| SPP rok 2009 numer 3 |
|---|
Udzielanie patentów
Andrzej Szewc, Autor jest doktorem habilitowanym nauk prawnych, profesorem Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Wyższej Szkoły Ekonomii i Administracji w Bytomiu.
§ 1. Uwagi wstępne
§ 2. Ogólna charakterystyka postępowania zgłoszeniowego
I. Organ właściwy w sprawach udzielania patentów
II. Pojęcie i charakter postępowania zgłoszeniowego
III. Struktura postępowania zgłoszeniowego
1. Postępowanie zgłoszeniowe jako ciąg działań administracyjnych
2. Etapy i czynności postępowania zgłoszeniowego
IV. Przedmiot postępowania i ogólne aspekty jego badania
V. Informowanie osób trzecich o postępowaniu; dostęp do akt sprawy
§ 3. Systemy badania wynalazków w światowej praktyce patentowej
I. System romański i system germański
II. System badania odroczonego
§ 4. Zgłoszenie wynalazku w Urzędzie Patentowym
I. Wieloznaczność zwrotu „zgłoszenie wynalazku”
II. Wymagania formalne dotyczące zgłoszenia wynalazku
III. Sposoby zgłoszenia wynalazku
IV. Skutki prawne zgłoszenia wynalazku
§ 5. Rejestracja i wstępne badanie zgłoszenia[42]
I. Wstępne czynności Urzędu Patentowego
II. Usuwanie braków i zmiana zgłoszenia
1. Zmiany dokonywane na wezwanie Urzędu Patentowego
2. Zmiany dokonywane z inicjatywy zgłaszającego[47]
3. Dopuszczalność zmiany zgłoszenia przez Urząd Patentowy
4. 4. Konwersja zgłoszenia[53]
III. Rozstrzygnięcie o uprzednim pierwszeństwie[55]
§ 6. Ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku
I. Obowiązek ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku
II. Zaniechanie ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku
III. Skutki prawne ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku
§ 7. Sporządzenie sprawozdania o stanie techniki
§ 8. Decyzja w sprawie udzielenia patentu
I. Przesłanki wydania, rodzaje oraz ogólne skutki decyzji w sprawie udzielenia patentu
II. Decyzja o odmowie bądź częściowej odmowie udzielenia patentu
III. Decyzja o udzieleniu patentu
1. Istota i charakter decyzji o udzieleniu patentu
2. Cechy decyzji o udzieleniu patentu w świetle teorii aktów administracyjnych
3. Warunkowy charakter decyzji o udzieleniu patentu
4. Skutki decyzji o udzieleniu patentu
§ 9. Wykonanie decyzji o udzieleniu patentu
I. Wpis patentu do rejestru patentowego
II. Wydanie dokumentu patentowego
1. Funkcja dokumentu patentowego
2. Zawartość dokumentu patentowego[87]
3. Charakter dokumentu patentowego
4. Publikacja i kolportaż opisów patentowych
5. Sprostowanie opisu patentowego
III. Ogłoszenie w Wiadomościach Urzędu Patentowego o udzieleniu patentu
§ 10. Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji o udzieleniu patentu
I. Przesłanki i forma stwierdzenia wygaśnięcia decyzji o udzieleniu patentu
II. Skutki stwierdzenia wygaśnięcia decyzji o udzieleniu patentu
§ 11. Uchylenie lub zmiana decyzji o udzieleniu patentu
I. Uchylenie (zmiana) decyzji o udzieleniu patentu wskutek sprzeciwu osoby trzeciej
II. Uchylenie (zmiana) decyzji o udzieleniu patentu w wyniku wznowienia postępowania
III. Uchylenie (zmiana) decyzji o udzieleniu patentu na podstawie art. 155 KPA
§ 1. Uwagi wstępne
W przeciwieństwie do praw wyłącznych do dzieł prawa autorskiego (utworów), które powstają na skutek samego stworzenia dzieła, prawa wyłączne do wynalazków (a także do innych przedmiotów tej własności) są udzielane[2] przez państwo (lub przez organizacje międzynarodowe - np. przez EUP w przypadku patentów europejskich albo OHIM w przypadku wspólnotowych wzorów i znaków towarowych). Dlaczego tak jest? Na pytanie to trudno zdecydowanie i jednoznacznie odpowiedzieć. Z teoretycznego punktu widzenia nie jest niemożliwe zastosowanie analogicznego rozwiązania w ramach systemu patentowego. Były zresztą czynione próby wywodzenia prawa wyłącznego korzystania z wynalazku z aktu jego dokonania, jak np. lansowana w prawie szwajcarskim przez E. Eichelbergera, a w prawie polskim przez S. Grzybowskiego, koncepcja tzw. prawa wynalazcy (Erfinderrecht). Zostały one jednak odrzucone[3]. Być może wpływ na przyjęcie stosowanego w prawie patentowym mechanizmu miała sięgająca wieków średnich tradycja udzielania przywilejów patentowych przez ówczesnych władców[4], a być może fakt, że waga monopolu prawnego jest w obszarze działalności gospodarczej większa niż w sferze kultury i sztuki. Nie można więc wykluczyć, że z tego względu państwu (a w szerszym wymiarze - społeczeństwu) bardziej zależy na kontroli sytuacji prawnej w gospodarce. Poprzez liberalne udzielanie praw wyłącznych w jednych dziedzinach techniki i ich ograniczanie lub reglamentowanie w innych państwa uprawiają też określoną politykę gospodarczą. Z własnego, polskiego doświadczenia wiemy przecież, że poprzez odpowiednie uregulowania w tej dziedzinie można chronić określone sfery gospodarki przed konkurencją ze strony przedsiębiorców zagranicznych. Dotyczy to zwłaszcza tak newralgicznych sfer życia gospodarczego i społecznego, jak przemysł chemiczny, farmaceutyczny i spożywczy. Czasami, jak np. w przypadku produktów przemian jądrowych, w grę wchodzi zapewne także ochrona interesów nauki i bezpieczeństwa narodowego, w tym również energetycznego. Nie było przecież rzeczą przypadku, że jeszcze do 1993 r. ochrona w Polsce takich wynalazków, jak wspomniane artykuły spożywcze, związki chemiczne, środki farmaceutyczne oraz produkty przemian jądrowych była możliwa tylko za pomocą mechanizmu tzw. pośredniej ochrony patentowej, tj. wyłącznie przez patentowanie sposobów wytwarzania tych wyrobów[5]. Istotne znaczenie ma prawdopodobnie i to, że podstawowy atrybut przesądzający o autorskoprawnej ochronie utworów - oryginalność - jest, w przeciwieństwie do nowości wynalazku, takim imponderabilium, które nie daje się oceniać przy pomocy obiektywnie mierzalnych kryteriów. Trudności, jakie wciąż stwarza ocena poziomu wynalazczego (nieoczywistości, doniosłości) - drugiej z przesłanek zdolności patentowej wynalazku, zdają się to potwierdzać[6]. Możliwe też, że w grę wchodzą jeszcze inne czynniki.
Zasady i tryb udzielania patentów zostały unormowane w dwóch miejscach PrWłPrzem: w Tytule II, w Rozdziałach 2 i 3 (art. 31-55) oraz w Tytule VI (art. 235-254). Przepisy Tytułu II (z kilkoma wyjątkami) stosuje się odpowiednio do udzielania praw ochronnych na wzory użytkowe (co do szczegółów zob. art. 100 ust. 1 PrWłPrzem), a przepisy art. 42, 46 i 49 ust. 2, z mocy art. 753 i 755 ust. 1 PrWłPrzem, stosuje się odpowiednio także do udzielania dodatkowych praw ochronnych na produkty lecznicze oraz produkty ochrony roślin. Do postępowań w sprawach udzielania praw ochronnych na wzory użytkowe i dodatkowych praw ochronnych zastosowanie mają również przepisy Tytułu VI, z tym że w pierwszym wypadku stosuje się je (tak jak przy udzielaniu patentów) wprost i w całej rozciągłości, natomiast w postępowaniu w sprawie udzielenia dodatkowego prawa ochronnego - odpowiednio (art. 752 ust. 2 PrWłPrzem).
§ 2. Ogólna charakterystyka postępowania zgłoszeniowego
I. Organ właściwy w sprawach udzielania patentów
Udzielanie patentów należy do właściwości organów administracji państwowej, nazywanych zwyczajowo „urzędami patentowymi”[7]. Organy te z reguły właściwe są także do udzielania tytułów ochronnych na inne przedmioty własności przemysłowej, a niekiedy także w sprawach własności intelektualnej. W Polsce organem właściwym do udzielania patentów jest Urząd Patentowy RP. Jest to jego podstawowe zadanie[8]. Właściwości UP nie zmienia fakt, iż na jego decyzję w sprawie udzielenia patentu można wnieść skargę do sądu administracyjnego, sąd może
-29-
bowiem jedynie uchylić tę decyzję, nie może natomiast udzielić skarżącemu patentu. Podobnie było w przeszłości, gdy organem II instancji była Komisja Odwoławcza przy Urzędzie Patentowym[9].
II. Pojęcie i charakter postępowania zgłoszeniowego
W niniejszych rozważaniach pojęcie postępowania zgłoszeniowego rozumiane jest w aspekcie funkcjonalnym, tj. z punktu widzenia celu, do którego to postępowanie zmierza. Dlatego uwzględniono w nich także przypadek, w którym postępowanie to, mimo pozytywnej dla zgłaszającego decyzji UP, kończy się stwierdzeniem jej wygaśnięcia i umorzeniem postępowania zgłoszeniowego. W doktrynie można jednak spotkać się z innym podejściem do tej kwestii, mianowicie takim, że postępowanie to kończy się prawomocną decyzją w sprawie udzielenia patentu[10]. Postępowania, które zmierzają do uchylenia tej decyzji[11], a mutatis mutandis, jak można zakładać, także do stwierdzenia jej wygaśnięcia, stanowią postępowania szczegółowe; cytowany autor przyznawał jednak, że są one „w pewnym sensie dalszym ciągiem postępowania zgłoszeniowego”. Jako klamrę pojęciową spinającą obie kategorie tych postępowań proponował ogólniejsze określenie postępowania patentowego. W takim ujęciu postępowanie zgłoszeniowe było więc tylko jednym ze stadiów postępowania patentowego.
Communis opinio panuje natomiast w ocenie charakteru tego postępowania, zgodnie bowiem uznaje się je za postępowanie administracyjne o charakterze szczególnym[12].
III. Struktura postępowania zgłoszeniowego
1. Postępowanie zgłoszeniowe jako ciąg działań administracyjnych
Celem postępowania zgłoszeniowego jest ustalenie, czy zgłaszającemu przysługuje materialne prawo do uzyskania patentu, a jeśli tak - to jego udzielenie. Udzielanie patentu jest ciągiem działań administracyjnych realizowanych przez UP w imieniu państwa. Ciąg ten składa się z określonych przez ustawę czynności i działań procesowych o charakterze aktu administracyjnego (decyzja o udzieleniu patentu) oraz czynności i działań faktycznych (techniczno-organizacyjnych), które ten akt poprzedzają albo po nim następują. Z czynności i działań uprzednich wymienić należy zwłaszcza zgłoszenie wynalazku w UP i jego badanie, z czynności następczych - działania zmierzające do wykonania decyzji podjętej przez ten Urząd i podanie tego faktu do wiadomości powszechnej. Chodzi tutaj m.in. o wydanie uprawnionemu dokumentu patentowego stwierdzającego udzielenie patentu (art. 54 ust. 1 PrWłPrzem), publikację opisu patentowego będącego częścią dokumentu patentowego (art. 54 ust. 2 PrWłPrzem), wpis wzmianki o udzieleniu patentu do rejestru patentowego (art. 228 ust. 1 pkt 1 PrWłPrzem) oraz ogłoszenie w WUP o udzieleniu patentu (art. 232 ust. 1 PrWłPrzem).
2. Etapy i czynności postępowania zgłoszeniowego
W algorytmie postępowania zgłoszeniowego można wyróżnić kilka istotnych z prawnego punktu widzenia etapów i czynności, a mianowicie:
1) zgłoszenie wynalazku;
2) rejestracja i wstępne badanie zgłoszenia;
3) ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku;
4) sporządzenie sprawozdania o stanie techniki;
5) wydanie decyzji w sprawie udzielenia patentu;
6) wykonanie decyzji o udzieleniu patentu;
7) stwierdzenie wygaśnięcia decyzji o udzieleniu patentu.
W pewnych przypadkach w postępowaniu tym może być jeszcze wydana substytucyjna decyzja o udzieleniu prawa ochronnego na wzór użytkowy.
IV. Przedmiot postępowania i ogólne aspekty jego badania
O przedmiocie postępowania w sprawie udzielenia patentu można mówić w dwojakim znaczeniu: procesowym i rzeczowym. Przedmiotem w znaczeniu procesowym jest zgłoszone przez stronę pod adresem UP żądania udzielenia jej patentu. Roszczenie wynikające z tego żądania ma charakter uprawnienia administracyjnoprocesowego. Nie oznacza to jeszcze, że zgłaszającemu przysługuje roszczenie materialnoprawne, tzn. obiektywnie istniejące prawo do uzyskania patentu. O tym rozstrzyga UP w decyzji w sprawie udzielenia patentu, jeżeli, rzecz jasna, dojdzie do jej wydania. Natomiast przedmiotem w znaczeniu rzeczowym jest rozwiązanie opisane w dokumentacji zgłoszeniowej. Jak bowiem trafnie podniósł A. Szajkowski „postępowanie w sprawie udzielenia patentu (…) dotyczy jedynie wynalazku zastrzeganego, tj. takiego ujęcia pomysłu wynalazczego,
-30-
jakie znajduje swój słowny zapis w dokumentacji zgłoszeniowej - przede wszystkim w opisie wynalazku, zastrzeżeniach patentowych oraz rysunku (…). Postępowanie to nie dotyczy natomiast (…) wynalazku dokonanego, nie objętego słownym zapisem we wniesionym do urzędu patentowego zgłoszeniu wynalazku”[13].
Rozpatrywanie tak rozumianego przedmiotu zgłoszenia ma dwa zakresy. Pierwszy, powszechnie stosowany we wszelkich procedurach wszczynanych na pisemny wniosek, także sądowych, obejmuje ocenę prawidłowości dokumentacji zgłoszeniowej w świetle ustalonych w tym zakresie wymagań. Istotne znaczenie ma tutaj zwłaszcza wymóg przestrzegania zasady jednolitości wynalazku. Czynności związane z tą oceną, określane często mianem badania formalnego, realizowane są zasadniczo we wstępnej fazie rozpatrywania zgłoszenia[14], jednakże wezwania w tej materii UP może formułować także w fazie badania merytorycznego, i to pod rygorem umorzenia postępowania, np. domagając się nadesłania rysunków, które nie są niezbędne do zrozumienia wynalazku (rysunki niezbędne do zrozumienia wynalazku powinny znajdować się już w zgłoszeniu), jeżeli jest to potrzebne dla należytego przedstawienia wynalazku lub konieczne z innych względów (art. 46 ust. 1 PrWłPrzem).
Zakres drugi obejmuje merytoryczne badanie wynalazku, czyli ocenę zgłoszonego rozwiązania pod względem jego cech technicznych decydujących o patentowalności (nowość, poziom wynalazczy, stosowalność), a także, w pewnym zakresie, o cechach nietechnicznych, relewantnych dla zdolności patentowej wynalazku. Chodzi tutaj np. o ocenę wynalazku z punktu widzenia porządku publicznego i dobrych obyczajów, czyli pod kątem zgodności wykorzystania wynalazku z powszechnie obowiązującymi normami moralnymi oraz pod kątem ewentualnych zagrożeń dla porządku i bezpieczeństwa publicznego. Poza zakresem oceny pozostaje natomiast użyteczność tego rozwiązania (brana jednak pod uwagę przy ocenie rozwiązań technicznych zgłoszonych do ochrony jako wzory użytkowe) oraz jego walory ekonomiczne czy społeczne lub (w wypadku rozwiązań konstrukcyjnych) estetyczne. Nie jest bowiem dopuszczalna odmowa udzielenia patentu uzasadniona tym, że korzystanie z wynalazku nie przyniesie efektów ekonomicznych ani społecznych albo że wyrób według wynalazku razi czyjeś uczucia estetyczne.
