SPP rok 2009 numer 3

Unieważnienie prawa ochronnego

Krystyna Szczepanowska-Kozłowska, Autorka jest doktorem habilitowanym, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, pracownikiem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.

§ 1. Charakterystyka ogólna

§ 2. Postępowanie sporne w postępowaniu o unieważnienie

§ 3. Strony postępowania

I. Uwaga wstępna

II. Legitymacja czynna

1. Uwagi ogólne

2. Interes prawny

3. Legitymacja czynna Prokuratora Generalnego RP oraz Prezesa Urzędu Patentowego

III. Legitymacja bierna

§ 4. Przesłanki unieważnienia

§ 5. Termin unieważnienia

I. Uwagi ogólne

II. Zakres regulacji

1. Uwagi ogólne

2. Unieważnienie z powodu kolizji z wcześniejszym prawem ochronnym lub naruszenia praw osobistych lub majątkowych

3. Unieważnienie prawa ochronnego na oznaczenia zarejestrowane z naruszeniem art. 129 PrWłPrzem

4. Unieważnienie oznaczenia, którego wniosek o rejestrację został złożony w złej wierze

5. Unieważnienie prawa ochronnego uzyskanego przez agenta lub przedstawiciela osoby uprawnionej do wyłącznego używania tego znaku w obcym państwie

§ 6. Unieważnienie a obowiązek używania znaku towarowego

§ 1. Charakterystyka ogólna

Jedną z przyczyn ustania prawa ochronnego jest jego unieważnienie. Od razu trzeba zaznaczyć, że termin „unieważnienie prawa ochronnego” jest pewnym skrótem myślowym. W istocie chodzi o unieważnienie decyzji administracyjnej, przyznającej określonemu podmiotowi prawo ochronne na znak towarowy^[1].

Postępowanie o unieważnienie prawa ochronnego jest postępowaniem administracyjnym, które toczy się przed Urzędem Patentowym w trybie postępowania spornego. W zakresie nieuregulowanym odmiennie w ustawie PrWłPrzem, zastosowanie znajdują przepisy KPA.

Unieważnienie prawa ochronnego może być dokonane w dwóch postępowaniach:

1) postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia sprzeciwu;

2) właściwym postępowaniu o unieważnienie.

Zasadnicze różnice pomiędzy postępowaniami, których przedmiotem jest unieważnienie decyzji o udzieleniu prawa ochronnego, sprowadzają się do:

1) odmiennego kręgu osób legitymowanych czynnie. W przypadku sprzeciwu może on, zgodnie z brzmieniem art. 246 PrWłPrzem, być wniesiony przez każdego, podczas, gdy wniosek o unieważnienie może być wniesiony jedynie przez podmiot legitymujący się interesem prawnym;

2) terminu, w jakim może być wszczęte każde z postępowań. Sprzeciw może być wniesiony jedynie w terminie 6 miesięcy od publikacji informacji o udzieleniu prawa ochronnego, podczas gdy wniosek o unieważnienie, poza wyjątkami wskazanymi w art. 165 PrWłPrzem, może być wniesiony w każdym czasie trwania prawa ochronnego.

Istotą obu postępowań jest sprawdzenie, czy decyzja o udzieleniu prawa ochronnego nie narusza ustawowych warunków wymaganych do uzyskania prawa, a więc czy nie istnieją bezwzględne lub względne podstawy wyłączające rejestrację danego oznaczenia jako znaku towarowego (art. 164 PrWłPrzem oraz art. 246 ust. 2 w zw. z art. 164 PrWłPrzem). Na tle identycznej formuły w odniesieniu do unieważnienia patentu doktryna nie była zgodna, co należy rozumieć przez „ustawowe warunki wymagane do uzyskania prawa”. Przyjmując, iż podstawy unieważnienia mogą, co do zasady, mieć charakter podmiotowy, przedmiotowy i proceduralny, wskazywano że w przypadku unieważnienia patentu mają one jedynie charakter podmiotowy lub przedmiotowy^[2], bądź też unieważnienie może nastąpić z uwagi na każdą ze wskazanych podstaw^[3]. Sporne było zatem jedynie, czy naruszenia o charakterze proceduralnym mogą skutkować unieważnieniem prawa wyłącznego. Zwolennicy upatrywania podstaw unieważnienia również w przepisach proceduralnych wskazywali, że uchybienia proceduralne mogą doprowadzić do naruszenia zasad mających wpływ na zakres ochrony^[4].

Poprzednio obowiązująca ustawa o znakach towarowych nie wywoływała takich wątpliwości, gdyż art. 29 ZnTowU w sposób wyraźny wskazywał podstawę prawną, poprzez odwołanie się do konkretnych przepisów mogących być podstawą unieważnienia^[5].

Na tle ustawy obecnie obowiązującej U. Promińska przyjmuje, iż podstawy unieważnienia mogą mieć charakter podmiotowy bądź przedmiotowy^[6]. Przy tym, autorka uznaje, iż niespełnienie wymagań podmiotowych może dotyczyć jedynie tych znaków, które nie spełniają stawianych przez ustawę wymagań co do kwalifikacji podmiotowej, tj. wspólnych znaków towarowych i wspólnych praw ochronnych. Wszystkie znaki towarowe mogą być unieważnione jedynie z przyczyn, które powodują wyłączenie danych oznaczeń od rejestracji^[7].

Należy podzielić pogląd, że podstawą unieważnienia nie mogą być uchybienia o charakterze proceduralnym, aczkolwiek można założyć, że niewłaściwa ocena istnienia przeszkód rejestracji będzie efektem naruszenia przez UP przepisów postępowania^[8]. Jednakże przesłanką wniosku o unieważnienie czy sprzeciwu może być tylko udzielenie prawa ochronnego na oznaczenia niespełniające ustawowych wymogów. W takim przypadku unieważnienie będzie możliwe, o ile mamy do czynienia z wadliwością wyniku postępowania, a nie jego przebiegiem.

Oczywiście nie oznacza to, iż art. 156 KPA, sytuujący katalog przesłanek pozwalających na stwierdzenie nieważności decyzji, nie ma tutaj zastosowania. Każda decyzja UP może podlegać również kontroli z punktu widzenia art. 156 KPA^[9]. Wówczas konieczne staje się wszczęcie postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji, w którym zastosowanie będą miały wyłącznie przepisy KPA. Należy jednak mieć na uwadze, że wszczęcie takiego postępowania będzie możliwe o tyle, o ile nie będą powoływane okoliczności, które mogą stanowić podstawę unieważnienia prawa ochronnego, stosownie do przepisów PrWłPrzem.

-239-

Zgodnie z art. 253 ust. 2 PrWłPrzem przepisów KPA o wznowieniu postępowania i stwierdzeniu nieważności decyzji nie stosuje się, jeżeli okoliczności uzasadniające wznowienie postępowania bądź stwierdzenie nieważności decyzji mogą być podniesione w sporze o unieważnienie udzielonego patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji. Wydaje się, iż powyższa regulacja wyłącza możliwość stwierdzenia nieważności w postępowaniu innym niż postępowanie o unieważnienie prawa ochronnego w przypadku powoływania się przez stronę na rażące naruszenia prawa polegające na naruszeniu przepisów dotyczących bezwzględnych i względnych przeszkód rejestracji. Innymi słowy, należy uznać, że zastosowanie art. 156 § 1 pkt 2 KPA jest wyłączone, o ile rażące naruszenie prawa, na które powoływałby się wnioskodawca, dotyczyłoby bezwzględnych lub względnych podstaw rejestracji. Te mogą być rozpatrywane jedynie w postępowaniu o unieważnienie prawa ochronnego, które toczy się w trybie postępowania spornego i podlega rygorom określonym w PrWłPrzem^[10].

Prawo ochronne może być unieważnione w całości lub części. Unieważnienie w całości prowadzi do wyeliminowania z obrotu prawnego danego prawa ochronnego. Oznaczenie będące przedmiotem unieważnionego prawa powraca do domeny publicznej. W przypadku tych praw ochronnych, które zostały unieważnione z uwagi na kolizję z wcześniejszymi prawami ochronnymi innych osób, istnieje teoretyczna możliwość zarejestrowania takich oznaczeń jako oznaczeń seryjnych w rozumieniu art. 134 PrWłPrzem. W przypadku oznaczeń, które były przedmiotem unieważnionych praw ochronnych, brak jest przepisów przewidujących karencję czasową na ich rejestrację, tak jak ma to miejsce w przypadku wygaśnięcia. Ponowna rejestracja dotyczyć może, z przyczyn oczywistych, tylko oznaczeń, które były przedmiotem praw ochronnych, unieważnionych ze względu na kolizje z prawami wcześniejszymi i, jak się wydaje, tylko w sytuacji ich rejestracji w warunkach art. 134 PrWłPrzem. W takim przypadku oznaczenie mogłoby zostać zarejestrowane na rzecz podmiotu, który żądał unieważnienia ze względu na przysługujące mu prawa wcześniejsze. Wydaje się również, że ponowna rejestracja mogłaby dotyczyć tych oznaczeń, co do których prawa ochronne zostały unieważnione ze względu na brak pierwotnej zdolności odróżniającej, lecz w trakcie używania nabyły one wtórną zdolność odróżniającą. Nie można również wykluczyć, iż rejestracja oznaczeń, które stanowiły przedmiot unieważnionych praw ochronnych, możliwa byłaby dla towarów lub usług niepodobnych do tych, dla których były zarejestrowane. W takim przypadku odpadałaby podstawa ich unieważnienia w postaci braku zdolności odróżniającej. W sytuacji unieważnienia z uwagi na pozostałe bezwzględne bądź względne przeszkody rejestracji należy uznać, iż ich unieważnienie stanowi wyraz ostatecznej negatywnej oceny, wyrażonej przez UP, co do zdolności takich oznaczeń do bycia znakami towarowymi w danej sytuacji prawnej. Należy jednakże poczynić zastrzeżenie, iż zmiana sytuacji prawnej, np. wygaśnięcie prawa ochronnego z wcześniejszym pierwszeństwem, może być okolicznością decydującą o zdolności rejestracyjnej oznaczenia, które było przedmiotem prawa ochronnego wcześniej unieważnionego.

W przypadku unieważnienia częściowego prawo ochronne istnieje nadal. Zmienia się jedynie zakres towarów i usług, dla których zostaje zarejestrowane oznaczenie. Unieważnienie częściowe polega na ograniczeniu wykazu towarów i usług. Częściowe unieważnienie prawa ochronnego nie może dotyczyć zmian w treści czy postaci oznaczenia, a więc jego poszczególnych elementów. Ustawa - Prawo własności przemysłowej nie zawiera w tym zakresie wyraźnego postanowienia, w przeciwieństwie do przepisów Pierwszej dyrektywy Rady 89/104 z 21.12.1988 r., mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych^[11], obecnie zastąpionej przez dyrektywę 2008/95^[12]. Kwestia ta nie budziła również wątpliwości na tle poprzednio obowiązującej ustawy^[13], aczkolwiek w praktyce orzeczniczej powraca ona również na gruncie obecnie obowiązującej ustawy^[14].

Decyzja wydana w postępowaniu o unieważnienie prawa ochronnego ma charakter konstytutywny. Jej skutkiem jest uznanie prawa za niebyłe ex tunc. Przyjmuje się więc, że prawo, które zostało unieważnione, nigdy nie powstało^[15].

-240-

§ 2. Postępowanie sporne w postępowaniu o unieważnienie

Postępowanie o unieważnienie, zarówno będące efektem wniosku o unieważnienie, jak i sprzeciwu, co do udzielonego prawa, toczy się przed UP w trybie postępowania spornego.

Postępowanie sporne w przypadku sprzeciwu, inaczej niż przy unieważnieniu na wniosek, wszczęte jest z chwilą złożenia sprzeciwu przez uprawnionego, ale pod warunkiem złożenia przez uprawnionego z prawa ochronnego odpowiedzi na sprzeciw. W takim wypadku, stosownie do art. 247 ust. 2 PrWłPrzem, UP przekazuje sprawę do postępowania spornego. Sprzeciw stanowi zatem wszczęcie postępowania spornego, które jest uwarunkowane złożeniem odpowiedzi na ten sprzeciw. Należy więc przyjąć, że datą rozpoczęcia postępowania spornego jest data złożenia sprzeciwu, o ile zostanie udzielona na niego odpowiedź.

W przypadku wniosku o unieważnienie, pisemny wniosek wszczyna postępowanie sporne niezależnie od tego, czy druga strona ustosunkuje się do wniosku, składając odpowiedź.

Ustawa - Prawo własności przemysłowej wskazuje wymogi formalne, jakim musi odpowiadać wniosek o wszczęcie postępowania spornego. Stosownie do art. 255¹ ust. 3 PrWłPrzem wniosek taki powinien zawierać oznaczenie stron, ich adresy, zwięzłe przedstawienie sprawy, wyraźnie określone żądanie, wskazanie podstawy prawnej, wskazanie środków dowodowych, podpis wnioskodawcy i datę. Artykuł 247 ust. 2 PrWłPrzem nie statuuje żadnych wymogów formalnych dla sprzeciwu. Należy jednak zwrócić uwagę, iż zawarte w Tytule VII PrWłPrzem „Postępowanie sporne” przepisy mają również zastosowanie w przypadku postępowania spornego wszczętego na skutek złożenia sprzeciwu. W sposób wyraźny stanowi o tym art. 255¹² PrWłPrzem, który nakazuje stosowanie przepisów o postępowaniu spornym do spraw o unieważnienie prawa ochronnego na skutek wniesionego sprzeciwu, z wyłączeniem przepisów dotyczących wniosku o wszczęcie postępowania spornego. Na tle powyższego uregulowania pojawia się jednak wątpliwość co do zakresu, w jakim zostały wyłączone powołane przepisy. Niewątpliwe jest wyłączenie przepisów statuujących wymagania formalne co do wniosku, a więc postanowień art. 255¹ PrWłPrzem. Ponadto w przypadku postępowania wszczętego na skutek wniesionego sprzeciwu odmiennie uregulowano kwestię braku odpowiedzi na sprzeciw w porównaniu z odpowiedzią na wniosek o unieważnienie prawa ochronnego. W przypadku braku odpowiedzi na sprzeciw UP nie wyznacza rozprawy, a uchyla decyzję o udzieleniu prawa ochronnego, stosownie do art. 247 ust. 2 PrWłPrzem, podczas gdy w przypadku wniosku o unieważnienie - rozprawę wyznacza się obligatoryjnie po upływie terminu na wniesienie odpowiedzi na wniosek, niezależnie od tego, czy odpowiedź taka została wniesiona. Jednakże uregulowanie powyższe ma charakter uregulowania szczególnego, wyłączającego regulację ogólną art. 255³ ust. 1 PrWłPrzem.

