Album

Malarze Romantyzmu

Daniel Dereń

Bartosz Wiernicki

kl. Id

XII LO w Łodzi

1. Polska

Jan Matejko

Jan Matejko (1838-1893), polski malarz, najznakomitszy reprezentant polskiego malarstwa historycznego XIX w., wybitny portrecista i realizator polichromii ściennych. Jego głęboko patriotyczna, plastyczna wizja historii Polski pobudza wyobraźnię wielu pokoleń Polaków. Wykształcony w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (u W.K. Stattlera i W. Łuszczkiewicza), ponadto w Monachium i Wiedniu, od 1873 dyrektor SSP w Krakowie, w 1887 doktor honoris causa UJ, odbył wiele podróży zagranicznych (Paryż, Wiedeń, Turcja, Czechy, Węgry, Włochy).
Pierwsze duże sukcesy artystyczne były związane ze Stańczykiem (1862) oraz Kazaniem Skargi (1864), obrazami wynikającymi z syntetycznego spojrzenia na historię ojczystą w miejsce dotychczasowych kompozycji ilustrujących sceny i wydarzenia. Podobna koncepcja towarzyszyła powstaniu płótna Rejtan w sejmie warszawskim (ukończone w 1866), nietrafnie odczytywanego przez część odbiorców i będącego przyczyną pierwszego konfliktu malarza z niektórymi warstwami społeczeństwa. Ukończona na jubileusz zjednoczenia Polski i Litwy (1869) Unia Lubelska została wystawiona w Paryżu i przyniosła artyście odznaczenie krzyżem Legii Honorowej.
Z kolei Batory pod Pskowem (ukończony w 1869) stanowił kontynuację koncepcji syntezy dziejów

poprzez ukazanie zgromadzenia postaci historycznych, do jakiego nigdy nie doszło. Obraz ten wystawiony w Paryżu nie powtórzył sukcesu Unii Lubelskiej. Poprzedzone studiami historycznymi, bronioznawczymi i kostiumologicznymi, a także pobytem na polu bitwy olbrzymie płótno Bitwa pod Grunwaldem (1878) dodawało otuchy narodowi w dobie utraty niepodległości. Dzieło to przyniosło artyście honorowe berło mistrzowskie "panowania w sztuce". Najbardziej twórczy okres kariery artystycznej Matejko zamknął Hołd Pruski (1880-1882), olśniewający przepychem dworu królewskiego i zmuszający do refleksji (zwłaszcza sugestywna postać Stańczyka - autoportret Matejki).
Pozostałe prace: Zawieszenie dzwonu Zygmunta (1874), Sobieski pod Wiedniem (1883), Kościuszko pod Racławicami (1888), Konstytucja 3 maja (1891), cykl - Dzieje cywilizacji w Polsce (1889),

portrety: żony Matejki (1879), A. Potockiego (1879), S. Tarnowskiego (1890), Autoportret (1892), polichromia w kościele Mariackim w Krakowie (1889-1892), Poczet królów i książąt polskich (1890).
Większość dzieł Matejki to kompozycje dużych rozmiarów, o wielkiej sile wyrazu, nacechowane dbałością o szczegóły, sugestywną gestykulacją, niekiedy krytykowane za "nieprawdziwość" dokumentalną. Najwybitniejszymi uczniami Matejki byli: M. Gottlieb, J. Malczewski, J. Mehoffer, S. Wyspiański.

Galeria:

Jan Matejko Hołd Pruski Jan Matejko Bitwa pod Grunwaldem

Jan Matejko Unia Lubelska

Artur Grottger

Jeden z czołowych przedstawicieli romantyzmu w malarstwie polskim. Studiował we Lwowie (1848-52), w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (1852-54) i w akademii w Wiedniu (1855-58). W 1858 był w Monachium, gdzie zapoznał się z kartonami W. Kaulbacha i M. von Schwinda. Pod ich wpływem wykonał pierwsze cykle kartonów Szkoła szlachcica oraz Wczoraj-Dziś-Jutro. Po powrocie do Polski (1865) przebywał w Małopolsce. W końcu 1866 wyjechał do Francji.

Twórca cyklów rysunkowych Warszawa I (1861), Warszawa II (1862), Polonia (1863), Lituania (1864-66), Wojna (1866-67). Malował sceny związane z Powstaniem Styczniowym Przejście przez granicę (1865), Pochód na Sybir (1866), portrety, sceny rodzajowe W ogrodzie, kompozycje historyczne, sceny batalistyczne, konie, zaprzęgi, polowania, karykatury. Jako ilustrator współpracował z czasopismami wiedeńskimi, m.in. z "Illustrierte Zeitung".

