Zagadnienia do opracowania

1. Rachunkowość finansowa a rachunkowość zarządcza

Rachunkowość zarządcza (określana jest również jako rachunkowość menedżerska) - stanowi część rachunkowości (obok rachunkowości finansowej i podatkowej), która służy wprost potrzebom wewnętrznym zarządzania przedsiębiorstwem, dostarczając danych niezbędnych do podejmowania decyzji bieżących i rozwojowych oraz informacji, które pozwalają na podejmowanie decyzji strategicznych, taktycznych, operacyjnych, planistycznych i kontrolnych poprzez wyspecjalizowane techniki i procedury, jak np.: budżetowanie, wzorce, odpowiednio dobrane modele rachunku kosztów i przychodów, analizę zachowania się kosztów oraz informowanie o dokonaniach.

CELE:

• wyjaśnienia wątpliwości, np.: co do sposobu działania,

• dokonanie wyboru tych problemów, na których przedsiębiorstwo powinno skupić swoją uwagę,

• rozwiązanie problemu, tj. dokonanie wyboru najlepszego z możliwych sposobów wykonania zadania,

• kontroli zarówno przebiegu poszczególnych procesów, jak i realizacji planów i budżetu.

Funkcje rachunkowości zarządczej:

• funkcja planistyczna, polega na dostarczeniu informacji zmniejszających stopień ryzyka przy dokonywaniu wyboru; rachunkowość zarządcza dostarcza dane, potrzebne do podejmowania decyzji w procesie zarządzania jednostką, pomaga zbudować wzorce kosztów stanowiące podstawę oceny podjętych działań.

• funkcja kontrolna, wykazuje różnicę pomiędzy wielkościami planowanymi a rzeczywiście osiągniętymi; identyfikuje odchylenia pod kątem miejsc ich powstania, przyczyn i osób odpowiedzialnych.

• funkcja organizacyjna, rachunkowość zarządcza znajduje swój wyraz w strukturze, która definiuje podporządkowanie, odpowiedzialność i specjalizację; zakreśla granicę pomiędzy ośrodkami odpowiedzialności, wskazuje zadania i kompetencje decyzyjne kierowników ośrodków.

• funkcja komunikacyjna, zapewnia należyty system komunikacji poprzez odpowiednie formy i metody przepływu informacji (sprawozdania, raporty, polecania, instrukcje).

Rachunkowość finansowa jest systemem ewidencji gospodarczej, odzwierciedlającym w formie pieniężnej zjawiska i procesy gospodarcze, zachodzące w danej jednostce. Dzięki zapisom księgowym, można przedstawić sytuację majątkowo-finansową i wynik finansowy.

• Funkcja informacyjna – dostarcza danych o wynikach finansowych i sytuacji finansowej, oraz danych do podejmowania decyzji gospodarczych przez zarząd. Jest to nadrzędna funkcja rachunkowości^[1].

• Funkcja dowodowa – polega na odzwierciedleniu zaszłości gospodarczych w pisemnych dowodach, archiwizowaniu dokumentów, dokonywaniu zapisów księgowych na ich podstawie.

• Funkcja rozliczeniowo-obrachunkowa – polega na ścisłym określeniu rozliczeń z otoczeniem i wycenie wewnętrznych powiązań majątkowych i wynikowych.

• Funkcja kontrolna – wyraża się w tworzeniu zbiorów informacji o majątku, przebiegu i osiąganych wynikach. Jest też interpretowana jako umożliwienie ochrony majątku przed nadużyciami.

• Funkcja sprawozdawcza – polega na sporządzaniu na podstawie danych księgowych zewnętrznych sprawozdań finansowych, wykorzystywanych przez użytkowników zewnętrznych, np. urzędy skarbowe, akcjonariuszy, banki, Główny Urząd Statystyczny.

• Funkcja powiernicza – związana z ochroną nienaruszalności powierzonego kapitału.

1. Funkcje i cele rachunkowości (finansowej, zarządczej)

2. Nadrzędne zasady rachunkowości

1) zasadę rzetelnego obrazu, określaną zamiennie - zasadą wiarygodności,

2) zasadę przewagi treści nad formą, ściśle związaną ze stosowaniem zasady wiarygodności- - polega na prezentowaniu zgromadzonej w rachunkowości informacji zgodnie z rzeczywistością (treścią ekonomiczną), nawet wtedy kiedy jest to sprzeczne z wymogami formalnymi

3) zasadę memoriału- zasada polegająca na ujęciu w księgach rachunkowych oraz sprawozdaniu finansowym ogółu operacji gospodarczych dotyczących danego okresu. W księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte przychody i obciążające ją koszty dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich spłaty

4) zasadę współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów,

5) Zasada ostrożnej wyceny (zasada ostrożności) - jedna z nadrzędnych zasad rachunkowości, która nakazuje wyceniać zasoby majątkowe jednostki i źródła ich pochodzenia, tak aby nie spowodować zniekształcenia wyniku finansowego.

6) zasadę indywidualnej wyceny,

7) Zasada istotności – zasada, według której wszystkie zdarzenia wpływające znacząco na działalność i sytuację finansową jednostki powinny być wykazane w sprawozdaniu finansowym^[1]. Jeśli natomiast ich waga jest nieznaczna, można je księgować w sposób uproszczony i pomijać w sprawozdaniu, o ile nie zniekształca to obrazu sytuacji majątkowo-finansowej danego podmiotu gospodarczego.

8) zasadę ciągłości – porównywalności- jedna z nadrzędnych zasad rachunkowości, która nakazuje przyjęte w przedsiębiorstwie zasady (politykę) rachunkowości stosować w sposób ciągły. Zasada ta zapewnia porównywalność informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych za kolejne lata obrotowe. Zgodnie z nią bilans otwarcia kolejnego roku obrotowego musi być identyczny z bilansem zamknięcia roku poprzedniego.

1. Polityka rachunkowości

Ustawa o rachunkowości określa je w art. 10.

1. Jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą w języku polskim przyjęte przez nią zasady (politykę) rachunkowości, a w szczególności dotyczące:

   • określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych;

   • metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego;

   • sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej:

     1. zakładowego planu kont, ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej;

     2. wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera - wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach przetwarzania danych;

     3. opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera o opisu systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji;

   1. systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonywania w nich zapisów.

2. Kierownik jednostki ustala w formie pisemnej i aktualizuje dokumentację, o której mowa w ust. 1.

3. W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy, przyjmując zasady (politykę) rachunkowości, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości. W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego, jednostki, inne niż wymienione w art. 2 ust. 3, mogą stosować MSR.

1. Sprawozdanie finansowe według ustawy o rachunkowości –

Jest dokumentem zestawiającym dane liczbowe, które dostarczają informacji na temat majątkowej, finansowej i dochodowej sytuacji jednostki. Sprawozdanie finansowe sporządza się w języku i walucie polskiej, według ściśle określonych terminów (na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych lub inny dzień bilansowy).