Wobec bardzo ogólnikowej regulacji art. 255¹² PrWłPrzem powstaje pytanie, czy w przypadku sprzeciwu niezmienna pozostaje zasada, wyrażona w art. 255 ust. 4 PrWłPrzem, statuująca związanie UP granicami wniosku i podstawą prawną wskazaną przez wnioskodawcę, skoro wyłącza się jedynie przepisy dotyczące wniosku o wszczęcie postępowania. Powstaje zatem pytanie, czy w postępowaniu o unieważnienie na skutek wniesionego sprzeciwu zakres rozpoznania UP wyznacza KPA, stosownie do art. 256 ust. 1 PrWłPrzem, czy też reguła art. 255 ust. 4 PrWłPrzem, której odpowiednie zastosowanie do sprzeciwu oznaczałoby konieczność wskazania przez wnoszącego sprzeciw podstawy prawnej. Wydaje się, iż przepis art. 255 ust. 4 PrWłPrzem wyraża ogólną zasadę postępowania spornego, odróżniającą to postępowanie od tego, dla którego wyłączną podstawą są przepisy KPA. Jak się podnosi w literaturze, istotą postępowania spornego jest rozstrzygniecie sporu, a nie autorytatywne rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach stron. Organ administracji państwowej zajmuje pozycję zbliżoną do sądu^[16]. Pomiędzy podmiotami zachodzi natomiast swoisty stosunek procesowy, zbliżający to postępowanie do procesu cywilnego, a nie do postępowania administracyjnego^[17]. Oznacza to również, że w postępowaniu spornym modyfikacji ulegają ogólne zasady postępowania administracyjnego, wyrażone w art. 7, 77 i 80 KPA, z uwagi na kontradyktoryjny charakter tego postępowania^[18]. To strony decydują o zakresie rozpoznania, co oznacza, że wnoszący sprzeciw powinien określić zakres sporu istniejący pomiędzy stronami, który powinien zostać rozpatrzony w czasie postępowania spornego, a więc wskazać te ustawowe warunki wymagane do uzyskania prawa ochronnego, które nie zostały zachowane w związku z rejestracją przedmiotowego oznaczenia. Na tę okoliczność strona wszczynająca postępowanie obowiązana jest przedłożyć stosowne dowody. Dowody te powinny być już przedstawione na etapie postępowania spornego^[19], na tym bowiem etapie postępowania mamy do czynienia z rozpoznaniem sporu co do istoty. Nie bez znaczenia jest również okoliczność, iż podniesienie zarzutu bezzasadności sprzeciwu przez podmiot odpowiadający na sprzeciw wymaga odwołania się do konkretnej podstawy wyłączającej rejestrację. Znaczący jest również argument, iż wskazanie

-241-

podstawy prawnej jest niezbędne z punktu widzenia ochrony praw osób, na rzecz których dokonano rejestracji, i konieczności wniesienia przez te podmioty odpowiedzi na sprzeciw pod rygorem uchylenia decyzji o rejestracji. Wydaje się zatem, iż art. 255 ust. 4 PrWłPrzem, charakteryzujący istotę postępowania spornego, którego zakres wyznacza strona wszczynająca to postępowanie, powinien mieć również zastosowanie w przypadku wniesienia sprzeciwu, a w konsekwencji sprzeciw powinien wskazać co najmniej podstawę prawną i określać zakres żądania. Ponieważ w przypadku, gdy sprzeciw nie spełnia wymogów formalnych, zastosowania nie znajdzie art. 255¹ PrWłPrzem, to należy uznać, że wówczas UP powinien wezwać do usunięcia braków formalnych, stosownie do art. 64 KPA.

§ 3. Strony postępowania

I. Uwaga wstępna

Tryb postępowania spornego oznacza, iż w postępowaniu tym występują podmioty legitymowane czynnie, a więc zarówno podmioty, które mogą inicjować to postępowanie, jak i podmioty biorące w nim udział po stronie biernej.

II. Legitymacja czynna

1. Uwagi ogólne

W przypadku unieważnienia inicjowanego sprzeciwem legitymowany czynnie jest każdy, co oznacza, iż nie ma ograniczeń co do podmiotów, które mogą wszcząć takie postępowanie^[20].

W przypadku wniosku o unieważnienie postępowanie może być zainicjowane jedynie przez podmiot legitymujący się interesem prawnym, stosownie do art. 164 PrWłPrzem. Należy podkreślić, że obecnie obowiązująca ustawa w sposób wyraźny warunkuje możliwość bycia stroną postępowania o unieważnienie wykazaniem interesu prawnego. Jak podkreślał NSA w swoich orzeczeniach, iż dopiero rozstrzygnięcie o istnieniu interesu prawnego przesądza o możliwości badania istnienia podstaw dla unieważnienia.

2. Interes prawny

A. Pojęcie interesu prawnego

Ustawa - Prawo własności przemysłowej nie definiuje pojęcia interesu prawnego, podobnie zresztą jak nie czyniła tego poprzednio obowiązująca ZnTowU. Zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie podkreśla się konieczność odwołania się do rozumienia tego pojęcia na tle KPA i zawartej w art. 28 KPA definicji strony. Nie wydaje się natomiast właściwe, by posługiwanie się pojęciem interesu prawnego, zdefiniowanym w art. 28 KPA, traktować jako rezultat stosowania do postępowania spornego w zakresie nieuregulowanym w PrWłPrzem przepisów KPA, stosownie do art. 255 i 256 ust. 1 PrWłPrzem^[21]. Należy podkreślić, że art. 164 PrWłPrzem odwołuje się w swej treści do pojęcia interesu prawnego. Tym samym, odwołanie to nie jest efektem odpowiedniego stosowania KPA, lecz bezpośrednio przepisów PrWłPrzem, w których interes prawny jest interpretowany w sposób zbieżny z interesem prawnym na gruncie KPA. Sięganie do konstrukcji wypracowanych na gruncie art. 28 KPA jest wynikiem przyjęcia założenia, że te same pojęcia, choć użyte na tle różnych aktów prawnych, należy interpretować w sposób tożsamy^[22]. Za takim rozwiązaniem przemawiają reguły wykładni systemowej^[23].

Interes prawny oznacza możliwość żądania przez dany podmiot określonego rozstrzygnięcia, którego celem jest konkretyzacja uprawnień i obowiązków, przyznanych danemu podmiotowi przez normę prawną. J. Zimmermann, odnosząc się do istoty interesu, wskazuje na konieczność oparcia się na konkretnej normie prawa materialnego - którą można wskazać jako podstawę interesu prawnego, z której podmiot legitymujący się tym interesem może wywodzić swoje racje^[24]. W konsekwencji interes prawny strony musi być osobisty, konkretny, realny, aktualny, dający się obiektywnie stwierdzić i znajdujący uzasadnienie w określonej normie prawa materialnego. Jak zwraca uwagę J. Zimmermann, „pojęcie interesu prawnego pozwala na zamknięcie kręgu podmiotów do tych osób, wobec których ma sens konkretyzacja danej normy”^[25]. Nie wystarczy wskazanie, iż dany podmiot jest zainteresowany rozstrzygnięciem określonego rodzaju, gdyż stanowi to jedynie podstawę dla stwierdzenia interesu faktycznego. Interes prawny to związek o charakterze materialnoprawnym między obowiązującą normą prawa materialnego a sytuacją prawną konkretnego podmiotu, polegający na tym, że akt stosowania normy może mieć wpływ na sytuację tego podmiotu w zakresie prawa materialnego^[26]. Wyposażenie danego podmiotu w interes prawny oznacza, że podmiot ten, opierając się na konkretnej normie prawa materialnego, może uzyskać skutek prawny, polegający najczęściej na

-242-

akcie stosowania tego prawa^[27]. Istotą zaś takiego postępowania będzie skutek w postaci konkretyzacji ogólnej i abstrakcyjnej normy prawa materialnego^[28].

Przyjęta koncepcja interesu prawnego w orzecznictwie sądów administracyjnych nawiązuje do tzw. teorii obiektywnej, przeciwstawianej teorii subiektywnej jako pojęciu z dziedziny prawa procesowego^[29]. Jednak, jak podkreśla się w literaturze, norma prawna, stanowiąca podstawę interesu prawnego nie musi przyznawać podmiotowi konkretnych uprawnień lub obowiązków, bo wtedy interes prawny przekształciłby się w roszczenie prawne lub publiczne prawo podmiotowe. Wystarcza, by z danej normy prawnej wynikała jakaś sytuacja przez prawo chroniona^[30]. Ochrona ta polega na możliwości skutecznego domagania się w sformalizowanym postępowaniu wydania orzeczenia administracyjnego^[31]. Podkreśla się przy tym, że interes prawny jest interesem indywidualnym, wywodzonym z konkretnej normy prawnej, przyznającej stronie konkretne, indywidualne i aktualne korzyści^[32]. Powinna to być norma dająca się indywidualnie określić i wyodrębnić, a jej treść można do końca ustalić^[33]. Wnioskodawca jest obowiązany wykazać związek, jaki istnieje pomiędzy przyznanymi mu uprawnieniami o charakterze materialnoprawnym a jego sytuacją prawną uwarunkowaną wynikiem postępowania w sprawie o unieważnienie prawa ochronnego. Interes prawny ma tylko ta osoba, której praw i obowiązków decyzja administracyjna będzie dotyczyć bezpośrednio^[34]. Stąd też nie można wywodzić interesu prawnego podmiotu wyłącznie z sytuacji prawnej innego podmiotu, nawet jeżeli pomiędzy podmiotami występują powiązania prawne^[35]. Interes ten musi być bezpośredni, konkretny, realny i znajdować potwierdzenie w okolicznościach faktycznych, które uzasadniają zastosowanie normy prawa materialnego. Z jednej strony, podmiot może domagać się konkretyzacji praw i obowiązków, z drugiej zaś strony może podejmować działania zmierzające do przeprowadzenia określonego aktu lub czynności w celu ochrony sfery praw i obowiązków. Jak podkreśla się w orzecznictwie NSA, ustalenie istnienia interesu prawnego podmiotu, który żąda wszczęcia postępowania, musi być badane na tle okoliczności faktycznych podnoszonych we wniosku oraz adekwatnych dla tych okoliczności przepisów prawa materialnego, przy uwzględnieniu charakteru i rodzaju stosunków administracyjnoprawnych. Konieczne jest powołanie przez wnioskodawcę skonkretyzowanych we wniosku uprawnień materialnoprawnych, ze względu na które żąda wszczęcia określonego postępowania oraz istnienie związku pomiędzy tymi uprawnieniami a wszczynanym postępowaniem^[36].

Jak zwraca się uwagę w literaturze, dotychczas nie stworzono uniwersalnej definicji interesu prawnego w znaczeniu materialnym, obejmującej kompleksowo sytuacje uzasadniające wystąpienie z wnioskiem o unieważnienie prawa wyłącznego^[37]. To z kolei oznacza, iż każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny.

B. Materialnoprawne podstawy interesu prawnego wnioskodawcy o unieważnienie prawa ochronnego

Otwartą kwestią pozostają przepisy prawa materialnego, które mogą stanowić materialnoprawną podstawę dla interesu prawnego wnioskodawcy. Jak zauważa się w literaturze, odwołanie się do norm prawa materialnego nie oznacza, że źródła interesu prawnego w postępowaniu administracyjnym należy upatrywać jedynie w normach materialnoprawnych prawa administracyjnego. E. Iserzon wskazywał, że źródła interesu prawnego mogą tkwić również w prawie prywatnym^[38]. Z kolei J. Zimmermann uważa, że normą prawną, na której opiera się prawnie chroniony interes, może być norma należąca do każdej dziedziny prawa^[39]. Nieco odmienny pogląd zdaje się reprezentować B. Adamiak, która twierdzi, że o istnieniu interesu prawnego przesądzają przepisy materialnego prawa administracyjnego, jednak zwraca uwagę, że w pewnych sprawach muszą one być interpretowane np. w związku z przepisami prawa cywilnego^[40]. Jednocześnie podkreśla się, iż interes prawny może być wywodzony nie tylko z norm o charakterze materialnoprawnym, ale również z norm procesowych^[41]. Nie wyklucza się również możliwości wywodzenia interesu prawnego z norm o charakterze ustrojowym^[42].

Podobnie jak w przypadku innych dziedzin prawa, również na tle PrWłPrzem w celu ustalenia istnienia interesu prawnego danego podmiotu sięga się do norm o bardziej ogólnym charakterze, pozwalających indywidualizować

-243-

interes prawny danego podmiotu^[43]. Uważa się, zatem, że źródłem interesu prawnego w sprawach z zakresu własności przemysłowej mogą być nawet najbardziej ogólne normy prawne kreujące prawo do prowadzenia działalności gospodarczej (takie jak art. 20 i 22 Konstytucji RP, art. 6 ust. 1 SwobGospU). Zaakceptowanie powyższego poglądu oznacza, że żądanie zaniechania używania danego oznaczenia przez uprawnionego z prawa ochronnego traktować należy jako ograniczenie swobody działalności gospodarczej.

Należy zwrócić uwagę, że na tle przepisów dotyczących wygaśnięcia prawa NSA stwierdził, że art. 20 Konstytucji RP i art. 5 ustawy z 19.11.1999 r. - Prawo działalności gospodarczej^[44], odpowiadający brzmieniu art. 6 ust. 1 SwobGospU, nie są przepisami prawa materialnego stanowiącymi podstawę do wykazania się interesem prawnym^[45]. Jak zauważa A. Brzezińska-Rawa w glosie do cytowanego wyroku NSA, nie budzi wątpliwości w doktrynie i judykaturze, że podstawą do wykazania się interesem prawnym musi być norma prawa materialnego, zaś normy ustrojowe takiego charakteru nie mają^[46]. Autorka zwraca uwagę, że pojęcie interesu prawnego ma ograniczać krąg osób, które mogą żądać stwierdzenia wygaśnięcia. Tymczasem normy konstytucyjne o charakterze ustrojowym dotyczą wszystkich i zakres ich obowiązywania nie jest ograniczony. W związku z tym nie powinny stanowić podstawy do wykazania się interesem prawnym^[47]. Powstaje oczywiście pytanie, czy rzeczywiście fakt, iż mamy do czynienia z normą o charakterze ustrojowym, wyłącza jej zastosowanie jako podstawy dla poszukiwania interesu prawnego. Jak wskazano powyżej, przedstawiciele doktryny nie wykluczają norm o charakterze ustrojowym jako tych, które mogą stanowić źródło interesu prawnego jednostki. Fakt, że mamy do czynienia z normą o charakterze ustrojowym, nie pozbawia normy jej charakteru materialnoprawnego, pomimo że wynikające z niej uprawnienia na rzecz określonego podmiotu mogą zostać skonkretyzowane dopiero na tle określonych stosunków o charakterze prawnym. Podkreślić wypada, że ocena możliwości odwoływania się do art. 20 Konstytucji RP i art. 6 SwobGospU jako podstawy dla interesu prawnego podmiotu występującego z wnioskiem o unieważnienie, tak jak w przypadku każdej innej normy prawnej stanowiącej źródło interesu prawnego, dokonywana jest w okolicznościach konkretnego stanu faktycznego. I to te właśnie okoliczności faktyczne będą uzasadniać zastosowanie przepisu prawa materialnego. Przepisy Konstytucji RP i SwobGospU o tyle mogą stanowić źródło interesu prawnego, o ile normy te są adekwatne w istniejącym stanie faktycznym^[48]. Powołujący się na te przepisy musi zatem wykazać, że pomiędzy zastosowaniem tych przepisów a konkretną sprawą istnieje związek^[49].