Skutki prawne dokonywanych przez UP ocen mogą być różne. W razie stwierdzenia braków w dokumentacji zgłoszeniowej UP wydaje postanowienia wzywające zgłaszającego, pod rygorem umorzenia postępowania, do uzupełnienia zgłoszenia lub usunięcia, w wyznaczonym terminie, wskazanych braków oraz istotnych usterek (art. 42 ust. 1). Niezastosowanie się do postanowień wydanych pod rygorem umorzenia postępowania skutkuje, rzecz jasna, umorzeniem postępowania.
Nieco inaczej sytuacja wygląda w razie stwierdzenia braków polegających na niedopełnieniu formalności, od których zależy przyznanie pierwszeństwa uprzedniego, albo w razie naruszenia przepisu o jednolitości wynalazku. W pierwszym przypadku, stosownie do verba legis art. 35 ust. 1 PrWłPrzem, nieuzupełnienie braku „nie skutkuje przyznaniem pierwszeństwa”[15], w drugim - Urząd wzywa zgłaszającego do złożenia oddzielnych zgłoszeń; jeżeli zgłoszenia wydzielone nie wpłyną w wyznaczonym terminie, uważa się, że zgłoszenie pierwotne dotyczy wynalazku określonego na pierwszym miejscu w zastrzeżeniach patentowych, a pozostałe wynalazki zostały przez zgłaszającego wycofane (art. 42 ust. 2 PrWłPrzem).
Wyniki oceny merytorycznej skutkują - w zależności od tego, czy są dla zgłaszającego pozytywne, czy negatywne - udzieleniem patentu albo odmową jego udzielenia. Między tymi skrajnymi sytuacjami mieszczą się dwie sytuacje pośrednie: udzielenie patentu w zakresie węższym od pierwotnie żądanego i (w razie tzw. konwersji zgłoszenia) udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy w miejsce żądanego patentu na wynalazek.
Z chwilą udzielenia patentu następuje zmiana sytuacji prawnej podmiotu ubiegającego się o udzielenie patentu - ze zgłaszającego staje się on uprawnionym z patentu, potocznie (a nawet w niektórych aktach prawnych) zwanym „właścicielem patentu”.
V. Informowanie osób trzecich o postępowaniu; dostęp do akt sprawy
Każde postępowanie patentowe, niezależnie od jego wyniku, w określony sposób wpływa na stosunki gospodarcze i prawne. Dotyka bowiem istotnych interesów tak wielu osób trzecich (przedsiębiorców i konsumentów), iż nie będzie przesadą stwierdzenie, że jest przedmiotem powszechnego zainteresowania. Udzielenie patentu ogranicza bowiem swobodę działania innych podmiotów. Stąd są oni zainteresowani tym, aby występować przeciwko udzieleniu mu ochrony. Najszerszym podmiotowo tego przejawem jest możliwość wniesienia sprzeciwu od decyzji o udzieleniu patentu (art. 246 PrWłPrzem). Jednak występują w ustawie pewne regulacje prawne odnoszące się do sytuacji poprzedzającej wydanie (a ściślej mówiąc - uprawomocnienie się) tej decyzji. Polegają one na podawaniu przez UP pewnych informacji dotyczących zgłoszonego wynalazku do wiadomości ogólnej i vice versa - przekazywaniu przez osoby trzecie Urzędowi danych
-31-
odnoszących się do zdolności patentowej badanego wynalazku. Mówiąc konkretniej, chodzi o ogłaszanie o zgłoszeniu wynalazku, dokonywane przez UP na podstawie art. 43 ust. 1 PrWłPrzem, udostępnianie osobom trzecim opisu zgłoszeniowego wynalazku oraz o związaną z tym możliwość zgłaszania przez nie Urzędowi, aż do czasu wydania decyzji, uwag co do istnienia okoliczności uniemożliwiających udzielenie patentu (art. 44 ust. 1 PrWłPrzem), o podjętych w związku z tym decyzjach, jak również (choć tutaj perspektywa czasowa wykracza już poza ramy postępowania zgłoszeniowego) o okolicznościach późniejszych, mających wpływ na stan prawny chronionego wynalazku. W związku z tym trzeba zauważyć dwie rzeczy. Po pierwsze, że osoby, które zgłaszają uwagi, nie stają się eo ipso stroną postępowania. Ustawa nie wymaga nawet, aby UP informował je o losie tych uwag. Obowiązek taki można by ewentualnie, choć w ograniczonym zakresie, wywodzić z przepisów KPA o skargach i wnioskach w zw. z art. 252 PrWłPrzem. Po drugie, że nieograniczony dostęp osób trzecich do dokumentacji zgłoszenia mógłby naruszać prawne, gospodarcze i techniczne interesy zgłaszającego. W celu ich ochrony ustawodawca przewidział ograniczony dostęp do tych informacji, polegający na możliwości zapoznania się tylko z tzw. opisem zgłoszeniowym wynalazku (obejmującym opis wynalazku, zastrzeżenia patentowe i rysunki). Do akt sprawy, w ścisłym tego słowa znaczeniu, osoba trzecia może mieć wgląd jedynie za zgodą zgłaszającego[16]. Za taką zgodą, wyrażoną w podaniu o udzielenie patentu, UP może ujawnić osobom trzecim co najwyżej informację o fakcie dokonania zgłoszenia oraz jego numer, datę, tytuł i dane osobowe zgłaszającego[17]. Jest to niewątpliwie podyktowane potrzebą ochrony gospodarczych interesów zgłaszającego[18].
W kontekst omawianych zagadnień wplata się też zakaz wprowadzania do zgłoszenia (po jego ujawnieniu do wiadomości powszechnej) uzupełnień i poprawek, które wykraczają poza to, co zostało ujawnione jako przedmiot rozwiązania w opisie zgłoszeniowym wynalazku (art. 37 ust. 1 PrWłPrzem)[19].
§ 3. Systemy badania wynalazków w światowej praktyce patentowej
I. System romański i system germański
W okresie przywilejów królewskich, poprzedzającym wprowadzenie nowożytnych systemów patentowych, patentów udzielano bez jakiegokolwiek uprzedniego badania wynalazków[20]. Wymóg takiego badania ustanowiły dopiero nowoczesne systemy ochrony patentowej. W poszczególnych krajach wykształciły się (lub zostały przyjęte) różne metody badawcze. Do klasycznych systemów badawczych należą: system rejestracyjny (zwany też systemem romańskim, francuskim, systemem rejestracji bądź automatycznego udzielania)[21] i metoda pełnego badania (przyjęta w systemie germańskim). Pierwsza, proweniencji francuskiej, polegała na formalnym badaniu zgłoszonej dokumentacji, bez sprawdzania, czy są spełnione ustawowe przesłanki zdolności patentowej wynalazku (examen quant ? la forme). Zaletą tego systemu była szybkość rozpatrywania zgłoszeń i wydawania decyzji oraz brak zaległości w rozpatrywaniu spraw, wadą - słabość udzielanych patentów (jej wyrazem była formuła, iż patenty są udzielane sans garantie du gouvernement), a także duża liczba spraw sądowych o unieważnienie patentu. Regułą było bowiem, iż pozwany o naruszenie patentu rutynowo podnosił zarzut braku nowości wynalazku. W istocie ciężar ustalania, czy w danym wypadku zostały spełnione ustawowe warunki udzielenia patentu, spadał więc na sądy[22]. Metoda pełnego badania (proweniencji niemieckiej)[23] w każdym z tych punktów różniła się od metody rejestracyjnej. Zgłoszenia patentowe były drobiazgowo badane, tak pod względem formalnym, jak i merytorycznym (formelle undsachliche Prüfung der Anmeldung). Skutkiem tego były bardzo mocne, trudne do obalenia patenty. Jednakże była to metoda czaso- i pracochłonna. Patent uzyskiwało się po kilku latach od daty zgłoszenia, a zaległości w rozpatrywaniu spraw nieustannie rosły[24]. Przedsiębiorcy zniecierpliwieni oczekiwaniem na patent często rezygnowali z jego uzyskania. Skłaniało ich do tego również to, że rozwiązania zgłoszone do opatentowania starzały się moralnie, albo
-32-
to, że dysponowali już znacznie nowszymi wynalazkami. Skutkiem tego żmudna praca urzędu patentowego często szła na marne[25].
II. System badania odroczonego
Podejmowano różne próby zaradzenia mankamentom obu tych systemów. Ciekawym pomysłem był np. szwajcarski system patentowy, w którym jednocześnie stosowano obie metody. Zasadniczo patentów udzielano tam w systemie rejestracyjnym, jednak w niektórych dziedzinach przemysłu, ważnych dla gospodarki szwajcarskiej (wyroby tekstylne, urządzenia do pomiaru czasu) stosowano metodę pełnego badania. Najbardziej znaczącą próbą syntezy obu metod, wykorzystującą ich zalety, a równocześnie eliminującą wady, był jednak system tzw. badania odroczonego, wprowadzony po raz pierwszy w Holandii w I połowie lat 60. XX w.[26]. Jego idea zasadzała się na założeniu, aby patentów udzielać po badaniu pełnym (element metody germańskiej), ale by badanie to przeprowadzać tylko w rzeczywiście uzasadnionych przypadkach, a nie, jak w systemie germańskim, w odniesieniu do każdego zgłoszonego wynalazku. Przyjęto zatem, że każde zgłoszenie patentowe zostanie wstępnie poddane tylko badaniu formalnemu (element systemu romańskiego), natomiast badanie merytoryczne realizowane będzie na wniosek zgłaszającego (w niektórych krajach, np. w RFN - także na wniosek osoby trzeciej). Dla zgłoszenia wniosku w poszczególnych krajach wyznaczono odpowiednie terminy (generalnie od 2 do 7 lat). Po jego bezskutecznym upływie postępowanie w zasadzie umarzano. Wyjątkiem, o czym dalej, był francuski system badania odroczonego.
Tę ogólną ideę realizowano w różny sposób. W Niemczech przyjęto, że wniosek o pełne badanie mógł być przez zgłaszającego lub inną osobę (np. konkurenta pragnącego usunąć stan niepewności prawnej co do ewentualnej ochrony wynalazku, spowodowanej „hibernacją” zgłoszenia) złożony w terminie 7 lat od daty zgłoszenia. Możliwe było przy tym „ratalne” składanie tego wniosku, co pozwalało obniżyć koszty uzyskania patentu. Tak więc w pierwszej kolejności (choć nie było to obligatoryjne) można było wystąpić do urzędu patentowego o przeprowadzenie badania stanu techniki. Jeżeli jego wynik pozytywnie rokował co do możliwości uzyskania patentu, można było (chociaż także nieobowiązkowo) wystąpić o przeprowadzenie pełnego badania. W razie negatywnego rezultatu badania stanu techniki zgłaszający nie kontynuował tej procedury, skutkiem czego - po upływie 7 lat od zgłoszenia wynalazku - urząd patentowy umarzał postępowanie[27]. Inaczej sprawę tę rozwiązano we Francji. Przesądziła o tym tradycja francuskiego systemu patentowego: wspomniany już, rejestracyjny system udzielania ochrony oraz istnienie dwóch tytułów ochronnych - patentu (brevet) i tzw. świadectwa użyteczności (certificat d’utilite), którego czas trwania (6 lat) był znacznie krótszy od czasu trwania patentu. Przyjęto krótki, bo zaledwie 2-letni, termin dla złożenia wniosku o przeprowadzenie pełnego badania. Po jego bezskutecznym upływie wniosek o udzielenie patentu traktowany był jak wniosek o wydanie świadectwa użyteczności i takiego też tytułu udzielano. Przy takim rozwiązaniu legitymację do złożenia wniosku przyznano tylko zgłaszającemu. Z uwagi na krótkość terminu i jasność co do tego, że w razie nieudzielenia patentu wynalazek będzie chroniony świadectwem użyteczności, nie zachodziła bowiem potrzeba wyposażania w to uprawnienie osób trzecich[28].
W dniu 1.1.1973 r. badanie odroczone wprowadzono do polskiego systemu prawnego, i to aż w dwóch formach. Formą oryginalnie polską była instytucja patentu tymczasowego. Stosownie do art. 28 WynU w brzmieniu z 1972 r. zgłaszający mógł - oświadczając w podaniu, który tytuł ochronny wybiera - ubiegać się o patent (zwany potocznie „patentem zwykłym”) albo o patent tymczasowy. Zasadnicze różnice pomiędzy nimi sprowadzały się do czterech punktów:
1) czasu trwania ochrony - patent zwykły trwał 15 lat, podczas gdy patent tymczasowy lat 5, przy czym oba terminy biegły od daty zgłoszenia wynalazku w UP (art. 16 ust. 2 WynU w wersji z 1972 r.);
2) trybu udzielenia patentu - patentu zwykłego udzielano po badaniu pełnym, natomiast patentu tymczasowego udzielano po badaniu ograniczonym, obejmującym badanie formalne (w zakresie ustalonym w art. 33 ust. 1 WynU w wersji z 1972 r.) oraz częściowe badanie merytoryczne, polegające na sprawdzeniu, czy zgłoszony wynalazek nie był ujawniony w polskim opisie patentowym, opisie ochronnym wzoru użytkowego oraz w zgłoszeniu wynalazku lub wzoru użytkowego, które było ogłoszone (art. 13 i 34 ust. 1 WynU w wersji z 1972 r.). Urząd Patentowy mógł jednak z własnej inicjatywy przeprowadzić również pełne badanie takiego wynalazku (art. 34 ust. 3 WynU w wersji z 1972 r.);
3) warunków dochodzenia roszczeń - w przypadku patentu tymczasowego konieczne było uprzednie wystąpienie do UP o „uzupełnienie” badania do zakresu
-33-
badania pełnego (art. 53 ust. 5 WynU w wersji z 1972 r.);
4) niemożliwości konwersji patentu tymczasowego na prawo ochronne (art. 77 ust. 1 WynU w wersji z 1972 r.).
Zgłaszający, który uzyskał patent tymczasowy, mógł w ciągu 4 lat od daty zgłoszenia złożyć wniosek o udzielenie patentu, uiszczając opłatę za pełne badanie (art. 26 ust. 3 WynU w wersji z 1972 r.). Urząd Patentowy sprawdzał wówczas, czy zachodzą ustawowe warunków wymagane do uzyskania patentu i, w zależności od wyniku badania, udzielał patentu lub uchylał decyzję o jego udzieleniu (art. 34 ust. 4 WynU w wersji z 1972 r.). Jeżeli wniosku nie złożono, patent tymczasowy wygasał wskutek upływu okresu ochrony[29].
Druga forma badania odroczonego, uregulowana w art. 35 WynU w wersji z 1972 r., nawiązywała do rozwiązań przyjętych w ustawodawstwach zachodnioeuropejskich. Polegała mianowicie na tym, że w razie ubiegania się o patent (z pominięciem drogi patentu tymczasowego) zgłaszający był obowiązany złożyć wniosek o pełne badanie oraz uiścić opłatę za to badanie. Wniosek należało złożyć przed upływem 6 miesięcy od daty ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku. W tym też terminie należało uiścić opłatę za sprawdzenie ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu. Termin ten był terminem prekluzyjnym. W razie jego bezskutecznego upływu, zgłoszenie uważano za wycofane, a postępowanie umarzano.
