to Żeglarska Odznaka Turystyczna (ŻOT).²⁸ Ustanowione jest 6 stopni: popularna, brązowa, srebrna, złota, duża srebrna, duża złota. Do podanych odznak możemy także uzyskać wyróżnienie „Za wytrwałość”, które nadaje Komisja Turystyki Żeglarskiej Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego (KTŻ ZG PTTK). Odznaczenie to uwidocznione jest na odznace szmaragdem.²⁹

Turystyka narciarska najbardziej znana forma zimowej aktywności ruchowej. Godne polecenia jest zarówno narciarstwo rekreacyjno – zjazdowe jak i narciarstwo biegowe. Wędrowanie na nartach ma duże znaczenie dla organizmu, wpływa na wszechstronny rozwój organizmu. Turystykę narciarską można uprawiać w różnych formach mogą to być otwarte przejścia czyli wycieczki z miejscowości lub schroniska do innej miejscowości, przejścia zamknięte tj. gdzie punktem docelowym jest punkt wyjścia, turystyka wiązana polegająca na wykorzystaniu kolejek i wyciągów dla wyjazdu w górskie partie skąd zaczyna się wędrówka i zjazd do dolin, wysokogórska turystyka narciarska łącząca się ze wspinaczką. Opanowanie techniki jazdy na nartach, tak naprawdę pozwala nam zostać turystą narciarzem. Turystykę narciarską uprawiać możemy praktycznie wszędzie gdzie występuje odpowiednio gruba i trwała pokrywa śnieżna. Najlepiej wędrować po szlakach narciarskich PTTK, które często pokrywają się z turystycznymi szlakami pieszymi. Wyznaczane są także specjalne szlaki turystyki narciarskiej, na obszarach gdzie rozwija się turystyka narciarska, a nie ma oznakowanych szlaków pieszych. Turyści narciarze do uprawiania turystyki narciarskiej mogą wykorzystaj praktycznie każdy rodzaj nart, aczkolwiek najlepsze są narty biegowe. Jedyny warunek to niezawodność sprzętu.³⁰ Turyści narciarze zdobywać mogą aż 6 rodzajów narciarskich odznak turystycznych PTTK, są to: Dziecięca Odznaka Narciarska (DON), Narciarska Odznaka Młodzieżowa (NOM), Górska Odznaka Narciarska (GON), Nizinna Odznaka Narciarska (NON), Odznakę Narciarską „Za Wytrwałość”, Wysokogórską Odznakę Narciarską (WON).³¹

Oprócz wyżej wymienionych form turystyki kwalifikowanej możemy wyróżnić nowe, rozwijające się formy turystyki kwalifikowanej takie jak:

• Rafting – pontonowy spływ górskimi rwącymi rzekami.

• Hydrospeed – pływanie na desce ze specjalnymi uchwytami po rwącej rzece, płynąc głową w dół.

• Canyoning – jest to przedzieranie się przez rzeki, kaniony za pomocą spuszczania się na linach, przebijać się szalejącą kipiel czy skacząc do wąskich wypełnionych wodą zagłębień.

• Quad – zmagania z dziką przyrodą czworo kołowym pojazdem pokonując wszelkiego rodzaju bezdroża, przeszkody terenowe, bagna, brody, rzeki, strome podjazdy i zjazdy.

• Speleologia – zwiedzanie i penetrowanie jaskiń nieudostępnionych, ani niezaadaptowanych dla turystyki masowej. Często z wykorzystaniem sprzętu wspinaczkowego.

• Wspinaczka – uznawana do niedawna za bardzo niebezpieczną formę turystyki, jednak z postępem techniki i udoskonalenia sprzętu jest powszechnie dostępna. Amatorzy wspinaczki mogą ćwiczyć na specjalnych ściankach wspinaczkowych przed wspinaniem się w rejonach skałkowych czy górskich. Doskonale wyrabia zmysł równowagi, ogólną sprawność i siłe.

• Trekking - forma turystyki uprawiana w trudnych warunkach terenowych i klimatycznych. Wyróżnić można kilka form trekkingu: klasyczny czyli górski, pustynny, tropikalny, lodowcowy, polarny, rzeczny, na bagnach i na wulkanach.³²

Literatura

1. Łobożewicz T.: Turystyka kwalifikowana. Wydawnictwo PTTK „KRAJ”. Warszawa 1983.

2. Gaworecki W.W.: Turystyka. Wydanie VI zmienione. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2010.

3. Łobożewicz T., Bieńczyk G.: Podstawy turystyki. Wyższa Szkoła Ekonomiczna Warszawa 2001.

4. Rut J.: Turystyka aktywna w Euroregionie Karpackim. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego. Rzeszów 2002.

5. Różycki P.: Zarys wiedzy o turystyce. Proksenia. Kraków 2006.

Internet:

1. http://www.pttk.pl/

2. http://www.pzkaj.pl/

---

1. T. Łobożewicz, G. Bieńczyk: Podstawy turystyki. Warszawa 2001, s.9↩

2. Tamże, s. 10↩

3. Tamże, s. 10↩

4. W.W. Gaworecki: Turystyka. Warszawa 2010, s.13↩

5. Tamże, s. 13↩

6. Tamże, s.18↩

7. W.W. Gaworecki: Turystyka. Warszawa 2010, s.27↩

8. T. Łobożewicz: Turystyka kwalifikowana. Warszawa 1983, s.7↩

9. T. Łobożewicz, G. Bieńczyk: Podstawy Turystyki. Warszawa 2001, s.147↩

10. Tamże, s.147↩

11. Tamże, s.148↩

12. J. Rut, Turystyka aktywna w Euroregionie Karpackim. Rzeszów 2002, s.30↩

13. P. Różycki, Zarys wiedzy o turystyce. Kraków 2006, s.18↩

14. W.W. Gaworecki: Turystyka. Warszawa 2010, s.28↩

15. Tamże, s. 29↩

16. T. Łobożewicz, G. Bieńczyk: Podstawy Turystyki. Warszawa 2001, s.153↩

17. Tamże, s.156↩

18. T. Łobożewicz: Turystyka kwalifikowana. Warszawa 1983, s.39↩

19. Tamże, s.42-49↩

20. http://www.pttk.pl↩

21. T. Łobożewicz: Turystyka kwalifikowana. Warszawa 1983, s.51-59↩

22. http://www.pttk.pl↩

23. T. Łobożewicz: Turystyka kwalifikowana. Warszawa 1983, s.60-67↩

24. http://www.pttk.pl↩

25. T. Łobożewicz: Turystyka kwalifikowana. Warszawa 1983, s.69-75↩

26. http://www.pttk.pl/↩

27. http://www.pzkaj.pl/↩

28. T. Łobożewicz: Turystyka kwalifikowana. Warszawa 1983, s.80-87.↩

29. http://www.pttk.pl/↩

30. T. Łobożewicz: Turystyka kwalifikowana. Warszawa 1983, s.87-92.↩

31. http://www.pttk.pl/↩

32. P. Różycki: Zarys wiedzy o turystyce. Kraków 2006, s.18↩