Nie budzi wątpliwości, na tle rozważań dotyczących interesu prawnego, że źródłem interesu prawnego mogą być również normy prawa materialnego zawarte w PrWłPrzem, określające przeszkody rejestracji^[50].

W przypadku tych ostatnich możliwość wywiedzenia interesu prawnego na podstawie prawa ochronnego wynikającego z rejestracji z lepszym pierwszeństwem bądź innych praw o charakterze osobistym lub majątkowym, stanowiących podstawę dla wyłączenia danego oznaczenia z rejestracji, nie jest kwestionowane ani w doktrynie, ani w orzecznictwie^[51]. Podkreślenia jedynie wymaga, że badanie istnienia interesu prawnego, opartego o przeszkody rejestracji, należy odróżnić od badania zasadności samego wniosku. Dopiero przesądzenie o istnieniu interesu prawnego otwiera drogę do badania zasadności wniosku, na co wyraźnie wskazuje brzmienie art. 164 PrWłPrzem. Interes zaś nie może być wywodzony na tej podstawie, że wniosek jest zasadny. Na etapie badania interesu prawnego konieczne jest wykazanie przez osobę składającą taki wniosek, iż rejestracja może naruszać względne przeszkody rejestracji, gdyż sam składający jest osobą uprawnioną z prawa ochronnego bądź osobą korzystającą ze znaku powszechnie znanego. Etap oceny identyczności bądź podobieństwa porównywanych oznaczeń jest już etapem oceny zasadności wniosku, następującym po przesądzeniu istnienia interesu prawnego^[52].

Wywodzenie interesu prawnego z tych norm PrWłPrzem, które odnoszą się do bezwzględnych przeszkód rejestracji, nie jest już tak oczywiste. Wskazane przez ustawę bezwzględne podstawy wyłączające rejestrację określonych

-244-

oznaczeń mają na celu ochronę nie interesów indywidualnych, tak jak w przypadku względnych przeszkód rejestracji, ale interesu publicznego. W interesie publicznym pozostaje bowiem, by pewne oznaczenia pozostały wolne, a ich stosowanie było możliwe przez wszystkich uczestników obrotu. Pojawia się zatem pytanie, czy w takim przypadku można mówić o istnieniu interesu prawnego po stronie indywidualnego podmiotu, skoro celem tych norm jest ochrona różnych aspektów interesu publicznego. Należałoby zatem postawić pytanie, czy istnieje podstawa, aby uznać, że przepisy te stanowią ochronę pewnej sytuacji, w jakiej znajduje się podmiot indywidualny, polegającej na możliwości posługiwania się określonymi oznaczeniami. W mojej ocenie nie ma przeszkód, by w takich przypadkach wywodzić interes prawny na podstawie norm, które służą ochronie szeroko rozumianego interesu publicznego. Uważam, że w sytuacji, gdy stwierdzamy, że konkretne normy prawne służą ochronie interesu publicznego, a tak jest w przypadku przepisów statuujących bezwzględne przeszkody rejestracji, interes prawny może być wywiedziony z norm prawnych o charakterze ogólnym, które są w porządku prawnym w istocie realizowane przez konkretne uregulowania o charakterze szczególnym. Normy wynikające z art. 20 Konstytucji RP i art. 6 SwobGospU są normami, które zostają skonkretyzowane w przepisach PrWłPrzem, odnoszących się do tych bezwzględnych przeszkód rejestracji, których celem jest wyłączenie od rejestracji tych oznaczeń, które powinny pozostać wolne i dostępne dla wszystkich podmiotów uczestniczących w obrocie. Dlatego też te przepisy mogą stanowić normy decydujące o istnieniu interesu prawnego do wszczęcia postępowania. Stąd też także w odniesieniu do unieważnienia teza NSA, wyłączająca możliwość powołania się na art. 20 Konstytucji RP i art. 6 SwobGospU, wydaje się chybiona. Za właściwy należy uznać ten nurt orzecznictwa NSA, który wywodzi w takich sytuacjach interes prawny z art. 20 Konstytucji RP i art. 6 SwobGospU, dając legitymację czynną każdemu podmiotowi, który w wyniku naruszenia tych przepisów, zostałby pozbawiony możliwości używania takiego oznaczenia^[53]. Oczywiście należy wskazać, że odwołując się do art. 20 Konstytucji RP i art. 6 SwobGospU, NSA sformułował bardzo szerokie ujęcie interesu prawnego, stwierdzając, że „tam, gdzie prawo ochronne na znak towarowy zostało udzielone z naruszeniem ustawowych warunków, przedsiębiorca ma interes prawny w wystąpieniu z wnioskiem o unieważnienie tego prawa na podstawie wskazanych przez siebie przesłanek, których trafność zostaje oceniania w stosownym postępowaniu”^[54]. Powyższe nie oznacza oczywiście, iż w sytuacji bezwzględnych przeszkód wyłączających rejestrację z wnioskiem o unieważnienie może wystąpić każdy podmiot. Należy bowiem pamiętać, że dla oceny istnienia indywidualnego i bezpośredniego interesu prawnego w danej sprawie konieczne jest stwierdzenie, czy po uwzględnieniu żądania tego podmiotu będzie on w stanie korzystać z prawa do znaku^[55]. Niewątpliwie celem uzależnienia legitymacji czynnej od interesu prawnego jest ograniczenie kręgu podmiotów, które mogą wszcząć takie postępowanie. Jak wskazywał J. Zimmermann, pojęcie to pozwala na zamknięcie kręgu osób, wobec których ma sens konkretyzacja danej normy^[56]. Z kolei ograniczenie to nie jest, zdaniem NSA, wypowiedzianym na tle rozważań dotyczących wygaśnięcia prawa ochronnego, sprzeczne z postanowieniami dyrektywy 2008/95 i zawartym w jej art. 12 katalogiem przesłanek wygaśnięcia, gdyż wymóg istnienia interesu prawnego po stronie wnioskodawcy nie poszerza katalogu przesłanek o charakterze materialnoprawnym, a jedynie stanowi o uprawnieniu do wszczęcia postępowania. Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że takie rozwiązanie mieści się w samodzielności proceduralnej państw członkowskich, które - jak wynika z pkt 5 i 8 preambuły do dyrektywy 2008/95^[57] - mają swobodę ustalania przepisów proceduralnych dotyczących rejestracji, uznania za wygasłe i unieważnienia ochrony znaków towarowych, swobodnie decydując o ustanowieniu stosownych zasad postępowania. Sąd podkreślił, że pomimo uznania, iż źródłem interesu prawnego są przepisy prawa materialnego, to nie zmienia to faktu, że interes prawny, definiując stronę postępowania, jest kategorią procesową^[58]. O ile trudno odmówić słuszności sądowi, gdy stwierdza, iż dyrektywa 2008/95 nie narzuca państwom-stronom norm proceduralnych, o tyle jednak powstaje pytanie, czy ograniczenie kręgu podmiotów, które mogą żądać unieważnienia, do końca pozostaje w zgodzie z jej celem. Jak stanowił pkt 7 preambuły dyrektywy 89/104^[59], katalog przesłanek wyłączających rejestrację, a co za tym idzie katalog podstaw unieważnienia, jest zamknięty i jednakowy we wszystkich

-245-

państwach członkowskich. Jak wiadomo, przeszkody wyłączające rejestrację mają zróżnicowany charakter, uzależniony od tego, jakie przyczyny leżą u podstaw wyłączenia określonych oznaczeń z rejestracji, a więc czy mamy przeszkody o charakterze bezwzględnym, czy względnym. Nie można zatem pomijać, iż w przypadku bezwzględnych przeszkód wyłączających rejestrację, wyłączenie pewnych oznaczeń ma na celu ochronę różnych aspektów interesu publicznego. W przypadku zaś przeszkód o charakterze względnym głównym celem jest ochrona podmiotów posiadających prawa wcześniejsze, a więc interesów o charakterze indywidualnym. Wydaje się zatem, że cel dyrektywy 2008/95 polegający na stworzeniu jednolitych zasad unieważniania praw ochronnych na znaki towarowe pozwala postawić tezę, iż jak najszerszy krąg podmiotów powinien mieć możliwość wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie w przypadku, gdy zostały naruszone przepisy odnoszące się do bezwzględnych przeszkód rejestracji.

Należy podkreślić, że zasada swobody działalności gospodarczej nie może być źródłem interesu prawnego dla podmiotu, który z powodu istnienia wcześniejszego prawa ochronnego nie może zarejestrować oznaczenia identycznego lub podobnego. Podzielić wypada, co do zasady, generalny pogląd wyrażony przez NSA, iż odmienne podejście byłoby zaprzeczeniem istoty istniejącego prawa ochronnego na określony znak towarowy^[60]. Podkreślić jednak należy, że teza ta została sformułowana na tle stanu faktycznego, który nie uzasadniał powołanego poglądu co do istnienia interesu prawnego. Powyższa teza odnosiła się do podmiotu, który nie uzyskał prawa ochronnego na znak zgłoszony z wcześniejszym pierwszeństwem, na skutek oceny UP istnienia kolizji prawem ochronnym z lepszym pierwszeństwem w sytuacji, gdy podmiot trzeci uzyskał ochronę na takie oznaczenie zgłoszone później. Jak wskazał NSA w wyr. z 17.7.2003 r.^[61], „interes prawny dotyczy szeroko rozumianej sytuacji prawnej podmiotu prawa, wyznaczonej normami prawnymi różnego rodzaju, z których wynikają jego uprawnienia, obowiązki, korzyści czy wolności prawnie chronione”. Wydaje się zatem, że interesu prawnego w takim przypadku należałoby upatrywać w prawie każdego podmiotu do bycia stroną postępowania administracyjnego, przeprowadzonego zgodnie z wyrażoną w art. 7 KPA zasadą prawdy obiektywnej oraz wyrażoną w art. 8 KPA zasadą praworządnego i sprawiedliwego prowadzenia postępowania, stanowiących z kolei konkretyzację art. 2 Konstytucji RP.

W literaturze wyrażono pogląd, że ubiegający się o ochronę na terenie Polski ma interes prawny w unieważnieniu, jeżeli na skutek wcześniejszej rejestracji rejestracja znaku towarowego nie może być rozciągnięta na teren Polski^[62]. Norma, która miałaby stanowić źródło interesu prawnego, to zdaniem autorów materialne przepisy porozumienia madryckiego, dające prawo do takiego rozszerzenia. Trudno zgodzić się z tymi poglądami. Prawo do rozszerzenia rejestracji na terytorium innego państwa strony porozumienia madryckiego, uzależnione jest od braku istnienia rejestracji takiego oznaczenia na danym terytorium. W istocie zatem sytuacja zgłaszającego w trybie porozumienia madryckiego nie różni się od sytuacji podmiotu, który w ramach procedury krajowej nie może uzyskać prawa ochronnego ze względu na wcześniejszą rejestrację. Jednocześnie nie bez znaczenia jest argument, że wówczas podmiot ubiegający się o rejestrację w trybie porozumienia madryckiego byłby w zdecydowanie lepszej sytuacji niż podmiot ubiegający się o rejestrację na podstawie przepisów PrWłPrzem, która w istocie również stwarza w tym rozumieniu uprawnienia do żądania udzielenia prawa ochronnego.

Jeszcze na gruncie ZnTowU przyjmowano, że interes prawny posiada osoba, przeciwko której skierowano pozew o naruszenie prawa z rejestracji^[63].

Pogląd ten przyjmuje również sądownictwo administracyjne na tle PrWłPrzem, uznając, iż podobny wniosek należy przyjąć już w sytuacji wezwania danego podmiotu do zaniechania używania chronionego oznaczenia^[64]. Materialnoprawne źródła interesu prawnego po stronie takiego podmiotu mogą być dwojakiego rodzaju. Z jednej strony podmiot taki może posiadać własne prawo podmiotowe używania oznaczenia identycznego lub podobnego w obrocie. Te sytuacje z reguły nie budzą wątpliwości. Z drugiej strony jego prawo do posługiwania się danym oznaczeniem w obrocie może być wywodzone z zasady swobody działalności gospodarczej, skonkretyzowanej przepisach dotyczących bezwzględnych przeszkód rejestracji. W tym jednak przypadku ocena powinna być dokonywana ze szczególną ostrożnością. Należy podkreślić, iż prawa wyłączne stanowią z natury swej rzeczy ograniczenie swobody działalności gospodarczej na rzecz podmiotów, które uzyskały uprawnienia o charakterze bezwzględnym. Nie wydaje się uzasadnione, by sam fakt wykonywania tych praw i wystąpienie z roszczeniami płynącymi z prawa ochronnego uzasadniał już przyjęcie istnienia interesu prawnego po stronie podmiotu, przeciwko któremu wystąpiono z powództwem lub do którego skierowano tzw. list ostrzegawczy. Prawo ochronne na znak towarowy daje uprawnienie do używania danego oznaczenia z wyłączeniem innych osób pomiotowi, który dokonał zgłoszenia z lepszym pierwszeństwem. W istocie nie można przecież utożsamiać swobody działalności gospodarczej z wkraczaniem w prawa podmiotowe innych osób, gdyż jednak

-246-

i jej granice nie mają charakteru absolutnego, lecz są wyznaczone przez prawa podmiotowe przysługujące innym podmiotom. Sfera wolności gospodarczej obejmuje tę przestrzeń zachowań, która nie jest objęta prawami wyłącznymi innych osób^[65]. Zdarzenia takie jak skierowanie powództwa bądź wysłanie listu ostrzegawczego muszą przecież doprowadzić do wkroczenia przez uprawnionego w sytuację osoby trzeciej chronioną prawem. Dlatego zasada ta powinna zostać zindywidualizowana w tym postępowaniu poprzez wskazanie, na czym polega niemożność realizacji swobody działalności gospodarczej w tym przypadku^[66]. Jednocześnie w ten sposób zostanie spełniony wymóg, by pozostający pod ochroną prawa interes był aktualny, realny, własny i bezpośredni.

