Błażejczyk Gabriela

Ciechanów

Turystyka jako forma aktywności fizycznej. Walory poznawcze i wychowawcze naszego kraju.

Turystyka jest zaliczana do form aktywności ludzkiej, które wywierają szczególne znaczenie dla rozwoju osobowości, dba o przygotowanie człowieka do pełnienia różnych ról społecznych, zadań, funkcji, dla samokształcenia. Rola turystyki jako źródła samokształceniowej inspiracji polega głównie na skłonieniu uczestników różnego typu wycieczek zagranicznych i krajowych, aby traktowali podróż jako zmysłowe poznanie i ciekawą intelektualną przygodę, również jako okazję do konfrontacji książkowych wyobrażeń z rzeczywistością. Ważnym walorem turystycznego poznania, które jest podstawą samokształcenia, jest bezpośredni kontakt osobisty uczestnika z danymi obiektami przyrody, cywilizacji i kultury. Dzięki tak rozumianej postaci turystycznego poznania stała się czynnikiem, który bardzo sprzyja samokształceniu, obejmującemu wiele aspektów tj. problematykę doskonalenia zawodowego, kultury moralnej, zdrowotnej, społecznej, obyczajowej, techniki, estetyki, nauki.

Przedstawię teraz wszystkie regiony naszego ojczystego kraju. Cechują się one pięknymi krajobrazami, niezastąpionymi walorami turystycznymi.

REGIONY TURYSTYCZNE POLSKI

W Polsce możemy wyodrębnić następujące regiony turystyczne:

Tab.1. regiony Polski.

WYBRZEŻE - POBRZEŻE SZCZECIŃSKIE - POBRZEŻE SŁOWIŃSKIE - POBRZEŻE GDAŃSKIE

POJEZIERZE MAZURSKIE - POJEZIERZE BRODNICKIE - POJEZIERZE IŁAWSKIE - POJEZIERZE OLSZTYŃSKIE - POJEZIERZE MRĄGOWSKIE - KRAINA WIELKICH JEZIOR - POJEZIERZE EŁECKIE - POJEZIERZE SUWALSKIE

POJEZIERZE WIELKOPOLSKIE - POJEZIERZE LUBULSKIE -POJEZIERZE MIĘDZYCHODZKO SIERAKOWSKIE -POJEZIERZE LESZCZYŃSKIE -POZNAŃ I OKOLICE -POJEZIERZE GNIEŹNIEŃSKIE -POJEZIERZE WROCŁAWSKO - GOSTYNIŃSKIE

Tab. 2. Regiony Polski.

WYŻYNA MAŁOPOLSKA -JURA KRAKOWSKO CZĘSTOCHOWSKA - GÓRY ŚWIĘTOKRZYSKIE - ZAGŁĘBIE STAROPOLSKIE

SUDETY - GÓRY IZERSKIE - KOTLINA JELENIOGÓRSKA I KARKONOSZE - GÓRY KAMIENNE I WAŁBRZYSKIE - GÓRY SOWIE -ZIEMIA KŁODZKA - GÓRY OPAWSKIE

Tab.3. RegionyPolski.

KARPATY -BESKID ŚLĄSKI - BESKID ŻYWIECKI, MAŁY I MAKOWSKI - PODHALE, ORAWA, SPISZ I PIENINY - TATRY -GORCE I BESKID WYSPOWY - BESKID SĄDECKI - BESKID NISKI - BIESZCZADY - PODGÓRZE KARPACKIE

POZOSTAŁE REJONY TURYSTYCZNE -WARSZAWA I OKOLICE - ŁÓDŹ I OKOLICE - OTOCZENIE AGLOMELACJI GÓRNOŚLĄSKIEJ - WROCŁAW I OKOLICE -LUBLIN I OKOLICE - POJEZIERZE ŁĘCZYŃSKO - WŁODAWSKIE -ROZTOCZE - INNE REJONY TURYSTYCZNE

