MALARZE CZASÓW ROMANTYZMU

1. WALENTY WAŃKOWICZ (1800-1842)

- studiował na Uniwersytecie w Wilnie – uczeń Rustema i Saundersa

-wyjechał w ramach stypendium do Petersburga. Doceniono tam jego działalność artystyczną – otrzymywał srebrne i złote medale.

-pod koniec życia – wyjechał do Drezna, a później do Paryża

- w pierwszym okresie twórczości malował kompozycje w nurcie późnego klasycyzmu (Filoklet z Neoptolemem na wyspie Lemnos)

-w okresie młodości malował także przedstawienia modlących się wiernych

-był także przyjacielem Mickiewicza, którego portret kilkakrotnie szkicował -Wańkowicz wykonał także wiele portretów, m.in. portret Karola Lipińskiego (swobodny, „artystyczny” ubiór) oraz Marii Szymanowskiej

-jego portrety odznaczają się dobrym rysunkiem, pogłębioną charakterystyką twarzy, ciepłym kolorytem

-Wańkowicz zasłynął z młodzieńczego portretu Mickiewicza wykonanego w latach 1827-28 („Portret Mickiewicza na Judahu skale”)

-Inspiracją do wykonania tego romantycznego portretu był XVIII sonet krymski Adama Mickiewicza p.t. AJUDAH.

Lubię poglądać wsparty na Judahu skale,
Jak śpienione bałwany to w czarne szeregi
Ścisnąwszy się buchają, to jak srebrne śniegi
W milijonowych tęczach kołują wspaniale.

Trącą się o mieliznę, rozbiją na fale (…)

- Mickiewicz przedstawiony został w swobodnej, romantycznej pozie, na tle burzliwego nieba i szczytów Czatyrdachu (nastrój przyrody – dzikiej, tajemniczej).

-O „romantyczności” tego portretu świadczy - poza, gesty, nastrojowość, głęboki koloryt malowidła, głębokie kontrasty światłocieniowe.

-Artysta namalował również portret Andrzeja Towiańskiego i jego żony Karoliny
-postać Towiańskiego oraz jego idee wywarły bardzo duży wpływ na późniejszą twórczość artystyczną Wańkowicza, a także na jego osobowość.

-Towiański był filozofem, mesjanistą, twórcą ruchu religijno-mistycznego. towiańczycy szczególnym kultem darzyli Napoleona – który wg nich dążył do większej sprawiedliwości i równości społecznej

- Napoleon sprzeniewierzył się jednak swojej misji wobec czego towiańczycy uznali za swoją misję kontynuowanie dzieła Napoleona

-Towiański głosił również ideę posłannictwa, misji poszczególnych narodów – przede wszystkim Polaków, Francuzów oraz Żydów.

-historia była dla niego dramatem duszy jednostek i narodów,

-jego idee trafiły na podatny grunt głównie na emigracji

-idee głoszone przez Towiańskiego wpłynęły m.in. na twórczość Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego zaś w malarstwie na twórczość Wańkowicza.

- podobnie jak Towiański Wańkowicz był wielbicielem Napoleona. Wykonał on kilka jego przedstawień utrzymanych w stylu wizjonersko – mistycznym.

-„Napoleon przy ognisku” - cesarz ujęty całopostaciowo, stoi na zaśnieżonej ziemi, obok pali się ognisko, Napoleon jest zamyślony, zapatrzony, w tle - postać żołnierza, tło – ciemne niebo, kłębiący się dym z ogniska – odczucie nastrojowości, tajemniczości (sceneria i nastrój sugerują związek obrazu z odwrotem Armii napoleońskiej spod Moskwy w 1812 r.)

1. WINCENTY SMOKOWSKI (1797-1876)

-był przeciętnym malarzem

-studiował na Uniwersytecie Wileńskim – podobnie jak Wańkowicz był uczniem Rustema i Saundersa

- w latach 1823-29 przebywał w ramach stypendium w Petersburgu – tutaj spotkał się z Orłowskim, którego wpływom ulegał, zwłaszcza w dziedzinie rysunku

-pierwsze jego dzieła nosiły jeszcze piętno klasycyzmu szkoły wileńskiej

-późniejsze jego dzieła cechuje biegłość techniczna połączona z dość nikłą nutą realizmu

-przedstawiał on przede wszystkim chłopów, drobną szlachtę, włóczęgów, żebraków, Żydów, zabawy, jarmarki, stragany itp.