Dokument taki dla swojej ważności musi zawierać :

• pełną nazwę i adres jednostki

• nazwę sprawozdania, datę lub okres którego dotyczy sprawozdanie

• podpisy osób odpowiedzialnych za rzetelność sporządzania dokumentu ( np. właściciel)

• datę sporządzenia.

W skład sprawozdania finansowego zalicza się :

• bilans

• rachunek zysków i strat

• informacje dodatkowe, obejmujące wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz informacje dodatkowe i objaśnienia.

1. Operacje a procesy gospodarcze

Operacja gospodarcza to każde zdarzenie gospodarcze, które wywiera wpływ na aktywa i/lub na pasywa danej jednostki w związku z czym podlega odpowiedniemu zapisowi w księgowości tej jednostki. Wyraża się je w jednostkach pieniężnych, dokumentuje a następnie zapisuje w księgach rachunkowych. Operacje gospodarcze powodują zmiany w zasobach ekonomicznych i źródłach ich pochodzenia.

Proces gospodarczy jest to stale powtarzający się cykl działań ludzkich polegających na wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich oraz osiągnięciu wyznaczonych celów (np. zdobycie nowych rynków, zwiększenie produkcji).

1. Podstawowe procesy gospodarcze

• Produkcja jest pierwszą i najważniejszą fazą procesu gospodarczego. Jest to świadoma, celowa i zorganizowana działalność ludzka, która polega na wytwarzaniu dóbr materialnych i świadczeniu usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich i przynoszenia zysków producentom.

• Wymiana to dobrowolne przekazywanie dóbr lub świadczenie usług na rzecz konsumentów po ustalonej cenie.

• Konsumpcja jest procesem zaspakajania potrzeb ludzkich.

1. Ruch okrężny środków pieniężnych - Środki obrotowe przechodzą w trakcie ruchu przez fazy zaopatrzenia, produkcji i zbytu, zmieniając swoją postać z formy pieniężnej przez formę produkcyjną na materialną (towarową). Ruch okrężny środków trwałych wiąże się z procesem ich reprodukcji i obejmuje trzy stadia:
   1) zużycie materialne związane z produkcyjnym wykorzystaniem środków trwałych
   2) amortyzację związaną z tworzeniem rezerw środków pieniężnych przeznaczonych na odtwarzanie zużytych środków trwałych
   3) odtworzenie związane z procesem inwestowania, czyli nabywaniem nowych środków trwałych.

2. Obrót gotówkowy i bezgotówkowy (formy, dokumentacja, ewidencja)

Rozliczenia pieniężne przeprowadzane przez banki następują za pośrednictwem rachunku bankowego w formie gotówkowej i bezgotówkowej. Gdy w rozliczeniach stosowana jest forma gotówkowa, wówczas następuje równoczesna wymiana pieniądza na towar i towaru na pieniądz. Jeśli jest stosowana w rozliczeniach forma bezgotówkowa, wtedy moment otrzymania zapłaty jest opóźniony w stosunku do wydania (sprzedaży) towaru. Konieczne jest tu określenie w umowie warunków obu stron (podmiotów) transakcji.

Rozliczenia gotówkowe przeprowadzane są za pomocą:

• czeku gotówkowego

• dowodu wpłaty na rachunek bankowy

Raport kasowy odzwierciedla stan gotówki znajdującej się w kasie. Jest to zbiorczy dowód księgowy, w którym wpisuje się - chronologicznie - wszystkie wpłaty środków pieniężnych do kasy oraz ich wypłaty, które zostały dokonane w danym dniu. Wpisów tych dokonuje się na podstawie dokumentów źródłowych (np. faktur, rachunków, list płac, rozliczeń delegacji, dowodów dokumentujących pobranie gotówki z banku w celu zasilenia kasy, itd.) lub na podstawie dowodów zastępczych. Dowody zastępcze to ww. dowody KP i KW. Są one zasadniczo wystawiane wtedy, gdy wpłata/wypłata gotówki nie jest udokumentowana dowodem źródłowym.

Formy rozliczeń bezgotówkowych to:

• polecenie przelewu

• polecenie zapłaty

• czek rozrachunkowy

• akredytywa

• weksel własny

• weksel trasowany

• okresowe rozliczenia saldami

• rozliczenia planowe

• karta płatnicza

Polecenie przelewu polega na przekazaniu środków pieniężnych z jednego rachunku bankowego na drugi (niekoniecznie w tym samym banku). Jest to dyspozycja klienta banku, obciążenia jego rachunku określoną kwotą przy jednoczesnym uznaniu ta kwotą innego wskazanego rachunku.

Polecenie zapłaty jest alternatywą w stosunku do polecenia przelewu. Po wcześniejszym wyrażeniu zgody dłużnika na tę formę rozliczenia z wierzycielem, inicjowanie płatności należy do wierzyciela, który zleca swojemu bankowi pobranie określonej kwoty należności z rachunku dłużnika. Bank wierzyciela przesyła polecenie zapłaty do banku dłużnika, ten i kolei obciąża żądaną kwotą wskazany rachunek i przekazuje środki pieniężne do banku wierzyciela w celu zapisania ich na rachunku zleceniodawcy. Usługa ta usprawnia tryb realizacji płatności o charakterze okreso-wym. W odniesieniu do osób fizycznych dotyczy to płatności: za gaz, telefon, czynsz, energię, itp. W przypadku podmiotów gospodarczych dotyczy przede wszystkim cyklicznych dostaw. Jednoczesne zlecenie w odniesieniu do os-oby fizycznej nie może przekraczać równowartości 1000 €, a dla podmiotów gospodarczych jest to granica 50 000 €.

Czek rozrachunkowy jest dyspozycją wystawcy czeku udzieloną bankowi (trasatowi) do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku odbiorcy czeku.

Akredytywa jest metodą rozliczeń, zabezpieczającą interesy zarówno dostawcy jak i odbiorcy. Dostawcy pozwala natychmiast otrzymać swoją należność. Natomiast odbiorca może w pełni uzależnić zapłatę od spełnienia przez dostawcę ustalonych warunków (dostarczenie faktury, dokumentów ubezpieczeniowych czy też protokołów odbioru w przypadku transzowania). Akredytywa zostaje otwarta na wniosek dłużnika (odbiorcy) złożony w oddziale jego banku, wskazujący wierzyciela (dostawcę) i oddział jego banku, w którym będą dokonywane wpłaty. Wniosek powinien określać, jakie dokumenty będzie zobowiązany złożyć dostawca dla uzyskania wypłaty. Rozliczenie za pomocą akredytywy polega na pokrywaniu przez oddział banku właściwy dla wierzyciela, określonych wierzytelności z wyodrębnieniem na ten cel środków dłużnika, z zachowaniem ustalonych przez niego warunków. Ta forma rozliczenia jest stosowana między kontrahentami nieznanymi sobie (np. zagranicznymi), przy dużych kontraktach na duże kwoty.

Weksel jest to papier wartościowy o określonej dokładnie przez prawo wekslowe formie, charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego podpisującego.

Weksel własny (suchy, prosty, sola) jest to papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przez prawo wekslowe, zawierający bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie, stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych.