Twórczość Grottgera zyskała ogromną popularność dzięki głęboko patriotycznej wymowie.

Artur Grottger NOKTURN

Artur Grottger Modlitwa wieczorna rolnika

Henryk Rodakowski

Jeden z najwybitniejszych polskich portrecistów XIX wieku. Uczył się w Wiedniu. W 1846-67 przebywał w Paryżu, gdzie studiował u L. Cognieta. Pierwszymi pracami Henryka Rodakowskiego były biedameierowskie akwarelowe portreciki. We Francji namalował kilka szkicowych kompozycji o tematyce historycznej i współczesnej, utrzymanych w duchu romantyczno-patriotycznym. 
    Stworzył serię portretów: ojca (1850), siostry (1858), Leona Kaplińskiego (1862), brata Maksymiliana, ciotki Babetty Singer (1863), Leonii B. Blüdhorn (1971), W. Dzieduszyckiego (1880). Portret gen. Henryka Dembińskiego (1852) i Portret matki (1853), wystawiane na Salonach w Paryżu przyniosły Henrykowi Rodakowskiemu europejską sławę. Portrety te o spokojnej kompozycji, wyróżniają się wnikliwą charakterystyką psychologiczną oraz harmonią środków wyrazu. W twórczości swej Rodakowski łączył elementy romantyzmu i klasycyzującego realizmu. Zgodnie z duchem czasu namalował parę wielkich kompozycji historycznych: Posłowie u Sobieskiego (1861), Wojna kokosza (1872).

Henryk Rodakowski Wojna kokosza

Interesował się tematyką ludową (cykl akwarel Album pałahickie 1867-68).
U schyłku życia przebywał w Zakopanem i Krakowie, gdzie rozwinął ożywioną działalność w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych, w Muzeum Narodowym i w Szkole Sztuk Pięknych

Henryk Rodakowski Hrabia Jan Wilczek błagający Jana III Sobieskiego o pomoc dla Wiednia. Szkic.

Piotr Michałowski

Główny przedstawiciel romantyzmu w malarstwie polskim. Studiował na uniwersytecie w Krakowie (1815-20) i w Getyndze (1821-23) nauki matematyczno-przyrodnicze, ekonomiczne i humanistyczne. 1823-30 kierował organizacją hutnictwa w Komisji

Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie. W czasie powstania listopadowego kierował produkcją broni i amunicji.

Do 1932, w okresie twórczości amatorskiej, wykonywał głównie rysunki i akwarele pod wpływem Aleksandra Orłowskiego i C. J. Verneta. 1832-35 w Paryżu, gdzie uczył sięw pracowni N. T. Charleta i studiował w muzeach dzieła malarzy hiszpańskich (zwłaszcza Velazqueza), holenderskich i flamandzkich.   W studiach nad anatomią konia widoczny jest wpływ Th. Gericaulta. 1835 w Anglii, następnie wrócił do Krakowa, gdzie (1848-53) był prezesem Rady Administracyjnej. W tym czasie rozwinął w pełni twórczość artystyczną, a podczas częstych podróży zagranicznych - studia muzealne. 

   

Ze szczególnym zamiłowaniem rysował i malował (olejno i akwarelą) konie, zaprzęgi, dyliżanse, bydło domowe. Tworzył pełne dynamiki sceny batalistyczne z wojen napoleońskich (kilka wersji bitwy pod Somosierrą) i z powstania listopadowego. Bedąc pod urokiem postaci Napoleona malował wielokrotnie jego portret konny i rzeźbił projekt pomnika. Malował portrety wodzów, np. Stefana Czarnieckiego, Karola Kniaziewicza. Twórca realistycznych, pełnych głębokiego wyrazu, portretów rodziny (zwłaszcza dzieci) i przyjaciół oraz znakomitych studiów głów chłopskich (Seńko 1946-48); wybitny kolorysta; jego kompozycje odznaczają się świtnym, śmiałym rysunkiem, syntetyczną formą i swobodą techniki malarskiej (operował szerokimi pociągnięciami pędzla). W twórczości Michałowskiego zaznaczyła się siła poetycznego odczucia natury i człowieka, dynamizm i żarliwość patrioty romantyka.