-Smokowski wykonywał także kompozycje religijne oraz historyczne (jak np. przedstawienie Stefana Batorego zakładającego akademię w Wilnie, portret konny Władysława Jagiełły czy też śmierć Władysława Warneńczyka)

-wykonywał także przedstawienia nawiązujące do wydarzeń współczesnych jak np. Kapitulacja Vilagos w 1849 (wydarzenie to miało miejsce w czasie tzw. Wiosny Ludów – kapitulacja węgierskiego wojska powstańcze)

-Smokowski malował także sceny przedstawiające pejzaż

- najlepsze wyniki osiągnął jednak w dziedzinie grafiki, był prekursorem polskiego drzeworytnictwa w XIX w. („Holsznity z głowy mi nie wyłażą, i we dnie i w nocy o nich myślę” – pisze do Kraszewskiego z Wilna w 1841 r.)

- w 1828 r. wykonał litografie do Konrada Wallenroda, zaś w 1840 r. wykonał 50 drzeworytów ilustrujących Witoloraudę Józefa Ignacego Kraszewskiego. (Witolorauda zawierała zbiór pieśni, inspirowanych pieśniami ludowymi).

-Przedstawienia te odznaczają się stylową prostotą, wynikającą z nawiązań do drzeworytu ludowego

-artysta pozostawił po sobie wiele szkiców wykonanych piórkiem

1. JULIAN KARCZEWSKI (1806-1833)

-był uczniem Rustema

-w 1824 r. przebywał w Petersburgu

-od 1826 r. studiował w Paryżu u Antoine’a Grosa; w 1829 r. wyjechał do Rzymu

-Karczewski malował portrety, sceny historyczne, pejzaże włoskie

-przede wszystkim był jednak malarzem rodzajowym – fascynowała go przede wszystkim tematyka, wywołująca romantyczne poczucie tajemniczości i specyficzny nastrój – tak jak ma to miejsce na obrazie „Pogrzeb żydowski w Wilnie”.

1. KANUTY RUSIECKI (1801 – 1860)

- pochodził ze szlacheckiej rodziny

-w latach 1818-1821 studiował w Wilnie pod okiem Rustema i Saundersa

-był związany z kręgiem filaretów

-w 1822 r. krótko studiował w paryskiej École des Beaux-Arts

-interesowało go m.in. malarstwo Davida czy Girodeta-Triosona.

-w latach 1823 Rusiecki wyjechał do Rzymu, gdzie uczył się w Akademii św. Łukasza

-podróżował po Włoszech, często wyjeżdżał na plenerowe studia

-interesowały go przede wszystkim kontrasty świetlne

-malował pejzaże, widoki miasta przepełnione nastrojem, tajemniczością

-wykonał także kilka portretów (m.in. studium śmiejącego się Włocha – malowane szerokimi pociągnięciami pędzla, cechuje to przedstawienie także intensywny koloryt)

-Rusiceki został jednym z przywódców polskiej kolonii artystycznej w Rzymie oraz twórcą pierwszego narodowego programu sztuki romantycznej, kształtowanego w latach 1821-1824

-w liście z 1824 r. Rusiecki pisał: „(…) wpatrując się w czyny tych bohaterów świata, rozszerzamy w sobie gorącą chęć do sławy (…). Ukażemy czyny dzielnych naszych dziadów i prześlemy je w pamięć najpóźniejszych wnuków

- w okresie włoskim zaczęła na niego oddziaływać sztuka Rafaela i Overbecka – wpływ Nazareńczyków i artystów późnego Odrodzenia widoczny jest szczególnie w jego kompozycjach religijnych, powstałych już po powrocie do Wilna – wystudiowanych, niemalże akademickich

-artystę inspirowały również motywy rodzajowe, ludowość – przedstawił m.in. Żniwiarkę, Litwinkę, chłopa z miotłami

-Rusiecki malował również portrety

- oraz pejzaże ( a także polowanie na żubra) – widoczne w tych pejzażach jest zainteresowanie działaniem światła, kontrasty światłocieniowe, pejzaże te są pełne nastroju i tajemniczości

1. ALEKSANDER KOKULAR (1796-1846)

- uczył się u Vogla (w Warszawie) oraz Jana Chrzciciela Lampiego na Akademii Wiedeńskiej

- w 1817 oraz w latach 1824-1826 studiował na Akademii św. Łukasza w Rzymie

-następnie wrócił do Warszawy

-malował sceny religijne i antyczne,

-obraz Edyp i Antygona powstał Rzymie, w związku z konkursem ogłoszonym w Warszawie w 1823 r.