Weksel trasowany (ciągniony, trata) jest to papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przepisami prawa wekslowego, skierowany do oznaczonej osoby z poleceniem bezwarunkowego zapłacenia określonej sumy pieniężnej w oznaczonym miejscu i czasie, stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych. Wystawca weksla ciągnionego (trasowanego) zleca wskazanej w wekslu osobie zapłacenie określonej kwoty. W takim wekslu występują trzy osoby: wystawca weksla (trasant), płatnik (trasat) i remitent (beneficjent). Zobowiązanie trasata (płatnika) powstaje dopiero po wyrażeniu przez niego zgody (akceptu).

1. Instrumenty finansowe

Ustawa o rachunkowości przez instrumenty finansowe rozumie wszelkiego rodzaju kontrakty, na podstawie których powstają aktywa finansowe u jednej ze stron i zobowiązania finansowe albo instrumenty kapitałowe u drugiej ze stron. Wymagane jest aby z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami wynikały skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań ma charakter bezwarunkowy czy warunkowy. Widoczne jest, że ustawodawca dokonał wyróżnienia elementów składających się na powyższą definicję, której zrozumienie wymaga określenia znaczenia :

Aktywa finansowe

• Aktywa finansowe ustawa określiła jako posiadane przez daną jednostkę gospodarczą wszelkiego rodzaju aktywa pieniężne oraz instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki. Zaliczył do nich także wynikające z kontraktów prawa do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawa do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych, z góry ustalonych warunkach. Również ta definicja dokonuje podziału aktywów finansowych na: aktywa pieniężne oraz instrumenty kapitałowe.

• Aktywa pieniężne zostały zdefiniowane jako wszelkiego rodzaju aktywa w formie waluty krajowej, obcej lub dewiz. Do aktywów pieniężnych zalicza się również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych.

Zobowiązania finansowe-zobowiązanie przedsiębiorstwa do wydania aktywów finansowych albo do wymiany instrumentu finansowego z innym przedsiębiorstwem, na niekorzystnych warunkach.

Instrumenty kapitałowe - wszelkiego rodzaju kontrakty z których wynika prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli. Są to także wszelkiego rodzaju zobowiązanie jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, a w szczególności udziały, opcje na akcje własne lub warranty.

1. Aktywa pieniężne - aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz. Do aktywów pieniężnych zalicza się również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych. Jeżeli aktywa te są płatne lub wymagalne w ciągu 3 miesięcy od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia lub założenia (lokaty), to na potrzeby rachunku przepływów pieniężnych zalicza się je do środków pieniężnych, chyba że ujmuje się je w przepływach z działalności inwestycyjnej (lokacyjnej).

2. Zobowiązania finansowe

3. Instrumenty kapitałowe

4. Rodzaje i ewidencja kredytów

Rozróżnia się dwa rodzaje kredytów - obrotowe i inwestycyjne. Kredyty na działalność obrotową przeznaczone są na sfinansowanie bieżących potrzeb jednostki związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Kredyty inwestycyjne zaciągane są w celu sfinansowania zakupu lub budowy środków trwałych (np. zakup samochodu, budowa nowej hali produkcyjnej czy budynku administracyjnego), modernizacji już istniejących lub odtworzenia zużytych środków trwałych.

Do ewidencji zaciągniętych przez jednostkę kredytów służy konto 13-4 "Kredyty bankowe". Po stronie Ma tego konta księguje się otrzymanie kredytu, a po stronie Wn - jego spłatę. Do konta 13-4 wskazane jest prowadzenie ewidencji analitycznej, która umożliwi ustalenie stanu wykorzystania każdego pojedynczego kredytu. Jednostki mogą również w ramach bardziej szczegółowej ewidencji kredytów podzielić je na krótkoterminowe oraz długoterminowe, jest to szczególnie istotne ze względu na prezentację kredytów w bilansie. Konto 13-4 na dzień bilansowy wykazuje saldo kredytowe, które oznacza kwotę wykorzystanych kredytów i jest wykazywane po stronie pasywów bilansu.

Zgodnie z prawem bilansowym, zobowiązania z tytułu uzyskanego kredytu wykazuje się w księgach rachunkowych na dzień ich powstania według wartości nominalnej.

1. Wycena, dokumentacja i ewidencja obrotu gotówkowego w walucie krajowej i obcej

Transakcje wyrażone w walutach obcych mogą być dokonywane zarówno z kontrahentami krajowymi, np. zaciągnięcie przez jednostkę w banku kredytu dewizowego, jak i zagranicznymi, np. wewnątrz wspólnotowa dostawa towarów, eksport lub import towarów oraz zapłata za wymienione czynności, zaciągnięcie pożyczki dewizowej, kompensata zobowiązań z należnościami wobec jednego kontrahenta, zamiana pożyczki dewizowej na kapitał itp.
Zgodnie z art. 9 oraz art. 45 ust. 5 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości księgi rachunkowe prowadzi się, a sprawozdania finansowe sporządza w języku polskim i w walucie polskiej. Oznacza to, że każde zdarzenie gospodarcze wyrażone w walucie obcej wymaga przed wprowadzeniem do ksiąg jednostki przeliczenia na złote i ujęcia w tych księgach zarówno w walucie obcej, jak i w złotych polskich. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nakazuje podatnikom prowadzenie ewidencji rachunkowej zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, regulując przy tym sposób wyceny przychodów określonych w walutach obcych (art. 12 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych) oraz sposób wyceny kosztów wyrażonych w tych walutach.

1. Wycena i ewidencja towarów, materiałów

Metody prowadzenia kont ksiąg pomocniczych rzeczowych składników obrotowych

Kierownik jednostki (na podstawie art. 17 ust. 2 ustawy o rachunkowości), uwzględniając rodzaj i wartość poszczególnych grup rzeczowych składników aktywów obrotowych posiadanych przez jednostkę, podejmuje decyzję o stosowaniu jednej z następujących metod prowadzenia kont ksiąg pomocniczych dla tych grup składników:

1) ewidencję ilościowo-wartościową, w której dla każdego składnika ujmuje się obroty i stany w jednostkach naturalnych i pieniężnych,

2) ewidencję ilościową obrotów i stanów, prowadzoną dla poszczególnych składników lub ich jednorodnych grup wyłącznie w jednostkach naturalnych. Wartość stanu wycenia się przynajmniej na koniec okresu sprawozdawczego, za który następują rozliczenia z budżetem z tytułu podatku dochodowego, dokonane na podstawie danych rzeczywistych,

3) ewidencję wartościową obrotów i stanów towarów oraz opakowań, prowadzoną dla punktów obrotu detalicznego lub miejsc składowania, której przedmiotem zapisów są tylko przychody, rozchody i stany całego zapasu,

4) odpisywania w koszty wartości materiałów i towarów na dzień ich zakupu lub produktów gotowych w momencie ich wytworzenia, połączone z ustalaniem stanu tych składników aktywów i jego wyceny oraz korekty kosztów o wartość tego stanu, nie później niż na dzień bilansowy.