Piotr Michałowski Ludwik Popiel na koniu

2. Malarze Europejscy

Franciszek Goya

Franciszek Goya (1746-1828), hiszpański malarz i grafik, od 1786 malarz królewski na dworze w Madrycie. Jego twórczość obrazuje istotę przełomu w tradycji sztuk przedstawiających u schyłku w. XVIII i na początku w. XIX. Hołdował kolejno formacjom stylowym począwszy od wczesnych prac w duchu Franciszek sentymentalizmu, przez realistyczne portrety pozbawione piękna, jakby omijając współczesny klasycyzm, przez sceny zbiorowe o wymowie antynapoleońskiej, ilustrujące aktualne wydarzenia polityczne. Jednocześnie czerpał z fantastycznej ikonografii ludowej oraz przypowieści. 
Jego fantastyczne ryciny są dziełem rozumu i wyobraźni stojąc na granicy oświecenia i romantyzmu. Patriotyczne zabarwienie jego twórczości oraz pozostałe cechy romantyczne spowodowały, że artysta jakby zainaugurował sztukę europejską w. XIX, silnie wpływając na E. Delacroix, H. Daumiera, G. Courbeta. 

Franciszek GoyaDonna Isaabel Cobos de Porcel

Franciszek Goya Ciuciubabka

Casper Dawid Friedrich

Friedrich Caspar Dawid (1775-1840), malarz niemiecki, przedstawiciel romantyzmu, pejzażysta pojmujący naturę jako "wrogą towarzyszkę życia", stąd w jego obrazach częste przeczucie śmierci i nadmierna naturalizacja krajobrazu z wybrzeży Bałtyku, gór Harzu, brzegów Łaby. Reprezentował perfekcję formalną, świetny rysunek, dbałość o konstrukcję i upodobanie nokturnów.

Kasper Dawid Friedrich Dwaj mężczyźni kontemplujący księżyc

Eugenie Delacroix

Największy francuski malarz romantyczny. Uczeń akademickiego malarza P.-N. Guérina, początkowo kopiował obrazy mistrzów renesansu i baroku. W 1822 debiutował na Salonie obrazem Barka Dantego, w którym nawiązywał do Tratwy Meduzy T. Géricaulta, a także Michała Anioła i P.P. Rubensa. W okresie tym zaczął malować akwarelami (np. Koń przestraszony przez burzę 1824). 1825 w Londynie, gdzie zapoznał się bliżej ze współczesnym angielskim malarstwem Bonningtona, Constable'a, T. Lawrence'a i W. Turnera. W namalowanych około 1825-1830 obrazach zawarł ideowy i estetyczny program malarstwa romantycznego (Masakra na Chios 1824, Egzekucja doży M. Faliero 1826-1827, Śmierć Sardanapala i Grecja ginąca na ruinach Missolungi - oba 1827, Bitwa pod Nancy 1831), a zwłaszcza najbardziej znany obraz Delacroix - Wolność wiodąca lud na barykady (1830, wymiary 2,6 m x 3,25 m) - w którym połączył realistyczne szczegóły z alegorycznym przedstawieniem. Obrazy te były całkowitym zaprzeczeniem estetyki klasycyzmu i cechuje je apologia wolności, silna emocjonalność, dramatyczny temat, patos, dynamiczna kompozycja, użycie koloru jako środka kompozycji i narzędzia ekspresji, efektowna gra światła i barw oraz swobodna technika.

Eugenie Delacroix Wkroczenie Krzyżowców do Konstantynopola

Podejmował tematy typowe dla romantycznej poezji: historia średniowiecza, Boska komedia Dantego, dramaty W. Szekspira. W 1827 wykonał serię litograficznych ilustracji do Fausta J.W. Goethego. Malował portrety (szereg autoportretów, np. 1827, F. Chopina i G. Sand - oba 1838). Po 1830 odszedł od traktowania malarstwa jako środka przekazu rewolucyjnych ideałów i kładł nacisk na piękno pojmowane jako dynamiczny układ barw na płaszczyźnie obrazu. 1832 brał udział w misji rządowej w Hiszpanii i krajach Maghrebu (Algieria, Maroko). Wykonał tam wiele szkiców i odtąd często podejmował egzotyczne motywy arabskie: walki arabskich wojowników i dzikich zwierząt czy haremu (Kobiety algierskie 1834, Szaleńcy z Tangeru 1838, Wesele żydowskie w Maroku 1841, Arab zaatakowany przez lwa 1849, Walka Giaura z paszą 1853, Polowanie na lwy kilka wersji np. 1858 i 1861), czym zapoczątkował modę na orientalizm.

Jednocześnie nadal podejmował tematy historyczne (Bitwa pod Taillebourgiem 1837, Wkroczenie krzyżowców do Konstantynopola 1840). Malował martwe natury z kwiatami (Bukiet kwiatów w wazonie 1848).