-obraz cechuje poprawność proporcji, „czuć” w nim jednak ducha akademizmu – wystudiowane postaci, jasny koloryt; w tle – natura, niebo spowite ciemnymi chmurami nadającymi nastrój tajemniczości

-Kokular malował także portrety – m.in. portret swojego nauczyciela Zygmunta Vogla (romantyzm – poza) oraz Józefa Węgleńskiego (romantyzm- niebo w tle, chmury – odwołanie do natury – nastrój i tajemniczość)

-Kokular w latach 30. i 40. XIX sprzedawał i odnawiał obrazy Aleksandra Potockiego

-artysta wykonał kilka obrazów przedstawiających pracownię artysty oraz salon wypełniony obrazami

-po zamknięciu w 1832 r. Oddziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego (oddział zamknięty z powodu represji po powstaniu listopadowym) – w latach 1835-41 prowadził w swoim domu prywatną szkołę rysunku i malarstwa

-był również organizatorem i profesorem otwartej w 1844 r. Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie

1. FRANCISZEK PFANHAUSER (1796-1865)

-był uczniem Vogla, prawdopodobnie pobierał nauki także u Bacciarellego

-studiował w Wiedniu i we Włoszech, na ziemie polskie wrócił w 1830 r.

-w okresie tzw. Wiosny Ludów, w 1848 r. przeniósł się na stałe do Włoch

-malował sceny religijne, kompozycje o tematyce antycznej (jak np. przedstawienie Edypa, związane z konkursem warszawskim z 1823 r.)

-był dobrym portrecistą – malował biedermeierowskie portrety, zwłaszcza kobiet z bogatych sfer warszawskich

-jego portrety utrzymane są z reguły w ciemnej tonacji

-na tych obrazach widoczne jest upodobanie Pfanhausera wiernego oddania szczegółów strojów, biżuterii, uczesania

-w obrazach tych rzuca się w oczy dekoracyjność przedstawień, a także pewna twardość konturów i umiejętne zastosowanie światłocienia

-Pfanhauser wykonywał także inne portrety – np. portret rabina Salomona Poznera oraz portret gen Jana Skrzynekiego (Skrzynecki – uczestnik wojen napoleońskich, powstania listopadowego)

1. JAN MASZKOWSKI (1793-1865)

-był dość przeciętnym artystą

-pochodził z Lwowa

-studiował w Akademii wiedeńskiej pod okiem Fügera i Jana Chrzciciela Lampiego, a także w Akademii św. Łukasza w Rzymie

-Maszkowski malował kompozycje historyczne, portrety (portret syna Maszkowskiego, który także został malarzem) scenki rodzajowe,

-w 1834 r. został kierownikiem Szkoły Rysunkowej przy Uniwersytecie Lwowskim, później uczył rysunku prywatnie

-wśród jego uczniów znaleźli się m.in. Juliusz Kossak czy Artur Grottger.

1. FELIKS ORLIKOWSKI (1807-1840)

-studiował w Akademii w Wiedniu, później wyjechał do Rzymu

-w 1838 r. powrócił do Lwowa

-jego prace wyróżnia się obraz Audiencja artysty z rodziną u Grzegorza XVI (ze względu na tematykę oraz wartości kolorystyczne)

1. WOJCIECH KORNELI STATTLER (1800-1875)

-uczył się w krakowskiej Szkole Malarskiej, która działała przy Uniwersytecie

-był uczniem Józefa Brodowskiego oraz Franciszka Lampiego

-w latach 1818-1830 przebywał w Rzymie, gdzie studiował w Akademii Św. Łukasza – poznał tam osobiście Canovę oraz Torvaldsena a także nawiązał kontakty z Johannem Friedrichem Overbeckiem i grupą „Nazareńczyków”

-zwłaszcza do Overbecka odnosił się z podziwem, podobnie jak on szukał inspiracji twórczych w malarstwie wczesnego Renesansu oraz u Rafaela

-Stattler wierzył w siłę natchnienia, pogrążał się też pod wpływem mesjanizmu w nastrojach mistycznych,

-propagował idealistyczne programy sztuki, przeciwstawiające racjonalizmowi duchowe skupienie w kręgu artystów

-nawiązał też kontakt z elitą intelektualną znajdującą się na emigracji – m.in. z Mickiewiczem i Słowackim

-Stattler w swoim programie artystycznym kładł nacisk na moralne wartości sztuki oraz posłannictwo artysty

-uznał on malarstwo za sztukę wyrażania duszy

-jako pierwszy w Polsce propagował typ postawy „malarza-poety”, apelował do uczniów, by wyrażali swe myśli tak, jak to robili poeci na papierze

-Stattler uważał za istotę sztuki treść, zawartość filozoficzną, religijną, historyczną czy literacką

-popierał studia z natury, uważał jednak, że przedmiot na obrazie musi być poddany idealizacji, musi być pozbawiony przypadkowych elementów rzeczywistości

-głosił także idealistyczny program sztuki patriotycznej – o jego odrębności decydowały cechy antropologiczne i typ ekspresji uzewnętrzniający jego „ducha”

-Stattler najsilniej z malarzy przeżył klęskę powstania listopadowego

-w 1830 r. za namową Mickiewicza namalował obraz „Machabeusze”, Stettler ukończył go w 1842 r.,

-obraz został ten wystawiony na wystawie w Paryżu, artysta otrzymał za niego złoty medal