Obie te formy badania odroczonego zostały zlikwidowane w wyniku nowelizacji ustawy w październiku 1992 r. i przestały funkcjonować z dniem 16.4.1993 r. Od tego czasu polski system patentowy znowu opiera się na metodzie pełnego badania.
§ 4. Zgłoszenie wynalazku w Urzędzie Patentowym
I. Wieloznaczność zwrotu „zgłoszenie wynalazku”
Warunkiem sine qua non uzyskania patentu jest zgłoszenie wynalazku w UP. Jak trafnie podniesiono w piśmiennictwie, „można wyróżnić trzy znaczenia zwrotu «zgłoszenie wynalazku». Najczęściej używanym w przepisach jest «zgłoszenie wynalazku» rozumiane w sensie przedmiotowym (patent application, demande de brevet, Patentanmeldung, patentnaja zajawka). Chodzi tu o zestaw dokumentów składających na dokumentację zgłoszenia. (…). Zgłoszenie wynalazku w znaczeniu czynnościowym oznacza dokonanie zgłoszenia, wniesienie dokumentacji zgłoszeniowej, wystąpienie do urzędu patentowego z żądaniem udzielenia patentu na wynalazek zawarty w zgłoszeniu wynalazku w znaczeniu przedmiotowym (filing of the patent application, dépôt de la demande de brevet, Hinterlegung der Patentanmeldung, podacza zajawki). (…) Przez zgłoszenie wynalazku w znaczeniu procesowym rozumie się natomiast samo żądanie udzielenia patentu na zgłoszony wynalazek (…), które jest rozpatrywane przez UP, załatwiane decyzją w sprawie udzielenia patentu”[30].
Ponadto, w zależności od celu zgłoszenia wynalazku w UP, można wyróżnić zgłoszenia dokonywanew celu uzyskania patentu i zgłoszenia dokonywane w celu zastrzeżenia pierwszeństwa do uzyskania patentu. Przeważają, i to zdecydowanie, zgłoszenia w celu uzyskania patentu. Do nich więc odnoszą się dalsze wywody. Zgłoszenia w celu zastrzeżenia pierwszeństwa do uzyskania patentu stosowane są obecnie wyłącznie w przypadku wynalazków tajnych (art. 58 ust. 1 PrWłPrzem). Szersze zastosowanie miał ten typ zgłoszenia w prawie wynalazczym PRL. Stosownie bowiem do art. 23 ust. 3 PrWyn, właściwi ministrowie oraz j.g.u. miały obowiązek zgłaszać w UP w celu zastrzeżenia prawa pierwszeństwa do uzyskania patentu wszelkie pracownicze projekty wynalazcze mające cechy wynalazku. Z mocy art. 82 PrWyn, zasadę tę stosowano także do projektów mających cechy wzoru użytkowego. Ustawa o wynalazczości zrezygnowała z instytucji tego rodzaju zgłoszeń.
II. Wymagania formalne dotyczące zgłoszenia wynalazku
Według art. 31 PrWłPrzem, zgłoszenie wynalazku (w znaczeniu czynnościowym) polega na złożeniu w UP dokumentacji zawierającej podanie o udzielenie patentu, opis wynalazku ujawniający jego istotę, zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe oraz skrót opisu, a także rysunki, jeżeli są one niezbędne do zrozumienia wynalazku[31]. Dla uznania zgłoszenia za dokonane wystarcza jednak, że zgłoszenie obejmuje co najmniej podanie oraz części wyglądające zewnętrznie na opis wynalazku i na zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe. Jeżeli złożona dokumentacja nie spełnia tego minimum, UP wyznacza postanowieniem, pod rygorem umorzenia postępowania, termin do uzupełnienia zgłoszenia. W takim wypadku zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu wpłynięcia do UP ostatniego brakującego dokumentu. Jeżeli brak dotyczy rysunków, na które w zgłoszeniu powołuje się zgłaszający, UP postępuje podobnie,
-34-
z tym że sankcją niewykonania postanowienia jest uznanie powołania się na rysunki za niebyłe. Za datę dokonania zgłoszenia uważa się wówczas dzień wpłynięcia do Urzędu ostatniego brakującego rysunku. Odmienność sankcji może stwarzać trudności interpretacyjne w przypadku, gdy zgłaszający w ogóle nie nadeśle brakujących rysunków lub nadeśle tylko część z nich. Nasuwa się bowiem pytanie, jaki dzień uznać wówczas za dzień dokonania zgłoszenia. Jak się wydaje, w pierwszym przypadku powinna to być data złożenia dokumentacji w UP, w drugim - data wpłynięcia do UP ostatniego z nadesłanych rysunków.
Wymogiem nawiązującym do przepisu art. 3ter konwencji paryskiej jest, ciążący na zgłaszającym, który nie jest twórcą wynalazku, obowiązek wskazania twórcy; zgłaszający, który nie jest twórcą wynalazku, musi też wskazać podstawę swojego prawa do patentu (art. 32 PrWłPrzem). Może nią być fakt, że wynalazek ma charakter pracowniczy albo fakt nabycia prawa do patentu od osoby uprawnionej pierwotnie[32]. Zasadę tę rozciągnąć należy na przypadki, gdy tylko jeden lub tylko niektórzy ze współtwórców dokonują zgłoszenia patentowego, z pominięciem pozostałych.
Wymogiem formalnym jest także wymóg dostatecznego ujawnienia wynalazku w dokumentacji zgłoszeniowej. Stosownie do art. 33 ust. 1 PrWłPrzem, opis wynalazku powinien przedstawiać wynalazek na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek urzeczywistnić. Jeżeli mankament ten wyjdzie na jaw po udzieleniu patentu, to może być podstawą jego unieważnienia. Dalsze wymagania, określone w art. 33 PrWłPrzem, odnoszą się do treści zastrzeżeń patentowych oraz ich wzajemnych relacji (ust. 3-41), skrótu opisu wynalazku (ust. 5) i rysunków (ust. 6).
Zgłoszenie musi spełniać wymagania wynikające z zasady jednolitości wynalazku; mówi ona, że zgłoszenie wynalazku powinno obejmować jeden wynalazek, tzn. jedno rozwiązanie techniczne. Dwa lub więcej wynalazków może być przedmiotem jednego zgłoszenia tylko wtedy, gdy są one połączone ze sobą w taki sposób, że stanowią wyraźnie jeden pomysł wynalazczy. Sytuacja taka zachodzi, jeżeli połączenie ich ze sobą opiera się na jednej lub wielu wspólnych bądź wzajemnie sobie odpowiadających cechach technicznych spośród tych, które określają zastrzegane wynalazki i decydują o wkładzie wnoszonym przez nie do stanu techniki (art. 34 PrWłPrzem), np. (1) związek chemiczny o wzorze X, (2) sposób wytwarzania związku o wzorze X, (3) środek farmaceutyczny zawierający jako substancję czynną związek o wzorze X i (4) związek o wzorze X do stosowania jako lek[33]. Korzystanie z rozszerzonej formuły jednolitości przedmiotu zgłoszenia ma miejsce zwłaszcza w przypadku wynalazków biotechnologicznych[34]. Nie stosuje się jej natomiast w odniesieniu do wzorów użytkowych (zob. art. 97 ust. 3 PrWłPrzem)[35].
Zasadę powyższą[36] należy odróżnić od zasady jedności treści zgłoszenia. Jak podniósł A. Szajkowski, „niezależnie od tego, czy w postępowaniu występuje jeden zgłaszający, czy też kilku współzgłaszających, tekst zgłoszenia musi być jeden”[37], tzn. że zawarte w nim oświadczenia i żądania stron muszą być zgodne. Odróżnia to postępowanie zgłoszeniowe od postępowania sądowego. Pochodną tej zasady jest prawo każdego ze współzgłaszających do tego, by „wniesiony wspólnie tekst zgłoszenia nie został na skutek jednostronnego działania współzgłaszającego zmieniony”[38].
III. Sposoby zgłoszenia wynalazku
Stosownie do zasady pisemności postępowania administracyjnego (art. 14 § 1 KPA) dokumentacja zgłoszeniowa powinna być sporządzona w formie pisemnej (art. 13 PrWłPrzem), zgodnie ze szczegółowymi wytycznymi, zawartymi w przepisach wykonawczych do ustawy[39], i w odpowiedniej liczbie oryginalnych egzemplarzy złożona w UP[40]. Ustawodawca rozciąga jednak pojęcie „formy pisemnej” na zgłoszenia nadesłane za pomocą nowoczesnych środków porozumiewania się na odległość, jak telefaks i poczta elektroniczna, z tym jednak, że w przypadku kopii telefaksowej Urząd wymaga późniejszego (następczego) dostarczenia oryginalnej dokumentacji zgłoszenia, a skuteczność zgłoszenia w postaci elektronicznej (zdefiniowanej w art. 13 ust. 7 PrWłPrzem) jest zależna od tego, by nie zawierało ono „szkodliwego oprogramowania”, czyli (mówiąc kolokwialnie) „wirusów”; w każdym przypadku uzależnia się ją także od czytelności zgłoszenia. Rygorem w przypadku wystąpienia tych wad jest to, że zgłoszenie nie rodzi pierwszeństwa do uzyskania patentu (art. 13 ust. 3-9 PrWłPrzem).
IV. Skutki prawne zgłoszenia wynalazku
Zgłoszenie wynalazku w znaczeniu czynnościowym jest zdarzeniem prawnym wywołującym określone skutki prawne. Z chwilą jego dokonania następuje wszczęcie postępowania
-35-
w sprawie udzielenia patentu, a data zgłoszenia - w razie udzielenia patentu - jest początkowym terminem biegu ochrony patentowej. W wypadkach, w których zgłaszający nie korzysta z pierwszeństwa uprzedniego, data ta determinuje również jego pierwszeństwo do uzyskania patentu oraz stanowi czasowy układ odniesienia dla oceny takich przesłanek zdolności patentowej zgłoszonego wynalazku, jak nowość i poziom wynalazczy. Gdy data zgłoszenia jest jednocześnie datą pierwszeństwa, to od niej liczy się też bieg terminu do ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku. Wreszcie - może ono być podstawą pierwszeństwa konwencyjnego w innych krajach Związku paryskiego. Jest też warunkiem koniecznym do tego, by polska osoba prawna bądź obywatel polski mający siedzibę lub miejsce zamieszkania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogli zgłosić wynalazek za granicą w celu uzyskania ochrony (art. 40 PrWłPrzem).
Zgłoszenie wynalazku w znaczeniu przedmiotowym, wyrażające się ogólnie w jego tytule, rozwinięte w opisie i rysunkach oraz sprecyzowane w zastrzeżeniach patentowych, przedstawiających techniczną istotę wynalazku, czyli środki techniczne niezbędne do jego realizacji, wyznacza przedmiot postępowania w sprawie udzielenia patentu. Urząd Patentowy jest związany żądaniem zgłaszającego (podobnie jak sąd jest związany granicami pozwu) i nie może poza nie wykroczyć, nie ma bowiem „prawa postępować w taki sposób, który by prowadził - czy nawet tylko dopuszczał - do udzielenia monopolu patentowego o zakresie przedmiotowym szerszym od zakresu wynikającego z roszczenia o patent, z jakim występuje zgłaszający wynalazek”[41]. Wyznacza także granice dopuszczalnych zmian i uzupełnień tej dokumentacji przez zgłaszającego.
Wreszcie zgłoszenie wynalazku w znaczeniu procesowym nakłada na UP obowiązek podjęcia postępowania w sprawie tego zgłoszenia i doprowadzenia do jej merytorycznego lub formalnego zakończenia (decyzja w sprawie udzielenia patentu lub umorzenie postępowania). Na wniosek zgłaszającego UP jest ponadto zobowiązany wydać zgłaszającemu tzw. dowód pierwszeństwa.
§ 5. Rejestracja i wstępne badanie zgłoszenia[42]
I. Wstępne czynności Urzędu Patentowego
Po wpłynięciu zgłoszenia wynalazku UP przystępuje do czynności wstępnych: rejestracji zgłoszenia, stwierdzenia daty jego dokonania oraz sprawdzenia kompletności i prawidłowości dokumentacji zgłoszeniowej. Rejestracja zgłoszenia polega na nadaniu mu numeru. Stwierdzenie daty jego dokonania, tj. daty wpływu zgłoszenia do UP, ma ważne znaczenie z uwagi na skutki prawne, jakie się z tą datą wiążą. Zasadniczo jest to czynność faktyczna. W przypadku zgłoszenia nadanego telefaksem jej dokonanie jest uzależnione od dostarczenia przez zgłaszającego oryginału zgłoszenia w ustawowym terminie 30 dni od daty nadania go telefaksem. W razie uchybienia temu terminowi oraz w przypadku, gdy oryginał zgłoszenia nie jest tożsamy z telefaksem lub gdy na podstawie telefaksu nie da się ustalić, z powodu jego nieczytelności, danych dotyczących ujawnienia wynalazku i zakresu żądanej ochrony, za datę zgłoszenia wynalazku uznaje się datę dostarczenia oryginału. Stwierdzenie daty dokonania zgłoszenia następuje wówczas w drodze postanowienia. W taki sam sposób stwierdza się datę zgłoszenia w razie uzupełnienia przez zgłaszającego, na żądanie UP, braków, o których mowa w art. 31 ust. 4 i 5 PrWłPrzem, tj. braku podania, opisu wynalazku, zastrzeżeń patentowych oraz rysunków, na które w zgłoszeniu powołuje się zgłaszający. Na postanowienia te nie przysługuje zażalenie. O nadaniu numeru i stwierdzeniu daty zgłoszenia UP zawiadamia zgłaszającego (art. 41 ust. 1 PrWłPrzem).
Badanie kompletności i prawidłowości dokumentacji zgłoszeniowej zmierza do ustalenia, czy dokumentacja ta nie zawiera braków bądź usterek. Przepisy posługują się oboma pojęciami, nie wyjaśniają jednak ich znaczenia. Wszelako wydaje się z nich wynikać, że brakami są mankamenty w dokumentacji zgłoszeniowej, polegające na niedostarczeniu lub niedostarczeniu w odpowiedniej liczbie dokumentów określonych w przepisach, pominięciu określonych danych dotyczących zgłoszonego wynalazku, wymaganych przez przepisy (np. niewskazanie twórcy, czy - w razie, gdy zgłaszający nie jest twórcą - podstawy swojego prawa do patentu), a także nieuiszczenie opłaty za zgłoszenie, natomiast usterki to pozostałe wady, np. naruszenie wymogu jednolitości wynalazku, nieprzedstawienie stosownych wyjaśnień lub dowodów na poparcie oświadczeń i żądań zgłaszającego. Rozróżnienie to ma znaczenie prawne. Jeżeli UP stwierdzi jakikolwiek brak w dokumentacji zgłoszenia, to ma prawo (i obowiązek) wezwać zgłaszającego do usunięcia tego braku w wyznaczonym terminie, pod rygorem umorzenia postępowania[43]. Jeżeli wada dokumentacji jest usterką, takie postępowania jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy usterka ta jest „istotna” (art. 42 ust. 1 in fine PrWłPrzem).
Do braków i istotnych usterek nominatim wymienionych w przepisach należą: brak minimum dokumentów niezbędnych do uznania przedłożonej dokumentacji za zgłoszenie wynalazku, niewskazanie przez zgłaszającego, który nie jest twórcą wynalazku, podstawy swojego prawa do patentu, brak opłaty za zgłoszenie, brak skrótu opisu
-36-
wynalazku, nienadesłanie tłumaczenia dowodu pierwszeństwa lub oświadczenia o podstawie korzystania z uprzedniego pierwszeństwa przez zgłaszającego, wówczas gdy zgłaszającym wynalazek za granicą albo wystawiającym go na wystawie była inna osoba oraz niedołączenie innych dokumentów i oświadczeń, jeżeli są one niezbędne do uzasadnienia twierdzeń i żądań zawartych w zgłoszeniu (art. 35 i 36 PrWłPrzem; § 17-22 ZgłWynR).