3. Legitymacja czynna Prokuratora Generalnego RP oraz Prezesa Urzędu Patentowego

Artykuł 167 oraz 169 ust. 3 PrWłPrzem przyznają legitymację do wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie bądź wygaśnięcie Prokuratorowi Generalnemu RP lub Prezesowi UP. Na mocy powołanych przepisów, mogą oni również przyłączyć się do toczącego się postępowania. Do podmiotów tych, jako działających w interesie publicznym, nie ma zastosowania art. 164 PrWłPrzem, uzależniający legitymację czynną od istnienia interesu prawnego po stronie wnioskodawcy.

Prawo własności przemysłowej nie precyzuje statusu tych podmiotów w postępowaniach, które wszczęły lub do których przystąpiły, ale wydaje się, iż mogą one występować w charakterze strony^[67].

Jednak należy zwrócić uwagę, że w obu postępowaniach, toczących się w trybie postępowania spornego, w zakresie nieuregulowanym przepisami PrWłPrzem, zastosowanie mają przepisy KPA. Tym samym, zawarte tam przepisy dotyczące udziału prokuratora w postępowaniu znajdą odpowiednie zastosowanie w przypadku wszczęcia lub przyłączenia się do postępowania przez Prokuratora Generalnego RP. Jednocześnie oznacza to, że w przypadku postępowań o unieważnienie i wygaśnięcie legitymacja czynna przysługuje tylko Prokuratorowi Generalnemu RP, co wyłącza możliwość udziału innego prokuratura na podstawie KPA.

Przepisy te stanowią, iż prokurator działający w takim postępowaniu ma charakter strony, stąd też pozycja Prokuratora Generalnego RP jako strony nie budzi wątpliwości. W sytuacji, gdy w trakcie toczącego się postępowania UP uzna za potrzebny w danym postępowaniu udział prokuratora, powinien stosownie do art. 183 KPA zawiadomić go o toczącym się postępowaniu. Wobec zmiany PrWłPrzem w stosunku do ZnTowU w odniesieniu do legitymacji czynnej Prokuratora Generalnego RP za nieaktualny należy uznać pogląd o wyłączeniu legitymacji Prokuratora Generalnego RP w zakresie złożenia sprzeciwu od rejestracji znaku^[68].

Odwołując się do przepisów KPA, należy uznać, że legitymacja czynna przysługuje Prokuratorowi Generalnemu RP w sytuacji stanu niezgodności z prawem^[69]. Ocena, czy taki stan istnieje, należy do prokuratora i nie podlega weryfikacji przez organ administracji publicznej, do którego wpłynął wniosek prokuratora o wszczęcie postępowania. Organ jest bowiem związany takim wnioskiem^[70]. Ocena, iż istnieje stan niezgodności z prawem, odnosi się w takim przypadku do uzyskania prawa ochronnego przez dany podmiot.

Podjęcie działania przez Prokuratora Generalnego RP ma na celu przywrócenie stanu zgodnego z prawem. Podejmując takie działanie, Prokurator Generalny RP występuje w interesie publicznym. Oczywiście pojęcie interesu publicznego powinno być w danym przypadku skonkretyzowane, a Prokurator Generalny RP powinien wskazać, na czym polega jego naruszenie w danej sytuacji. Nie każde bowiem uzyskanie prawa z naruszeniem przepisów o rejestracji znaków towarowych będzie godziło w interes publiczny.

W każdym przypadku ewentualna ingerencja wymaga również rozważenia istnienia słusznego interesu po stronie podmiotu, który uzyskał prawo ochronne. Zasadnie podnoszą M. Poźniak-Niedzielska i J. Zabielski, iż rozstrzygając o istnieniu interesu publicznego, nie można zapominać o interesie podmiotu indywidualnego, nie ma bowiem interesu publicznego abstrahującego od interesu jednostki, a w pojęciu tym należy rekonstruować również indywidualne treści^[71]. Nie bez znaczenia jest także ocena interesu podmiotu, który w danej sytuacji nie uzyskał prawa, jak również wpływu decyzji o udzieleniu prawa ochronnego na prawa i obowiązki innych podmiotów prawa. Należy pokreślić, że konieczność ochrony interesów indywidualnych w sposób oczywisty wynika z KPA, a zwłaszcza wyrażonej w art. 7 zasady działania organów administracji zgodnie z interesem społecznym i słusznym interesem obywateli. Interes publiczny oznaczać musi takie działanie Prokuratora Generalnego RP, który podejmuje swoje działanie w związku z naruszeniem tej zasady przez UP.

-247-

Prokurator Generalny RP może przyłączyć się do toczącego się postępowania w każdym jego stadium, a więc zarówno w postępowaniu przed UP, jak i przed sądami administracyjnymi. W postępowaniach tych może uczestniczyć na dowolnym etapie, tj. może je wszcząć, jak i przyłączyć się do momentu wydania decyzji lub wyroku.

Więcej wątpliwości budzi pozycja prawna Prezesa UP ze względu na brak jakiejkolwiek szczegółowej regulacji w tym zakresie. W literaturze wskazano, iż przepisy KPA dotyczące udziału prokuratora w postępowaniu powinny dotyczyć również Prezesa UP, który podobnie jak Prokurator Generalny RP może wszcząć postępowanie, jak również przyłączyć się do niego w każdym stadium^[72]. Jednak wydaje się, że wniosek taki jest zdecydowanie zbyt daleko idący. W istocie w danym przypadku przepisy KPA musiałyby być stosowane per analogiam do sytuacji Prezesa UP, nie zaś odpowiednio.

Brak jest uregulowania, które w sposób wyraźny przyznawałoby Prezesowi UP status strony. W literaturze wskazuje się, iż powinien on być traktowany jako strona postępowania, pomimo braku wyraźnego uregulowania^[73]. Poglądy te zdają się również nie uwzględniać faktu, iż w zakresie nieuregulowanym należy stosować przepisy KPA. Na tle art. 61 KPA jest niewątpliwe, iż przewiduje on dwie możliwości wszczęcia postępowania: przez stronę i z urzędu. Działanie Prezesa UP RP ma w istocie charakter działania z urzędu^[74]. Jak się podkreśla w literaturze, wykładnia przepisów szczególnych nie może prowadzić do wniosków sprzecznych z treścią art. 61 § 1 KPA, a zwłaszcza do przyjęcia, iż istnieje jakiś inny sposób wszczęcia postępowania, poza tym określonym we wskazanym przepisie^[75]. Ponieważ PrWłPrzem w sposób wyraźny przewiduje wszczęcie postępowania przez Prezesa UP, nie będzie miał odpowiedniego zastosowania w sprawie art. 61 § 2 KPA, uzależniający taką możliwość od zgody strony. Przepis ten dotyczy sytuacji, gdy przepisy nie przewidują możliwości wszczęcia postępowania z urzędu, a jedynie na wniosek strony^[76]. Zastosowanie znajdzie jednak art. 61 § 4 KPA, zobowiązujący organ administracji do zawiadomienia podmiotów, które są stronami. Możliwość wszczęcia postępowania przez Prezesa Urzędu Patentowego nie oznacza jednak, iż zyskuje on charakter strony w takim postępowaniu.

III. Legitymacja bierna

Legitymowanym biernie jest podmiot uprawniony z prawa ochronnego lub podmioty współuprawnione z prawa ochronnego. W przypadku wspólnego znaku towarowego i wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego legitymowanym biernie jest organizacja posiadająca osobowość prawną, której dane prawo ochronne przysługuje.

Należy podkreślić, że legitymacja bierna dotyczy podmiotu, który jest uprawniony z prawa ochronnego w dniu złożenia wniosku o unieważnienie. Z istoty jednak unieważnienia, którego podstawą jest istnienie przeszkód rejestracji w dniu zgłoszenia oznaczenia, bez znaczenia dla możliwości unieważnienia pozostają zmiany podmiotowe po stronie uprawnionego, jakie zaszły pomiędzy zgłoszeniem danego oznaczenia a dniem wniosku o jego unieważnienie. Oznacza to, że aktualnie uprawniony nie ma prawa podnosić zarzutu braku legitymacji biernej z uwagi na fakt, że brak ustawowego warunku wymaganego do uzyskania rejestracji znaku towarowego zaistniał w momencie, gdy nie był on jeszcze podmiotem uprawnionym z prawa ochronnego. Jak słusznie podkreślił NSA w jednym ze swoich orzeczeń, zbycie prawa ochronnego jest jedynie zmianą o charakterze podmiotowym, nieoddziałującą na ocenę samego oznaczenia w aspekcie przedmiotowym^[77].

Ze względu na fakt, iż zła wiara po stronie podmiotu zgłaszającego nie wpływa na zdolność rejestracyjną samego oznaczenia z uwagi na elementy treściowe i postać danego oznaczenia, jak to ma miejsce w pozostałych przypadkach podstaw unieważnienia, stąd też kwestia legitymacji biernej nabywcy prawa ochronnego na oznaczenie zgłoszone w złej wierze może budzić wątpliwości. Dodatkowo art. 165 ust. 2 PrWłPrzem, wyłączając ograniczenie w czasie możności złożenia wniosku o unieważnienie w przypadku istnienia złej wiary, odwołuje się do pojęcia „uprawnionego”, który uzyskał prawo, działając w złej wierze. Literalna interpretacja tego przepisu wskazuje, że legitymowanym biernie w takim postępowaniu musi być podmiot, który uzyskał prawo, działając w złej wierze, bez ograniczania przypadków uzyskania w złej wierze prawa do jedynie pierwotnego nabycia prawa podmiotowego. W tym kontekście należałoby pojęcie uprawnionego odnosić do osoby, która jest uprawniona z prawa ochronnego w dniu złożenia wniosku o unieważnienie. Prowadzi to do wniosku, że wyłączenie ograniczenia nie będzie miało zastosowania jedynie w sytuacji, gdy podmiot, który uzyskał prawo, działając w złej wierze, pozostaje uprawnionym z prawa ochronnego w dniu złożenia wniosku o unieważnienie. W przypadku zmian podmiotowych po stronie uprawnionego nie istnieje możliwość wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie z powołaniem się na złą wiarę poprzednika, chyba że także następca prawny jest podmiotem, który „uzyskał prawo, działając w złej wierze”. Byłaby to sytuacja, w której okoliczności pochodnego nabycia prawa ochronnego wskazywałyby, iż jego przeniesienie

-248-

zostało dokonane w celu uniknięcia unieważnienia bądź nabywca tego prawa wiedział i powinien zdawać sobie sprawę, iż jego poprzednik prawny nabył prawo, działając w złej wierze. Przy tym, nie chodzi tu o pozorne czynności prawne w rozumieniu KC. Te, jako dotknięte sankcją bezwzględnej nieważności, nie wywołują skutków prawnych, co oznacza, iż prawo ochronne ciągle przysługuje zbywcy, a więc podmiotowi, który uzyskał je w złej wierze. Za interpretacją art. 165 ust. 2 PrWłPrzem jako przepisu stanowiącego podstawę legitymacji biernej uprawnionego, będącego następcą prawnym podmiotu, który zgłosił oznaczenie do rejestracji w złej wierze, przemawiają również następujące argumenty. Na tle postanowień PrWłPrzem zgłoszenie znaku do rejestracji w złej wierze oznacza istnienie pewnego stanu świadomości zgłaszającego, wyrażającego się w motywach i celach danego działania zgłaszającego^[78]. Zła wiara nie dotyczy elementów treściowych samego oznaczenia i jako element świadomości istniejący po stronie podmiotu zgłaszającego nie może być traktowana jako niezależna od zmian o charakterze podmiotowym. O ile właściwości przedmiotowe oznaczenia pozostają niezmienne pomimo zmian o charakterze podmiotowym, o tyle nie sposób uznać, iż pewne stany psychiczne jednego podmiotu mogą być przypisywane innemu podmiotowi, tj. nabywcy prawa. Oczywiście badanie w postępowaniu o unieważnienie dotyczy złej wiary zgłaszającego, ale koniecznym elementem dla legitymacji biernej następcy prawnego zgłaszającego w postępowaniu o unieważnienie jest nabycie prawa ochronnego w złej wierze. Wydaje się zatem, iż art. 165 ust. 2 PrWłPrzem należy traktować również jako przepis pozwalający na legitymację bierną następcy prawnego zgłaszającego znak w złej wierze, o ile istnieją podstawy, by złą wiarę można było również przypisać nabywcy tak uzyskanego prawa.

§ 4. Przesłanki unieważnienia

Przesłanką unieważnienia jest udzielenie przez UP prawa ochronnego z naruszeniem przepisów statuujących ustawowe warunki do uzyskania prawa.

Ustawowe warunki wymagane do uzyskania prawa mogą mieć charakter podmiotowy lub przedmiotowy^[79]. Warunki podmiotowe oznaczają wymagania, jakie musi spełniać podmiot, aby mógł uzyskać prawo ochronne. W PrWłPrzem wymagania podmiotowe istnieją jedynie w przypadku znaków wspólnych i wspólnych gwarancyjnych, gdzie ustawa uzależnia nabycie tych praw podmiotowych od określonych cech, jakie musi posiadać podmiot, ubiegający się o tego typu prawa ochronne. Pozostałe wymogi mają charakter przedmiotowy, a więc dotyczą samego oznaczenia. Wyjątkiem jest istnienie złej wiary, która w istocie dotyczy przesłanek o charakterze podmiotowym. Niespełnienie ustawowych warunków wymaganych do uzyskania prawa ochronnego oznacza istnienie w rzeczywistości bezwzględnych bądź względnych przeszkód rejestracji, które powodują, że dane oznaczenie nie powinno zostać zarejestrowane jako znak towarowy.

Samoistną podstawą unieważnienia nie mogą być naruszenia proceduralne, o ile nie doprowadziły do naruszenia warunków o charakterze podmiotowym bądź przedmiotowym.