-obraz „Machabeusze” w alegoryczny sposób przedstawiał martyrologię narodu polskiego oraz walkę o niepodległość

-ten Starotestamentowy temat został wybrany ze względu na cenzurę jaka panowała wówczas w zaborze rosyjskim

-w swoim obrazie Stattler nawiązywał do bohaterskiego epizodu z historii żydowskiej – do powstania Machabeuszów przeciwko despotycznemu zwierzchnictwu Antiocha, który to domagał się od Żydów porzucenia wiary przodków i ukorzenia się przed pogańskimi bogami

-wymalowana scena przedstawia moment, kiedy Antioch wzywa kapłana Mataiasza i jego synów do wyrzeczenia się wiary, to zaś przyczyniło się do wybuchu powstania

-obok Matiasza, z dzieckiem na ręku, stoi jego syn – Juda Machabeusz, przyszły wódz powstania

-kompozycje uzupełniają inni członkowie rodu, zrozpaczone niewiasty u stóp których leżą pomordowane ciała dzieci

-tym elementom martyrologicznym przeciwstawione zostały symbole przyszłego zwycięstwa – rozkute kajdany (w prawym rogu) i młot – atrybuty Judy – zwycięskiego wodza oraz ocalone niemowlę – personifikacja przyszłej wolności narodu

-dramatyczność gestów, ruchy postaci, efekty świetlne wiążą ten obraz z romantyzmem

-na Stettlera silnie oddziaływała również ideologia towianizmu

-w mistycznym obrazie „Chrzest w Jordanie” – dominującą postacią jest osoba Jana Chrzciciela, który otrzymał rysy Mickiewicza – duchowego przywódcy narodu

-klęczący u jego stóp ludzie symbolizują naród Polski

-„Polska Chrystusem narodów” – hasło Mickiewicza i towianizmu

-Stattler malował także portrety – w jego pracach można dostrzec pewną dwufazowość – wcześniejsze jego prace należą do krótkiej fazy późnego klasycyzmu z pewnym nalotem romantyczności, natomiast późniejsze nawiązują do mieszczańskiego realizmu w duchu biedermeieru (w duchu tym portretował mieszczaństwo krakowskie i miejscową inteligencję)

-wśród portretów wyróżnia się klasycystyczny w swej formie dziecięcy portret Alfreda i Adama Potockich (przedstawienie dzieci idealizowane)

-oglądają oni umieszczony na sztaludze portrecik ich sióstr (wnętrze: pałac w Łańcucie)

-w tle widoczne jest popiersie Antoniusa

-Stettler portretował również Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Aleksandra Fredrę oraz generała Henryka Dembickiego – uczestnika wojen napoleońskich, powstania listopadowego oraz powstania węgierskiego w czasie Wiosny Ludów

-Stettler wykonał także Studium aktu kobiecego – jest to przedstawienie dość płaskie i linearne poza tym jest to jeden z nielicznych aktów powstałych w Polsce w I poł. XIX w.

-w 1829 r. został profesorem malarstwa w Szkole Sztuk Pięknych działającej przy Uniwersytecie w Krakowie, brał także później udział w jej reorganizacji

-do jego uczniów należał m.in. Jan Matejko oraz Artur Grottger

1. TEOFIL KWIATKOWSKI (1808-1891)

-studiował na Oddziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego

-jako oficer brał udział w powstaniu listopadowym

-po upadku powstania udał się na emigrację do Paryża

-w Paryżu podjął naukę w pracowni Leona Cognieta

-związany był z kręgiem Hotelu Lambert

-prywatnie był przyjacielem Chopina, znał także Mickiewicza oraz Eugen’a Delacroix

- był przede wszystkim akwarelistą, wykonał także kilka obrazów wykonanych w technice olejnej

-w latach 1833-1845 wykonał liczne pejzaże, także sceny rodzajowe z okolic Awinionu i Marsylii, portrety i sceny alegoryczne

-w jego obrazkach dominują przede wszystkim zielenie i błękity

-za pomocą delikatnie kładzionych, rozlewających się plam barwnych – tworzył Kwiatkowski kompozycje o charakterze poetyckim, nastrojowym, marzycielskim

-malował także studia katalońskich rybaków oraz dziewczyn

-od lat 40. XIX w. malował także sceny mitologiczne – przedstawiał syreny, tańczące nereidy na falach oceanu

-w tle tańczących syren ukazał się współczesny żaglowiec

-z jednej strony obraz zestawia dwie przeciwstawne sobie czynniki cywilizację i naturę

-z drugiej strony jest to dzieło o wymiarze symbolicznym – sugestia zmierzchu antycznego wzorca kultury i metafizycznego przeżycia natury, które niszczy technika