W poszczególnych regionach można wydzielić mniejsze jednostki - rejony, które charakteryzują się specyficznymi dla nich walorami wypoczynkowymi i poznawczymi oraz krajoznawczymi. Polskę cechuje to, że możemy w niej spotkać zarówno morze, góry jak i jeziora. Jest to przepiękne „królestwo” naszego kraju. Uczestnicy wycieczek mają okazję obejrzeć wiele różnych cenionych obiektów przyrody, ( fauny, flory, krajobrazów), cywilizacji i kultury, które stanowią przedmiot ich osobistych zainteresowań, potrzeb poznawczych, zamiłowań, rekreacji i estetyki. Dzięki zaspokojeniu potrzeb poznawczych, zdrowotnych, rekreacyjnych i ludycznych, odgrywa ona tak znaczną rolę w procesie samokształcenia, która znana jest jako proces uczenia się określonych wzorów przeżywania, zachowania społecznego i myślenia. Procesy te sprzyjają rozwojowi osobowości. Turystyczne uczestnictwo, które jest dobrze zorganizowane i kierowane zapewnia dorosłym i młodzieży możliwość uzyskania poznawczego doświadczenia, które związane jest z oglądaniem i zwiedzaniem turystycznych obiektów. Takie doświadczenie odgrywa dużą rolę w procesie samokształcenia, dlatego, że pomaga w pogłębianiu wiedzy o kraju, środowiskach ludzkich kulturach oraz sprzyja tworzeniu systemów kryteriów, ocen światopoglądowych. Dzięki tym warunkom, samokształcenie, które jest uprawiane w związku z uczestnictwem w turystycznych wycieczkach jest bardzo skuteczne, angażujące wyobrażenie, myślenie i emocje, aktywne. Olbrzymie znaczenie samokształceniowe mają artystyczne i estetyczne przeżycia, które uzyskiwane są podczas uczestnictwa - przy okazji wycieczek - w pokazach sportowych, oglądania osobistości przyrodniczych, spektakli teatralnych. Estetyczne doświadczenie wychowuje uczestników wycieczek, jak również umożliwia im pełniejsze ich zrozumienie, a także odkrywanie ich artystycznych wartości; które reprezentowane są dla narodowej kultury kraju. Opierając się o wyniki własnych i cudzych badań stwierdzić można, że turystyka w procesie samokształcenia pełni następujące funkcje:

• rozwija potrzebę studiowania opisów danych statystycznych, przewodników, opracowań, i materiałów naukowych, umożliwiających głębsze poznanie zwiedzanych krajów jak również zrozumienie ich specyfiki kultury,

• ukazuje piękno świata, doznania estetyczne, które związane są z pięknem krajobrazów, zabytków architektury, ludzi,

• pozwala na porównanie własnego kraju z innymi. Budzi potrzebę doskonalenia życia społecznego, kultury i gospodarki we własnym kraju,

• przedstawia tereny aktywności ludzkiej, gdzie ujawnia się geniusz ludzki (wytwory naukowej i technicznej cywilizacji)

• wzbogaca poczucie sensu życia, poprzez ukazanie organu i bogactwa oraz złożoności świata przyrody, kultury kraju, społeczeństwa,

• Wychowuje, rozbudza potrzebę penetrowania, poznawania i badania świata, oraz intelektualnego w nim działania,

• umożliwia nam dostarczenie spostrzeżeń, wyobrażeń, wrażeń oraz pojęć o otaczającym świecie, na podstawie, których kształtuje się sprawdzalny obraz przyrodniczej, ludzkiej i kulturowej rzeczywistości.

Turystyczne samokształcenie dokonywane jest wg. Orłowicza podczas rozwiązywania złożonych i trudnych problemów, które są związane z udziałem w wycieczkach. Im częściej ludzka jednostka uczestniczy w różnorodnych wycieczkach; im lepiej rozwiązuje problemy, które związane są ze zwiedzaniem rzeczywistości, im więcej zdobywa doświadczenia praktycznego, tym bardziej intensywnie przebiegają procesy samokształcenia.

Orłowicz poprzez swoje refleksyjne, wieloletnie i bogate doświadczenie dowodzi istnienia zależności pomiędzy rodzajem i ilością problemów, w których rozwiązaniu uczestniczy dana jednostka, a wiedzą o zasadach, metodach oraz istocie zwiedzania rzeczywistości.

Turystyka jest wspaniałą formą aktywności ludzkiej, która zaspokaja poza miejscem zamieszkania i pracy zarówno potrzeby poznawczo - informacyjne, jak również potrzeby rozwoju odnowy sił fizycznych i psychicznych. W tym przypadku to turystyka kwalifikowana jest kwintesencja turystyki. Uważa się ją za matkę turystyki, a uprawiających turystykę kwalifikowaną określa się „prawdziwymi turystami”.

Jednym z podstawowych pojęć stosowanych w geografii turystycznej są walory turystyczne. Składają się one na specyficzne cechy i elementy środowiska naturalnego oraz przejawy działalności człowieka, które są przedmiotem zainteresowań turystów. W literaturze przedmiotu systematyka walorów turystycznych jest szeroko opracowana. Wydziela ona następujące grupy walorów:

• walory wypoczynkowe,

• walory krajoznawcze,

• walory specjalistyczne.