§ 5. Termin unieważnienia

I. Uwagi ogólne

Stosownie do art. 165 PrWłPrzem, z wyjątkiem przypadków wymienionych w tym przepisie, unieważnienie może być dokonane w każdym czasie^[80]. W ZnTowU z wnioskiem o unieważnienie można było wystąpić w okresie pięciu lat od daty rejestracji. Wyjątek stanowił wniosek o unieważnienie z powodu uzyskania rejestracji w złej wierze, którego złożenie nie zostało ograniczone terminem^[81]. Wobec brzmienia art. 315 PrWłPrzem powstaje pytanie, czy prawa ochronne udzielone pod rządami ZnTowU nie mogą być unieważnione wobec upływu pięcioletniego terminu, czy też w tym zakresie stosuje się do nich postanowienia PrWłPrzem. Orzecznictwo NSA dotyczące tej kwestii jest rozbieżne. W wyroku z 24.5.2006 r.^[82] NSA stwierdził, że w zakresie odnoszącym się do terminu złożenia wniosku o unieważnienia prawa ochronnego na znak towarowy, które to prawo powstało przed wejściem w życie PrWłPrzem, będą miały zastosowanie przepisy art. 164 i 165 PrWłPrzem i nie ma podstaw do stosowania w tym zakresie przepisu art. 31 ZnTowU. Sąd wyszedł z założenia, że art. 315 ust. 3 PrWłPrzem nakazuje jedynie w zakresie badania ustawowych warunków wymaganych do uzyskania prawa ochronnego stosować ZnTowU. Przepis ten nie odnosi się natomiast do terminu, w jakim wniosek o unieważnienie może zostać złożony. Jeżeli ma to miejsce pod rządami PrWłPrzem, to należy przyjąć, że w tym zakresie znajdą zastosowanie art. 164 i 165 PrWłPrzem. Odmienne stanowisko zajął NSA w wyroku z 5.12.2006 r.^[83]. Sąd ten przyjął, opierając się na art. 315 ust. 1 PrWłPrzem, że do praw istniejących w dniu wejścia w życie PrWłPrzem stosuje się przepisy dotychczasowe, co oznacza, że do praw

-249-

powstałych przed wejściem w życie tej ustawy stosuje się przepisy ZnTowU w zakresie dotyczącym całej instytucji unieważnienia prawa ochronnego, co obejmuje także stosowanie ZnTowU w zakresie określenia terminu do wystąpienia o unieważnienie tego prawa, stosownie do art. 31 ZnTowU. Tym samym, jeżeli minął pięcioletni okres od dnia rejestracji, który zdaniem Sądu ma charakter terminu prawa materialnego, to poza wypadkiem działania w złej wierze, unieważnienie prawa ochronnego jest niemożliwe. Sąd uznał, iż zastosowanie art. 164 i 165 PrWłPrzem prowadziłoby do zniesienia skutków zdarzeń prawnych, które już wcześniej nastąpiły, upływ terminu spowodował bowiem „określone skutki dotyczące stosunku prawnego (prawa podmiotowego). Termin ten biegł od daty rejestracji i jego upływ powodował ten skutek, że żądanie unieważnienia prawa, poza szczególną sytuacją, o której mowa w zdaniu drugim art. 31 ustawy o znakach towarowych, było już niedopuszczalne”.

Wydaje się, iż punktem wyjścia dla oceny sądu było przyjęcie poglądu o materialnym charakterze terminu określonego w art. 31 ZnTowU. Teza ta reprezentowana była w doktrynie na tle poprzednio obowiązującej ustawy^[84].

Aby określić charakter tego terminu, konieczne wydaje się rozstrzygnięcie, czy termin ten należy traktować jako termin prawa cywilnego, czy prawa administracyjnego, tak by móc odwołać się przy jego ocenie bądź do konstrukcji właściwych prawu cywilnemu, bądź prawu administracyjnemu. Jednak odpowiedź na tak postawione pytanie nie jest oczywista. Zależność pomiędzy decyzją administracyjną wydawaną przez UP a nabyciem cywilnoprawnego prawa podmiotowego powoduje, iż nie jest z pewnością możliwe pominięcie konstrukcji właściwych prawu cywilnemu. Wprawdzie wniosek o unieważnienie prowadzi do wszczęcia postępowania przed organem administracji, ale traktowanie tego terminu jako przynależącego do prawa administracyjnego usunęłoby z pola widzenia istotę postępowania o unieważnienie prawa ochronnego, którą może być ustanie cywilnego prawa podmiotowego. Działania podejmowane przez wnioskodawcę mogą oddziaływać na cywilne prawo podmiotowe. Należy ponadto podkreślić, iż sporny charakter postępowania o unieważnienie prowadzi do swoistej weryfikacji udzielonej wcześniej decyzji ze względu na interesy podmiotu, który nie był stroną postępowania na etapie wydania decyzji o udzieleniu prawa ochronnego, zaś na etapie unieważnienia staje się stroną przeciwną dla uprawnionego z prawa wyłącznego, a samo postępowanie ma charakter kontradyktoryjny, co w istocie zbliża go do postępowania cywilnego. Powyższe cechy postępowania zdają się przemawiać za uznaniem, iż termin ten należy traktować jako termin o charakterze cywilnoprawnym.

W teorii prawa cywilnego upływ czasu jest zdarzeniem prawnym innym niż działanie, o dużej doniosłości prawnej i wywołującym różnorakie skutki^[85]. Doktryna prawa cywilnego ujmuje w pięciu grupach postacie sytuacji, w których upływ czasu posiada doniosłość prawną. Są to:

1) dawność obejmująca instytucje zasiedzenia, przemilczenia, przedawnienia oraz terminów zawitych;

2) uzależnienie powstania lub ustania skutków prawnych czynności prawnych od określonego terminu;

3) istnienie praw czasowo ograniczonych;

4) ustalenie przepisem prawa lub wolą stron terminów dla dokonania pewnych działań;

5) zmiana zależnego od wieku statusu cywilnoprawnego osób fizycznych^[86].

Z kolei rozróżnienie terminów prawa materialnego i procesowego opiera się na rozróżnieniu skutków, jakie upływ terminu wywołuje dla strony, a więc podmiotu, któremu ustawa zakreśla określony termin do dokonania czynności. Z terminami prawa materialnego mamy do czynienia wtedy, gdy skutkiem tym jest wygaśnięcie prawa podmiotowego lub niemożność jego realizacji^[87]. Przy tym skutek w sferze praw podmiotowych dotyczy tych podmiotów, na rzecz, których został zakreślony przez ustawę określony termin.

Upływ terminu na unieważnienie prawa nie powoduje jednak po stronie podmiotu, któremu służy legitymacja czynna, zmian, polegających na wygaśnięciu prawa podmiotowego lub niemożności jego wykonywania. Jeżeli udzielenie prawa ochronnego doprowadziło do niemożności wykonywania praw podmiotowych po jego stronie, to powstałe ograniczenie jest skutkiem udzielenia takiego prawa, nie zaś zaniechania złożenia wniosku o jego unieważnienie. Skutek ten nie następuje nawet wówczas, gdy wnoszący wniosek o unieważnienie powołuje się na przysługujące mu prawa podmiotowe, pozostające w kolizji z zarejestrowanym oznaczeniem. Nie ma bowiem związku pomiędzy upływem terminu a zmianami w sferze przysługujących wnoszącemu praw podmiotowych. Zupełnie odrębną kwestią pozostaje fakt, iż zaniechanie złożenia wniosku o unieważnienie cudzego prawa ochronnego może teoretycznie doprowadzić w przyszłości do takiego wykonywania prawa przez uprawnionego, które będzie oddziaływać na sposób wykonywania lub nawet niemożność wykonywania prawa podmiotowego po stronie podmiotu, który zaniechał złożenia wniosku o unieważnienie. Jednak istotą materialnoprawnego skutku jest bezpośrednie oddziaływanie na sferę uprawnień podmiotu, któremu ustawa zakreśla termin na dokonanie określonych działań. Kwestię materialnoprawnego charakteru terminu można zatem rozważać jedynie w relacji do skutków, jakie wywiera upływ terminu na sferę praw podmiotowych osoby,

-250-

której dany termin przysługuje. Za błędne należy uznać stanowisko wyrażone przez NSA, iż o materialnoprawnym charakterze terminu ma świadczyć spowodowanie określonych skutków dotyczących stosunku prawnego. Uchybienie terminowi na dokonanie określonych czynności o charakterze procesowym w przypadku sporu pomiędzy stronami powoduje, iż istniejący stan prawny nie może być wzruszony, co nie oznacza, iż taki termin ma charakter materialny. Po pierwsze, istotą skutku materialnoprawnego jest skutek następujący w sferze praw podmiotowych podmiotu, któremu przysługuje dany termin. Po wtóre, sam upływ terminu nie wywiera już żadnych zmian w sferze praw i obowiązków ani po stronie potencjalnego wnioskodawcy, ani po stronie uprawnionego. Na marginesie powyższych uwag należy wskazać, iż powyższej konstatacji nie zmieniłoby przyjęcie koncepcji, iż termin ten ma charakter terminu prawa administracyjnego. W doktrynie prawa administracyjnego podnosi się również, iż uchybienie terminu materialnego wywołuje skutek prawny w postaci wygaśnięcia praw lub obowiązków o charakterze materialnym^[88]. W konsekwencji uważam, że upływ pięcioletniego terminu nie wywołał skutków w sferze materialnoprawnej i okoliczność ta nie może stanowić uzasadnienia dla wyłączenia praw ochronnych, które zostały udzielone pod rządami ZnTowU, z możliwości unieważnienia po upływie pięciu lat od ich rejestracji.

Przyjęcie poglądów wyrażonych w tym wyroku prowadziłoby również do nieuzasadnionej dyskryminacji podmiotów, które uzyskały prawa ochronne pod rządami PrWłPrzem, w porównaniu z tymi, które uzyskały prawo pod rządami ZnTowU. Nie bez znaczenia pozostaje również, że przyjęcie takiego rozwiązania prowadziłoby de facto do istnienia dwóch odmiennych typów praw ochronnych: takich, które mogą być unieważnione w dowolnym momencie od ich udzielenia, oraz takich, które nie mogą być już unieważnione poza przypadkiem rejestracji w złej wierze.

Niezależnie od powyższego, kwestia ta powinna być rozważona w świetle przepisów dyrektywy 2008/95, ponieważnakłada ona na państwa członkowskie obowiązek ujednolicenia przepisów w zakresie zarówno podstaw unieważnienia, jak również terminu, w jakim wniosek o unieważnienie może być złożony^[89]. Określony w art. 9 dyrektywy 2008/95 pięcioletni termin na wystąpienie z wnioskiem o unieważnienia ogranicza w czasie złożenie wniosku o unieważnienie z powodu kolizji z prawami wcześniejszymi wskazanymi w art. 4 ust. 2 oraz ust. 4 dyrektywy 2008/95^[90]. Ograniczenie w czasie możliwości złożenia wniosku o unieważnienie jedynie w przypadku kolizji z prawami wcześniejszymi oznacza jednocześnie, iż brak takiego ograniczenia dla wniosku o unieważnienie w przypadku bezwzględnych przeszkód rejestracji, wskazanych w art. 3 dyrektywy 2008/95/WE.

Stosowanie ZnTowU w odniesieniu do unieważnienia praw ochronnych po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej otwiera pytanie o dopuszczalność takiego rozwiązania z punktu widzenia zgodności z niekwestionowaną na gruncie prawa wspólnotowego zasadą natychmiastowego działania prawa wspólnotowego w sytuacji przystąpienia danego państwa do Unii Europejskiej. Oznacza ona obowiązywanie w stosunku do nowego państwa całego prawa wspólnotowego, o ile traktat akcesyjny nowego państwa nie przewiduje wyraźnego wyjątku. Z obowiązywaniem prawa wspólnotowego wiąże się także konieczność stosowania w nowym państwie członkowskim oraz w stosunku do jego podmiotów prawa wspólnotowego w takim zakresie, w jakim to wynika z prawa wspólnotowego od dnia przystąpienia^[91]. Oznacza to jednocześnie, iż stosowanie prawa wspólnotowego nie może być uzależnione od przepisów intertemporalnych danego państwa^[92]. Zasada natychmiastowego działania prawa wspólnotowego po akcesji w zakresie regulacji dotyczącej znaków towarowych nie została w odniesieniu do Polski zmodyfikowana w traktacie akcesyjnym^[93]. Ewentualne ograniczenia stosowania przepisów implementujących prawo wtórne o tyle mogą być wprowadzone w nowym państwie członkowskim, o ile ograniczenia takie wynikają z postanowień takiego prawa, mających charakter przepisów przejściowych^[94]. Należy wskazać, że dyrektywa 2008/95 dopuszcza w odniesieniu do znaków towarowych, udzielonych pod rządami przepisów

-251-

obowiązujących przed wejściem w życie przepisów implementujących postanowienia dyrektywy 2008/95, dalsze stosowanie przepisów obowiązujących w dniu rejestracji ale w zakresie jedynie podstaw stwierdzenia nieważności^[95]. Tym samym, dyrektywa 2008/95/WE, jako akt prawa wtórnego, zawiera własne przepisy przejściowe, które, jedynie w zakresie w niej określonym pozwalają na stosowanie porządku prawnego, obowiązującego w danym państwie przed akcesją. W świetle postanowień dyrektywy 2008/95 wydaje się zatem prawidłowa interpretacja przyjęta przez NSA w wyr. z 24.5.2006 r.^[96], przyjmująca, że art. 315 PrWłPrzem pozwala na stosowanie odmiennych porządków prawnych jedynie w odniesieniu do podstaw prawnych unieważnienia, nie zaś terminów na złożenie wniosku o unieważnienie. Możliwość stosowania przepisów obowiązujących w danym państwie przed akcesją nie zwalnia organów stosujących prawo od stosowania tzw. wykładni prowspólnotowej, aby w świetle treści i celu danej dyrektywy, osiągnąć jej rezultat^[97].

II. Zakres regulacji

1. Uwagi ogólne

Należy zauważyć, że obecna regulacja ogranicza w czasie możliwość wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie w ściśle oznaczonych okolicznościach i jedynie w przypadku istnienia niektórych podstaw wyłączających rejestrację. Wyłączone z ograniczenia są bezwzględne podstawy wyłączające rejestrację, wymienione w art. 131 PrWłPrzem, z wyjątkiem sytuacji kolizji z prawami osobistymi i majątkowymi, mającymi w istocie charakter ograniczenia o charakterze względnym.

Uważam, że zastrzeżony w PrWłPrzem termin ograniczający możliwość wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie jest terminem cywilnoprawnym o charakterze procesowym. Argumenty przemawiające za taką klasyfikacją pozostają tożsame z argumentami uzasadniającymi charakter procesowy terminu zastrzeżonego w art. 31 ZnTowU^[98]. Termin ten ma charakter terminu prekluzyjnego.

Ograniczenia w czasie dotyczą tych sytuacji, gdy unieważnienie miałoby być dokonane z uwagi na prawa przysługujące innym osobom. Ustawodawca stoi zatem na stanowisku, że ochrona interesów indywidualnych wymaga wyważenia indywidualnych interesów wszystkich zainteresowanych podmiotów poprzez ograniczenie w czasie możliwości ich ochrony.