-jednym z najbardziej rozpoznawalnych dzieł Kwiatkowskiego jest obraz „Bal w Hotel Lambert” nazywany także „Polonezem Chopina”

-obraz ten o charakterze romantyczno-idealistycznym nawiązuje do sennej wizji Chopina, któremu miał się ukazać pochód rycerstwa polskiego, poruszający się w takt poloneza

-nawiązywał on również do poematu Krasińskiego „Sen Cezary” – z opisem pochodu ostatnich przedstawicieli ginącego narodu na miejsce wiecznego spoczynku w gotyckiej krypcie

-obraz ma układ tryptyku – układ ten często stosowano w XIX wieku dla przedstawień treści symbolicznych

-w tym obrazie dla konfrontacji historii i współczesności

-prawa i lewa strona odnoszą się do współczesności, środek – do historii

-po lewej stronie obrazu widzimy pochód (współczesny) prowadzony przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego – przywódcy polskiej emigracji (złoty płaszcz księcia, gronostaje na ramionach kobiet, widma przeszłości, sarmackie sylwety tancerzy)

-w środku – pochód postaci z Zawiszą Czarnym na czele. Pochód znika po prawej stroni w bramie, nad którą znajduje się wizerunek Matki Boskiej

-sugeruje to symboliczne przejście pod jej opiekę

-w prawym dolnym rogu z kolei ukazany został Chopin grający na fortepianie oraz m.in. Mickiewicz

-Kwiatkowski sumiennie przygotowywał się do realizacji tego obrazu, wykonał kilka szkiców przygotowawczych – by odpowiednio rozmieścić grupy postaci

-j.w. był przyjacielem Chopina – kilkakrotnie go portretował

-wykonał także rysunek „Chopin na łożu śmierci” oraz olejny obraz „Ostatnie chwile Fryderyka Chopina” – Chopin w otoczeniu znajomych i rodziny (Marcelina Czartoryska – stoi, uczennica, na krześle przyjaciel Wojciech Grzymała, za nim stoi Kwiatkowski, po lewej siostra Chopina – Ludwika, za nią – ksiądz Aleksander Jełowiecki)

-w 1860 r. Kwiatkowski zamieszkał w Burgundii – wykonał wiele pejzaży, które mogą przywodzić na myśl szkołę Barbizon

-Kwiatkowski był także portrecistą (malował także portrety kobiet i dzieci), martwe natury, sceny o tematyce religijnej

1. PIOTR MICHAŁOWSKI (1800-1855)

-był chyba najwybitniejszym polskim twórcą epoki romantyzmu

-twórczość artystyczna stanowiła tylko część jego szerokich zainteresowań oraz działalności politycznej i społecznej

-studiował nauki ścisłe na Uniwersytecie Krakowskim m.in. matematykę i mineraologię oraz humanistykę i prawo w Getyndze, znał grekę i łacinę, uczęszczał na dodatkowe wykłady filologiczne, interesował się również literaturą klasyczną i angielską, uczył się języka arabskiego i perskiego, wykazywał także talent muzyczny i malarski, lecz w ciągu studiów malarstwu oddawał się dorywczo

-w 1826 został przewodniczącym Komisji związanej z hutnictwem, zaś później mianowany został kierownikiem fabryk

-w czasie powstania listopadowego zorganizował produkcję broni dla armii powstańczej

-po upadku powstania przebywał w Paryżu (1832-35), później osiadł w rodzinnym majątku

-wiele podróżował po Europie, poznawał muzea i zabytki; był we Włoszech (1825), Anglii (1828, 1835), w latach 1844-48 często przebywał we Francji

- Michałowski rysunku i malarstwa uczył się w prywatnie w Krakowie m.in. u Józefa Brodowskiego i Franciszka Ksawerego Lampiego

-w najwcześniejszych, młodzieńczych pracach Michałowskiego widoczna jest inspiracja twórczością Aleksandra Orłowskiego - przejął od niego szkicowy, impresyjny sposób malowania, wyraźny już w niektórych pracach z lat 20. XIX w.

-wczesne prace malarskie artysty oparte były na sumiennym i gorliwym studium z natury, rysowane bardzo starannie z uwzględnieniem szczegółów anatomicznych

-dojrzałość artystyczną osiągnął Michałowski podczas pobytu w Paryżu – tam wstąpił do pracowni Nicolasa Charleta, który malował przede wszystkim sceny napoleońskie;

-malowane wówczas akwarele przyniosły mu rozgłos za granicą, w 1845 r. jego prace zostały wystawione w Galerii Leopola w Paryżu

-w Paryżu poznał dzieła nieżyjącego już Gericault (prywatnie przyjaciela Charleta)

-w swoich działalności artystycznej Michałowski inspirował się twórczością Gericaulta (bezpośrednia inspiracja – Kirasjer) Michałowski kopiował także jego dzieła