II. Usuwanie braków i zmiana zgłoszenia
1. Zmiany dokonywane na wezwanie Urzędu Patentowego
Jeżeli w toku badania wynalazku UP stwierdzi, że zgłoszenie wynalazku ma braki lub istotne usterki, wzywa zgłaszającego postanowieniem[44], pod określonymi rygorami, do ich uzupełnienia lub usunięcia w wyznaczonym terminie. Najdalej idącym jest rygor umorzenia postępowania. Pod takim rygorem UP wzywa zgłaszającego do:
1) uzupełnienia zgłoszenia - jeżeli stwierdzi, że nie zawiera ono elementów wymaganych do uznania zgłoszenia za dokonane, tj. podania oraz części wyglądających zewnętrznie na opis wynalazku i na zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe (art. 31 ust. 4 PrWłPrzem);
2) nadesłania odpowiednio zmienionego skrótu opisu wynalazku w przypadku, gdy w toku postępowania nastąpi zmiana zakresu żądanej ochrony (art. 37 ust. 3 PrWłPrzem);
3) uzupełnienia zgłoszenia lub usunięcia wskazanych braków i istotnych usterek (art. 42 ust. 1 PrWłPrzem);
4) nadesłania dokumentów i wyjaśnień dotyczących tego zgłoszenia oraz do wprowadzenia określonych poprawek lub uzupełnień w dokumentacji zgłoszenia, a także do nadesłania rysunków, które nie są niezbędne do zrozumienia wynalazku, jeżeli jest to potrzebne dla należytego przedstawienia wynalazku lub konieczne z innych względów (art. 46 ust. 1 PrWłPrzem)[45];
5) dokonania odpowiednich zmian w opisie zgłoszeniowym, jeżeli UP stwierdzi, że brak ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu, dotyczy tylko niektórych wynalazków, ujętych w jednym zgłoszeniu, a decyzja o odmowie udzielenia patentu na te wynalazki stanie się prawomocna (art. 50 ust. 2 PrWłPrzem).
Regulacja PrWłPrzem nie rozstrzyga wprost, jak należy stosować rygor umorzenia postępowania w razie, gdy zgłaszający wykona postanowienie UP jedynie w części. W tej sprawie wypowiedział się natomiast WSA w Warszawie. Podkreślając, że UP „jest związany rygorami procedury administracyjnej, określającej jego obowiązki w zakresie prowadzenia postępowania i że jako organ administracji publicznej musi m.in. przestrzegać zasady dochodzenia prawdy materialnej, w sposób wyczerpujący rozpatrzyć i ocenić materiał dowodowy, ocenić na podstawie materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona”, jak również to, że jako „zobowiązany do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania, powinien także wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kieruje się przy załatwieniu sprawy, ma obowiązek zapewnienia stronie możliwości wzięcia czynnego udziału w postępowaniu”, skonstatował, iż „przewidziany w art. 46 ust. 1 p.w.p. rygor umorzenia postępowania ma dyscyplinować zgłaszającego, jednak nie może być interpretowany w taki sposób, że niedopełnienie wezwania w jakiejkolwiek części uprawnia organ do natychmiastowego umorzenia postępowania”[46]. Pogląd ten odnieść należy też do pozostałych, wyżej wymienionych przypadków, w których ustawa przewiduje rygor umorzenia postępowania.
Słabszymi rygorami są: odmowa przyznania uprzedniego pierwszeństwa i uznanie za niebyłe powołania się na rysunki. Pod pierwszym z nich UP wzywa zgłaszającego, który chce skorzystać z uprzedniego pierwszeństwa, do:
1) uzupełnienia zgłoszenia wynalazku w wyznaczonym terminie, jeżeli stwierdzi, że nie zawiera ono tłumaczenia dowodu pierwszeństwa (art. 35 ust. 5 PrWłPrzem);
2) nadesłania oświadczenia o podstawie korzystania z uprzedniego pierwszeństwa, jeżeli zgłaszający nabył prawo do korzystania z uprzedniego pierwszeństwa przysługującego ze zgłoszenia bądź wystawienia wynalazku dokonanego przez inną osobę, a nie nadesłał tego oświadczenia w terminie trzech miesięcy od daty zgłoszenia wynalazku.
Drugi rygor ma zastosowanie, jeżeli UP stwierdzi, że zgłoszenie wynalazku nie zawiera rysunków, na które w zgłoszeniu powołuje się zgłaszający (art. 31 ust. 5 PrWłPrzem).
W razie stwierdzenia, że zgłoszenia dokonano z naruszeniem przepisu o jednolitości wynalazku, UP wzywa zgłaszającego do złożenia oddzielnych zgłoszeń. Jeżeli zgłoszenia wydzielone nie wpłyną w wyznaczonym terminie, uważa się, że zgłoszenie pierwotne dotyczy wynalazku określonego na pierwszym miejscu w zastrzeżeniach patentowych,
-37-
a pozostałe wynalazki zostały przez zgłaszającego wycofane (art. 42 ust. 2 PrWłPrzem).
2. Zmiany dokonywane z inicjatywy zgłaszającego[47]
Dopuszczalność tych zmian opiera się na zasadzie względnej niezmienności tekstu zgłoszenia[48]. Zgłaszający może w toku całego postępowania zgłoszeniowego wprowadzać zmiany do zgłoszenia także z własnej inicjatywy. Jego swoboda w tym zakresie zależy jednak od tego, na którym etapie tego postępowania chce on zmienić zgłoszenie. Cezurą czasową jest tutaj ogłoszenie ozgłoszeniu wynalazku. Do tego momentu zgłaszający może dokonywać dość daleko idących zmian w zgłoszeniu, nawet takich, które rozszerzają pierwotny zakres żądanej ochrony. Uzupełnienia i poprawki wnoszone do zgłoszenia wynalazku po dokonaniu ogłoszenia nie mogą wykraczać poza to, co zostało ujawnione, w dniu dokonania zgłoszenia, jako przedmiot rozwiązania w opisie zgłoszeniowym wynalazku (art. 37 ust. 1 i 2 PrWłPrzem).
Istotną zmianą jest wydzielenie ze zgłoszenia tych wynalazków, których objęcie tym zgłoszeniem narusza - zdaniem UP - zasadę jednolitości wynalazku. Pochodną tej zmiany jest możliwość zmiany zgłoszenia wydzielonego, jeżeli UP stwierdzi, że nie dotyczy ono wynalazku ujawnionego w zgłoszeniu pierwotnym (art. 39 ust. 3 PrWłPrzem)[49].
Finalną granicą możności dokonywania zmian przez zgłaszającego jest wydanie decyzji wsprawie udzielenia patentu (art. 37 ust. 1 in principio PrWłPrzem). Brak wzmianki o tym, że ma to być decyzja prawomocna (ostateczna), prowadzi do wniosku, że zmian nie można już dokonywać w tej fazie postępowania, która toczy się na skutek złożenia przez zgłaszającego wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy[50].
Z całą zaś pewnością nie jest to możliwe w toku postępowania sądowoadministracyjnego[51].
Najdalej idącą zmianą, jakiej może dokonać zgłaszający, i to nawet po odmowie udzielenia patentu, jest konwersja zgłoszenia.
3. Dopuszczalność zmiany zgłoszenia przez Urząd Patentowy
Oprócz wzywania zgłaszającego do uzupełnienia zgłoszenia lub usunięcia istotnych usterek, UP może też samodzielnie dokonać pewnych zmian zgłoszenia. Ich zakres jest jednak ograniczony[52]. Urząd może wprowadzić poprawki w dokumentacji zgłoszenia jedynie w celu usunięcia oczywistych pomyłek i błędów językowych (art. 46 ust. 3 PrWłPrzem). Podobne ograniczenie wiąże go w odniesieniu do zmian w opisie patentowym (art. 55 ust. 1 PrWłPrzem). Większą swobodę ma natomiast, gdy chodzi o poprawianie skrótu opisu, w skrócie może bowiem wprowadzać również „inne poprawki” (art. 46 ust. 4 PrWłPrzem).
4. 4. Konwersja zgłoszenia[53]
Konwersja zgłoszenia polega na zmianie wniosku oudzielenie patentu na wniosek oudzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy. Możliwość tę stwarza art. 38 PrWłPrzem, stanowiąc, że zgłaszający, który złożył podanie o udzielenie patentu, może złożyć wniosek o udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy zarówno w toku rozpatrywania zgłoszenia wynalazku, jak i w okresie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji o odmowie udzielenia patentu. Takie zgłoszenie wzoru użytkowego uważa się za dokonane w dniu zgłoszenia wynalazku. Oznacza to, że mimo iż data faktycznego zgłoszenia wniosku o udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy jest późniejsza od daty pierwotnego zgłoszenia wynalazku, dla oceny skutków prawnych zgłoszenia wniosku o udzielenie prawa ochronnego (nowość, pierwszeństwo, początek biegu ochrony) miarodajna będzie data zgłoszenia wynalazku. Sytuacja przypomina więc status prawny zgłoszeń wydzielonych.
Złożenie wniosku o udzielenie prawa ochronnego już w toku postępowania będzie mieć miejsce najczęściej wtedy, gdy zgłaszający zorientuje się, że szanse na uzyskanie patentu są nieduże albo wręcz żadne. Impulsem do podjęcia tej decyzji może być zwłaszcza zapoznanie się ze sprawozdaniem o stanie techniki.
Szanse na uzyskanie prawa ochronnego istnieją praktycznie tylko wtedy, gdy podstawą odmowy udzielenia patentu jest zarzut, iż zgłoszone do opatentowania rozwiązanie techniczne nie wykazuje wymaganego poziomu wynalazczego. Odmowa oparta na innych zarzutach (np. braku nowości) nie daje żadnych możliwości skutecznej konwersji.
Korzystanie z tej możliwości jest ograniczone do wynalazków konstrukcyjnych, tzn. takich, których przedmiotem
-38-
jest rozwiązanie techniczne dotyczące budowy, kształtu lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Wyklucza to zastosowanie konwersji w odniesieniu do rozwiązań technologicznych (charakteryzowanych przez postępowanie czynnościowe), układów elektrycznych, hydraulicznych, pneumatycznych, algorytmów (charakteryzowanych przez strukturę połączeń elementów lub bloków funkcjonalnych) oraz do tzw. wytworów bezpostaciowych (niezdeterminowanych co do ich ukształtowania przestrzennego), jak płyny, roztwory, smary, maści, środki spożywcze, leki, kremy, wywary itp.[54].
Jeżeli zgłoszenie wynalazku obejmowało więcej niż jeden wynalazek, ale spełniało zasadę jednolitości przedmiotu zgłoszenia, to w przypadku konwersji należy - z uwagi na zdecydowanie bardziej rygorystyczne stosowanie tego wymogu w odniesieniu do wzorów użytkowych (zob. art. 97 ust. 3 PrWłPrzem) ? dokonać podziału zgłoszenia (art. 100 ust. 1 w zw. z art. 39 PrWłPrzem). Konwersja może być skuteczna jedynie w odniesieniu do tych wydzielonych rozwiązań technicznych, które nadają się do ochrony jako wzory użytkowe.
III. Rozstrzygnięcie o uprzednim pierwszeństwie[55]
Jeżeli zgłaszający chce skorzystać z uprzedniego pierwszeństwa, to warunkiem sine qua non jest przyznanie mu tego prawa przez UP. Przedtem UP sprawdza jednak, czy zachodzą ustawowe warunki do przyznania pierwszeństwa i zależnie od wyniku badania wydaje odpowiednie postanowienie, przyznając uprzednie pierwszeństwo albo odmawiając jego przyznania. Podstawą odmowy przyznania uprzedniego pierwszeństwa mogą być okoliczności określone w art. 48 PrWłPrzem[56]. Wyliczenie to jest wyliczeniem zamkniętym, skutkiem czego nie jest możliwa odmowa przyznania uzasadniona innymi przyczynami. Okoliczności te są natury formalnej lub materialnej. Formalny charakter mają zwłaszcza podstawy w postaci uchybienia terminom do zgłoszenia wynalazku w UP, złożenia oświadczenia o chęci skorzystania z uprzedniego pierwszeństwa, dołączenia dowodu pierwszeństwa, potwierdzającego zgłoszenie wynalazku we wskazanym państwie bądź wystawienie go na określonej wystawie lub innego dokumentu (np. tłumaczenia dowodu pierwszeństwa na język polski) oraz nadesłania przez zgłaszającego, który nabył prawo do korzystania z uprzedniego pierwszeństwa przysługującego ze zgłoszenia bądź wystawienia wynalazku dokonanego przez inną osobę, oświadczenia o podstawie korzystania z uprzedniego pierwszeństwa (art. 48 pkt 5 i 6 PrWłPrzem). Z kolei wyraźnie materialnoprawny charakter ma brak po stronie zgłaszającego prawa do korzystania z uprzedniego pierwszeństwa (art. 48 pkt 1 PrWłPrzem). Kwalifikacja pozostałych okoliczności (pkt 2-4) może być sporna; jak się wydaje można je traktować jako przesłanki o podwójnym formalno-materialnym charakterze. Z jednej bowiem strony w razie zaistnienia tych okoliczności zgłaszającemu de facto nie przysługuje materialne prawo pierwszeństwa, z drugiej natomiast przyczyną braku tego prawa jest okoliczność o charakterze formalnym, np. to, że wystawa, na której wystawienie wynalazku jest podstawą zastrzeżenia uprzedniego pierwszeństwa przez zgłaszającego, nie spełnia wymagań koniecznych dla uznania jej za wystawę oficjalną lub oficjalnie uznaną[57]. Odmowa przyznania uprzedniego pierwszeństwa oznacza, że pierwszeństwo zgłaszającego do uzyskania patentu ustalać się będzie według daty zgłoszenia wynalazku w UP.
§ 6. Ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku
I. Obowiązek ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku
Kolejną czynnością UP w toku rozpatrywania zgłoszenia wynalazku jest ogłoszenie o jego zgłoszeniu (art. 43 PrWłPrzem)[58]. Dokonanie ogłoszenia jest obowiązkiem Urzędu. W literaturze wyrażono pogląd, że „nie jest możliwe ubieganie się o odroczenie ogłoszenia z jakichkolwiek względów” i że „nawet zawieszenie postępowania w sprawie nie może wstrzymać ogłoszenia”[59]. Wiążący dla UP jest także ustawowo określony termin ogłoszenia - „niezwłocznie po upływie 18 miesięcy od daty pierwszeństwa do uzyskania patentu”, chyba że zgłaszający w okresie dwunastu miesięcy od daty pierwszeństwa złoży wniosek o dokonanie ogłoszenia w terminie wcześniejszym. Od strony modalnej dokonanie ogłoszenia o zgłoszeniu polega na opublikowaniu w BUP danych określonych w § 23 ZgłWynR, w tym o zgłaszającym i twórcy (-ach) wynalazku oraz tytułu wynalazku, skrótu opisu (w razie potrzeby z figurą rysunku) i liczby zastrzeżeń; w miejsce skrótu UP może zamieścić zastrzeżenie patentowe, jeżeli uzna, że wynalazek jest w nim lepiej przedstawiony.
Datą ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku jest dzień, w którym dane określone w powołanym przepisie zostały
-39-
opublikowane w BUP (w praktyce jest to data wydania Biuletynu, wskazana na jego okładce). Ma ona doniosłe znaczenie prawne.