Ograniczenie unieważnienia w czasie dotyczy przede wszystkim sytuacji istnienia kolizji ze względu na wcześniejsze prawa ochronne zarówno w odniesieniu do znaków zarejestrowanych, jak i tych powszechnie znanych. W takim przypadku ustawodawca ograniczył możliwość żądania unieważnienia przez podmiot uprawniony z prawa ochronnego do znaku z wcześniejszym pierwszeństwem, o ile przez pięć kolejnych lat używania zarejestrowanego oznaczenia, mając świadomość tego używania, nie sprzeciwiał się temu^[99].

Ograniczona w czasie jest również możliwość wystąpienia z wnioskiem unieważnienie w przypadku rejestracji oznaczeń pozbawionych zdolności odróżniającej. W takim przypadku możliwość wystąpienia ze stosownym wnioskiem ograniczona została do pięciu lat, licząc od momentu rejestracji takiego oznaczenia, jednak pod warunkiem nabycia wtórnej zdolności odróżniającej^[100]. Powyższe rozwiązanie budzi wątpliwość, co do jego zgodności z postanowieniami dyrektywy 2008/95, o czym poniżej w pkt 3.

Szczególne uregulowanie ograniczające możliwość wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie dotyczy również sytuacji rejestracji oznaczenia na swoją rzecz przez agenta lub przedstawiciela podmiotu, który uprawniony jest z rejestracji danego oznaczenia na terytorium państwa będącego stroną Konwencji paryskiej^[101].

2. Unieważnienie z powodu kolizji z wcześniejszym prawem ochronnym lub naruszenia praw osobistych lub majątkowych

Artykuł 165 ust. 1 pkt 1 i 3 PrWłPrzem przewidują, że uprawniony z wcześniejszego prawa ochronnego lub podmiot praw osobistych lub majątkowych nie może wystąpić z wnioskiem o unieważnienie, o ile spełnione są kumulatywnie dwie przesłanki:

1) zarejestrowany znak towarowy jest używany przez okres pięciu kolejnych lat;

2) uprawniony, będąc świadomy tego używania, nie sprzeciwił się temu.

Na wstępie należy zauważyć, że przesłanki ograniczające możliwość wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie muszą wystąpić kumulatywnie. Tym samym, uprawniony z rejestracji oznaczenia, którego dotyczy wniosek o unieważnienie, musi wykazać nie tylko fakt używania swojego oznaczenia przez okres kolejnych pięciu lat, ale także okoliczność, że w tym czasie podmiot żądający unieważnienia był świadomy tego używania i nie sprzeciwiał się temu.

Po pierwsze, wydaje się istotne podkreślenie, że pięcioletni okres używania, do którego odnosi się przepis, może zacząć biec dopiero po uzyskania decyzji o rejestracji oznaczenia przez uprawnionego. Jeżeli zatem podmiot taki

-252-

rozpoczął używanie jeszcze w trakcie procesu rejestracji oznaczenia, to okres ten nie może być wliczany do biegu pięcioletniego okresu, o którym mowa w tym przepisie. Najwcześniej zatem pięcioletni okres może rozpocząć swój bieg w momencie uzyskania rejestracji w UP^[102].

Po drugie, świadomość używania oznacza posiadanie wiedzy o używaniu znaku. Jak słusznie zauważył NSA, posiadanie wiedzy o używaniu nie może być utożsamiane z możnością czy powinnością dowiedzenia się przez wnioskodawcę o używaniu^[103]. Bez znaczenia pozostaje zatem to, w jakich okolicznościach wnioskodawca dowiedział się o używaniu i czy mógł dowiedzieć się wcześniej.

Określenie momentu dowiedzenia się o używaniu jest istotne, gdyż rozpoczyna bieg pięcioletniego terminu, wskazanego w przepisie. Przy tym, co wypada podkreślić, znaczenie ma jedynie upływ pięciu kolejnych lat używania. To oznacza z kolei, że w przypadku, gdy używanie danego oznaczenie zostanie przerwane, pięcioletni okres należy liczyć od początku. Tym samym, również konieczność świadomości używania należy odnosić do okresu, który wlicza się do pięcioletniego okresu używania.

Na tym tle rodzi się również wątpliwość, co oznacza użyte przez ustawodawcę określenie „pięć kolejnych lat używania”. Termin ten powinien być liczony stosownie do art. 111 KC, co oznacza, iż badanie powinno dotyczyć kolejnych lat, liczonych od dnia, który przyjmujemy za datę początkową. Jednocześnie rozważenia wymaga, czy pojęcie używania na tle cytowanego przepisu należy rozumieć w sposób analogiczny do używania na tle art. 169 PrWłPrzem. Nie budzi wątpliwości, że ustawodawca nie odwołuje się do tzw. używania znaku towarowego w sposób rzeczywisty. Tym samym, wynikające z „rzeczywistości używania” ograniczenia co do możliwości traktowania niektórych zachowań uprawnionego jako relewantnych dla oceny obowiązku używania nie powinny mieć znaczenia dla oceny używania oznaczenia na potrzeby postępowania o unieważnienie prawa ochronnego. Powyższe wydaje się tym bardziej uzasadnione, że wymóg świadomości używania przez podmiot legitymujący się wcześniejszym prawem ochronnym lub innym prawem osobistym albo majątkowym sprawia, że jest on chroniony przed utratą możliwości złożenia wniosku o unieważnienie w przypadku, gdy uprawniony z rejestracji podejmuje jedynie działania o charakterze iluzorycznym, o których ten nie może się dowiedzieć ze względu choćby na fakt, że pozostają one niezauważalne dla uczestników rynku. Należałoby zatem przyjąć, że każde zachowanie się uprawnionego z prawa ochronnego, stanowiące wykonywanie prawa podmiotowego w postaci prawa ochronnego, pozostaje relewantne dla oceny, czy dane oznaczenie zarejestrowane jest używane. Tym samym, nie mają dla takiej oceny znaczenia takie okoliczności, jak chociażby sporadyczność działań podejmowanych przez uprawnionego. Powyższe skłania do wniosku, że wystarczy, by używanie takiego oznaczenia miało miejsce w kolejnych latach, niezależnie od tego, czy miało ono charakter ciągły, czy były to tylko sporadyczne działania, które stanowią postacie wykonywania prawa podmiotowego. W tym kontekście pojawia się jednak pytanie, czy świadomość używania powinna odnosić się do całego okresu objętego badaniem, czy też wystarczy, by odnosiła się ona do momentu dowiedzenia się wnioskodawcy o używaniu, a więc faktycznie do momentu, w którym rozpoczyna bieg pięcioletni okres używania. Wydaje się, iż powzięcie wiadomości o używaniu danego oznaczenia wystarczy, by przypisać świadomość używania. Wniosek taki warunkuje przyjęcie poglądu, że używanie oznaczenia nie musi mieć charakteru ciągłego. Wnioskodawca nie może zatem się bronić, iż pomiędzy poszczególnymi działaniami uprawnionego istnieją tak długie przerwy, że nie miał on świadomości, iż dane oznaczenie jest używane.

Odrębnym zagadnieniem, istotnym w rozważanym kontekście, jest konieczność wyrażenia sprzeciwu przez wnioskodawcę co do faktu używania oznaczenia, które uważa za kolizyjne w stosunku do przysługującego mu prawa ochronnego bądź naruszające jego prawa osobiste lub majątkowe. Utrata prawa do żądania unieważnienia następuje, o ile przy świadomości używania, wnioskodawca nie sprzeciwiał się używaniu danego znaku towarowego. Powstaje pytanie, jakie znaczenie ma w ogóle dla wygaśnięcia prawa do żądania unieważnienia rejestracji fakt podniesienia sprzeciwu. Na tle brzmienia art. 165 ust. 1 pkt 1 i 3 PrWłPrzem możliwe jest, jak się wydaje, przyjęcie co najmniej trzech rozwiązań interpretacyjnych. Po pierwsze, sprzeciwienie się przez dany podmiot co do używania zarejestrowanego oznaczenia ze względu na kolizję z wcześniejszym oznaczeniem lub ze względu na prawa osobiste lub majątkowe powoduje, że uprawnienie do żądania unieważnienia jest uprawnieniem nieograniczonym terminem. Po drugie, sprzeciw co do używania powoduje, iż pięcioletni termin zaczyna biec na nowo od dnia, w którym taki sprzeciw został dokonany. Po trzecie, upływ pięcioletniego okresu używania danego oznaczenia, liczony od momentu powzięcia wiadomości o używaniu przez wnioskodawcę, powoduje wygaśnięcie uprawnienia do żądania unieważnienia, jeżeli przed jego upływem nie został złożony wniosek o unieważnienie. Na wstępie należy zauważyć, że każda z możliwych interpretacji wydaje się uzasadniona w świetle literalnego brzmienia przepisu. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że zarówno pierwsza, jak i druga interpretacja prowadziłaby w rzeczywistości do sytuacji, w której wnioskodawca, sprzeciwiając się używaniu, uzyskiwałby prawo złożenia wniosku o unieważnienie nieograniczone czasowo. Zasadne stawałoby się wówczas pytanie, czemu w ogóle służyć miała wprowadzona regulacja, jeśli nie ograniczeniu w czasie możliwości złożenia wniosku o unieważnienie. Dlatego przepis ten powinien być interpretowany w sposób, który pozwala uniknąć dyskusji

-253-

co do dostateczności czy rzeczywistości podejmowanych działań, polegających na sprzeciwianiu się danego podmiotu. Oznacza to konieczność przyjęcia trzeciej z proponowanych interpretacji i w konsekwencji uznania, że przepis ten wprowadza wymóg złożenia wniosku przed upływem pięcioletniego terminu, w którym uprawniony z prawa z wcześniejszym pierwszeństwem lub z praw osobistych i majątkowych, powziął wiadomość o używaniu. Taką interpretację uzasadnia również prekluzyjny charakter terminu na wniesienie wniosku o unieważnienie.

3. Unieważnienie prawa ochronnego na oznaczenia zarejestrowane z naruszeniem art. 129 PrWłPrzem

W przypadku unieważnienia oznaczeń, które zostały zarejestrowane z naruszeniem art. 129 PrWłPrzem, art. 165 ust. 1 pkt 2 PrWłPrzem stanowi, że nie można wystąpić z wnioskiem o unieważnienie po upływie pięciu lat od udzielenia prawa ochronnego, jeżeli prawo udzielone zostało z naruszeniem przepisów art. 129, lecz znak w wyniku używania nabrał charakteru odróżniającego.

Na tle cytowanego przepisu należy odróżnić dwie sytuacje. Pierwsza dotyczy oznaczenia, które, chociaż zarejestrowane z naruszeniem art. 129 PrWłPrzem, jednak w dniu złożenia wniosku o unieważnienie cechuje się wtórną zdolnością odróżniającą. W takim przypadku wniosek o unieważnienie może zostać złożony, o ile od momentu udzielenia prawa ochronnego nie upłynął pięcioletni okres ochrony. Oznacza to, tym samym, że stosownie do art. 164 PrWłPrzem, prawo ochronne na takie oznaczenie może zostać unieważnione, pomimo iż w dniu złożenia wniosku oznaczenie takie cechuje się tzw. wtórną zdolnością odróżniającą. Druga sytuacja dotyczy uzyskania prawa ochronnego na oznaczenie cechujące się wtórną zdolnością odróżniającą w dniu zgłoszenia. W takim przypadku, stosownie do art. 130 PrWłPrzem, możliwość unieważnienia nie dotyczy tych oznaczeń, które cechowała wtórna zdolność odróżniająca już w momencie zgłoszenia danego oznaczenia do rejestracji. W konsekwencji przepis ten należy odnosić jedynie do sytuacji, w której w dniu udzielenia ochrony oznaczenie nie posiadało wtórnej zdolności odróżniającej. Trzeba bowiem pamiętać, że tylko takie oznaczenia należy traktować jako oznaczenia niespełniające ustawowych wymogów do uzyskania prawa, a w konsekwencji tylko prawa ochronne na takie oznaczenia mogą podlegać unieważnieniu. Oznaczenia, które posiadają wtórną zdolność odróżniającą w dniu zgłoszenia, nie podlegają zatem regulacji normy wynikającej z art. 165 ust. 1 pkt 2 PrWłPrzem. Oznacza to, że jej zakresem objęte są tylko te oznaczenia, których wtórna zdolność odróżniająca powstała pomiędzy dniem zgłoszenia a upływem pięcioletniego okresu od dnia udzielenia prawa ochronnego. Decydujące zatem dla ewentualnego unieważnienia prawa ochronnego pomimo nabycia wtórnej zdolności odróżniającej przez oznaczenie, o ile wniosek został złożony w okresie pięciu lat od udzielenia prawa ochronnego, jest dokonanie oceny, czy w momencie zgłoszenia znak ten posiadał wtórną zdolność odróżniającą. W przypadku oznaczeń, które nie nabyły wtórnej zdolności odróżniającej, nie ma ograniczeń czasowych do wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie. Oznaczenia takie mogą być unieważnione w każdym czasie.