W drugiej połowie życia wykonywał na zamówienia państwowe wielkie malowidła ścienne (malowidła salonu królewskiego w Pałacu Bourbonów 1833-1836 i bibliotece tamże 1838-1847, bibliotece w Pałacu Luksemburskim 1840-1847, kościele St. Sulpice 1849-1861, m.in. Walka Jakuba z aniołem - wszystkie w Paryżu). Były to wielofigurowe kompozycje alegoryczno-historyczne, w których nawiązywał do malarstwa renesansu i baroku. Ostatnim ważnym obrazem Delacroix była Medea zabijająca swoje dzieci (1862). Był wybitnym kolorystą. Zwalczany przez J.-A.-D. Ingresa i akademików, broniony przez obóz romantyków (m.in. Ch. Baudelaire'a), a także polityka i historyka L.-A. Thiersa. Przyjaźnił się z wieloma romantykami, m.in. F. Chopinem, G. Sand i malarzem R.P. Bonningtonem.

Powszechnego uznania doczekał się pod koniec życia, 1857 został członkiem Akademii. Publikował artykuły krytyczne, m.in. w czasopiśmie Revue des Deux Mondes. Był typem malarza-intelektualisty, w prowadzonych od 1822 dziennikach wnikliwie analizował sztukę epoki i własną, uważając się za prawdziwego klasyka (Journal 1893-1895, wydanie polskie Dzienniki 2 tom, 1968).

Wywarł silny wpływ na malarzy XIX w., m.in. na impresjonistów.

Eugenie Delacroix Polowanie na lwa (szkic)

Honoré Daumier

Francuski grafik, malarz oraz rzeźbiarz, jeden z czołowych przedstawicieli realizmu. Autor sławnych karykatur i rysunków satyrycznych publikowanych w Silhouette (od 1830), La Caricature (od 1832), Chiarivari (1833). Był zaangażowany w walce politycznej Wiosny Ludów i Komuny Paryskiej, krytyk rządów reakcyjnych, piętnował tyranię, wykpiwał obyczaje i mentalność społeczeństwa burżuazyjnego. W indywidualnym stylu łączył pierwiastki romantyczne z realizmem formy. Uprawiał głównie litografię: Gargantua (1832), Wolność prasy (1834), Ludzie sądu (1845-1849), wykonywał rzeźbiarskie karykatury, m.in. 36 popiersi członków parlamentu. Od 1848 uprawiał malarstwo olejne, np. Rodzina na barykadzie (1848), Praczka (1863), Don Kichot i zdechły osioł (1868).

Honore Daumier List

Franciszek Goya (1746-1828), hiszpański malarz i grafik, od 1786 malarz królewski na dworze w Madrycie. Jego twórczość obrazuje istotę przełomu w tradycji sztuk przedstawiających u schyłku w. XVIII i na początku w. XIX. Hołdował kolejno formacjom stylowym począwszy od wczesnych prac w duchu Franciszek sentymentalizmu, przez realistyczne portrety pozbawione piękna, jakby omijając współczesny klasycyzm, przez sceny zbiorowe o wymowie antynapoleońskiej, ilustrujące aktualne wydarzenia polityczne. Jednocześnie czerpał z fantastycznej ikonografii ludowej oraz przypowieści. 
Jego fantastyczne ryciny są dziełem rozumu i wyobraźni stojąc na granicy oświecenia i romantyzmu. Patriotyczne zabarwienie jego twórczości oraz pozostałe cechy romantyczne spowodowały, że artysta jakby zainaugurował sztukę europejską w. XIX, silnie wpływając na E. Delacroix, H. Daumiera, G. Courbeta. 

Friedrich Caspar Dawid (1775-1840), malarz niemiecki, przedstawiciel romantyzmu, pejzażysta pojmujący naturę jako "wrogą towarzyszkę życia", stąd w jego obrazach częste przeczucie śmierci i nadmierna naturalizacja krajobrazu z wybrzeży Bałtyku, gór Harzu, brzegów Łaby. Reprezentował perfekcję formalną, świetny rysunek, dbałość o konstrukcję i upodobanie nokturnów.