5.2. Zasady wyceny składników rzeczowych aktywów obrotowych

W przypadku gdy w danej jednostce wycena towarów lub materiałów ma być dokonywana w cenach zakupu (art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości), należy dokonać oceny, czy w warunkach tej jednostki przyjęcie takiego rozwiązania nie spowoduje zniekształcenia stanu aktywów lub wyniku finansowego. Jeżeli koszty związane z nabyciem materiałów i towarów danego asortymentu są tak znaczne, że będą w sposób istotny wpływać na wartość zapasów tych składników majątku i zarazem zniekształcać wynik finansowy, wówczas wycena tych zapasów powinna następować w cenach nabycia, tj. cenach zakupu powiększonych o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu (art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości).

Przyjęcie zasady wyceny produktów w toku produkcji - w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia lub tylko materiałów bezpośrednich bądź nie wycenianie ich w ogóle, jest możliwe pod warunkiem, że nie zniekształci to stanu aktywów oraz wyniku finansowego jednostki. Należy mieć na uwadze, że wymienione wyżej, uproszczone sposoby wyceny produktów w toku produkcji lub w ogóle rezygnacja z wyceny nie mogą być stosowane do produkcji o przewidywanym czasie wykonania dłuższym niż 3 miesiące, przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz środków trwałych w budowie. Nie dotyczy to jednak produkcji rolnej (art. 34 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości).

Stałe ceny ewidencyjne i rozliczanie odchyleń od tych cen ewidencyjnych

Określając metody ewidencji i wyceny zapasów należy uwzględnić art. 28 ust. 11 ustawy o rachunkowości, zgodnie z którym zapasy rzeczowych składników aktywów obrotowych ujmuje się na dzień ich nabycia lub powstania w księgach rachunkowych według cen nabycia lub kosztów wytworzenia. W odniesieniu do towarów, zwłaszcza o szybkim obrocie, przyjmuje się do ich wyceny z reguły ceny zakupu (z wyjątkami, o których wyżej mowa, określonymi w art. 34 ust. 1). Jednak jednostka, stosując art. 34 ust. 2 ustawy, może na dzień nabycia lub wytworzenia ujmować w księgach rachunkowych składniki rzeczowych aktywów obrotowych w cenach przyjętych do ewidencji (ewidencyjnych) różniących się od cen nabycia lub kosztów wytworzenia, z uwzględnieniem różnic między tymi cenami a rzeczywistymi cenami ich nabycia (zakupu) lub kosztami wytworzenia.

1. Funkcjonowanie konta rozliczenia zakupu

Jest oczywiste, że konto „Rozliczenie zakupu” służy do ewidencji i rozliczania zakupów nie tylko w przypadku ewidencjonowania  zapasów na magazynie  w cenach rzeczywistych, ale również w przypadku stosowania  stałych cen ewidencyjnych.

W obu przypadkach VAT rozliczany jest w identyczny sposób. Różnica polega tylko na tym, że w przypadku ewidencji  zapasów w stałych cenach pojawia się OCEM.

Ze względu na różne rozliczenie VAT rozliczenie zakupu na kontach teowych przedstawiam na dwa sposoby.

Sposób pierwszy gdy VAT "oddzielony” jest od wartości netto faktury zakupu już w trakcie ewidencji dowodu księgowego, którym jest faktura przedstawiam poniżej:

Gdzie:

1       Faktura  VAT od dostawcy: 1- wartość brutto, 1a  wartość netto faktury, 1b- VAT naliczony na  fakturze podlegający odliczeniu (VAT dotyczący zakupu materiałów i koszów dodatkowych).

2       Wartość netto kosztów zakupu naliczona na wyżej wymienionej fakturze VAT od dostawcy.

3       Przyjęcie materiałów na stan na podstawie Pz.

4       Różnice miedzy wartością przyjętych materiałów w cenach zakupu i cenach ewidencyjnych:

4a Odchylenie debetowe- gdy ceny zakupu są wyższe od cen ewidencyjnych

4b Odchylenie kredytowe- gdy ceny zakupu są niższe od cen ewidencyjnych.

Jak pisałam w poprzednim artykule ten sposób księgowania jest dopuszczalny i nie jest nieprawidłowy, ale bardziej prawidłowy jest sposób ujęty poniżej.

Księgowania  na konto „Rozliczenie zakupu w drugim przypadku, gdy  VAT z faktury zakupu przeksięgowujemy dopiero później na podstawie Polecenia Księgowania z konta „Rozliczenie zakupu” na konto „Rozrachunki z tytułu VAT”.

Gdzie:

1     Faktura  VAT od dostawcy wartość brutto.

2    Wartość netto kosztów zakupu naliczona na fakturze VAT od dostawcy.

3    VAT naliczony na  fakturze podlegający odliczeniu.

4    Przyjęcie materiałów na stan na podstawie Pz.

5    Różnice miedzy wartością przyjętych materiałów w cenach zakupu i cenach ewidencyjnych: 5a Odchylenie debetowe- gdy ceny zakupu są wyższe od cen ewidencyjnych, 5b Odchylenie kredytowe- gdy ceny zakupu są niższe od cen ewidencyjnych.

Uwaga do pozycji 2:

Na fakturze mogą wystąpić  koszty dodatkowe, takie jak np. niepotrzebne opakowania, transport.

Wartość netto tych  kosztów księgujemy na koszty działalności np. usługi obce czy zużycie materiałów. Gdy materiały na stanie wyceniamy w cenie nabycia, koszty te na koniec doliczamy do wartości rozchodowanych materiałów (podobnie jak dodatni OCEM).

W przypadku gdy materiały wyceniamy w cenie zakupu nie dokonujemy tego przeksięgowania.

1. Ewidencja kosztów zakupu

Wycena według ceny zakupu 
Jeżeli dana jednostka dokonuje wyceny zapasów materiałów według ceny zakupu to całość poniesionych kosztów zakupu księgowana jest na koncie "Rozliczenia kosztów zakupu", a następnie koszty te należy odnieść w całości na konto produkcja podstawowa. Do wyceny poziomu zapasów materiałów według tej metody należy zastosować następujące wzory: 
Wskaźnik narzutu kosztów zakupu: 

Wnkz =	Kz	x 100
	Mr

gdzie: 
Wnkz - wskaźnik narzutu kosztów zakupu, 
Kz - koszty zakupu bieżącego okresu, 
Mr - rozchód materiałów. 

Wycena według ceny nabycia 
Jeżeli dana jednostka dokonuje wyceny zapasów materiałów według ceny nabycia, to całość poniesionych kosztów zakupu księgowana jest na koncie "Rozliczenie kosztów zakupu", a następnie koszty te zostają rozliczone na poszczególne produkty i miejsca ich powstawania w odpowiedniej proporcji do wartości wydanych materiałów z magazynu. Do tej wyceny stosujemy następujące wzory: 

Wskaźnik narzutu kosztów zakupu:

Wnkz =	Kzrp + Kzo	x100
	Mrk + Mr

Koszty zakupu przypadające na dany rozchód materiałów: 

Kzt =	Mr x W nkz
	100

 Wnkz - wskaźnik narzutu kosztów zakupu, 
Kzrp - koszty zakupu obciążające remanent początkowy materiałów, 
Kzo - koszty zakupu poniesione w ciągu bieżącego okresu, 
Mrk - remanent końcowy materiałów, 
Mr - rozchód materiałów podlegający obciążeniu kosztami zakupu, 
Kzt - koszty zakupu przypadające na dany rozchód.