II. Zaniechanie ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku
Urząd Patentowy nie ogłasza o zgłoszeniu, jeżeli dotyczy ono wynalazku tajnego, jak również w razie, gdy przed terminem ogłoszenia wydana została decyzja ostateczna o umorzeniu postępowania albo o odmowie udzielenia patentu[60]. Jednakże w razie ustania przyczyn uzasadniających nieogłaszanie o zgłoszeniu wynalazku, Urząd dokonuje takiego ogłoszenia niezwłocznie po wszczęciu lub wznowieniu postępowania w sprawie. Praktycznie odnosi się to chyba wyłącznie do przypadku, gdy wynalazek tajny utraci ten status, a właściwy organ złoży wniosek o jego opatentowanie (art. 60 PrWłPrzem), jakkolwiek Z. Miklasiński[61], wskazuje jeszcze inne przypadki, z których aktualność zachowuje „podjęcie na nowo postępowania np. na skutek skargi do NSA [dzisiaj: do sądu administracyjnego - A. Sz.]”.
III. Skutki prawne ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku
Ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku wywołuje kilka istotnych skutków prawnych. Po pierwsze, od dnia ogłoszenia osoby trzecie mogą zapoznać się z opisem zgłoszeniowym wynalazku[62]. Jest to znaczne rozszerzenie dostępu do informacji o zgłoszonym wynalazku, ponieważ w okresie poprzedzającym ogłoszenie o zgłoszeniu akta dotyczące tego zgłoszenia nie mogą być bez zgody zgłaszającego ujawnione ani udostępnione osobom nieuprawnionym. Co więcej, bez zgody zgłaszającego UP nie może ujawnić nawet takich danych, jak informacja o dokonaniu tego zgłoszenia, jego numer, data, tytuł zgłoszenia oraz osoba zgłaszającego (art. 45 ust. 1 i 2 PrWłPrzem)[63]. Po ogłoszeniu dane te stają się powszechnie dostępne[64]. Osoby trzecie mogą również, do czasu wydania decyzji w sprawie udzielenia patentu (a nie, jak poprzednio, w ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia) zgłaszać do UP uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających jego udzielenie (art. 44 ust. 1 PrWłPrzem).
Z dniem ogłoszenia następuje też ograniczenie możliwości dokonywania zmian w zgłoszeniu przez zgłaszającego. Ponadto ogłoszenie o zgłoszeniu wywołuje skutki prawne względem innych zgłoszeń, wobec których ogłoszone zgłoszenie korzysta z wcześniejszego pierwszeństwa, sprawia bowiem, że dane zawarte w tym zgłoszeniu uznaje się za wchodzące w skład stanu techniki już od chwili zgłoszenia wynalazku w UP (art. 25 ust. 3 PrWłPrzem) i, jako takie, bierze pod uwagę przy ocenie tych zgłoszeń.
Skutkiem ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku jest wreszcie możność udostępnienia osobom trzecim sprawozdania o stanie techniki oraz ciążący na Urzędzie obowiązek podania do wiadomości powszechnej informacji o decyzjach podjętych w takich sprawach dotyczących tego wynalazku, jak: udzielenie bądź odmowa udzielenia patentu, umorzenie postępowania, stwierdzenie wygaśnięcia decyzji o udzieleniu patentu, złożenie wniosku o konwersję zgłoszenia oraz o decyzjach podjętych w związku z tym wnioskiem (art. 232 i 233 PrWłPrzem).
§ 7. Sporządzenie sprawozdania o stanie techniki
Stosownie do przepisu art. 47 ust. 1 PrWłPrzem, UP sporządza dla każdego zgłoszenia podlegającego ogłoszeniu sprawozdanie o stanie techniki (öffentlicher Druckschriften, serach for publications, recherche de publications), obejmujące wykaz publikacji, które będą brane pod uwagę przy ocenie zgłoszonego wynalazku[65]. Dokładniej zawartość sprawozdania określono w § 29 ust. 2 ZgłWynR. Podstawą sporządzenia sprawozdania jest dostępna w zbiorach UP literatura patentowa w językach: angielskim, niemieckim i francuskim oraz zgłoszenia i udzielone patenty polskie, a także każda inna, którą ekspert mógłby powołać (§ 29 ust. 1 ZgłWynR)[66]. Niezwłocznie po sporządzeniu tego sprawozdania UP przekazuje je zgłaszającemu. Na tej podstawie zgłaszający może wyrobić sobie pogląd na to, jakie są szanse na opatentowanie jego wynalazku, i podjąć odpowiednie decyzje, np. przygotować kontrargumentację, wycofać zgłoszenie albo dokonać jego zmiany, w tym konwersji.
Po ogłoszeniu o zgłoszeniu wynalazku sprawozdanie może być udostępniane osobom trzecim. Podstawową formą udostępniania jest wgląd do sprawozdania w bibliotece UP w dniach i godzinach pracy Urzędu. Prezes UP może jednak zarządzić publikację tych sprawozdań ze stanu techniki, które zostały już udostępnione po ogłoszeniu o zgłoszeniu (§ 29 ust. 5 i 6 ZgłWynR).
-40-
§ 8. Decyzja w sprawie udzielenia patentu
I. Przesłanki wydania, rodzaje oraz ogólne skutki decyzji w sprawie udzielenia patentu
Zgodnie ze stosowanym obecnie w Polsce systemem pełnego badania, przesłankami wydania decyzji wsprawie udzielenia patentu są: brak podstaw do umorzenia postępowania oraz na tyle dokładne wyjaśnienie stanu faktycznego będącego przedmiotem postępowania, zgodnie z zasadą prawdy materialnej oraz zasadą wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego (art. 7 i 77 KPA), że pozwala ono na merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy.
Urząd Patentowy umarza postępowanie zgłoszeniowe w razie niewykonania przez zgłaszającego postanowienia Urzędu wydanego pod rygorem umorzenia postępowania, jak również wtedy, gdy postępowanie z jakiegokolwiek powodu, np. ze względu na wycofanie zgłoszenia wynalazku, stało się bezprzedmiotowe (art. 105 § 1 KPA w zw. z art. 252 PrWłPrzem).
Decyzje wsprawie udzielenia patentu można, przyjmując za podstawę ostateczną treść żądania zgłaszającego, podzielić na trzy kategorie:
1) decyzje pozytywne, czyli w całości spełniające żądanie zgłaszającego;
2) decyzje negatywne, czyli odmawiające udzielenia patentu oraz
3) decyzje częściowo pozytywne (lub częściowo negatywne), a więc udzielające patentu na część zgłoszonego rozwiązania i odmawiające udzielenia go w pozostałej części[67].
Te ostatnie można by też określić mieniem decyzji „mieszanych”.
Ogólne skutki decyzji w sprawie udzielenia patentu są takie same, niezależnie od rodzaju decyzji. Polegają na tym, że z uprawomocnieniem się decyzji wygasają roszczenia procesowe zgłaszającego wynikające z prawa do uzyskania patentu, a w szczególności roszczenie o rozpatrzenie sprawy przez UP i wydanie decyzji w sprawie. Pozostałe skutki są zróżnicowane odpowiednio do treści podjętej decyzji.
II. Decyzja o odmowie bądź częściowej odmowie udzielenia patentu
Urząd Patentowy odmawia udzielenia patentu, jeżeli stwierdzi, że wynalazek nie spełnia ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu (art. 49 ust. 1 PrWłPrzem). Przekonanie UP o braku zdolności patentowej zgłoszonego wynalazku musi być stanowcze. Wątpliwości organu w tej materii nie mogą uzasadniać odmowy udzielenia patentu. Jak bowiem orzekł WSA w Warszawie w wyroku z 4.4.2005 r.[68], „wątpliwości co do zakresu żądanej ochrony mogą być jedynie ? zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej - podstawą do żądania od zgłaszającego wyjaśnień”[69]. Zresztą ust. 2 powołanego artykułu wręcz obliguje UP do tego, aby przed wydaniem tej decyzji wyznaczył zgłaszającemu termin do zajęcia stanowiska co do zebranych dowodów i materiałów mogących świadczyć o istnieniu przeszkód do uzyskania patentu[70].
Przepisy powyższe stosuje się także wtedy, gdy brak ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu dotyczy tylko części zgłoszenia, a zgłaszający nie ograniczy zakresu przedmiotowego żądanej ochrony (art. 50 ust. 1 PrWłPrzem). Wyjątek dotyczy zgłoszeń, które - z zachowaniem zasady jednolitości zgłoszenia - obejmują więcej niż jeden wynalazek. W przypadku, gdy brak ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu dotyczy tylko niektórych wynalazków ujętych w takim zgłoszeniu, a zgłaszający nie ograniczy zakresu żądanej ochrony, UP w pierwszej kolejności odmawia udzielenia patentu na te wynalazki. Po uprawomocnieniu się decyzji w tej sprawie UP wydaje postanowienie wzywające zgłaszającego, pod rygorem umorzenia postępowania, do dokonania odpowiednich zmian w opisie zgłoszeniowym (art. 50 PrWłPrzem).
Decyzja odmowna może być wydana także przed ogłoszeniem o zgłoszeniu wynalazku (art. 51 PrWłPrzem). W takim przypadku nie dokonuje się ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku (art. 43 ust. 2 pkt 2 in fine PrWłPrzem).
Od decyzji odmownej bądź częściowo odmownej odwołanie (w ścisłym tego słowa znaczeniu) nie przysługuje. Zgłaszający może jednak zwrócić się do UP z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy (art. 244 ust. 1 PrWłPrzem). Do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy KPA dotyczące odwołań od decyzji (art. 127 § 3 KPA w zw. z art. 5 § 2 pkt 4 KPA i art. 252 PrWłPrzem)[71].
Skutkami uprawomocnienia się decyzji odmownej są: urzędowe potwierdzenie powszechnej dostępności wynalazku, wygaśnięcie umów o korzystanie z wynalazku (quasi-licencyjnych)[72], utrata roszczenia procesowego przez zgłaszającego i umorzenie postępowań sądowych, jeżeli takie zostały wszczęte, zwłaszcza o naruszenie prawa do patentu czy o wynagrodzenie za wynalazek. Mutatis
-41-
mutandis odnosi się to również do decyzji częściowo odmownej.
III. Decyzja o udzieleniu patentu
1. Istota i charakter decyzji o udzieleniu patentu
Najważniejszym elementem ciągu działań związanych z udzieleniem patentu jest decyzja oudzieleniu patentu. Pozostałe czynności służą stwierdzeniu wydania tej decyzji, jej wykonaniu i podaniu do powszechnej wiadomości informacji o podjęciu i treści decyzji.
Z uwagi na to, że podmiotem właściwym do jej wydania jest centralny organ administracji rządowej - Urząd Patentowy, decyzja ta jest aktem administracyjnym. Z uwagi zaś na jej istotę - rozstrzygnięcie w indywidualnej sprawie z zakresu administracji publicznej - jest to decyzja administracyjna. Jako taka musi spełniać ustawowe wymagania co do trybu jej wydania, formy i treści. Ustawowo określone są też skutki jej wadliwości, dopuszczalność zmiany i stwierdzenia nieważności. W sprawach tych stosuje się KPA.
2. Cechy decyzji o udzieleniu patentu w świetle teorii aktów administracyjnych
Z punktu widzenia klasyfikacji aktów administracyjnych[73] omawianą decyzję uznać trzeba za akt:
1) zewnętrzny;
2) zależny od woli adresata;
3) konstytutywny;
4) wywołujący skutki cywilnoprawne;
5) regulujący nie tylko sytuację prawną osób, ale i „rzeczy”;
6) generalnie związany, ale w pewnym stopniu swobodny.
Ad 1) Decyzja o udzieleniu patentu jest aktem zewnętrznym, dlatego że jest adresowana do zgłaszającego, czyli do podmiotu niepodlegającego UP ani organizacyjnie, ani służbowo. Pośrednio jednak jest ona skierowana także do ogółu, gdyż dla wszystkich osób trzecich wynikają z niej określone zakazy. Tym tłumaczy się fakt podawania jej do wiadomości powszechnej o udzieleniu patentu, publikację opisu patentowego oraz wpis do powszechnie dostępnego rejestru patentowego.
Ad 2) O zależności decyzji o udzieleniu patentu od woli adresata można mówić przede wszystkim z uwagi na to, że decyzja ta nie może być wydana przez UP z urzędu, a tylko na wniosek strony. W pewnym stopniu od woli adresata zależy jednak również treść decyzji, a w konsekwencji - zakres ochrony przyznanej wynalazkowi. To zgłaszający, redagując tak lub inaczej zastrzeżenia patentowe, wyznacza przecież zakres ochrony wynalazku. Urząd Patentowy jest tym wyznaczeniem związany w ten sposób, że nie może poza nie wyjść i udzielić zgłaszającemu ochrony w szerszym zakresie. Może natomiast, pod rygorem odmowy udzielenia patentu lub umorzenia postępowania, domagać się ograniczenia bądź zmiany wyznaczonego zakresu ochrony, a nawet dokonać określonych zmian z urzędu. Wreszcie zgłaszający może w każdym czasie cofnąć zgłoszenie i sprawić, że wydanie decyzji merytorycznej (tj. decyzji w sprawie udzielenia patentu) stanie się niemożliwe. Urząd Patentowy będzie mógł jedynie umorzyć postępowanie w tej sprawie.
Ad 3) Decyzja o udzieleniu patentu jest aktem konstytutywnym, ponieważ tworzy nowe stosunki prawne[74]. Powstają one zarówno w sferze publicznoprawnej (administracyjnej) jak i - przede wszystkim - w sferze cywilnoprawnej. W pierwszej, poza wyjątkowymi przypadkami zwolnienia z tego obowiązku, decyzja ta nakłada na uprawnionego z patentu obowiązek uiszczania opłat za udzielenie i utrzymywanie ochrony. W sferze cywilnej rodzi pomiędzy uprawnionym z patentu a ogółem osób trzecich stosunek prawny, którego treścią jest przysługująca uprawnionemu wyłączność korzystania z opatentowanego wynalazku i odpowiadający temu uprawnieniu obowiązek ogółu osób trzecich powstrzymania się od korzystania z chronionego wynalazku bez odpowiedniej podstawy prawnej, w szczególności - bez zgody uprawnionego. Niestosowanie się do tego zakazu grozi sankcjami prawnymi, jakie ustawa przewiduje za naruszenie patentu.