Rozwiązanie ograniczające terminem możliwość wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie w sytuacji rejestracji oznaczenia, które nabyło wtórną zdolność odróżniającą po dacie rejestracji, wydaje się być sprzeczne z postanowieniami dyrektywy 2008/95. Jak wskazywałam powyżej, jestem zdania, że poza przypadkami wskazanymi w art. 9 dyrektywy 2008/95, złożenie wniosku o unieważnienie prawa ochronnego nie powinno być ograniczone terminem. Stąd też możliwość złożenia wniosku o unieważnienie prawa, którego przedmiotem jest oznaczenie, które nabyło wtórną zdolność odróżniającą, również nie powinno być ograniczone terminem. Oczywiste jest jednak, iż unieważnienie takiego prawa ochronnego, o ile oznaczenie posiada wtórną zdolność odróżniającą, nie może być dokonane z uwagi na brak pierwotnej zdolności odróżniającej. Należy zaznaczyć, że ustawodawca polski skorzystał z przewidzianej w dyrektywie 2008/95 możliwości rejestracji oznaczeń, które nabyły wtórną zdolność odróżniającą, ale wtórna zdolność odróżniająca musi być nabyta przed datą zgłoszenia oznaczenia do rejestracji. Artykuł 3 ust. 3 dyrektywy 2008/95 stanowi, że przyjęcie takiego rozwiązania wyklucza możliwość unieważnienia prawa na oznaczenie, które nabyło wtórną zdolność odróżniającą przed dniem zgłoszenia. Należy jednakże zaznaczyć, że dyrektywa 2008/95 pozwala również państwu członkowskiemu na przyjęcie rozwiązania, w którym zasada ta będzie miała odpowiednie zastosowanie również w przypadku, gdy wtórna zdolność odróżniająca została uzyskana po dacie złożeniu wniosku o rejestrację lub po dacie rejestracji^[104]. Tym samym, z unieważnienia ze względu na brak zdolności odróżniającej w chwili zgłoszenia zostają wyłączone te oznaczenia, które nabyły wtórną zdolność odróżniającą już po ich zgłoszeniu do rejestracji bądź nawet dopiero po zarejestrowaniu. Zastosowana przez ustawodawcę europejskiego konstrukcja oznacza, że o ile ustawodawca krajowy zdecyduje się na przyjęcie rozwiązania i wyłączy możliwość unieważnienia praw do oznaczeń, które nabyły zdolność odróżniającą po dacie rejestracji, to o wyłączeniu decyduje wtórna zdolność odróżniająca istniejąca po tej

-254-

dacie, a nie upływ terminu od daty rejestracji. Tymczasem PrWłPrzem dopuszcza unieważnienie prawa ochronnego na oznaczenie, które posiada wtórną zdolność odróżniającą, uzależniając możliwość wystąpienia z wnioskiem od tego, czy upłynął pięcioletni okres od rejestracji takiego oznaczenia. Oczywiście można podnieść argument, że zastosowane rozwiązanie odzwierciedla przyjętą przez ustawodawcę polskiego możliwość rejestracji oznaczeń, które nabyły wtórną zdolność odróżniającą przed dniem zgłoszenia, co jest zgodne z postanowieniami dyrektywy 2008/95. Jednak w takim wypadku prawa ochronne na oznaczenia nieposiadające wtórnej zdolności odróżniającej przed dniem zgłoszenia powinny podlegać unieważnieniu, zgodnie z ogólną zasadą właściwą unieważnieniu, iż decydująca jest ocena dokonywana na dzień zgłoszenia danego oznaczenia do rejestracji. Możliwe wydaje się podniesienie racjonalnego argumentu, że skoro oznaczenie to nabyło wtórną zdolność odróżniającą, to unieważnienie takiego prawa nie jest już uzasadnione. Gdyby stanąć na takim stanowisku, to konsekwentnie należałoby przyjąć, co wydaje się uzasadnione w świetle brzmienia art. 3 ust. 3 dyrektywy 2008/95, iż jako wyjątek od zasady uwzględniania stanu faktycznego istniejącego w dniu złożenia wniosku o rejestrację o możliwości unieważnienia rozstrzyga to, czy w chwili złożenia wniosku oznaczenie posiada wtórną zdolność odróżniającą. Wątpliwa zatem co do zgodności z postanowieniami dyrektywy 2008/95 wydaje się konstrukcja unieważniania praw ochronnych na oznaczenia, które nabyły wtórną zdolność odróżniającą po rejestracji, ale nie upłynął pięcioletni termin od dnia ich rejestracji.

4. Unieważnienie oznaczenia, którego wniosek o rejestrację został złożony w złej wierze

Ograniczenie złożenia wniosku o unieważnienie w czasie nie występuje, jeżeli uprawniony uzyskał prawo, działając w złej wierze.

Po pierwsze, powyższe uregulowanie stawia pod znakiem zapytania prawidłowość poglądu, iż zgłoszenie znaku w złej wierze do UP jest samodzielną przeszkodą rejestracji. W takim wypadku powyższy przepis byłby zbędny, gdyż w przypadku samodzielności takiej przesłanki jej zastosowanie jest niezależne od istnienia w danym stanie faktycznym innych przeszkód rejestracji. Jednak, z drugiej strony, brak jest argumentów, by takie stanowisko przyjąć. Jeżeli zła wiara może być samodzielną przeszkodą wyłączającą rejestrację, to może być również samodzielną podstawą unieważnienia.

Po drugie można byłoby uznać, iż przepis ten stanowi superfluum ustawowe, zła wiara bowiem, jako niewymieniona w katalogu podstaw unieważnienia ograniczonych terminem zawartym w art. 165 ust. 1 PrWłPrzem, może stanowić podstawę wniosku o unieważnienie, który może być złożony w każdym czasie.

Wydaje się jednak, iż zasada racjonalnego ustawodawcy nakazuje zastanowić się nad ratio legis tego przepisu. Tak jak wskazywałam powyżej^[105], uważam, że przepis ten należy traktować jako warunek legitymacji biernej osoby, która w dniu złożenia wniosku o unieważnienie jest uprawniona z prawa ochronnego, nabytego w sposób pochodny od podmiotu, który dokonał zgłoszenia.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że powyższe uregulowanie daje podstawę do interpretacji, zgodnie z którą, w przypadku gdy podmiot powołuje się na istnienie złej wiary jako podstawę unieważnienia, to pomimo upływu pięcioletniego terminu wskazanego w art. 165 ust. 1 PrWłPrzem, może także powoływać się na podstawy unieważnienia wskazane w tym przepisie. Oczywiście w praktyce oznacza to, iż możliwość oceny istnienia podstaw unieważnienia wskazanych w tym przepisie uzależniona jest od uprzedniego stwierdzenia, iż prawo ochronne podlega unieważnieniu z uwagi na złą wiarę zgłaszającego. Ta okoliczność przesądza o niewielkim praktycznym znaczeniu regulacji, samo bowiem stwierdzenie zgłoszenia danego oznaczenia w złej wierze stanowi wystarczającą podstawę do unieważnienia prawa ochronnego, co czyni bezprzedmiotowym czynienie dalszych ocen.

5. Unieważnienie prawa ochronnego uzyskanego przez agenta lub przedstawiciela osoby uprawnionej do wyłącznego używania tego znaku w obcym państwie

Wypełniając wynikające z Konwencji paryskiej zobowiązania ochrony wyłącznie uprawnionego do znaku towarowego w państwach będących stronami Konwencji paryskiej przed nielojalnymi działaniami agenta lub przedstawiciela, ustawodawca przewidział również możliwość unieważnienia prawa ochronnego, nabytego przez taki podmiot na terytorium Polski^[106]. Konwencja paryska, zobowiązując państwa-strony do ochrony uprawnionych przed działaniami nielojalnych agentów lub przedstawicieli, zezwoliła ustawodawcy wewnętrznemu na ograniczenie terminem możliwości wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie w takim wypadku^[107]. Ustawa - Prawo własności przemysłowej wprowadza taki termin, ograniczając możliwość wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie. Podobnie jak w przypadku kolizji z prawami wcześniejszymi, z żądaniem unieważnienia nie można wystąpić, jeżeli przez okres pięciu kolejnych lat używania zarejestrowanego znaku osoba taka, będąc świadoma tego używania, nie sprzeciwiała się temu. Aktualne dla oceny używania,

-255-

świadomości używania oraz liczenia upływu terminu pozostają uwagi poczynione na tle kolizji z prawami wcześniejszymi.

Jak podniesiono w literaturze, na gruncie Konwencji paryskiej, działanie nielojalnego agenta lub przedstawiciela jest działaniem w złej wierze^[108]. Powstaje zatem pytanie o wzajemną relację pomiędzy art. 161 ust. 2 PrWłPrzem, ograniczającym w czasie możliwości wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie, a art. 165 ust. 2 PrWłPrzem, statuującym nieograniczoną w czasie możliwość wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie w sytuacji istnienia złej wiary po stronie zgłaszającego. Rejestracja znaku przez nielojalnego agenta lub przedstawiciela jest tylko jednym z przypadków, w którym można mówić o istnieniu złej wiary po stronie zgłaszającego. Jest to sytuacja szczególna, istnienie bowiem złej wiary po stronie zgłaszającego jest efektem relacji kontraktowej istniejącej pomiędzy zgłaszającym znak do rejestracji a podmiotem rzeczywiście uprawnionym. Dodatkowo istniejąca relacja kontraktowa jest szczególnego rodzaju, chodzi tu bowiem o podmiot posiadający status przedstawiciela lub pośrednika, co wiąże się z ciążącym na tych podmiotach obowiązkiem lojalności względem rzeczywiście uprawnionego^[109]. Tak wąskie określenie hipotezy przepisu skłania do wniosku, iż ma on charakter lex specialis w stosunku do generalnego uregulowania terminu dla wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie z uwagi na złą wiarę podmiotu, który uzyskał prawo^[110]. Należy zatem przyjąć, iż w tym przypadku, pomimo że mamy do czynienia ze zgłoszeniem oznaczenia w złej wierze, wystąpienie z wnioskiem o unieważnienie jest ograniczone pięcioletnim terminem.

§ 6. Unieważnienie a obowiązek używania znaku towarowego

Prawo własności przemysłowej wyłącza unieważnienie, jeżeli z wnioskiem wystąpił podmiot uprawniony z prawa ochronnego do oznaczenia podobnego z wcześniejszym pierwszeństwem, który nie używa zarejestrowanego oznaczenia.

Artykuł 166 PrWłPrzem stanowi realizację obowiązków nałożonych na państwa postanowieniami dyrektywy 2008/95. W pkt 9 preambuły^[111] podkreślono, iż „niezbędne jest zapewnienie, by znak towarowy nie mógł być unieważniony na podstawie istnienia wcześniejszego nieużywanego znaku towarowego”.

W świetle art. 166 PrWłPrzem zasadne jest przyjęcie poglądu, że okoliczność nieużywania wcześniejszego znaku towarowego jest rozpatrywana jedynie w sytuacji zgłoszenia takiego zarzutu przez podmiot uprawniony z prawa ochronnego z późniejszym pierwszeństwem. Składający wniosek o unieważnienie nie musi wykazywać, że używa zarejestrowanego oznaczenia w sposób rzeczywisty, o ile nie zostanie przez stronę przeciwną złożony wniosek o wygaśnięcie prawa. Ustawa - Prawo własności przemysłowej dopuszcza zgłoszenie zarzutu nieużywania znaku towarowego przez podmiot, przeciwko któremu wystąpiono z wnioskiem o unieważnienie, jedynie w przypadku, gdy został on zgłoszony we wniosku o stwierdzenie wygaśnięcia prawa ochronnego. Wniosek taki, stosownie do art. 166 ust. 2 PrWłPrzem, podlega łącznemu rozpoznaniu z wnioskiem o unieważnienie. Oznacza to, że w przypadku wszczęcia równoczesnego postępowania o wygaśnięcie wcześniejszego prawa ochronnego UP unieważnia prawo ochronne z późniejszym pierwszeństwem lub stwierdza wygaśnięcie prawa ochronnego z wcześniejszym pierwszeństwem. Przy tym rozpoznanie obu spraw powinno być dokonane w jednym postępowaniu. Teoretycznie wydaje się również możliwe uznanie bezpodstawności każdego z wniosków i pozostawienie obu praw ochronnych w obrocie, gdy UP stwierdzi, że nie istnieje podstawa do unieważnienia prawa późniejszego oraz wygaśnięcia prawa wcześniejszego.

-256-

[1] M. Poźniak-Niedzielska, J. Zabielski, Wniosek o unieważnienie, s. 202; podobnie A. Toś, Podmioty postępowania, s. 28; tak też wyr. WSA w Warszawie z 12.1.2007 r., VI SA/Wa 1197/06, niepubl.

[2] Tak J. Waluszewski, Unieważnienie patentu. Zagadnienia konstrukcyjne, ZNUJ PPWI 1981, Nr 24, s. 60 i n.

[3] Tak J. Szwaja, Unieważnienie patentu, s. 409.

[4] J. Szwaja, Unieważnienie patentu, s. 410.

[5] Art. 29 ZnTowU stanowił, że prawo z rejestracji znaku towarowego może być unieważnione w całości lub części, jeżeli nie były spełnione ustawowe warunki wymagane do rejestracji, określone w przepisach art. 4, 6-9 i 32.

[6] U. Promińska, w: Prawo własności przemysłowej, s. 274; podobnie na gruncie ZnTowU przesłanki te klasyfikował G. Kycia, Powstanie, s. 169.

[7] Ibidem.

[8] Tak też wyr. WSA w Warszawie z 12.1.2007 r., VI SA/Wa 1197/06, niepubl.

[9] Tak też wyr. WSA w Warszawie z 12.1.2007 r., VI SA/Wa 1197/06, niepubl.

[10] W tym kontekście nieco niezrozumiały pozostaje wyr. WSA w Warszawie, który stwierdził w jednym ze swoich orzeczeń, że wyłączenie zawarte w tym przepisie ma jedynie zastosowanie w postępowaniu zgłoszeniowym i rejestrowym, nie zaś w postępowaniu spornym - wyr. WSA z 11.6.2007 r., VI SA/Wa 435/07, niepubl. Tymczasem sama wykładnia literalna przepisu i jego odwołanie się do postępowania o unieważnienie praw wyłącznych, które toczy się w trybie postępowania spornego, oznacza, iż postępowanie o unieważnienie jest postępowaniem wyłączającym przepisy KPA w odniesieniu do tych podstaw, które mogą być podniesione jako podstawy wniosku o unieważnienie.

[11] Dz.Urz. UE L 1989.40.1.

[12] Art. 13 dyrektywy 2008/95 stanowi, że jeżeli podstawy do stwierdzenia nieważności znaku towarowego istnieją jedynie w odniesieniu do niektórych towarów lub usług, dla których znak ten jest zarejestrowany, stwierdzenie nieważności dotyczy jedynie tych towarów lub usług.

[13] R. Skubisz, Prawo znaków, s. 220.

[14] Wyr. WSA w Warszawie z 21.6.2005 r., VI SA/Wa 2069/04, niepubl.

[15] E. Wojcieszko-Głuszko, Ustanie prawa ochronnego, s. 297; co do skutku ex tunc także U. Promińska, w: Prawo własności przemysłowej, s. 274; tak również na tle poprzednio obowiązującego stanu prawnego R. Skubisz, Prawo znaków, s. 221; U. Promińska, Ustawa o znakach, s. 108.

[16] M. Poźniak-Niedzielska, J. Zabielski, Wniosek o unieważnienie, s. 203 z powołaniem się na starszą literaturę, analizującą postępowanie sporne na tle uprzednio obowiązujących ustaw.

[17] Ibidem; tak też wyr. NSA z 20.3.2007 r., II GSK 364/06, niepubl.; jak podkreślił NSA, istotą tego postępowania jest jego kontradyktoryjność. Tak wyr. NSA z 19.1.2006 r., II GSK 320/05, niepubl.

[18] Tak NSA w cyt. powyżej wyr. z 19.1.2006 r.

[19] Wyr. NSA z 2.10.2007 r., II GSK 148/07, niepubl., dostępny na stronach internetowych www.orzecznictwo.nsa.gov.pl.

[20] T. Żyznowski, Niektóre aspekty, s. 5; zob. wyr. NSA z 28.11.2007 r., II GSK 236/07, niepubl., dostępny na stronach internetowych www.orzecznictwo.nsa.gov.pl.