1. Klasyfikacja inwestycji

Ze względu na czas realizacji wyróżnia się:

1. inwestycje długoterminowe (ponad 1 rok)

2. inwestycje krótkoterminowe (do 1 roku)

Ze względu na cel wyróżnia się:

1. inwestycje odtworzeniowe

2. inwestycje modernizacyjne

3. inwestycje rozwojowe

4. inwestycje strategiczne

5. inwestycje interesu publicznego

6. inwestycje dotyczące ustroju społecznego

Ze względu na przedmiot inwestycji:

1. Inwestycje rzeczowe

2. Inwestycje finansowe

3. Inwestycje w kapitał ludzki

1. Wycena środków trwałych

• ceny nabycia, w przypadku odpłatnego nabycia. Cena nabycia jest to cena zakupu - bez podlegających odliczeniu podatku VAT i akcyzowego, a przy imporcie powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym ? powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem do użytkowania (np. transportu, ubezpieczenia, załadunku itp.), a obniżona o rabaty, opusty itp.,

• kosztu wytworzenia, w przypadku wytworzenia we własnym zakresie. Koszt wytworzenia obejmuje koszty bezpośrednio związane z wytworzeniem danego obiektu (materiały bezpośrednie, wynagrodzenia bezpośrednie itp.) oraz uzasadnioną część kosztów pośrednich produkcji (zmienne pośrednie koszty produkcji oraz poziom stałych kosztów pośrednich produkcji istniejący przy normalnym wykorzystaniu zdolności). W przypadku długotrwałego procesu wytwarzania koszty te można zwiększyć o koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania wytwarzania tego środka oraz związane z nimi różnice kursowe (zarówno dodatnie, jak i ujemne) poniesione do czasu oddania środka do użytkowania,

• wartości godziwej, w przypadku darowizny czy zamiany. Wartość godziwa jest to kwota za jaką dany składnik mógłby zostać wymieniony ? zobowiązanie uregulowane - w drodze transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi, dobrze poinformowanymi i niepowiązanymi stronami. Wartość tą stanowi z reguły cena rynkowa.

1. Metody amortyzacji bilansowej środków trwałych

Przez pojęcie amortyzacji należy rozumieć wyrażone w pieniądzu zużycie środków trwałych. Odpisy amortyzacyjne dokonywane są drogą systematycznego, planowego rozłożenia wartości początkowej środka trwałego na ustalony okres amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania.

metoda amortyzacji liniowa

Jest to najprostsza metoda amortyzacji, która polega na dokonywaniu równomiernych odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środka trwałego. Stawki amortyzacji są ustalane w oparciu o Klasyfikację Środków Trwałych (KŚT). Amortyzacja rozpoczyna się w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym środek trwały został wprowadzony do ewidencji środków trwałych i dokonuje się jej do miesiąca, w którym nastąpi zrównanie odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową lub w którym środek trwały zostanie postawiony w stan likwidacji.

Dla pewnej grupy środków trwałych można dokonywać odpisów amortyzacyjnych metodą liniową przy zastosowaniu indywidualnych stawek, które umożliwiają szybszą amortyzację środka trwałego. Dotyczy to środków trwałych:

• wpisanych po raz pierwszy do ewidencji podatnika

• spełniających ustawową definicję środka trwałego ulepszonego lub używanego

metoda amortyzacji degresywna

Jest to druga pod względem popularności metoda amortyzacji, która zakłada, że wraz z upływem czasu użyteczność środka trwałego maleje. Metoda ta pozwala na stosowanie wysokich odpisów przez pierwszych kilka lat.

W tym przypadku również stawkę ustala się w oparciu o Klasyfikację Środków Trwałych, która jest zwiększana przez określony współczynnik.

Należy pamiętać, że począwszy od roku, w którym amortyzacja obliczona metodą degresywną miałaby być niższa od amortyzacji obliczonej metodą liniową, przechodzi się na metodę liniową.

metoda amortyzacji progresywna

Inaczej zwana metodą rosnących odpisów amortyzacyjnych. Jest jedna z najrzadziej stosowanych metod amortyzacji, która polega na tym, że kwota odpisów amortyzacyjnych jest coraz większa z upływem okresu eksploatacji. Wynika to z założenia, że im starszy obiekt, tym wymaga większych nakładów na remonty, naprawy itp., a więc koszt jego eksploatacji się zwiększa.

1. Zasady inwentaryzacji

• Zasada uniwersalna – minimum, co konieczne jest wg prawa, – maksimum, co wskazuje interes firmy.

• Zasada terminowości – właściwe ustalenie terminów spisu, tak aby nie kolidowały z funkcjonowaniem firmy i okresami największej sprzedaży.

• Zasada częstotliwości – stworzenie optymalnego harmonogramu  inwentaryzacji wszystkich lokalizacji firmy.

• Zasada zamkniętych drzwi – zmniejsza ryzyko powstania nieprawidłowości przeprowadzenia spisu.

• Zasada dokładności – ma decydujące znaczenie w prawidłowym inwentaryzowaniu gdyż prawidłowe liczenie, ważenie i mierzenie konkretnych przedmiotów oraz ich identyfikacja co do nazwy, symbolu, wartości użytkowej itp. powoduje że wynik końcowy jest niepodważalny.

• Zasada ograniczonego zaufania – w stosunku do osób odpowiedzialnie materialnych i w zależności od stażu pracy i dotychczasowych wyników remanentu może być zaostrzona lub złagodzona.

• Zasada zaskoczenia – stosowana do osób, co do których kierownik firmy ma ograniczone zaufanie – spis w nieoczekiwanym momencie.

• Zasada kompleksowości –  stosowana przy inwentaryzacjach pełnych całej firmy, gdzie na danym polu spisowym spisujemy wszystkie składniki bilansowe niezależnie od ich rodzajów (towary, środki trwałe, obce środki itd.).

• Zasada bezstronności – członkowie komisji inwentaryzacyjnej JKF działającej na zlecenie  klienta mają za zadanie jak najdokładniej zarejestrować faktyczny stan majątku. Dzięki temu spis z natury może być źródłem wiarygodnych danych.

1. Koszty pracy w rachunkowości

Koszty pracy stanowią, po kosztach materiałów i energii, najważniejszą pozycję spośród kosztów rodzajowych przedsiębiorstw produkcyjnych (w przedsiębiorstwach usługowych mają zwykle najwyższy udział) wpływając znacząco na konkurencyjność firmy.

Koszty pracy to wydatki, które ponosi organizacja na zatrudnienie i rozwój personelu. Zatem w określeniu kosztów pracy zawierają się również wydatki wykraczające poza ściśle określone nakłady, w formie środków rzeczowych i usług, na pracę żywą. Uwzględniając różnorodne potrzeby pracownicze koszty pracy obejmują wydatki na:

• płace i jej opodatkowanie,

• nagrody i odszkodowania,

• składkę ubezpieczeniową,

• podróże służbowe,

• dojazdy do pracy,

• bezpieczeństwo i higienę pracy,

• doskonalenie personelu,

• rekrutację i selekcję kandydatów do zatrudnienia,

• działalność socjalno-bytową.