W literaturze prawa administracyjnego podkreśla się jednak niedokładność podziału aktów administracyjnych na konstytutywne i deklaratoryjne, podnosząc, że „każdy akt konstytutywny ma w sobie pewne elementy aktu deklaratoryjnego, zawiera bowiem stwierdzenie dotyczące sytuacji, która już zaistniała i która uzasadnia wkroczenie organu administracyjnego do sprawy”[75]. Inaczej mówiąc, akty konstytutywne mają charakter deklaratywny w zakresie ustalenia stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia. W tym kontekście nasuwa się pytanie, czy decyzja o udzieleniu patentu oznacza (stwierdza), że opatentowane rozwiązanie techniczne jest wynalazkiem patentowalnym, a ściślej ? że spełnia ustawowe wymogi zdolności patentowej. Prima vista wydaje się, że tak. Zgodnie bowiem z art. 52 ust. 1 PrWłPrzem, UP „wydaje decyzję o udzieleniu patentu, jeżeli zostały spełnione ustawowe warunki do jego uzyskania”. Treść tego przepisu różni się
-42-
od formuł, jakimi uprzednio operowała ustawa o wynalazczości. W jej pierwotnym tekście i w tekście jednolitym obowiązującym od 1.7.1984 r. zawarte było postanowienie, iż UP wydaje decyzję o udzieleniu patentu „po przeprowadzeniu pełnego badania” (zob. odpowiednio art. 35 ust. 2 WynU w brzmieniu z 1972 r. i art. 37 ust. 2 WynU w brzmieniu z 1984 r.). Po nowelizacji dokonanej w październiku 1992 r. odnośny przepis (art. 37 ust. 1) uzyskał następujące brzmienie: „Jeżeli Urząd Patentowy nie stwierdzi braku ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu, wydaje decyzję w sprawie jego udzielenia”[76]. Dawniejsze formuły jednoznacznie wskazywały więc, iż wydanie decyzji pozytywnej nie przesądza o tym, że przedmiot patentu jest rzeczywiście wynalazkiem patentowalnym. Oznaczały tylko, że w toku badania zgłoszenia UP nie dopatrzył się braku wymaganych przez ustawę warunków. Z logicznego punktu widzenia nie jest to jednak równoznaczne z tym, że warunki te są obiektywnie spełnione. Instytucja unieważnienia patentu jest tego potwierdzeniem. Czy obecna formuła oznacza jakąś istotną zmianę dawniejszego stanu rzeczy i czy może być traktowana jako gwarancja, że przedmiot patentu jest w każdym przypadku wynalazkiem patentowalnym? Kwestia jest nie tylko teoretyczna, ale ma również wymiar praktyczny. Gdyby bowiem tak było, to uprawniony z patentu mógłby mieć pewność niepodważalności swojego prawa. Co ważniejsze, decyzja UP byłaby niekwestionowanym dowodem wynikających z niej praw, ułatwiającym rozstrzyganie sporów o naruszenie własności przemysłowej[77]. Jednak na pytanie to należy udzielić odpowiedzi negatywnej. Decyzja UP dowodzi jedynie, że zdaniem UP opatentowane rozwiązanie techniczne spełnia te wymagania. W żadnym natomiast stopniu nie przesądza, że jest tak naprawdę. W przeciwnym razie rację bytu straciłaby instytucja unieważnienia patentu. A przecież nie wyeliminowano jej z polskiego systemu patentowego. Tak więc de facto nic się - poza redakcją przepisu - nie zmieniło. A że redakcja ta nie jest szczęśliwa, bo może wprowadzać w błąd, de lege ferenda wskazany byłby powrót do brzmienia dawniejszych przepisów. Najlepszą, bo najdokładniej opisującą rzeczywiste przesłanki udzielenia patentu, byłaby formuła będąca lekko zmodyfikowaną wersją ostatnio obowiązującego tekstu ustawy o wynalazczości: „Jeżeli Urząd Patentowy nie stwierdzi braku ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu, wydaje decyzję o jego udzieleniu”.
Na gruncie art. 52 (a także art. 49 ust. 1 i art. 50) PrWłPrzem rodzi się też pytanie, o jakich warunkach mówi się w tych przepisach. Jego źródłem jest fakt, że przepisy polskiego prawa patentowego nigdy nie określały dokładnego zakresu badania zgłoszenia patentowego. Nie można bowiem za takie określenie uznać ani dawniej używanego zwrotu o „pełnym badaniu”, ani obecnego - o „ustawowych warunkach wymaganych do uzyskania patentu”. Warunki te są bowiem dwojakiego rodzaju: przedmiotowe - z dodatkowym podziałem na pozytywne, których wystąpienie jest konieczne dla zdolności patentowej wynalazku (np. nowość), i negatywne, których wystąpienie niweczy tę zdolność (np. to, że korzystanie z wynalazku byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami) - i podmiotowe, wiążące się z prawem do uzyskania patentu. Nie ma wątpliwości, że w trakcie postępowania zgłoszeniowego UP bada przesłanki przedmiotowe. Nie jest natomiast jasne, w jakim zakresie jest on zobowiązany do badania przesłanek podmiotowych. Niewątpliwie musi sprawdzić, czy w zgłoszeniu został wskazany twórca wynalazku. Czy jednak - w razie powzięcia wątpliwości co do zgodności tego wskazania z prawdą - musi podjąć się wyjaśnienia tej sprawy. Albo czy w razie podania przez zgłaszającego, że jego prawo do patentu wynika z pracowniczego charakteru wynalazku, UP musidokonać własnych ustaleń w tym zakresie - nie wiadomo. Wiadomo jedynie, że może to zrobić, np. może żądać od zgłaszającego, by przedstawił dowody świadczące o pracowniczym charakterze wynalazku. Sytuacja staje się wyraźniejsza w razie, gdy okoliczności takie zostaną wskazane jako przeszkody do uzyskania patentu. W trakcie postępowania zgłoszeniowego może to mieć miejsce w dwóch przypadkach:
1) gdy zarzut braku prawa do uzyskania patentu po stronie zgłaszającego zostanie w sposób udokumentowany podniesiony przez osobę rzeczywiście uprawnioną do uzyskania patentu (art. 74 PrWłPrzem) oraz
2) gdy okoliczności te zostaną zgłoszone przez osoby trzecie na podstawie art. 44 ust. 1 zd. 2 PrWłPrzem.
W pierwszym przypadku UP jest związany treścią żądań osoby uprawnionej do uzyskania patentu i musi postąpić zgodnie z jej wyborem (np. odrzucić zgłoszenie patentowe), w drugim obowiązany jest wyznaczyć zgłaszającemu termin do zajęcia stanowiska w sprawie i - w zależności od oceny tego stanowiska ? udzielić lub odmówić udzielenia patentu. W świetle tych ustaleń należy uznać, że UP bada zgłoszone rozwiązanie zarówno pod względem spełnienia warunków przedmiotowych, jak i podmiotowych, z tym że badanie tych ostatnich przesłanek odbywa się tylko w szczególnych okolicznościach.
Ad 4) Stosownie do art. 63 ust. 1 PrWłPrzem „Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej”. Prawo to ma charakter majątkowy. Z tego względu decyzję o udzieleniu patentu należy zaliczyć do aktów wywołujących skutki cywilnoprawne.
-43-
Ad 5) Zauważyć przy tym trzeba, że omawiana decyzja reguluje nie tylko sytuację prawną osób, ale i„rzeczy”, w tym znaczeniu, że wynikające z niej prawa i obowiązki mogą być przenoszone (przechodzić) na inne podmioty. A tak właśnie jest z prawami z patentu. Ich przenoszalność na inne osoby - tak w drodze czynności prawnych inter vivos, jak i mortis causa - została wyraźnie zadekretowana w art. 67 ust. 1 PrWłPrzem[78].
Ad 6) Co do zasady, decyzja ta jest aktem związanym, jako że w zależności od wyników przeprowadzonego badania UP musi udzielić patentu (jeżeli wynik badania jest pozytywny) albo odmówić jego udzielenia (jeżeli wynik ten jest negatywny)[79]. Jednakże w pewnym stopniu jest ona również aktem swobodnym. Stanowi o tym fakt, że UP dysponuje stosunkowo dużym stopniem swobodnego uznania przy ocenie przesłanek decydujących o zdolności patentowej przedmiotu zgłoszenia. Dotyczy to zwłaszcza takich przesłanek, jakimi są: „poziom wynalazczy” (doniosłość, nieoczywistość) rozwiązania oraz zgodność korzystania z niego „z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami”, przy których wynik oceny opiera się na stosowaniu kryteriów pozaprawnych, ale także nowości, mimo że kryteria jej oceny są generalnie sformalizowane. W zależności bowiem od tego, jakie stanowisko zajmie się w sprawie „słabszego” lub „mocniejszego” postulatu nowości, a zwłaszcza w sprawie tzw. ekwiwalentów[80], ocena może być diametralnie różna.
3. Warunkowy charakter decyzji o udzieleniu patentu
W literaturze prawa własności przemysłowej podkreśla się też warunkowy charakter omawianej decyzji[81], do udzielenia patentu dochodzi bowiem dopiero po uiszczeniu opłaty za pierwszy okres ochrony[82]. W razie jej nieuiszczenia w wyznaczonym terminie UP „stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu patentu”. Bezwarunkowym aktem decyzja ta jest tylko wtedy, gdy zgłaszający został, na zasadzie tzw. prawa ubogich, zwolniony z obowiązku uiszczenia opłaty. Odwołując się do terminologii prawa cywilnego, można by powiedzieć, że warunek ten jest warunkiem zawieszającym[83]. Udzielenie (uzyskanie) patentu następuje ipso iure po jego spełnieniu, jest więc skutkiem samoczynnym. Nie byłoby zatem trafne twierdzenie, że udzielenie patentu jest czynnością materialno-techniczną. Jednak, jak wcześniej powiedziano, czynności takie - jako odrębne i samodzielne formy działania administracyjnego - mieszczą się w jego konstrukcji prawnej. Polegają m.in. na wpisie udzielonego patentu do rejestru patentowego i wydaniu dokumentu patentowego uprawnionemu z patentu.
4. Skutki decyzji o udzieleniu patentu
Skutkiem decyzji o udzieleniu patentu jest zmiana treści prawa zgłaszającego. W miejsce dotychczasowych uprawnień procesowych nabywa on skuteczne wobec UP administracyjno-materialne roszczenie o udzielenie patentu. Warunkiem (zawieszającym) jego zaspokojenia jest uiszczenie opłaty za pierwszy okres ochrony. Roszczenie to ma już bardzo wyraźne cechy ekspektatywy, jest bowiem w zasadzie przedostatnim elementem stanu faktycznego niezbędnego do „ostatecznego nabycia określonego prawa podmiotowego”, w tym wypadku - patentu[84]. Ekspektatywa ta jest finalną postacią prawa do uzyskania patentu; jako taka może być przedmiotem obrotu (rozporządzeń) na zasadach ustalonych dla prawa do patentu.
Drugim typem skutków omawianej decyzji są skutki procesowe: powstanie po stronie ogółu osób trzecich możliwości wniesienia sprzeciwu od takiej decyzji (art. 246 PrWłPrzem) oraz związanie UP tą decyzją. Dyskusyjna jest jednak teza, iż związanie to oznacza niemożność uchylenia tej decyzji przez UP, nawet gdyby dysponował on dowodem braku nowości opatentowanego wynalazku. Wydaje się, że pewne możliwości podjęcia takich działań przez UP ex officio, zwłaszcza w świetle przepisów KPA o wznowieniu postępowania, istnieją (np. art. 145 § 1 pkt 5 w zw. z art. 147 KPA i art. 252 PrWłPrzem).
Związanie UP tą decyzją następuje od chwili jej doręczenia bądź ogłoszenia (art. 110 KPA w zw. z art. 252 PrWłPrzem). Pozostałe skutki omawiana decyzja wywołuje dopiero wtedy, gdy stanie się ostateczna. Tak więc np. uiszczenie opłaty przed jej uprawomocnieniem się nie jest równoznaczne z udzieleniem patentu[85].
-44-
§ 9. Wykonanie decyzji o udzieleniu patentu
I. Wpis patentu do rejestru patentowego
Według art. 53 PrWłPrzem „udzielone patenty podlegają wpisowi do rejestru patentowego”. Rejestr patentowy jest jednym z rejestrów prowadzonych przez UP, a wpisy udzielonych patentów - jednym z rodzajów wpisów dokonywanych w tym rejestrze. Wpis nie wywołuje żadnych bezpośrednich skutków prawnych. Ma znaczenie czysto informacyjne. Jednak w sporach dotyczących patentu może być wykorzystany jako środek dowodowy.
II. Wydanie dokumentu patentowego
1. Funkcja dokumentu patentowego
A. Funkcja jurydyczna
Jak wcześniej powiedziano, udzielenie patentu jest aktem samoczynnym, nieznajdującym odzwierciedlenia w żadnej możliwej do spostrzeżenia postaci zewnętrznej, a więc niepodlegającym percepcji zmysłowej. To sprawia, że nie istnieje możliwość powołania się na fizyczny akt udzielenia patentu. Dlatego ustawa przewiduje, że akt ten musi być odpowiednio stwierdzony (potwierdzony) poprzez wydanie przez UP odpowiedniego dokumentu uprawnionemu z patentu. Dokumentem tym jest dokument patentowy. Zgodnie bowiem z art. 54 ust. 1 PrWłPrzem „Udzielenie patentu stwierdza się przez wydanie dokumentu patentowego”.
B. Funkcja informacyjna
Oprócz funkcji jurydycznej, dokumenty patentowe, zwłaszcza w postaci zbiorów, pełnią istotną rolę jako nośnik tzw. informacji patentowej[86].
2. Zawartość dokumentu patentowego[87]
Unormowanie PrWłPrzem nie określa pełnej zawartości dokumentu patentowego. Artykuł 54 ust. 2 PrWłPrzem wskazuje tylko, że w jego skład wchodzi opis patentowy, obejmujący opis wynalazku, zastrzeżenia patentowe irysunki. Przepis § 38 ust. 1 ZgłWynR uzupełnia tę regulację stanowiąc, że dokument patentowy, oprócz tych elementów, składa się z zaświadczenia oudzieleniu patentu wskazującego uprawnionego, numer patentu i tytuł wynalazku. Stosunkowo obszernie unormowane są natomiast wymagania, które muszą spełniać poszczególne elementy tego dokumentu.
Opis wynalazku powinien przedstawiać wynalazek na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca danej dziedziny techniki mógł ten wynalazek urzeczywistnić. W szczególności opis powinien zawierać tytuł odpowiadający przedmiotowi wynalazku, określać dziedzinę techniki, której wynalazek dotyczy, a także znany zgłaszającemu stan techniki oraz przedstawiać w sposób szczegółowy przedmiot rozwiązania, z objaśnieniem figur rysunków (jeżeli zgłoszenie zawiera rysunki) i przykładem lub przykładami realizacji bądź stosowania wynalazku. Oprócz funkcji, jaką jest umożliwienie zrozumienia istoty wynalazku i jego technicznej ewaluacji, opisy (w tym także ich skróty) odgrywają istotną rolę w informacji naukowo-technicznej, a zwłaszcza w informacji patentowej (art. 33 ust. 1 PrWłPrzem)[88].
Rysunki powinny w sposób czytelny, w połączeniu z opisem i zastrzeżeniami patentowymi, odtwarzać przedmiot wynalazku w ujęciu schematycznym, bez tekstu, z wyjątkiem pojedynczych wyrazów, gdy są one konieczne (art. 33 ust. 6 PrWłPrzem). Rysunki w zgłoszeniu wynalazku powinny być zamieszczone tylko wtedy, gdy są niezbędne do zrozumienia wynalazku (co najczęściej dotyczy tzw. wynalazków konstrukcyjnych: maszyn, urządzeń, narzędzi, produktów o trwałej postaci). W innych przypadkach mogą być zamieszczone. Obligatoryjne jest natomiast zamieszczenie rysunku (-ów) w zgłoszeniu wzoru użytkowego (art. 97 ust. 2 PrWłPrzem).
Najważniejszym elementem opisu patentowego są zastrzeżenia patentowe, to one określają bowiem zakres przedmiotowy patentu, a tym samym zakres ochrony wynalazku lub - inaczej mówiąc - zakres monopolu prawnego przysługującego uprawnionemu z patentu na ten wynalazek. Opis wynalazku i rysunki mogą służyć do wykładni zastrzeżeń patentowych. Rola zastrzeżeń patentowych ujawnia się zwłaszcza w razie sporu o naruszenie patentu. Szczegółowa analiza ich treści, w kontekście działań pozwanego, stanowi w zasadzie podstawę rozstrzygnięcia sporu.
W prawie polskim przyjęto podział zastrzeżeń na niezależne i zależne. Zastrzeżenie niezależne „powinno podawać wszystkie istotne cechy techniczne wynalazku, niezbędne do jego zrealizowania lub funkcjonowania w zastosowaniu przemysłowym i określać zakres żądanej ochrony[89]. Natomiast zastrzeżenie zależne to zastrzeżenie powołujące się na inne zastrzeżenie, przez podanie jego numeru. Szczególnym rodzajem zastrzeżenia zależnego jest zastrzeżenie wielokrotnie zależne, powołujące się na więcej niż jedno zastrzeżenie[90].