Największy francuski malarz romantyczny. Uczeń akademickiego malarza P.-N. Guérina, początkowo kopiował obrazy mistrzów renesansu i baroku. W 1822 debiutował na Salonie obrazem Barka Dantego, w którym nawiązywał do Tratwy Meduzy T. Géricaulta, a także Michała Anioła i P.P. Rubensa. W okresie tym zaczął malować akwarelami (np. Koń przestraszony przez burzę 1824). 1825 w Londynie, gdzie zapoznał się bliżej ze współczesnym angielskim malarstwem Bonningtona, Constable'a, T. Lawrence'a i W. Turnera. W namalowanych około 1825-1830 obrazach zawarł ideowy i estetyczny program malarstwa romantycznego (Masakra na Chios 1824, Egzekucja doży M. Faliero 1826-1827, Śmierć Sardanapala i Grecja ginąca na ruinach Missolungi - oba 1827, Bitwa pod Nancy 1831), a zwłaszcza najbardziej znany obraz Delacroix - Wolność wiodąca lud na barykady (1830, wymiary 2,6 m x 3,25 m) - w którym połączył realistyczne szczegóły z alegorycznym przedstawieniem. Obrazy te były całkowitym zaprzeczeniem estetyki klasycyzmu i cechuje je apologia wolności, silna emocjonalność, dramatyczny temat, patos, dynamiczna kompozycja, użycie koloru jako środka kompozycji i narzędzia ekspresji, efektowna gra światła i barw oraz swobodna technika.

Podejmował tematy typowe dla romantycznej poezji: historia średniowiecza, Boska komedia Dantego, dramaty W. Szekspira. W 1827 wykonał serię litograficznych ilustracji do Fausta J.W. Goethego. Malował portrety (szereg autoportretów, np. 1827, F. Chopina i G. Sand - oba 1838). Po 1830 odszedł od traktowania malarstwa jako środka przekazu rewolucyjnych ideałów i kładł nacisk na piękno pojmowane jako dynamiczny układ barw na płaszczyźnie obrazu. 1832 brał udział w misji rządowej w Hiszpanii i krajach Maghrebu (Algieria, Maroko). Wykonał tam wiele szkiców i odtąd często podejmował egzotyczne motywy arabskie: walki arabskich wojowników i dzikich zwierząt czy haremu (Kobiety algierskie 1834, Szaleńcy z Tangeru 1838, Wesele żydowskie w Maroku 1841, Arab zaatakowany przez lwa 1849, Walka Giaura z paszą 1853, Polowanie na lwy kilka wersji np. 1858 i 1861), czym zapoczątkował modę na orientalizm.

Jednocześnie nadal podejmował tematy historyczne (Bitwa pod Taillebourgiem 1837, Wkroczenie krzyżowców do Konstantynopola 1840). Malował martwe natury z kwiatami (Bukiet kwiatów w wazonie 1848).

W drugiej połowie życia wykonywał na zamówienia państwowe wielkie malowidła ścienne (malowidła salonu królewskiego w Pałacu Bourbonów 1833-1836 i bibliotece tamże 1838-1847, bibliotece w Pałacu Luksemburskim 1840-1847, kościele St. Sulpice 1849-1861, m.in. Walka Jakuba z aniołem - wszystkie w Paryżu). Były to wielofigurowe kompozycje alegoryczno-historyczne, w których nawiązywał do malarstwa renesansu i baroku. Ostatnim ważnym obrazem Delacroix była Medea zabijająca swoje dzieci (1862). Był wybitnym kolorystą. Zwalczany przez J.-A.-D. Ingresa i akademików, broniony przez obóz romantyków (m.in. Ch. Baudelaire'a), a także polityka i historyka L.-A. Thiersa. Przyjaźnił się z wieloma romantykami, m.in. F. Chopinem, G. Sand i malarzem R.P. Bonningtonem.

Powszechnego uznania doczekał się pod koniec życia, 1857 został członkiem Akademii. Publikował artykuły krytyczne, m.in. w czasopiśmie Revue des Deux Mondes. Był typem malarza-intelektualisty, w prowadzonych od 1822 dziennikach wnikliwie analizował sztukę epoki i własną, uważając się za prawdziwego klasyka (Journal 1893-1895, wydanie polskie Dzienniki 2 tom, 1968).

Wywarł silny wpływ na malarzy XIX w., m.in. na impresjonistów.

Francuski grafik, malarz oraz rzeźbiarz, jeden z czołowych przedstawicieli realizmu. Autor sławnych karykatur i rysunków satyrycznych publikowanych w Silhouette (od 1830), La Caricature (od 1832), Chiarivari (1833). Był zaangażowany w walce politycznej Wiosny Ludów i Komuny Paryskiej, krytyk rządów reakcyjnych, piętnował tyranię, wykpiwał obyczaje i mentalność społeczeństwa burżuazyjnego. W indywidualnym stylu łączył pierwiastki romantyczne z realizmem formy. Uprawiał głównie litografię: Gargantua (1832), Wolność prasy (1834), Ludzie sądu (1845-1849), wykonywał rzeźbiarskie karykatury, m.in. 36 popiersi członków parlamentu. Od 1848 uprawiał malarstwo olejne, np. Rodzina na barykadzie (1848), Praczka (1863), Don Kichot i zdechły osioł (1868).

---