1. Rozliczenia kosztów w czasie

Rozliczanie kosztów podstawowej działalności operacyjnej w czasie określa się mianem rozliczeń międzyokresowych kosztów. W zależności od charakteru i sposobu rozliczeń kosztów w czasie wyróżnia się czynne i bierne rozliczenia międzyokresowe:

• czynne rozliczenia międzyokresowe powstają co do zasady w przypadku ponoszenia przez jednostkę nakładów dotyczących przyszłych okresów,

• bierne rozliczenia międzyokresowe stanowią kwoty zaliczane do kosztów bieżącego okresu, których pokrycie nastąpi w przyszłości. Polegają one na tworzeniu swego rodzaju rezerwy na wydatki przyszłych okresów.

Tworzenie odpisów na rozliczenia międzyokresowe czynne i bierne może następować proporcjonalnie do upływu czasu lub wielkości świadczeń. Przy czynnych rozliczeniach międzyokresowych rozliczeniom podlega kwota kosztów rzeczywiście poniesionych. Natomiast przy biernych rozliczeniach kwota ta zazwyczaj nie jest znana, dlatego rozliczeniom podlega przewidywana kwota kosztów. Polskie prawo bilansowe nie określa limitu czasowego obowiązującego przy rozliczaniu kosztów w czasie, stwierdzając jedynie, że czas i sposób rozliczenia powinien być uzasadniony charakterem rozliczanych kosztów, z zachowaniem zasady ostrożności. Istotne jest to, aby odpisy nie przeciągały się poza okres, w którym odczuwalne były skutki rozliczanych kosztów.

1. Ustalanie wyniku finansowego i jego podział

Wariant kalkulacyjny może znajdować zastosowanie wówczas, gdy w danej jednostce gospodarczej ponoszone koszty są ewidencjonowane tylko według typów działalności (zespół 5) lub jednocześnie w układzie rodzajowym i według typów działalności (zespół 4 i 5),

Wariant porównawczy można stosować wtedy, gdy w jednostce gospodarczej ponoszone koszty s ewidencjonowane tylko w układzie rodzajowym (zespół 4) lub jednocześnie w układzie rodzajowym i według typów działalności (zespół 4 i 5). Wpływ przychodów, kosztów, zysków nadzwyczajnych, strat nadzwyczajnych oraz obowiązkowych obciążeń na poszczególne wyniki cząstkowe oraz na wynik finansowy netto w zależności od wariantu ustalania wyniku finansowego został przedstawiony w tabeli 4 i 5.

Podział wyniku finansowego (zysku netto) osób prawnych zobowiązanych do poddania badaniu rocznego sprawozdania finansowego, może nastąpić dopiero po wyrażeniu przez biegłego rewidenta opinii bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Podział wyniku finansowego (zysku netto) dokonany bez spełnienia tego warunku jest nieważny z mocy prawa.

Ogólne zasady podziału zysku obejmują:

1. zwiększenie funduszu przedsiębiorstwa, funduszu zasobowego spółdzielni, utworzenie kapitału zapasowego lub rezerwowego w spółkach kapitałowych; w spółkach akcyjnych obowiązkowy odpis co najmniej 8% zysku do czasu osiągnięcia przez kapitał rezerwowy 1/3 wysokości kapitału akcyjnego

2. podwyższenie kapitału (funduszu) podstawowego

3. dywidendy dla udziałowców i akcjonariuszy

4. zasilenie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych

5. nagrody i tantiemy z zysku dla załogi, zarządu itp.

6. darowizny

7. może pozostać nierozdysponowany zysk

Pokryć stratę można :

1. zyskiem roku następnego

2. z funduszu przedsiębiorstwa, funduszu zasobowego spółdzielni, kapitału zapasowego i/lub rezerwowego spółki

3. obniżeniem kapitału spółki akcyjnej z o.o. lub komandytowej, wykorzystanie funduszu udziałowego spółdzielni

4. z dopłat udziałowców spółek z ograniczoną odpowiedzialnością

5. spółki jawnej, komandytowej, cywilnej osób fizycznych i osoby fizycznej

6. może pozostać nie pokryta strata

1. Pojęcie i klasyfikacja kosztów

Koszty – wyrażone wartościowo zużycie środków pracy (środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych), przedmiotów pracy (materiałów), usług obcych, samej pracy (w wysokości wynagrodzeń oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia (np. podatki i opłaty dotyczące normalnej działalności przedsiębiorstwa. Do kosztów nie zalicza się strat nadzwyczajnych.

1. według rodzajów kosztów:
• amortyzacja,
• zużycie materiałów i energii,
• usługi obce,
• podatki i opłaty,
• wynagrodzenia,
• ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,
• pozostałe koszty rodzajowe.
2. według rodzajów działalności:
• koszty działalności produkcyjnej (wytwórczej),
• koszty działalności usługowej,
• koszty działalności handlowej,
3. według struktury wewnętrznej kosztów:
• koszty proste,
• koszty złożone.
4. według miejsc powstania kosztów:
• koszty wydziałów podstawowych,
• koszty wydziałów pomocniczych,
• koszty zakupu,
• koszty sprzedaży,
• koszty zarządu,
5.według związku kosztów z procesem produkcji:
• koszty podstawowe,
• koszty ogólne,
6. według związku kosztów z przedmiotem odniesienia np. z produktami:
• koszty bezpośrednie,
• koszty pośrednie
7. według okresu, którego dotyczą:
• koszty okresu bieżącego,
• koszty innych okresów (rozliczane w czasie),
8. według reakcji kosztów na zmianę rozmiarów działalności:
• koszty stałe,
• koszty zmienne,
9. według istotności przy podejmowaniu decyzji:
• koszty istotne (decyzyjne),
• koszty nieistotne (niedecyzyjne),
10. według możliwości kontroli;
• koszty kontrolowane,
• koszty niekontrolowane,
11. według działalności operacyjnej i finansowej:
• koszty normalnej działalności operacyjnej (koszty działalności podstawowej, pomocniczej, ogólnego zarządu)
• pozostałe koszty operacyjne,
• koszty operacji finansowych,
12. związek kosztów z osiągniętymi przychodami:
• koszty uzyskania przychodów,
• koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów

1. Koszty pośrednie (zmienne i stałe)

Zmienne koszty pośrednie produkcji to takie koszty produkcji poniesione w okresie wytwarzania produktu, które zmieniają się bezpośrednio lub prawie bezpośrednio wraz ze zmianą wielkości produkcji albo wraz ze zmianą innych właściwych czynników, takich jak liczba godzin pracy maszyn i urządzeń produkcyjnych lub liczba wytworzonych zleceń (partii) produkcyjnych. Zmiany kosztów względem tych czynników mogą być proporcjonalne (liniowe) lub nieproporcjonalne (progresywne lub degresywne). Do zmiennych pośrednich kosztów produkcji można zaliczyć, np. wartość zużycia materiałów, energii, paliw i oprzyrządowania, niezaliczanych do kosztów bezpośrednich, których zużycie zależy od czasu pracy maszyn i urządzeń.