Zastrzeżenia patentowe mają specyficzną budowę: składają się mianowicie z części nieznamiennej (zwanej
-45-
też „przedznamienną”), podającej „cechy techniczne niezbędne do określenia przedmiotu wynalazku, stanowiące stan techniki dla tego wynalazku”, oraz części znamiennej, następującej po słowach „znamienny tym, że”, określającej „cechy techniczne wynalazku wyróżniające go ze stanu techniki”[91]. Innymi słowy, w części nieznamiennej zawarty jest opis znanego stanu techniki, czyli - w uproszczeniu - rozwiązań podanych do wiadomości powszechnej przed datą decydującą o pierwszeństwie do uzyskania patentu. W części znamiennej wskazuje się natomiast cechy stanowiące o nowości i nieoczywistości (doniosłości, poziomie wynalazczym) opatentowanego wynalazku.
W kontekście wskazanej wyżej funkcji zastrzeżeń, jaką jest wyznaczenie granic ochrony zastrzeganego wynalazku, sporne w doktrynie jest, czy przy tej ocenie należy brać pod uwagę obie części zastrzeżenia, czy tylko część znamienną, opisującą istotę wynalazku.
Opis patentowy zawiera ponadto rozbudowaną część bibliograficzną, obejmującą liczne dane o znaczeniu prawnym (np. o dacie zgłoszenia patentowego, twórcy wynalazku, uprawnionym z patentu), technicznym (np. tytuł wynalazku) i informacyjnym (symbole klasyfikacji patentowej). Dane te są szeroko wykorzystywane zwłaszcza w działalności informacyjnej. Dzięki powszechnemu stosowaniu specjalnego systemu oznaczeń (tzw. INID-kodów) można łatwo identyfikować te dane, także w przypadku obcych opisów patentowych, sporządzonych w języku nieznanym użytkownikowi takiego dokumentu[92].
3. Charakter dokumentu patentowego
Dokument patentowy jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 KPC i art. 76 § 1 KPA, ze wszystkimi tego konsekwencjami procesowymi. Z uwagi na to, że „ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa” (patentu), jest też dokumentem w rozumieniu art. 115 § 14 KK.
4. Publikacja i kolportaż opisów patentowych
Opisy patentowe są przez UP publikowane (art. 54 ust. 2 zd. 2 PrWłPrzem) i mogą być nabywane przez osoby trzecie. Koszty publikacji ponosi uprawniony z patentu. Związane z tym zadania wykonuje Departament Wydawnictw UP. Publikacji nie podlegają natomiast opisy wzorów użytkowych. Opisy te udostępnia się odpłatnie osobom trzecim na żądanie w formie odbitek, a także w bibliotece Urzędu Patentowego (§ 40 ust. 2 ZgłWynR).
5. Sprostowanie opisu patentowego
Sprawę tę normuje przepis art. 55 PrWłPrzem, będący lex specialis wobec art. 113 KPA. Ten ostatni ma jednak - z mocy art. 252 PrWłPrzem - zastosowanie w tych sprawach dotyczących sprostowania opisu patentowego, które nie zostały uregulowane w PrWłPrzem. Sprostowanie opisu patentowego może dotyczyć tylko „oczywistych pomyłek albo błędów drukarskich” (art. 55 ust. 1 PrWłPrzem). Przyjąć należy, że w pojęciu „błędów drukarskich” mieszczą się obie kategorie błędów wymienionych w art. 113 § 1 KPA, tj. zarówno błędy pisarskie, jak i rachunkowe.
O sprostowaniu UP rozstrzyga w drodze postanowienia. W postanowieniu tym określa jednocześnie, czy i w jakim zakresie:
1) powinna nastąpić ponowna publikacja opisu;
2) uprawniony jest obowiązany pokryć koszty związane z ponowną publikacją opisu (art. 55 ust. 2 PrWłPrzem).
Postanowienie o sprostowaniu wydaje się z urzędu lub na wniosek strony (art. 113 § 1 KPA w zw. z art. 252 PrWłPrzem). Na postanowienie to służy zażalenie (art. 113 § 3 KPA w zw. z art. 252 PrWłPrzem). Informację o sprostowaniu ogłasza się w WUP (art. 55 ust. 3 PrWłPrzem).
III. Ogłoszenie w Wiadomościach Urzędu Patentowego o udzieleniu patentu
Informację o udzieleniu patentu podaje się do powszechnej wiadomości przez jej ogłoszenie w WUP (art. 232 PrWłPrzem). Treść ogłoszenia obejmuje w szczególności:
1) numer patentu;
2) datę i numer zgłoszenia;
3) datę ogłoszenia o zgłoszeniu;
4) symbol międzynarodowej klasyfikacji patentowej;
5) tytuł wynalazku;
6) nazwisko i imię lub nazwę uprawnionego;
7) nazwisko i imię twórcy wynalazku (§ 39 ZgłWynR).
§ 10. Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji o udzieleniu patentu
I. Przesłanki i forma stwierdzenia wygaśnięcia decyzji o udzieleniu patentu
Decyzja o udzieleniu patentu ma charakter warunkowy. Jej wykonanie, a w konsekwencji skutek polegający na udzieleniu patentu, zależy od uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony wynalazku. W razie nieuiszczenia opłaty w wyznaczonym terminie UP stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu patentu (art. 52 ust. 2 zd. 2 PrWłPrzem). Stwierdzenie to jest rodzajem stwierdzenia, o którym mowa w art. 162 § 1 pkt 2 KPA.
-46-
Wygaśnięcie decyzji warunkowej z powodu niedopełnienia warunku przez stronę następuje z mocy prawa. Organ (tu: UP) stwierdza wygaśnięcie decyzji w drodze decyzji (art. 162 § 3 KPA). Decyzja stwierdzająca wygaśnięcie decyzji o udzieleniu patentu ma charakter aktu deklaratoryjnego, a jej wydanie przez UP jest obligatoryjne[93].
Decyzje wydawane na podstawie art. 162 KPA uważa się za decyzje w nowej sprawie i w nowym postępowaniu, a więc za decyzje organu I instancji, od których służy odwołanie[94]. W odniesieniu do omawianej tu decyzji oznacza to możliwość złożenia przez stronę wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy przez UP.
II. Skutki stwierdzenia wygaśnięcia decyzji o udzieleniu patentu
Prawomocna decyzja Urzędu stwierdzająca wygaśnięcie decyzji o udzieleniu patentu wywołuje skutki ex tunc, tzn. od dnia, w którym powstały przesłanki wygaśnięcia decyzji[95]. W omawianym przypadku będzie to upływ terminu do uiszczenia opłaty. Ogólnym skutkiem decyzji stwierdzającej wygaśnięcie decyzji o udzieleniu patentu jest to, że nie dochodzi do udzielenia patentu. Wynikające stąd skutki pochodne pokrywają się w zasadzie ze skutkami decyzji odmawiającej udzielenia patentu. Istotnym wyjątkiem jest jednak brak możliwości konwersji zgłoszenia.
§ 11. Uchylenie lub zmiana decyzji o udzieleniu patentu
I. Uchylenie (zmiana) decyzji o udzieleniu patentu wskutek sprzeciwu osoby trzeciej
Decyzję o udzieleniu patentu uchyla się z urzędu i bez zgody uprawnionego z patentu, jeżeli osoba trzecia wniesie w przepisanym przez ustawę terminie od niej sprzeciw, a uprawniony z patentu w wyznaczonym przez UP terminie nie podniesie zarzutu, iż sprzeciw jest bezzasadny (art. 246 i 247 PrWłPrzem). Z językowej wykładni powołanych przepisów wynika, że skutkiem ich zastosowania jest zawsze uchylenie decyzji w całości. Taka regulacja jest wadliwa. Zawiera lukę prawną, nie uwzględnia bowiem możliwości wniesienia sprzeciwu odnoszącego się tylko do części patentu, a więc tylko do jednego lub niektórych zastrzeżeń patentowych albo do jednego lub niektórych wynalazków objętych patentem. Per analogiam do przepisu art. 89 ust. 1 PrWłPrzem, który dopuszcza częściowe unieważnienie patentu, przyjąć należy, że w przypadku, gdy sprzeciw dotyczy patentu tylko w części, decyzja o jego udzieleniu również podlega tylko częściowemu uchyleniu, czyli de facto - zmianie.
Skutkiem uchylenia decyzji w omawianym trybie jest umorzenie postępowania, w wyniku którego decyzja ta została wydana (art. 247 ust. 2 in fine PrWłPrzem). Przepis ten będzie mieć zastosowanie tylko w razie uchylenia tej decyzji w całości.
II. Uchylenie (zmiana) decyzji o udzieleniu patentu w wyniku wznowienia postępowania
Zgodnie z art. 151 § 1 pkt 2 KPA, uchylenie decyzji administracyjnej może nastąpić w wyniku wznowienia postępowania. Regulacja PrWłPrzem nie wyklucza możliwości wznowienia na wniosek osoby trzeciej postępowania w sprawie udzielenia patentu, jakkolwiek istotnie możliwość tę ogranicza. Artykuł 253 ust. 2 PrWłPrzem nie dopuszcza bowiem wznowienia postępowania zgłoszeniowego, jeżeli okoliczności, które je uzasadniają, mogą być podniesione w sporze o unieważnienie udzielonego patentu. Tak więc nie można wznowić tego postępowania, jeżeli wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody (zwłaszcza świadczące o braku nowości wynalazku), istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję, można natomiast wznowić postępowanie wtedy, gdy decyzja wydana została w wyniku przestępstwa (przekupstwa, groźby karalnej itp.) lub wydana została przez pracownika, który podlega wyłączeniu. Dopuszczalność wznowienia postępowania na podstawie innych przesłanek oceniać trzeba in concreto, np. gdy dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe[96] lub gdy strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, to istotne znaczenie mieć będzie to, czy okoliczności te mogą uzasadniać unieważnienie patentu. Z sytuacją taką (w podanych przykładach) będziemy mieć do czynienia np. wtedy, gdy pracownik - twórca lub współuprawniony do patentu nieuczestniczący w postępowaniu - zmierza do unieważnienia patentu, ale już nie wtedy, gdy zmierza do zmiany zakresu ochrony wynalazku[97]. Podobnie ma
-47-
się rzecz, gdy zagadnienie wstępne dotyczące podmiotu uprawnionego do uzyskania patentu zostało rozstrzygnięte przez sąd odmiennie od oceny przyjętej przez UP przy wydaniu decyzji o udzieleniu patentu.
Skutkiem uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania jest wydanie nowej decyzji rozstrzygające o istocie sprawy (art. 151 § 1 pkt 2 in fine KPA).
III. Uchylenie (zmiana) decyzji o udzieleniu patentu na podstawie art. 155 KPA
Należy jeszcze rozważyć czy, a jeżeli tak - to w jakim zakresie, decyzja o udzieleniu patentu może być uchylona lub zmieniona na podstawie art. 155 KPA. Zgodnie z tym przepisem zmiana taka jest dopuszczalna z urzędu przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli spełnione są łącznie poniższe warunki:
1) decyzja jest ostateczna;
2) strona zgadza się na uchylenie lub zmianę decyzji (zgoda ta może przybrać postać wniosku strony o uchylenie lub zmianę decyzji);
3) przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji;
4) za zmianą przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony.
Jak się wydaje, możliwości zmiany w tym trybie decyzji o udzieleniu patentu - przynajmniej formalnie - istnieją, jednak nie są zbyt szerokie. Generalnie spełnione powinny być dwa warunki: zmiana następuje wyłącznie na wniosek uprawnionego z patentu i nie może prowadzić do stworzenia sytuacji ograniczającej swobodę działalności gospodarczej osób trzecich w porównaniu z zakresem tej swobody przed zmianą decyzji. Warunki te są spełnione np. wtedy, gdy uprawniony z patentu wystąpi z żądaniem konwersji jego prawa na prawo ochronne na wzór użytkowy albo z wnioskiem o częściowe ograniczenie patentu.
-48-
[1] W omawianym tutaj trybie udzielane są zarówno patenty, jak i patenty dodatkowe.
[2] Zwrot „udzielenie patentu” jest określeniem istoty tego aktu z punktu widzenia państwa przyznającego to prawo. Z punktu widzenia podmiotu ubiegającego się o patent jest to „uzyskanie patentu” (por. art. 63 ust. 1 PrWłPrzem). Oba określenia są więc korelatami i mogą być używane zamiennie.
[3] Stanowisko doktryny w sprawie tej koncepcji zreferował S. Sołtysiński, Charakter praw wynalazcy, Poznań 1967, s. 9-12.
[4] Zob. M. Staszków, Zarys prawa wynalazczego, Warszawa 1974, s. 12 i n., a ostatnio M. du Vall, Prawo patentowe, Warszawa 2008, s. 24 i n. oraz wskazana tam literatura.
[5] Zob. art. 12 WynU w wersji z 1984 r.
[6] W tej sprawie zob. B. Gawlik, „Nieoczywistość” rozwiązania technicznego jako przesłanka zdolności patentowej, ZNUJ PPWI 1973, Nr 1, s. 271 i n.; M. Staszków, „Doniosłość” (nieoczywistość) wynalazku jako przesłanka zdolności patentowej, ZNUJ PPWI 1973, Nr 1, s. 399 i n.; S. Sołtysiński, Projekty wynalazcze, w: System PrWłInt, t. 3, s. 36 i n.
[7] Własne nazwy tych organów najczęściej również zawierają ten zwrot, jednakże nie jest to regułą, np. francuski urząd patentowy nosi nazwę Narodowy Instytut Własności Przemysłowej (INPI).
[8] M. Tyczka, Postępowanie, s. 228.
[9] Zob. M. Tyczka, Postępowanie, s. 292 i n.
[10] A. Szajkowski, Udzielanie ochrony, s. 29 i n. (zwł. 35).
[11] A. Szajkowskiemu chodziło tutaj o jej uchylenie w przypadku, o którym była mowa w art. 38 ust. 3 i 4 WynU w wersji z 1972 r.
[12] S. Sołtysiński, Prawo wynalazcze. Komentarz, Warszawa 1975, s. 100 i n.; M. Tyczka, Postępowanie, s. 36-37; A. Szajkowski, Udzielanie ochrony, s. 25; tenże, Udzielanie patentów, s. 162; A. Szewc, G. Jyż, Prawo własności przemysłowej, Warszawa 2003, s. 393. Odmiennie chyba tylko S. Włodyka, w: Prawo wynalazcze - zagadnienia wybrane (pod red. S. Grzybowskiego, A. Kopffa), Warszawa 1978, s. 473, który expressis verbis nazywa omawiane postępowanie „ogólnym postępowaniem administracyjnym”.
[13] A. Szajkowski, Udzielanie patentów, s. 158-159.
[14] Stąd inna nazwa tej fazy - badanie wstępne lub wstępne badanie zgłoszenia.
[15] Instytucji tej nie należy utożsamiać z odmową przyznania pierwszeństwa, ta bowiem jest dopuszczalna w przypadkach określonych w art. 48 PrWłPrzem. Należy jednak zauważyć, że sam ustawodawca nie był w tym względzie konsekwentny, gdyż przypadki określone w pkt 5 i 6 tego artykułu mieszają obie instytucje.
[16] Nie dotyczy to udostępniania tych akt biegłym w celu sporządzenia opinii (art. 45 ust. 3 PrWłPrzem).
[17] Ostatnio problematyką udostępniania akt postępowania patentowego w świetle prawa polskiego, regulacji międzynarodowych i ustawodawstw obcych zajęła się obszerniej K. Szczepanowska-Kozłowska, w cyklu wypowiedzi pt. Dostęp do informacji publicznej w postępowaniach dotyczących ochrony własności przemysłowej, Nowator 2008, Nr 5-8 (oprac. J. Bekas).
