Akcja opowiadanie pt. „Zmierzch „ Stefana Żeromskiego toczy się w końcu XIX wieku , kiedy bezrolni odczuli skutki uwłaszczenia i stali się ludźmi wolnymi bez środków do życia.
Inspirację tej twórczości dla pisarza stanowiły obrazy malarzy impresjonistów, w których widoczne było stosowanie barw odpowiednich dla pory dnia, malowanie cieni , gry światła i stosowanie kontrastu
Utwór „Zmierzch „rozpoczyna się od barwnego i pięknego opisu przyrody : miedziany blask", "szare kłęby", "cień fioletowy", czy "przejrzysty kurz", porównania te ubogacają opis: "rude plamy jak kawałki szyb przepalonych". Uwagę czytelnika zwraca melodyjność dźwięku : "świstem skrzydeł", "dudniący lot", "pogwizdywanie kulików".
Kiedy już jesteśmy zafascynowani tym całym obrazem , nagle pojawiają się ludzie ,którzy swoją obecnością szpecą tą przyrodę. To mąż z żoną , którzy za dwadzieścia kopiejek za kubik torfu zgadzają się na ciężką pracę , aby zarobić na utrzymanie. Wraz z ich pojawieniem nadchodzi zmierzch :"Od tych punktów świecących odbijają się małe i nikłe płomyki, wpadają w głębokie pustki, jakie tworzy pośród przedmiotów ciemność niezupełna, wibrują w nich, łamią się, drżą przez mgnienie oka i gasną, gasną po kolei" - jest to opis bardzo dynamiczny, a ponadto kontrasty światła i mroku nadają mu wybitnie impresjonistyczne rysy. Opis zmierzchu pozostaje w bezpośredniej relacji z przeżyciami Gibałowej, która w nagłym przypływie macierzyńskiej troski chce biec do dziecka. O tej porze zmęczeni pracą ludzie jeszcze bardziej odczuwają swoja trudną dolę. Mimo późnej pory oni nadal pracują , są zmęczeni , ale jeszcze nie zrealizowali dziennej normy , więc nie mogą sobie pozwolić na odpoczynek. Gibałowa jest smutna, przerażona ponieważ w domu zostawiła dziecko . Stan duszy matki zatroskanej o niemowlę współgra z zagęszczeniem się mroku , narastaniem niepokoju i poczucia niepewności , co się dzieje z dzieckiem. Kojarzenie sytuacji Gibałów z obrazem przyrody ukazanej w porze zmierzchu wywodzi się z symbolizmu. Kiedy natura zapada w stan uśpienia , wycisza się, w mroku jeszcze widać sylwetki poruszających się ludzi , którzy pracują mimo później pory. Sposób przedstawienia zmierzchu i płynącej mgły ma charakter zmysłowy. Można tu dostrzec obraz utkany z elementów majaczących w niknącym świetle słońca , lekko poruszanych – jak w malarstwie impresjonistycznym. Wywołuje on wrażenie smutku, zadumy , prowadzi do refleksji nad ciężkim losem Gibałów. Opowiadanie kończy opis czarnego nieba z jedną migającą, drżącą gwiazdą –cały świat odpoczywa , tylko Gibałowie pracują .
Gwiazda przeczy prawom natury, świeci kiedy zapada zmrok, tak odczytywać należy również pracę bohaterów, którzy przecież o zmroku powinni zejść z pola, odłożyć pracę do momentu, aż przyjdzie dzień.
W „Zmierzchu” daje się zauważyć powiązanie opisu krajobrazu z akcją, dzięki temu autor przez kontrast wyostrza krytykę społecznych realiów w utworze. Pobudzając u czytelnika wrażliwość na przyrodę , pragnie zwrócić uwagę na ciężki los bohaterów pogrążonych w biedzie i znieczulicy ludzkiej.