-w tym czasie artysta wykonał wiele studiów żołnierzy, pocztylionów, jeźdźców i koni – dzięki nim wypracował on motywy malarskie, które posłużyły mu przy komponowaniu dzieł związanych z tematyką napoleońską

-w czasie pobytu w Paryżu jego sposób malowania uległ przeobrażeniu – nie były to już staranne, rysunkowe, linearne przedstawienia – były to teraz lekko rzucone plamy barwne, długie pociągnięcia pędzla

-W „Bitwie” (‘Bitwie pod Możajskiem”) skłębione masy ludzi i koni malowane były szybkimi pociągnięciami pędzla, w tonacji czerni, brązów, czerwieni i bieli – malarz odtwarzał nie tyle zarys postaci ale ich ruch, skłębienie, wir walki.

-w połowie lat 30. XIX w., po powrocie do kraju, kompozycja obrazów artysty widocznie się zdynamizowała (artysta inspirował się tutaj sztuką baroku)

-stopniowo ożywiała i rozjaśniała się kolorystyka jego dzieł – dzięki plamom intensywnego błękitu, zieleni, żółcieni oraz czerwieni

-tematyka podejmowana w tym czasie to przede wszystkim: bitwy w wąwozie Samossierra oraz przedstawienia Napoleona

-wątek bitwy pod Samosierrą pojawił się w twórczości Michałowskiego kilkakrotnie

-obraz z lat 1844-1855 to obraz nieskończony; we wcześniejszych pracach artysta stosował układ horyzontalny, tutaj, dla podkreślenia dynamiki sceny Michałowski zdecydował się na układ pionowy

-taki układ potęguje wrażenie pędu w górę

-sam artysta miał powiedzieć, że bitwa „powinna wyglądać jakoby ognista błyskawica, przedzierająca płótno od góry do dołu”

-w swoich obrazach Michałowski kładł przede wszystkim nacisk na malarskie rozwiązanie problemu, bardziej interesował go efekt malarski, niż rysunek – często wiec nie kończył swoich dzieł, pozostawiał je w formie szkicowej

-artysta malował także inne sceny historyczne: „Wjazd Bolesława Chrobrego do Kijowa” (ok. 1837)

-obraz ten również nie został ukończony

-w obrazie tym silnie podkreślony został triumfalny gest Chrobrego – podniesiony w górę miecz

-wg legendy, po wkroczeniu do Kijowa, Chrobry uderzył mieczem w legendarne Złote Wrota, które były symbolem potęgi państwa

-obraz skomponowany został w formę trójkąta, rzuca się w oczy ostra gra świateł i barw oraz kontrast pomiędzy przedstawieniem a ciemną bramą (wszystkie te elementy nadają dziełu dynamikę)

-od lat 40. XIX w., kiedy Michałowski osiadł na wsi – w jego twórczości pojawiły się nowe tematy – sceny rodzajowe, przedstawienia zwierząt oraz pejzaże

-z okresu pobytu artysty w Paryżu (w latach 1844-48) pochodzą liczne studia koni o ciężkich, obłych kształtach, podkreślających siłę i witalność zwierząt

-wówczas powstało także kilka studiów pejzażu, wykonanych techniką akwarelową – zbudowanych z szerokich plam, tworzących łagodne gradacje zieleni, brązów, żółcieni i błękitu (Jezioro w górach, Wąwóz)

-w ostatniej fazie twórczej, związanej chronologicznie z okresem Wiosny Ludów, artysta tworzył indywidualne portrety i typy

-malował liczne przedstawienia starców, Żydów, żebraków i chłopów

-malowane długimi pociągnięciami pędzla, dość syntetyczne w formie

-w niektórych portretach (Kardynał, Seńko, Żydzi) interpretował w kategoriach uniwersalnych psychikę prostego człowieka

-Seńko – ubrany w zbroję i z miską na głowie – przerodził się w postać Don Kichota

-tytuł „Seńko” nie pochodzi od malarza, przyjął się po latach w związku z utożsamieniem przedstawionego tu wynędzniałego chłopa o rzewnym obliczu, z chłopem o tym imieniu wspomnianym przez malarza w liście do żony w 1845 r. w związku z klęską powodzi: „Seńko, którego chudą wyrazistą twarz pamiętać musisz, prosząc o kapustę i tłumacząc się, że choć dawniej zamożny, na potrzebnym mu schodzi dziś, mówił mi, że po tych powodziach wszyscy są biedni, że się góry z dolinami zrównały”

-inny obraz – „Żydzi” – to pięć studiów, przedstawienie pięciu osób w różnym wieku, twarze oświetlone są światłem bocznym, wyłaniają się jakby z mroku, patrzą oni zamglonym, niewidzącym wzrokiem, mają nieobecny wyraz twarzy, są niejako pogrążeni w modlitwie, a raczej w kontemplacji