[18] Na marginesie odnotować wypada, że przynajmniej w tym wypadku nie powstają wątpliwości dotyczące udostępniania akt postępowania administracyjnego, jakie w innych wypadkach rodzą się na gruncie przepisów o ochronie danych osobowych.
[19] W tej sprawie zob. Poradnik wynalazcy, s. 78-83.
[20] W tej sprawie zob. M. Staszków, Zarys prawa wynalazczego, s. 10 i n.; J. Błeszyński, M. Staszków, Prawo autorskie i wynalazcze, Warszawa 1983, s. 248 i n.; M. du Vall, Prawo patentowe, Warszawa 2008, s. 24 i n.
[21] A. Szajkowski, w: System PrWłInt, t. 3, s. 174-175.
[22] Zarys historii francuskiego prawa patentowego szerzej przedstawia J. Szwaja, Francuskie prawo patentowe, w: Wybrane systemy prawa wynalazczego państw kapitalistycznych, ZNUJ PPWI 1976, Nr 6 (pod red. A. Kopffa), s. 24 i n.
[23] Tę powszechnie przyjętą opinię kontestuje M. Słomski, Postępowanie zgłoszeniowe, s. 26, twierdząc, że system pełnego badania wywodzi się z ustawodawstwa brytyjskiego XVII w. i był „adaptowany i rozwijany głównie w USA i Kanadzie”, podczas gdy system opracowany przez Niemców, zwany przez Słomskiego badawczo-wyłożeniowym jedynie „wzorował się w dużej mierze na [systemie - A. Sz.] poprzednim”.
[24] Pod koniec lat 60. ubiegłego wieku zaległości niemieckiego urzędu patentowego sięgały blisko pół miliona spraw.
[25] Zarys historii niemieckiego prawa patentowego szerzej przedstawia A. Kopff, Prawo patentowe Republiki Federalnej Niemiec, w: Wybrane systemy prawa wynalazczego państw kapitalistycznych, ZNUJ PPWI 1976, Nr 6 (pod red. A. Kopffa), s. 112 i n.
[26] M. Słomski, Postępowanie zgłoszeniowe, s. 28.
[27] Zob. bliżej A. Kopff, Prawo patentowe Republiki Federalnej Niemiec, s. 133 i n.; K. Gandor, Republika Federalna Niemiec, w: K. Gandor, B. Gawlik, S. Sołtysiński, M. Staszków, A. Szewc, J. Szwaja, Prawo patentowe krajów kapitalistycznych, Warszawa 1975, s. 120-122; M. Słomski, Postępowanie zgłoszeniowe, s. 29.
[28] Szerzej francuski system badania odroczonego omawiają: J. Szwaja, Francuskie prawo patentowe, s. 57 i n.; tenże, Francja, w: K. Gandor, B. Gawlik, S. Sołtysiński, M. Staszków, A. Szewc, J. Szwaja, Prawo patentowe krajów, s. 81 i n.; M. Słomski, Postępowanie zgłoszeniowe, s. 33 i n.
[29] Zob. bliżej A. Szajkowski, Instytucja patentu tymczasowego w polskim systemie badania odroczonego, w: Nowe instytucje prawa wynalazczego (pod red. S. Sołtysińskiego), Wrocław 1976, s. 45-84.
[30] A. Szajkowski, Udzielanie ochrony, s. 18-19; tenże, Udzielanie patentów, s. 159; tenże, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 136.
[31] Zob. bliżej M. Słomski, Postępowanie z wynalazkami, s. 75-101; tenże, Postępowanie zgłoszeniowe, s. 57 i n. oraz A. Szajkowski, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 136-140; Poradnik wynalazcy, s. 123 i n.
[32] Zob. bliżej A. Szajkowski, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 146-152. Wywody te są jednak tylko częściowo aktualne.
[33] Poradnik wynalazcy, s. 145. Co do dalszych przykładów zob. s. 145-146.
[34] Poradnik wynalazcy, s. 51-52.
[35] Zob. też § 16 ust. 2 ZgłWynR.
[36] Z tezą, iż przepis o jednolitości wynalazku ustanawia jakąś zasadę, polemizuje Z. Miklasiński, Prawo własności przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2001, s. 71, twierdząc, że „takiej zasady nie ma”.
[37] A. Szajkowski, Udzielanie patentów, s. 178.
[38] A. Szajkowski, Udzielanie patentów, s. 180.
[39] ZgłWynR.
[40] Zob. bliżej Poradnik wynalazcy, s. 13 i n. Autorzy wyjaśniają tam m.in. sens surowych wymogów formalnych oraz skutki ich nieprzestrzegania przez zgłaszającego.
[41] A. Szajkowski, Udzielanie patentów, s. 168.
[42] Szerzej, chociaż w każdej z tych prac nieco inaczej, zakres badania wstępnego ujmował M. Słomski, Postępowanie z wynalazkami, s. 99; tenże, Postępowanie zgłoszeniowe, s. 71 i n. Podobnie zakres ten ujmuje A. Szajkowski, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 196 i n.
[43] Rygoru tego nie stosuje się w przypadku naruszenia zasady jednolitości wynalazku - zob. art. 42 ust. 2 PrWłPrzem.
[44] Na postanowienia te nie przysługuje zażalenie - zob. wyr. WSA w Warszawie z 30.3.2005 r., VI SA/Wa 1293/04, niepubl. i z 15.4.2005 r., VI SA/Wa 1219/04, niepubl. Inaczej rzecz się miała pod rządami WynU - zob. A. Szajkowski, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 166-168.
[45] Przepis ten stosuje się odpowiednio, jeżeli po wszczęciu postępowania zgłaszający wprowadził do zgłoszenia uzupełnienia lub poprawki niezgodnie z przepisami ustawy (art. 46 ust. 2 PrWłPrzem).
[46] Wyr. WSA z 15.2.2007 r., VI SA/Wa 1885/06, niepubl.
[47] Odnośnie do szczegółów zob. Poradnik wynalazcy, s. 78-85.
[48] A. Szajkowski, w: System PrWłInt, t. 3, s. 190 i n.; tenże, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 171.
[49] Szerzej zagadnienia te (na gruncie dawniejszego stanu prawnego) omawia A. Szajkowski, w: System PrWłInt, t. 3, s. 190-194 oraz tenże, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 172-177.
[50] Tak też A. Szajkowski, w: System PrWłInt, t. 3, s. 190; tenże, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 173-174. Odmiennie Poradnik wynalazcy, s. 78. Sprawa jest istotna, wymaga zatem autorytatywnej wykładni sądowej albo interwencji ustawodawczej.
[51] Wyr. NSA z 20.7.2005 r., II GSK 109/05, niepubl.
[52] A. Szajkowski, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 171, określa to mianem zasady ograniczonego wpływu UP na redakcję tekstu zgłoszenia.
[53] Zob. też A. Szajkowski, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 178 i n.
[54] Por. wyr. WSA w Warszawie z 9.11.2006 r., VI SA/Wa 1613/06, niepubl.
[55] Zob. ponadto A. Pyrża, Pierwszeństwo do uzyskania ochrony na przedmioty własności przemysłowej w projekcie ustawy zmieniającej ustawę - Prawo własności przemysłowej, w: Własność przemysłowa w innowacyjnej gospodarce (pod red. A. Adamczak), WOWI 2006, Nr 30, s. 73-77.
[56] Także na to postanowienie nie przysługuje samoistne zażalenie.
[57] W sprawie uprzedniego pierwszeństwa zob. też A. Szajkowski, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 162-165 [cz.a.].
[58] Szerzej instytucję tę omawia M. Słomski, Postępowanie zgłoszeniowe, s. 78-87.
[59] Z. Miklasiński, Prawo własności przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2001, s. 82.
[60] Nieco inaczej § 24 ZgłWynR.
[61] Prawo własności przemysłowej, s. 83.
[62] Mianem tym określa się zbiór danych o wynalazku obejmujących opis wynalazku, zastrzeżenia patentowe i rysunki (art. 37 ust. 1 in fine PrWłPrzem). W opisie zgłoszeniowym zamieszcza się zmiany zastrzeżeń patentowych, z określeniem daty ich wprowadzenia, jeżeli wpłynęły one do UP co najmniej miesiąc przed ogłoszeniem o zgłoszeniu wynalazku (art. 44 ust. 2 PrWłPrzem).
[63] Ograniczenia te określa się mianem poufności akt zgłoszenia - zob. A. Szajkowski, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 191-192.
[64] Zob. § 23 ust. 1 ZgłWynR.
[65] Odnośnie do pojęcia „stan techniki” zob. art. 25 ust. 2 PrWłPrzem.
[66] Bliżej o zakresie, przedmiocie, strategii i technikach (metodyce) tych poszukiwań ? Poradnik wynalazcy, s. 56-64.
[67] Inaczej A. Szajkowski, w: A. Szajkowski, S. Sołtysiński, T. Szymanek, Komentarz, s. 219-220, który wyróżnia decyzję odmowną, decyzję o udzieleniu patentu (bezwarunkową) oraz decyzję o udzieleniu patentu pod warunkiem uiszczenia opłaty.
[68] VI SA/Wa 1319/04, niepubl.
[69] W podobnym duchu Sąd ten wypowiedział się już wcześniej - w wyr. z 10.8.2004 r., II SA 1722/03, niepubl.
[70] Dowody i materiały mogą przy tym wykraczać poza wykaz objęty sprawozdaniem o stanie techniki (art. 49 ust. 2 PrWłPrzem).
[71] Praktyczne aspekty procedury ponownego rozpatrywania spraw przez UP przedstawia Poradnik wynalazcy, s. 83 i n.
[72] Zob. bliżej A. Szewc, K. Zioło, M. Grzesiczak, Umowy jako prawne narzędzie transferu innowacji, Warszawa 2006, s. 88-89 i 177-188.
[73] Odwołuję się tutaj do klasyfikacji podanej przez M. Wierzbowskiego i A. Wiktorowską, w: Polskie prawo administracyjne (pod red. J. Służewskiego), Warszawa 1995, s. 193 i n. W tej sprawie zob. też A. Kunicki, Charakter prawny decyzji administracyjnej jako przesłanka aktu cywilnoprawnego ze szczególnym uwzględnieniem patentu, ZNUJ PPWI 1973, Nr 1, s. 71-87 [cz.a.].
[74] Pogląd ten jest od dawna przyjęty w polskiej doktrynie prawa patentowego - zob. M. Słomski, Postępowanie zgłoszeniowe, s. 115 i powołana tam literatura.
[75] M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, w: Polskie prawo administracyjne, s. 197.
[76] Zwrot „w sprawie udzielenia patentu” był niefortunny, ponieważ decyzja o odmowie udzielenia patentu - wydawana w razie stwierdzenia braku tych warunków - też była decyzją „w sprawie udzielenia patentu”. Stąd powszechnie odczytywano go jako obligujący UP do wydania decyzji „o udzieleniu patentu”.
[77] Odnośnie do tego aspektu zob. A. Michalak, Znaczenie decyzji Urzędu Patentowego dla rozstrzygnięcia kolizji pomiędzy prawami własności przemysłowej a prawami osób trzecich, MoP 2007, Nr 13, s. 717.
[78] Odnośnie do zbywalności patentu zob. bliżej: A. Szewc, G. Jyż, Prawo własności przemysłowej, s. 242 i n. oraz A. Szewc, K. Zioło, M. Grzesiczak, Umowy jako prawne narzędzie transferu innowacji, Warszawa 2006, s. 98 i n., 206 i n.
[79] Zob. odpowiednio art. 52 ust. 1 i art. 49 PrWłPrzem.
[80] Zob. bliżej B. Gawlik, „Nieoczywistość” rozwiązania technicznego jako przesłanka zdolności patentowej, ZNUJ PPWI 1973, Nr 1, s. 271 i n. oraz M. Staszków, „Doniosłość” (nieoczywistość) wynalazku jako przesłanka zdolności patentowej, ZNUJ PPWI 1973, Nr 1, s. 399 i n.
[81] Trafne wydają się jednak zastrzeżenia, iż nie chodzi tutaj o warunek w rozumieniu KC, tj. o zdarzenie przyszłe i niepewne, ale o tzw. warunek prawny (conditio iuris) - zob. M. Słomski, Postępowanie zgłoszeniowe, s. 110.
[82] Potrzebę odróżnienia tej decyzji od udzielenia patentu wyraźnie akcentowali J. Błeszyński, M. Staszków, Prawo autorskie i wynalazcze, Warszawa 1983, s. 345-346.
[83] Zob. bliżej T. Woś, Termin, warunek i zlecenie w prawie administracyjnym, PiP 1994, Nr 6, s. 27 i n.
[84] J. Jezioro, w: Encyklopedia prawa (pod red. U. Kaliny-Prasznic), Warszawa 1999, s. 152; zob. też M. Pazdan, w: Wielka Encyklopedia prawa (pod red. B. Hołysta), Warszawa 2005, s. 187, a w konkretnym odniesieniu do omawianych tutaj spraw: S. Sołtysiński, Charakter praw wynalazcy, Poznań 1967, s. 18 i n. Odmiennie J. Preussner-Zamorska, J. Zamorski, W sprawie ekspektatywy prawa z patentu, ZNUJ PPWI 1973, Nr 1, s. 423-432.
[85] A. Szajkowski, Instytucja patentu tymczasowego w polskim systemie badania odroczonego, w: Nowe instytucje prawa wynalazczego (pod red. S. Sołtysińskiego), Wrocław 1976, s. 81. Expressis verbis o prawomocności decyzji mówi zresztą art. 246 PrWłPrzem.
[86] Zob. M. Zaremba, w: Poradnik wynalazcy, s. 167 i n.
[87] Problematykę tę bardzo obszernie przedstawia M. Gajos, Opis patentowy, s. 17 i n. Zob. Poradnik wynalazcy, s. 25 i n.
[88] Zob. bliżej M. Gajos, Opis patentowy, s. 21 i n.; Poradnik wynalazcy, s. 25 i n.
[89] Poradnik wynalazcy, s. 39.
[90] Poradnik wynalazcy, s. 41.
[91] Poradnik wynalazcy, s. 39-40.
[92] W tej sprawie, a także odnośnie do informacyjnej przydatności bibliograficznej części opisu patentowego zob. M. Gajos, Opis patentowy, s. 58-83.
[93] A. Matan, w: G. Łaszczyca, C. Martysz, A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, t. II, Komentarz do art. 104-269, Warszawa 2007, art. 162; wyr. WSA w Warszawie z 10.11.2006 r., V SA/Wa 1589/06, niepubl.; wyr. NSA z 16.6.1998 r., V SA 1782/97, niepubl.
[94] Wyr. NSA z 7.7.1988 r., II SA 1676/87, ONSA 1989, Nr 2, poz. 60.
[95] T. Woś, Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji administracyjnej jako bezprzedmiotowej (art. 162 KPA), PiP 1992, Nr 7, s. 50; wyr. NSA z 20.2.2001 r., II SA 480/00, niepubl.; wyr. WSA w Warszawie z 10.11.2006 r., V SA/Wa 1589/06, niepubl.
[96] Np. zgłaszający wynalazek przedstawił UP sfałszowaną umowę z pracownikiem-twórcą tego wynalazku, uzasadniając w ten sposób swoje prawo do patentu.
[97] Na marginesie podanych przykładów zauważyć należy, że względy ekonomii procesowej przemawiają przeciw wznawianiu postępowania także wtedy, gdy celem strony jest przeniesienie na nią patentu w całości lub w części. De lege ferenda wskazana byłaby więc odpowiednia nowelizacja ustawy.