Dobrym przykładem ukazania walorów turystycznych w kraju będzie obóz wędrowny. Aby taka forma wycieczki była udana i aby przyniosła zadowolenie i korzyści jego uczestnikom, trzeba przed tego rodzaju wędrówką postawić pewne cele oraz wytyczne działania. Głównym celem obozu jest zapewnienie jego uczestnikom przy jednoczesnej kontynuacji dydaktyczno - wychowawczej działalności. Do celów poznawczych zalicza się tu szerokie poznawanie kraju, jego gospodarki, kultury, historii jak również przyrody a także zapoznania z jego perspektywami rozwoju i osiągnięciami. Powiązane jest ono z wychowawczymi celami, które zgodne są z zasadą UCZĄC - WYCHOWUJEMY. Oprócz rozwoju zamiłowań i zainteresowań młodzieży ważne jest wdrażanie jej do kulturalnego i racjonalnego spędzania czasu wolnego, a co jest z tym ściśle powiązane - wyrobienie kulturowych nawyków, odpowiedniego współdziałania z kadrą obozu i jego współuczestnikami oraz środowiskiem, dobrego kształtowania wśród młodzieży dobrych cech społecznego życia, wzmocnienie i urozmaicenie woli i zalet charakteru np. intrapersonalne postawy jakimi są : przyjaźń, uczynność, bezinteresowność, uprzejmość, życzliwość, niesienie pomocy innym, zdobywanie wzajemnego szacunku i zaufania, solidarność, kształtowanie silnej woli i charakteru, również samodzielnego i racjonalnego myślenia. Te bardzo ważne cele dydaktyczno - wychowawcze, które są przeniesione na nowy, bardzo atrakcyjny grunt, jakim jest piesza wędrówka w nowym gronie na pięknym krajobrazowo terenie, podczas gdy zdać trzeba egzamin życiowy przed samym sobą i współtowarzyszami - doskonale kształtują dobrą, patriotyczną postawę młodzieży.

Rzeczywistą funkcją turystyki jest ukształtowanie człowieka - turysty poprzez uprawianie turystyki. Jakie dokonują się zmiany w turystyce?, co znaczy uprawiać turystykę? Odpowiedzi na te pytania nie są proste, gdyż badania przemian, jakie zachodzą w człowieku są bardzo trudne do przeprowadzenia. Stąd mimo powszechnego przekonania, że turystyka wychowuje, nie jest łatwo podbudować owo przekonanie konkretnymi wynikami badań empirycznych.

Znaczną rolę w procesie turystycznym odgrywa przewodnik. To on jako pierwszy wprowadza turystów w nieznany dla nich nowy kraj (region, miasto), i zapoznaje ich z jego stanem dzisiejszym i przeszłością. Treści, jakie są podane w przewodniku kształtują postrzeganie danego kraju przez turystów.

Przed przystąpieniem do organizowania imprezy turystycznej trzeba zapoznać się z walorami turystycznymi terenu w tym głównie krajoznawczymi. Jest to niezbędny czynnik zarówno do skonstruowania atrakcyjnego programu jak również optymalnego wykorzystania na danym terenie obecności celu, przekazania uczestnikom wycieczki pełnej wiedzy na temat zwiedzanych obiektów. O pięknie terenu decydują walory turystyczne a w szczególności, sieć wodna, ukształtowanie powierzchni, roślinność, co stanowi malowniczość krajobrazu. Charakterystyczną cechą Polski jest duża różnorodność przepięknych krajobrazów, od ciekawie rzeźbionych przez naturę morskich wybrzeży, wyżyny, równiny, pojezierza i w końcu górskie pasma z najpiękniejsza grupą gór - Tatrami. Każdy region posiada własne osobliwości przyrodnicze, jakimi są: bogata i zróżnicowana roślinność, głazy narzutowe, gołoborza, wąwozy, groty, jaskinie itp..

Turystyczną trasą zwie się drogi lotnicze, wodne, kolejowe, kołowe, po których odbywa się turystyczny ruch pomiędzy miejscami zamieszkania turysty a docelowymi miejscowościami i regionami turystycznymi.

Szlak turystyczny to szlak, który określa się różnorodnością wycieczkowych tras, wytycznością i opracowana dla potrzeb turystyki krajoznawczej. Szlaki prowadzone są przez najbardziej wartościowe krajoznawczo tereny. Głównym celem tych szlaków jest zapewnienie w pełni wykorzystania czasu przeznaczonego na wędrówkę.