-innym ważnym dziełem jest autoportret artysty – z pełną zadumy lub też zwątpienia twarzą artysty, który wśród wahań i jak sam pisał „gorączkowego wysilenia’ – nie zdołał wypowiedzieć się w pełni

-osobowość Michałowskiego była bardzo złożona, jego życie pełne było sprzeczności pozornie starał się być chłodny i opanowany, natomiast często przeżywał rozterki duchowe, a czasem także wybuchy nienawiści do samego siebie

-Michałowski nie utrzymywał kontaktu ze środowiskiem artystycznym, jego prace praktycznie nie były wystawiane szerszemu gronu (tylko dwukrotnie wystawione zostały jego prace w kraju – w 1839 w Poznaniu i w 1853 w Krakowie)

-uważano go za amatora – dla artystów i miłośników sztuki trudny do akceptacji był jego szkicowy sposób malowania

-nie podjął też walki o uznanie swej sztuki i nowych zasad estetycznych, przynależał do tej samej formacji romantyzmu co Delacroix i Gericault, pomimo początkowych sukcesów pozostał jednak w cieniu, złote medale na paryskich salonach zdobywali obcy mu typem artyści (Stattler, Rodakowski) – malujący bardziej konwencjonalnie, „klasycznie”

-jego twórczość wywarła jednak ogromne wrażenie na młodym Matejce oraz wpłynęła na twórczość Juliusza Kossaka

– oprócz heroizowanych scen batalistycznych, scen historycznych, przedstawień zwierząt, pejzaży i portretów chłopów Michałowski malował także portrety, przedstawiał jeźdźców na koniach, swoją rodzinę

-zachowało się także wiele jego szkiców, projektów rysunkowych

-trudno datować dzieła Michałowskiego, powiem sam artysta ich nie podpisywał i nie datował

-na twórczość Michałowskiego oddziałały trzy czynniki: rysunek i akwarela Orłowskiego, romantyczne malarstwo francuskie (zwłaszcza Gericaulta, być może także Eugen’a Delacroix i Ncolas’a Charleta) a także malarstwo XVII w. (Paul Potter i Diego Velasquez)

1. JANUARY SUCHODOLSKI (1797-1875)

-malował przede wszystkim przedstawienia o tematyce historycznej

-był jednym z najbardziej popularnych ówczesnych malarzy

-atmosfera domu Suchodolskich przesiąknięta była gorącym patriotyzmem, fanatycznym kultem Napoleona i niezachwianą wiarą w rychłe wyzwolenie ojczyzny

-ojciec Suchodolskiego pięciu swoich synów przeznaczył na żołnierzy

-January do roku 1831 służył w wojsku, w 1832 r. wyjeżdża do Rzymu, gdzie uczy się w Akademii Francuskiej u Horace’a Verneta

-twórczość tego artysty wywarła znaczny wpływ na twórczość Suchodolskiego – podobnie jak Vernet podejmował w swoich obrazach tematykę napoleońską oraz przejął wzorce malarstwa batalistycznego

-dzieła Suchodolskiego odpowiadały potrzebom ówczesnych ludzi – podnosiły mit bohaterstwa, poświęcenia dla ojczyzny, uczulała na współczesność

-jak pisano w ówczesnym pamiętniku „Panienki Polskie nuciły smętnie o husarzach i ułanach, muzyk wygrywał melancholiczne mazurki, żołnierz bliznami okryty opowiadał dzieciom o legionach (…) naród politycznie umarły śpiewał wielki poemat tęsknoty i wskrzeszał w pieśni cały zastęp postaci…”

-malarz wypracował schematy ikonograficzne funkcjonujące do końca wieku (np. ułan i dziewczyna, krakus)

-w jego malarstwie wyróżnić można trzy grupy tematów: współczesne artyście postaci i wydarzenia (np. Kościuszko, Józef Poniatowski, Napoleon, wojny napoleońskie, legiony, powstanie listopadowe), kolejne grupy to sceny rodzajowe oraz kompozycje historycznie, głównie z XVII wieku

-obrazy Suchodolskiego stopniowo nabierały dynamiki

-obraz Oblężenie Saragossy – artysta dla podkreślenia dynamiki zdecydował się na pionowy układ kompozycyjny (podobny układ u Michałowskiego) – tym co się rzuca w oczy jest wystudiowanie dzieła – każdy element rozmyślnie umieszczony, z dbałością o szczegóły, np. widoczne w umundurowaniu

-w swoich obrazach Suchodolski przedstawiał romantyczną, pełną patosu wizję narodowej historii i jej bohaterów

-w obrazach Sucodolskiego pojawiają się początki nowej symboliki patriotycznej, m.in. charakterystyczny motyw „straconego gniazda” – w obrazach tego typu ranny żołnierz lub chłop z rodziną i resztą dobytku ukazani są na tle spalonej chaty z wysokim kominem