Stałe pośrednie koszty produkcji rozumie się koszty poniesione w okresie wytwarzania produktu, które pozostają stosunkowo niezmienne, niezależnie od wielkości produkcji oraz wielkości czynników, takich jak liczba godzin pracy maszyn i urządzeń produkcyjnych lub liczba wytworzonych zleceń (partii) produkcyjnych. Do stałych pośrednich kosztów produkcji można zaliczyć, np. koszty amortyzacji i utrzymania (konserwacji, remontów) maszyn i urządzeń oraz budynków produkcyjnych oraz koszty ogólnoprodukcyjne. Jednostka ponosi koszty amortyzacji, konserwacji i utrzymania niezależnie od stopnia wykorzystania budynków produkcyjnych oraz maszyn i urządzeń produkcyjnych. Tak samo koszty wynagrodzeń, ubezpieczeń i innych świadczeń na rzecz pracowników produkcyjnych i nadzoru produkcji mogą być stałe, bez względu na okresowe wahania w zapotrzebowaniu na ich świadczenia pracy. Zasoby te zostają zaangażowane przez jednostkę z pewnym wyprzedzeniem w stosunku do ich wykorzystania lub świadczonej pracy, na podstawie przewidywanego zapotrzebowania w następnych okresach. Ich dostępna ilość lub czas pracy zwykle nie są w krótkim okresie idealnie dopasowane do bieżącego zapotrzebowania, np. ze względu na sezonowość lub cykliczność produkcji albo stopniowe dochodzenie do pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych. W takim przypadku część stałych kosztów pośrednich produkcji przypadająca na niewykorzystane zdolności produkcyjne stanowi koszty niewykorzystania zdolności produkcyjnych.

Koszty wydziałowe

Są to koszty poniesione przez wydziały produkcji podstawowej i ujmowane są na koncie "Koszty wydziałowe", które po rozliczeniu i przeksięgowaniu kosztów nie może wykazywać salda. Ewidencja po stronie debetowej tego konta opiera się na ujmowaniu kosztów:

1) prostych związanych z działalnością wydziałów produkcji podstawowej, a więc koszty utrzymania w ruchu maszyn, koszty związane z kierowaniem wydziałami, koszty związane z bezpieczeństwem, oraz higieną pracy, jak również koszty związane z kontrolą techniczną

2) rozliczanych w czasie, a przypadających na wydziały produkcji podstawowej

3) działalności pomocniczej, a przypadających na wydziały produkcji podstawowej

Ewidencja po stronie kredytowej tego konta służy do:

1) rozliczania kosztów wydziałowych

2) ujmowania świadczeń na rzecz innych rodzajów działalności podstawowej

Koszty zarządu

To koszty pośrednio związane z utrzymaniem komórek organizacyjnych jednostki, oraz stanowisk pracy w obrębie administracji ogólnej. W spółdzielniach do kosztów zarządu zaliczane są koszty poniesione na wykonywanie funkcji statutowych przez organy samorządu spółdzielczego. Koszty te ujmowane są na koncie "koszty zarządu", które nie może wykazywać salda po rozliczeniu i przeksięgowaniu.

Ewidencja po stronie debetowej tego konta opiera się na ujmowaniu kosztów:

1) prostych przypadających na bieżący okres sprawozdawczy

2) rozliczanych w czasie

3) działalności pomocniczej

Ewidencja po stronie kredytowej tego konta służy do:

1) rozliczenia i przeksięgowania (po każdym zakończeniu miesiąca) kosztów zarządu związanych z działalnością handlową

2) rozliczenia i przeksięgowania (po każdym zakończeniu miesiąca) kosztów zarządu, które obciążają koszt własny sprzedanych wyrobów

3) rozliczenia i przeksięgowania (po każdym zakończeniu miesiąca) kosztów zarządu, które nie są wliczone do kosztu własnego produktu lub wartości sprzedanych towarów

4) rozliczenia i przeksięgowania (po każdym zakończeniu miesiąca) kosztów zarządu, które bezpośrednio obciążają wynik finansowy

Koszty sprzedaży

Są to koszty ponoszone przez jednostkę w związku ze sprzedażą wyrobów lub usług. Do kosztów tych zalicza się między innymi koszty opakowań (bezzwrotnych), które są użyte w celu zabezpieczenia wyrobów podczas transportu, koszty załadunku i wyładunku, ubezpieczeń, koszty reklamy związane ze sprzedażą wyrobów, koszty poniesione w targach oraz inne, które związane są ze sprzedażą wyrobów gotowych.

Koszty zakupu

Są to koszty ponoszone przez jednostkę, pozostające w bezpośrednim związku z zakupem składników majątku obrotowego, związane z czynnościami przemieszczenia z magazynu do dostawcy (do miejsca składowania). Do kosztów tych zalicza się koszty transportu, sortowania, załadunku i wyładunku określonych składników.

1. Koszty bezpośrednie

• koszty materiałowe: wartość zużytych materiałów bezpośrednich oraz koszty zakupu zużytych materiałów;

• koszty przerobu: koszt płac bezpośrednich z narzutami, energii bezpośredniej, zużycia specjalistycznych narzędzi ;

1. Koszt wytworzenia produktu

"Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. Koszty bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny. Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzeń. Do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów:

• będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych;

• ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzaniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny;

• magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji;

• kosztów sprzedaży produktów.

Koszty te wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione".

1. Układy ewidencyjne kosztów

Układ rodzajowy

Układ rodzajowy kosztów dzieli koszty według rodzaju i obejmuje następujące grupy kosztów:

1. amortyzacja - celowe wyrażone wartościowo zużycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

2. zużycie materiałów i energii - zużycie surowców, materiałów zapasowych, opakowań, paliwa, książek, czasopism, energii (elektrycznej, cieplnej, wodnej, sprężonego powietrza),

3. usługi obce - obróbka obca, usługi: transportowe, remontowe, łączności, najmu, leasingu, bankowe,

4. wynagrodzenia - wynagrodzenia brutto za prace wykonane na rzecz danego podmiotu,

5. ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - obciążające pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz inne świadczenia na rzecz pracowników: wydatki na bhp, szkolenia, ochronę zdrowia,

6. podatki i opłaty - podatki: od nieruchomości, środków transportu oraz opłaty: skarbowe, notarialne, administracyjne, sądowe, za zanieczyszczanie środowiska,

7. pozostałe koszty rodzajowe - podróże służbowe, ubezpieczenie majątkowe, stypendia, reklama nie ujęta w innych pozycjach.

Układ funkcjonalny

Układ funkcjonalny dzieli koszty według miejsc powstawania kosztów.