Turystykę jak i jej walory można zaliczyć do bardzo znaczących wartości. Wg. Szewczyka, wartość jest celem działań człowieka, celem, do którego dążymy. Zaś cele, które są godne realizacji i apelujące do nas o ich urzeczywistnienie noszą nazwę wartościami moralnymi. Czym więc jest moralność? Jest to obszar działań i postaw ludzkich oraz ich przekonań, które są nastawione na urzeczywistnienie moralnych wartości. Związana jest ona z oceną przekonań ludzkich, postaw jak również świadomych zamiarów podejmowanych przez odniesienie do uznanych wartości, które są godne urzeczywistnienia. Rozumiana w ten sposób moralność i wartości moralne rządzą:

• relacjami między jednostką i przyrodą,

• całokształtem relacji między Ty i ja,

• stosunkiem jednostki do niej samej,

• relacjami między jednostką, przyrodą a społeczeństwem.

(…) zasadniczo istnieje nauka naturalistyczna o wartościach ludzkich, kontrast wzajemny, który wyklucza między sobą „ to, co jest” a „to, co powinno być”, jest on w pewnej mierze błędny, można zbadać wartości najwyższe czy też cele ludzkich istot, podobnie jak badamy wartości mrówek, koni lub dębów (…). Możemy dojść, do jakich wartości dążą i tęsknią ludzie, jak chcą je zdobyć, jak je tracą i kiedy się doskonalą(…).

Turystyka jest wspaniałą dziedziną, niepowtarzalną wartością, spełniającą rolę wychowawczą poprzez ogromny swój wpływ na ludzi, ich odczucia, wrażenia itp., oraz poznaje ich z obyczajami, zwyczajami, kulturą, tradycją itp., kraju. Jest powodem rozbudzenia w człowieku patriotyzmu, chęci poznawania, chęci odkrywania, chęci podziwu otaczającego nas piękna. Uwrażliwia nas na potrzebę przyrody, jest przewodnikiem po naturze, zachęca nas do obrony jej praw, zachęca do dbania o jej piękno. Powoduje obudzenie się w nas człowieczeństwa.

Poznaliśmy już kraj, który dookoła nas swoje łany zbożem falujące roztacza, jak w ramy obrazu oprawiane w ciemno smugi borów i lasów, śniejących hen daleko na widnokręgu!

Pośród tych pól malowanych zbożem rozmaitem, wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem, a wszystko przepasane jakby wstęgą - miedzą zieloną, na niej z rzadka ciche grusze siedzą, rozciągają się łąki, prześliczne, rozbawione kwieciem, jakby różnobarwny kobierzec, gładko, równo rozesłany (…).

Przez łąki zielone struga wije się, jak jaka wstęga cudowna, mieniąca się kolorami nieba błękitnego, białymi plamami jasnych pogodnych chmur malowana!

Wszystko to dookoła to kraj nasz ojczysty, to Polska nasz ukochana - to jakby dom nasz rodzinny, w którym myśmy się wszyscy porodzili, w którym leżą kości dziadów naszych. To nasz ojczyzna!(…).

LITERATURA

1. Turos L., „Turystyka a samokształcenie”; Wyższa Szkoła Rolniczo - Pedagogiczna w Siedlcach, Siedlce 1984 r.

2. Turos L., „ Mieczysław Orłowicz - nauczyciel turystyki i krajoznawstwa”, Warszawa 1999r.

3. Merski J., „Turystyka kwalifikowana”, Warszawa 2002r.

4. Denek K. (red.), „ Poznawcze i wychowawcze aspekty krajoznawstwa i turystyki w szkole”, Instytut kształcenia nauczycieli w Warszawie, Kalisz 1988r.

5. Przecławski K., „Turystyka a świat współczesny”, rozdz. IV, Warszawa 1994r.

6. Adamczyk M., Dudkiewicz W. (red.), Wszechnica Świętokrzyska w Kielcach, „Turystyka jako źródło przemian społecznych”. Materiały z konferencji naukowej z 1.05.1999r. Wilno, Kielce, 1999r.

7. Szewczyk K., „Wychować człowieka mądrego”, Zarys etyki nauczycielskiej, Warszawa 1999 r.

8. Maslow A. H., „ W stronę psychologii istnienia”, Warszawa 1986 r.

9. Radliński T., „Krajoznawstwo”, Podręcznik dla klasy I szkół średnich i miejskich, Poznań 1919r.

1

---