-spalona chata to nie tylko realistyczne przedstawienie, epizod z współczesności, często malowana stała się symbolem martyrologii polski – utracenie swojego dobytku, swojego miejsca na ziemi, swojej ojcowizny

-w obrazach historycznych Suchodolski tworzył ciąg wielkich wydarzeń – od wprowadzenia chrześcijaństwa, przez czasy panowania Jagiełły i Jadwigi (tutaj: Biskup wileński Hozjusz wzbraniający Zygmuntowi Augustowi udania się do zboru protestanckiego w Wilnie) do XVII wieku (np. Obrona Jasnej Góry/ Częstochowy)

-obrazy te miały przede wszystkim przypominać Polakom o ich przeszłości, także o wielkich zwycięstwach, o obronie, walkę w imię Ojczyzny, obronę wiary, religii

-Suchodolski w swoich obrazach podejmował także wątki orientalne (Farys 1836 – farys był to muzułmański jeździec, wojownicy muzułmańscy nosili długie włosy i wąsy, uzbrojeni byli w różny rodzaj broni – łuk, miecz, czekan, nadziak itp.)

-obraz: jasna, czysta kolorystyka (akademicka), wystudiowanie, dbałość o szczegóły (piasek pod nogami konia, szkielet), krajobraz + kolorystyka –magiczny, baśniowy, nierealny

-Suchodolski podejmował także wątki literackie – nawiązanie do poematu Mohort Wincentego Pola – poemat opowiadający historię życia i śmierci kresowego żołnierza Szymona Mohorta, obrońcy wiary i Ojczyzny, tło historyczne poematu sięga od wojny szwedzkiej w 1709 r. do bitwy pod Lipskiem (w której zginął książę Józef Poniatowski), najdramatyczniejsza i najważniejsza część poematu odnosi się do ostatnich chwil istnienia Rzeczypospolitej; w poemacie silne są dwa pierwiastki- narodowość i obowiązek wobec Ojczyzny, oraz religijność i obowiązek wobec Boga

-poemat ten w okresie niewoli, był stawiany niemal na równi z „Panem Tadeuszem” Mickiewicza

-Suchodolski przedstawiał także sceny rodzajowe, pejzaże, przedstawienia z architekturą, portrety, burze i sceny z rozbójnikami oraz tematy fantastyczne (np. w Scenie z poematu „Mindowe” Słowackiego – scena podzielona na dwie sfery – dolna przedstawia świat realny, górna – unoszący się w powietrzu orszak – jeźdźca („duszę” bohatera”, sokoła, psy, duszę w białych orszakach z wieńcami na głowie)

Warto zapamiętać:

Malarstwo czasów romantyzmu – obejmuje okres II ćw. XIX w.

-popularne tematy: Napoleon i wojny napoleońskie, legioniści, udział legionistów w walkach w czasie kampanii napoleońskiej, bitwy, jeźdźcy na koniach

-tematy historyczne (ważne sceny i postaci z historii Polski) oraz tematy współczesne (np. wojny napoleońskie, powstanie listopadowe, Wiosna Ludów)

-p.s.: trzeba pamiętać o szczególnej sytuacji w Polsce w tamtym czasie – brak niepodległości, wielkie nadzieje na jej odzyskanie (pokładane w osobie Napoleona), tęsknota za wolnością i niezależnością

-portret romantyczny: romantyczna poza, zamyślenie, w tle często przedstawiona jest natura (natura dzika, tajemnicza, nadaje nastrój obrazom)

-chyba najważniejsze obrazy/ twórczość, które bezwzględnie należy pamiętać:

• Walenty Wańkowicz – Portret Mickiewicza na Judahu skale (1827-28)

• Wojciech Korneli Stattler – Machabeusze (jako alegoryczne przedstawienie martyrologii narodu polskiego)

• Teofil Kwiatkowski – Polonez Chopina (Bal Hôtel Lambert) – XIX – wieczny tryptyk, konfrontacja historii z teraźniejszością, korowód

• Twórczość Michałowskiego – wyróżniająca się w porównaniu z innymi artystami romantycznymi (m.in. szybkie pociągnięcia pędzla, charakter szkicowy jego dzieł, zainteresowanie efektem malarskim a nie rysunkiem) obrazy: Somosierra (Samosierra) z ok. 1844-1855, Seńko, Żydzi (także: sceny bitewne, jeźdźcy, konie)

• January Suchodolski i jego twórczość – (był najpopularniejszym wówczas malarzem) - malował głównie sceny przedstawiające bitwy, jeźdźców, wypracował schematy obowiązujące przez cały XIX w. (np. ułan i dziewczyna), nowa symbolika – „motyw straconego gniazda”