[21] Tak M. Kulikowska, M. Król, Interes prawny wnioskodawcy, s. 38.

[22] Wyr. NSA z 17.7.2003 r., II SA 1165/2002, Wok. 2004, Nr 3.

[23] Tak na tle art. 30 ZnTowU SN w wyr. z 27.5.1999 r., III RN 5/99, OSP 2001, Nr 3, poz. 37 z glosą B. Klera.

[24] J. Zimmermann, Konstrukcja, s. 609.

[25] J. Zimmermann, Konstrukcja, s. 610.

[26] M. Bogusz, Zaskarżenie decyzji administracyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, Warszawa 1997, s. 18 i n.

[27] J. Zimmermann, Konstrukcja, s. 610.

[28] Ibidem.

[29] M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks, s. 248 i n.

[30] J. Zimmermann, Konstrukcja, s. 610.

[31] J. Zimmermann, glosa do wyr. NSA z 2.2.1996 r., IV SA 846/95, OSP 1997, Nr 4, poz. 83.

[32] Wyr. NSA z 26.11.1998 r., II SA 1390/98, niepubl.

[33] J. Zimmermann, Konstrukcja, s. 609.

[34] Uchw. NSA z 3.2.1997 r., OPS 9/96, ONSA 1997, Nr 3, poz. 102.

[35] Wyr. SN z 4.12.2003 r., III RN 218/01, OSN 2004, Nr 2, poz. 23.

[36] Wyr. NSA z 25.1.2008 r., II GSK 309/07, ONSAiWSA 2009, Nr 5, poz. 99.

[37] M. Poźniak-Niedzielska, J. Zabielski, Wniosek o unieważnienie, s. 205.

[38] E. Iserzon, w: E. Iserzon, J. Starościak, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarze, teksty, wzory i formularze, Warszawa 1970, s. 88.

[39] J. Zimmermann, glosa do wyr. NSA z 2.2.1996 r., IV SA 846/95, OSP 1997, Nr 4, poz. 83.

[40] B. Adamiak, glosa do wyr. NSA z 10.4.1997 r., II SA/Wr 1013/96, OSP 1998, Nr 7-8, poz. 131.

[41] W. Dawidowicz, Zarys procesu administracyjnego, Warszawa 1989, s. 25-26; T. Woś, w: T. Woś, H. Knysiak- Molczyk, M. Romańska, Postępowanie sądowoadministracyjne, Warszawa 2004, s. 123; B. Adamiak, w: B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2006, s. 425.

[42] B. Adamiak, w: B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne, s. 425.

[43] A. Duda, Interes prawny w polskim prawie administracyjnym, Warszawa 2008, s. 109 i n.

[44] Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.

[45] Wyr. NSA z 21.11.2007 r., II GSK 114/07, OSP 2008, Nr 12, poz. 132 z glosą apr. A. Brzezińskiej-Rawy. Należy zauważyć, że normy te są wskazywane w orzeczeniach wojewódzkich sądów administracyjnych jako materialnoprawna podstawa dla wykazania interesu prawnego dla unieważnienia prawa ochronnego, tak np. wyr. WSA w Warszawie z 27.8.2007 r., VI Sa/Wa 114/04, niepubl., a także w orzecznictwie NSA, zob. w szczególności wyr. NSA z 23.10.2008 r., II GSK 385/08, niepubl., a także NSA w orz. z 9.2.2010 r., II GSK 335/09, niepubl., dostępny na stronie www.orzecznictwo.nsa.gov.pl.

[46] OSP 2008, Nr 12, poz. 132.

[47] Ibidem.

[48] Tak wyr. NSA z 2.6.2009 r., II GSK 950/08, niepubl., dostępny na stronie www.orzeczenia.nsa.gov.pl.

[49] Tak NSA w wyr. z 20.11.2008 r., II GSK 503/08, niepubl., dostępny na stronie www.orzeczenia.nsa.gov.pl. Podobnie, jak się wydaje M. Trzebiatowski, który generalnie nie kwestionuje możliwości powoływania się na art. 20 Konstytucji RP i art. 6 SwobGospU, chociaż negatywnie ocenia taką możliwość w stanie faktycznym sprawy, której dotyczy glosowany przez niego wyrok - zob. M. Trzebiatowski, Wolność, s. 94.

[50] Wyr. NSA z 16.1.2008 r., II GSK 330/07, niepubl.

[51] T. Szymanek, Postępowanie administracyjne, w: Naruszenia praw na dobrach niematerialnych (pod red. T. Szymanka), Warszawa 2001, s. 349; na tle ZnTowU: U. Promińska, Ustawa o znakach, s. 109; R. Skubisz, Prawo znaków, s. 222; tak np. NSA w wyr. z 25.1.2008 r., II GSK 309/07, ONSAiWSA 2009, Nr 5, poz. 99; zob. również M. Trzebiatowski, Wolność, s. 93-94.

[52] Zob. wyr. NSA z 9.2.2010 r., II GSK 335/09, niepubl., dostępny na stronie www.orzeczenia.nsa.gov.pl.

[53] W tym kierunku zdaje się zmierzać NSA w wyr. z 11.12.2002 r., II SA 400/01, niepubl.

[54] Wyr. NSA z 23.10.2008 r., II GSK 385/08, niepubl. Niezależnie od powyższego, warto wskazać, że do podobnej konstatacji doszedł SPI na tle przepisów rozporządzenia Rady (WE) Nr 40/94 z 20.12.1993 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego (Dz.Urz. UE L 1994.11.1) w wyr. z 8.7.2008 r. ,T-160/07 Lancôme, Dz.Urz. UE C 2008.209.50, argumentując, że interes prawny w tym przypadku, ze względu na cele, jakim służą bezwzględne przeszkody rejestracji, nie może być wywodzony z przepisów proceduralnych państw członkowskich, stosownie do art. 79 rozporządzenia Nr 40/94 w sprawie wspólnotowego znaku towarowego. Wyrok utrzymany w mocy orzeczeniem z 25.2.2010 r., C-408/08P, dostępny na stronie www.curia.eu.

[55] Wyr. NSA z 3.10.2005 r., II GSK 195/05, ONSAiWSA 2006, Nr 2, poz. 65; to również, wywodząc interes prawny na gruncie art. 20 Konstytucji RP i art. 6 SwobGospU, podkreślał NSA w wyr. z 20.11.2008 r., II GSK 581/08, dostępny na stronie www.orzecznictwo.nsa.gov.pl.

[56] J. Zimmermann, Konstrukcja, s. 610.

[57] NSA odwoływał się tutaj do brzmienia Pierwszej dyrektywy Rady 89/104 z 21.12.1988 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych, Dz.Urz. UE L 1.89.40.1, obecnie zastąpioną przez dyrektywę 2008/95.

[58] Wyr. NSA z 25.1.2008 r., II GSK 309/07, ONSAiWSA 2009, Nr 5, poz. 99.

[59] Obecnie pkt 8 preambuły dyrektywy 2008/95.

[60] Wyr. NSA z 6.4.2006 r., II GSK 13/06, niepubl., aczkolwiek teza ta wydaje się nieuzasadniona na tle stanu faktycznego niniejszej sprawy; tak również M. Trzebiatowski, Wolność, s. 96.

[61] II SA 1165/02, Wok. 2004, Nr 3, s. 31 i n.

[62] M. Kulikowska, M. Król, Interes prawny wnioskodawcy, s. 45.

[63] R. Skubisz, Prawo znaków, s. 222; tak też SN w wyr. z 4.12.2002 r., III RN 218/01, OSN 2004, Nr 2, poz. 23.

[64] M. Kulikowska, M. Król, Interes prawny wnioskodawcy, s. 42 i cyt. tam orzecznictwo.

[65] Tak też zdaje się wywodzić NSA w wyr. z 21.2.2005 r., GSK 1310/04, niepubl., dostępny na stronie www.orzecznictwo.nsa.gov.pl, w którym stwierdził, że nie ma interesu prawnego podmiot, który jego istnienie motywuje tym, że w wyniku rejestracji prawa ochronnego zmuszony był zaprzestać używania do oznaczania swoich towarów znakiem, będącym przedmiotem rejestracji.

[66] Tak również NSA w wyr. z 20.11.2008 r., II GSK 503/08, niepubl., dostępny na stronach NSA - www.orzecznictwo.nsa.gov.pl.

[67] M. Poźniak-Niedzielska, J. Zabielski, Wniosek o unieważnienie, s. 205.

[68] A. Toś, Podmioty postępowania, s. 31.

[69] Art. 182-183 KPA.

[70] M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks, s. 1040.

[71] M

[72] M. Poźniak-Niedzielska, J. Zabielski, Wniosek o unieważnienie, s. 207.

[73] M. Poźniak-Niedzielska, J. Zabielski, Wniosek o unieważnienie, s. 205; A. Toś, Podmioty postępowania, s. 32.

[74] Tak też J. Szwaja, Unieważnienie patentu, s. 411.

[75] M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks, s. 411.

[76] M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks, s. 413.

[77] Wyr. NSA z 2.6.2009 r., II GSK 950/08, dostępny na stronie www.orzecznictwo.nsa.gov.pl.

[78] Odnośnie do złej wiary jako bezwzględnej przeszkody wyłączającej rejestrację na tle PrWłPrzem zob.: J. Preussner-Zamorska, Zgłoszenie, s. 183-191; E. Nowińska, M. du Vall, Pojęcie złej wiary, s. 139-148; R. Skubisz, Zgłoszenie, s. 1339-1354.

[79] U. Promińska, w: Prawo własności przemysłowej, s. 274; podobnie na gruncie ZnTowU przesłanki te klasyfikował G. Kycia, Powstanie, s. 169 oraz rozważania powyżej w części ogólnej, § 1.

[80] U. Promińska, w: Prawo własności przemysłowej, s. 275.

[81] Art. 31 ZnTowU.

[82] II GSK 67/06, niepubl.; tak również NSA w wyr. z 20.1.2009 r., II GSK 642/08, niepubl.

[83] II GSK 167/06, niepubl.

[84] R. Skubisz, Prawo znaków, s. 224; U. Promińska, Ustawa o znakach, s. 110.

[85] S. Grzybowski, w: System, t. I, 1985, s. 209.

[86] Ibidem.

[87] I. Ignatowicz, w: System, t. I, 1985, s. 795 oraz post. SN z 5.11.1976 r., III CRN 202/76, OSN 1977, Nr 10, poz. 186.

[88] B. Adamiak, w: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2004, s. 321.

[89] Art. 3, 4 oraz 9 dyrektywy 2008/95.

[90] Są to: prawa do znaków towarowych Wspólnoty, znaków towarowych uzyskanych w trybie krajowym, znaków towarowych zarejestrowanych w trybie międzynarodowym z wcześniejszą datą złożenia wniosku o rejestrację, znaków towarowych Wspólnoty mających lepsze pierwszeństwo z uwagi na rejestrację krajową lub międzynarodową, wnioski o rejestrację tych znaków, prawa do znaków towarowych powszechnie znanych. Opcjonalnie za prawa wcześniejsze mogą być uznane również prawa do znaków renomowanych, znaków niezarejestrowanych oraz inne oznaczenia używane w obrocie, a także inne prawa, które mogą być podstawą do zakazu używania znaku towarowego - zob. art. 4 ust. 2 i 4 dyrektywy 2008/95.

[91] S. Kaleda, Przejęcie prawa wspólnotowego przez nowe państwo członkowskie. Zagadnienia przejściowe oraz międzyczasowe, Warszawa 2003, s. 134.

[92] Wyr. ETS z 2.10.11997 r. w sprawie C-122/96 Saldanha, pkt 14, Zb.Orz. 1997, s. I-05325.

[93] Traktat między Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Republiką Portugalską, Republiką Finlandii, Królestwem Szwecji, Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (państwami członkowskimi Unii Europejskiej) a Republiką Czeską, Republiką Estońską, Republiką Cypryjską, Republiką Łotewską, Republiką Litewską, Republiką Węgierską, Republiką Malty, Rzecząpospolitą Polską, Republiką Słowenii, Republiką Słowacką dotyczący przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej do Unii Europejskiej z 16.4.2003 r., Dz.Urz. UE L 2003.236.17.

[94] S. Kaleda, Przejęcie prawa wspólnotowego, s. 143.

[95] Art. 3 ust. 4 oraz art. 4 ust. 6 dyrektywy 2008/95.

[96] Zob. przyp. 82.

[97] Wyr. ETS z 13.11.1990 r. w sprawie C-106/89 Marleasing SA, Zb.Orz. 1990, s. I-04135. O szczegółach związanych z zasadami wykładni prowspólnotowej na tle orzecznictwa ETS - K. Kowalik-Bańczyk, Prowspólnotowa wykładnia prawa polskiego, EPS 2005, Nr 12, s. 9-18.

[98] Zob. argumenty wskazane powyżej w § 5 I.

[99] Art. 165 ust. 1 pkt 1 i 3 PrWłPrzem.

[100] Art. 165 ust. 1 pkt 2 PrWłPrzem.

[101] Art. 161 ust. 2 PrWłPrzem.

[102] Tak NSA w wyr. z 5.7.2007 r., II GSK 98/07, niepubl.

[103] Ibidem.

[104] Art. 3 ust. 3 dyrektywy 2008/95 stanowi: Nie można odmówić rejestracji znaku towarowego ani stwierdzać jego nieważności zgodnie z ust. 1 lit. b, c lub d, jeżeli przed datą złożenia wniosku o rejestrację i w następstwie jego używania znak ten uzyskał charakter odróżniający. Każde państwo członkowskie może ponadto postanowić, że niniejszy przepis będzie miał także zastosowanie, kiedy charakter odróżniający został uzyskany po dacie złożenia wniosku o rejestrację lub po dacie rejestracji.

[105] Zob. powyżej tytuł § 3 III.

[106] Art. 6^septies konwencji paryskiej; stosownie do art. 161 ust. 1 PrWłPrzem oprócz unieważnienia prawa podmiot taki może żądać udzielenia prawa ochronnego na jej rzecz, jak również przeniesienia prawa już udzielonego.

[107] Art. 6^septies ust. 3 konwencji paryskiej.

[108] U. Promińska, w: Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej (pod red. A. Adamczak, A. Szewca), Warszawa 2008, s. 251.

[109] U. Promińska, w: Konwencja paryska, s. 252.

[110] Inaczej NSA, który w wyr. z 2.6.2009 r., II GSK 950/08, niepubl., wyrok dostępny na stronie www.orzecznictwo.nsa.gov.pl przyjął, iż z uwagi na fakt, że mamy do czynienia ze zgłoszeniem w złej wierze, zastosowanie znajdzie art. 165 ust. 2 PrWłPrzem.

[111] W brzmieniu dyrektywy 2008/95.

---