Ingarden Formy poznawania dzieła literackiego
Teksty na liście lektur są dobrane nieprzypadkowo. Ingardena (później RI) są dwa bo jeden wiąże się ściśle z drugim. „Dwuwymiarowość” to wielkie streszczenie na temat dzieła literackiego (mówi RI o budowie dzieła, czym jest?), którą RI wyłożył w „O dziele literackim” -1931 (po niemiecku, po 30 latach w polskim języku). Potem RI napisał „O poznawaniu dzieła lit” 1937 (dopełnienie tego pierwszego). Na gruncie polskim pierwszym dziełem jest „O poznawaniu…”. „Formy poznawania dzieła…” to taki „wstęp” (objaśnienie pojęć, itp.) do „O poznawaniu...”. RI wychodzi od przedmiotu (wgląd w istotę) do tego jak z przedmiotem postępować.
Lit JEST w bycie – I teza, jest JAKAŚ – II teza.
Pani specjalistka nie każe koncentrować się na szczegółach, bo przy naszej ilości(liczbie) tekstów i tak nie spamiętamy. Trzeba umieć wyodrębnić to co naprawdę ważne od tego co mniej ważne.
Bierne/aktywne czytanie – bardzo ważne!
Syntetyzująca obiektywizacja - równie ważne!
Schematyczność, a wraz z nią miejsca niedookreślenia – mniej ważne, ale ważne!
Poznawanie może przebiegać bardzo różnie (bo różna wiedza, obycie w kulturze, itp.) RI w tym tekście chce omówić etapy lektury która dokonywana jest po pierwsze przez jednego człowieka w ciszy. Bez realizacji brzmieniowej.
Na początku następuje streszczenie teorii wielowarstwowości i fazowości i w ogóle tego co w „Dwuwymiarowości”. Wszystkie cechy dzieła decydują o tym, jak odbieramy dzieła lit. Że jedno wynika z drugiego (przedmiot i jego poznawanie).
Potem jest o znakach pismach i wyrazach. Że dzieło trafia wzrokowo do czytelnika (grafia). Śledzimy znaki. Jeśli umiemy czytać w jakimś języku to jednocześnie umiemy uchwycić znaczenie i brzmienie. Słówka funkcyjne – spójniki, przyimki, te które nie mają nazwy. TO BARDZO WAŻNY ELEMENT DZIEŁA. Wyrazy > zdania> zespoły zdań > całości wyższego rzędu.
Bierne i aktywne czytanie. BIERNE – czytamy, rozumiemy ale nic ponadto. Nie ma żadnej konkretyzacji. Snujemy się po sensie zdania. AKTYWNE – nie ważna jest składania zdania, skupiamy się na świecie przedstawionym. Zaczynam współtworzyć, przechodzimy do stanów rzeczy. W wypadku aktywnego czytania mamy do czynienia z konkretyzacją. Aktynie czytając uzupełniamy miejsca niedookreślenia. Jesteśmy współautorami. UWAGA! U RI nie można tego robić w sposób dowolny. Tylko w granicach wyznaczonych przez dzieło.
Konkretyzowanie przedmiotów przedstawionych. W tym tekście pojęcie konkretyzacji łączy się z syntetyzującą obiektywizacją. Wynika z aktywnego czytania. Potem jest konkretyzacja, a po niej następuje syntetyzująca obiektywizacja. Jest takie wgryzienie się w treść, że tracą istotność znaczenie i brzmienie. Liczy się tylko to, co dzieje się w świecie przedstawionym. Synt.obiekt to konstruowanie swojego własnego porządku, wysuwanie swoich wniosków. Nie patrzymy na fazowość i warstwy znaczeniowe, tylko synt.obiekt. Ustawiamy sobie dzieło po swojemu. TYLKO ŚWIAT PRZEDSTAWIONY. Powstaje odrębna quasi-rzeczywistość. Równocześnie trzeba mieć na uwadze, jakiego gatunku/rodzaju jest dzieło i nie wykraczać poza pewne granice konkretyzowania. Łączy się to z warstwą przedmiotów przedstawionych oraz z warstwą wyglądów.
Istnienie miejsc niedookreślenia jest konieczne dla każdego dzieła.
Kolejny etap poznawania dzieła lit to „Związanie warstw w całości dzieła i percepcja polifonicznej harmonii jakości estetycznie wartościowych”. Po konkretyzacji i synt.obiekt. skupiamy się na estetyczności.
przedmiot estetyczny – czy postać gra z resztą dzieła. Sąd wartościujące na gruncie estetyki. Mamy warstwy i zastanawiamy się, czy to jest dobrze zrobione?
Skróty perspektywiczno-czasowe. Wiąże się to z fazowością (która jest aczasowa), ale RI odróżnia także fazowość natury czasowej (ma wymiar czasowy), czyli mój czas potrzebny na poznanie. Skróty p-cz wiążą się z procesem czytania. Wyróżniamy dwa etapy: podczas czytania i po odczytaniu dzieła. Skróty p-cz to widzenie dzieła tylko w perspektywie (albo w konkretnej fazie lektury, albo po przeczytaniu – NIGDY w sposób skończony).