1. koszty działalności podstawowej (produkcyjnej, handlowej, usługowej)- w wypadku działalności produkcyjnej na tym koncie księguje się bezpośrednie koszty związane z tą działalnością, obejmujące: zużycie materiałów bezpośrednich, wynagrodzenie pracowników bezpośrednio produkcyjnych, obróbkę obcą, koszt przygotowania nowej produkcji,

2. koszty wydziałowe - pośrednie koszty wytwarzania ponoszone na wydziałach produkcji podstawowej, obejmujące koszty amortyzacji i remontu maszyn, transportu wewnętrznego, zużytych narzędzi, oświetlenia, ogrzewania i utrzymania czystości wydziału,

3. koszty zarządu- wynagrodzenia kierownictwa firmy i ogólnego zarządu, koszty podróży służbowych, łączności, biurowe, reprezentacji i reklamy firmy, podatki i ubezpieczenia, koszty utrzymania magazynów, laboratoriów oraz służbowych samochodów osobowych;

4. koszty zakupu - związane bezpośrednio z zakupem materiałów jak np. załadunku i wyładunku, przewozu, ubezpieczenia w trakcie przewozu.

5. koszty sprzedaży - dotyczą sprzedawanych wyrobów i obejmują: koszty opakowania, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia, reklamy oraz podatek akcyzowy od wyrobów.

6. koszty działalności pomocniczej- koszty wydziałów: remontowego, transportowego, kotłowni oraz jednostek bytowych i socjalnych: stołówki, hotelu robotniczego, domu wczasowego.

Układ kalkulacyjny

Układ kalkulacyjny klasyfikuje koszty w tzw. pozycje kalkulacyjne niezbędne do obliczenia kosztu wytworzenia produktu. Dzieli on koszty następująco:

• koszty bezpośrednie

  • materiały bezpośrednie,

  • płace bezpośrednie,

• koszty pośrednie

  • koszty wydziałowe,

  • koszty zarządu,

  • koszty sprzedaży.

1. Rachunek kosztów

Rachunek kosztów jest względnie wyodrębnionym podsystemem informacyj­nym w ramach systemu ewidencyjnego rachunkowości, którego podstawowym zadaniem jest dostarczanie informacji o kosztach. Rachunek kosztów jest procesem ustalania kosztów związanych z prowadzeniem działalności, tj. wytwarzaniem wyrobów, świadczeniem usług i wykonywaniem różnych funkcji. Koszty wytwarzanych wyrobów, świadczonych usług lub wykonywanych funkcji są traktowane jako przed­miot rachunku kosztów.

Przedmiotem rachunku kosztów są zawsze koszty prowadzenia działalności. Podmiotem rachunku kosztów jest natomiast jednostka gospodarcza prowadząca działalność.

1. Metody kalkulacji kosztów wytworzenia produktu

Kalkulacja doliczeniowa – stosowana w przedsiębiorstwach wytwarzających w kolejnych okresach różnorodne produkty – produkcja ma charakter jednostkowy lub seryjny niepowtarzalny – proces produkcyjny i wykorzystanie zasobów ustalane każdorazowo indywidualnie ƒ

Kalkulacja podziałowa – stosowana w przedsiębiorstwach wytwarzających jednorodny produkt – produkcja ma charakter masowy ƒ produkowany jest jeden asortyment wyrobów ƒ z tego samego surowca produkowane s ą różne wyroby przy zastosowaniu tych samych urządzeń i technologii

1. Dokumentacja rozliczeń z tytułu podatku VAT.

2. Funkcjonowanie konta „rozrachunki publ.-prawne z tytułu VAT”

Do rozrachunków publicznoprawnych zalicza się w szczególności rozrachunki z tytułu różnych podatków i opłat, do których mają zastosowanie postanowienia Ordynacji podatkowej.

Są to głównie rozrachunki z tytułu:

1/ podatku dochodowego od osób prawnych i od osób fizycznych (z urzędem skarbowym),

2/ podatku od towarów i usług VAT (z urzędem skarbowym),

3/ ubezpieczeń społecznych i ubezpieczeń zdrowotnych ( z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych),

4/ podatku akcyzowego, VAT i cła ( z urzędem celnym),

5/ podatku od czynności cywilnoprawnych,

6/ innych podatków i opłat.

Do ewidencji rozrachunków publicznoprawnych służy konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”, do którego prowadzi się ewidencję analityczną według poszczególnych podatków i opłat.

 

Po stronie Ma tego konta ujmuje się:

- kwotę zobowiązania przypadającą do zapłaty, naliczoną przez jednostkę, organ podatkowy lub wynikającą z otrzymanej decyzji właściwego urzędu,

- korekty powodujące zwiększenie kwoty zobowiązania.

 

Po stronie Wn tego konta księguje się:

-  kwotę zapłaconego zobowiązania,

- korekty zmniejszające kwotę naliczonego uprzednio podatku lub opłaty.

Operacje do zaewidencjonowania

2. Nadwyżka kasowa

3. Niedobór w kasie

4. Rozliczenie niezawinionego niedoboru

5. Wpływ należności do kasy

6. Gotówkowa spłata zobowiązań

7. Dodatnie różnice kursowe powstałe przy spłacie zobowiązań z rachunku dewizowego

8. Ujemne różnice kursowe powstałe przy wpłacie należności na rachunek dewizowy

9. Odsetki od środków zgromadzonych na rachunku bankowym

10. Wpłata na rachunek bankowy deklarowanych wkładów na poczet kapitału

11. Pobranie gotówki z banku do kasy (WB)

12. Wpływ na rachunek bankowy środków z tytułu realizacji czeków obcych

13. Zapłata podatku dochodowego (WB)

14. Nabycie akcji innych jednostek. (WB)

15. Spłata raty kredytu (WB)

16. Spłata odsetek od kredytu (WB)

17. Wypłata dywidendy (WB)

18. Otwarcie akredytywy

19. Realizacja akredytywy

20. Opłata za czynności bankowe (WB)

21. Podjęcie gotówki z banku na podstawie czeku własnego

22. Otrzymanie czeku obcego jako spłata należności

23. Realizacja czeku obcego w banku (WB)

24. Wykup weksla własnego

25. Indos weksla obcego

26. Spłata zobowiązań wekslem własnym

27. Wystawiono fakturę potwierdzającą sprzedaż wyrobów gotowych

28. Wydano sprzedane towary

29. Naliczono amortyzację

30. Opłacono podatek od nieruchomości (WB)

31. Naliczono podatek od nieruchomości

32. Otrzymano fakturę za montaż środka trwałego

33. Przekazano w formie darowizny wyroby gotowe

34. Sprzedano akcje

35. Wydano materiały do zużycia w produkcji

36. Rozliczono delegację służbową

37. Przyjęto do magazynu produkty gotowe

38. Przyjęcie do magazynu zakupionych materiałów

39. Naliczono odpis aktualizujący należności

40. Utworzono rezerwę na przyszłe zobowiązania

41. Opłacono prenumeratę czasopism za cały rok z góry

42. Otrzymano fakturę za energię elektryczną

43. Ustalono wynik finansowy metodą porównawczą

44. Ustalono wynik finansowy metodą kalkulacyjną

45. Otrzymano aport w postaci środka trwałego

46. Otrzymano fakturę za kapitalny remont środka trwałego

47. Otrzymano fakturę za bieżący remont środka trwałego