Literatura:

Podręczniki:

Begg D., Fischer S., Dornbusch R., EKONOMIA, T2, PWE, Warszawa 2004.

Samuelson P. A., Nordhaus W. D., EKONOMIA, WNPWN, T-1i2, Warszawa 2004.

Hall R. E., Taylor J. B., MAKROEKONOMIA – Teoria, funkcjonowanie i polityka, WNPWN, Warszawa 1997.

Ćwiczenia:

Smith P., Begg D., Ekonomia – zbiór zadań, T-3, PWE, Warszawa 2006.

Papell D. H., Ćwiczenia z makroekonomii, WN PWN, Warszawa 1997.

Goldberg L. S., Klein M. W., Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Ćwiczenia, WN PWN, Warszawa 2002.

Chiang A.C., Podstawy ekonomi matematycznej, PWE, Warszawa 1999. Połupane dowóz

Temat I. Podstawowe Zainteresowania Makroekonomii.

1. Przedmiot makroekonomii:

Makroekonomia to najbardziej teoretyczna nauka ekonomiczna zajmująca się gospodarowaniem społecznym, bada ona w jaki sposób społeczeństwa radzą sobie z problemem ograniczoności zasobów i nieograniczonością ludzkich potrzeb. (Wszystkie zasoby są ograniczone zarówno praca, ziemia jak i kapitał.)

1. Ekonomia składa się z mikroekonomii i makroekonomii.

   1. Mikroekonomia – zajmuje się funkcjonowaniem poszczególnych podmiotów gospodarki rynkowej takich jak: gospodarstwa domowe, firmy, banki, instytucje państwowe. Mikroekonomię interesują również poszczególne rynki np.: rynek pracy, rynek nieruchomości, rynek marchewki.

   2. Makroekonomia – Zajmuje się funkcjonowaniem całej gospodarki, a w szczególności: konsumpcją, importem i exportem.

2. Problemy Makroekonomii

CELE	NARZĘDZIA (służące realizacji celów)
Produkcja – Osiągnięcie wysokiego poziomu produkcji zarówno bezwzględnego jak i w stosunku do rozporządzanego potencjału.	Polityka fiskalna, Wydatki publiczne, Podatki
Zatrudnienie – Wysoki poziom zatrudnienia, niski poziom bezrobocia przymusowego.	Polityka monetarna i kontrola podaży pieniądza wywiera wpływ na stopy procentowe, co wpływa na inwestorów
Stabilny poziom cen przy swobodnej grze rynkowej.	Polityka dochodowa; od świadomego kształtowania relacji cen i płac do środków kontroli
Bilanse zagraniczne – Równowaga eksportu i importu dająca stabilność kursu waluty.	Stosunki międzynarodowe, polityka handlu zagranicznego, interwencjonizm w odniesieniu do kursów walutowych.

Narzędzia – przy pomocy instytucji państwowych powinny zachęcać do działania w celu zapewniania dobrobytu społeczeństwu. Np.: Należy skłaniać przedsiębiorców do zatrudniania.

Temat II. Rachunek Dochodu Narodowego – Sztuka Mierzenia Produkcji.

1. Sposoby mierzenia aktywności rynkowej gospodarki:

   1. Wartość wytworzonych dóbr – ile przyniósł każdy etap produkcji

   2. Dochody czynników produkcji – ile praca, ziemia i kapitał uzyskały dochodu

   3. Wydatki na dobra finalne – ile konsumenci wydali na produkty

Każda z metod daje taki sam wynik, jednak nie możemy ich sumować, by nie liczyć dwa razy tych samych wartości.

1. Unikanie podwójnego liczenia (pomocne pojęcia)

• Wartość dodana – to przyrost wartości danego dobra w wyniku określonego procesu produkcyjnego. Np.: kupuje przyczepę zrzynków tartacznych za 1350 zł, ten je na długość 30 cm i sprzedaję w m³ jako opał za 3500 zł.

• Dobro finalne – nabywane przez ostatecznego użytkownika (konsumenta)

• Dobro produkcyjne (kapitałowe) – nabywane przez producenta

• Dobro pośrednie – dobro częściowo przetworzone przeznaczone do dalszej produkcji.

1. Produkt Krajowy Brutto – PKB

PKB – to miara produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem. (jeżeli mierzymy PKB w kraju „A” to bierzemy pod uwagę wartości na terenie tego kraju)

1. Sposoby mierzenia Produktu Krajowego Brutto – PKB

1. Krajowe i zagraniczne czynniki produkcji

2. Wydatki na dobra finalne do których zaliczany wydatki na: Konsumpcje (C) i wydatki na Inwestycje (I)

PKB = Y = C + I

I – Inwestycje czyli dobra kapitałowe nabywane przez przedsiębiorstwa

C – Konsumpcja czyli dobra finalne nabywane przez ostatecznych użytkowników

Y – suma wydatków na Konsumpcje (C) i Inwestycje (I) lub suma produkcji i dochodów

1. Oszczędności (S) rozumiane jako niewykorzystana część dochodu, która jest Inwestowana (I)

S = I czyli możemy powiedzieć, że Y = C + S

Y = C + I czyli możemy powiedzieć, że Y = C + S a zatem Y to suma Konsumpcji i Oszczędności

1. Udział państwa w dochodzie narodowym

• Dochody państwa pochodzą z podatków bezpośrednich (Td) i podatków pośrednich (Te)

• Podatki bezpośrednie (Td) – od dochodów

• Podatki pośrednie (Te) – od wydatków

• Wydatki państwa dzielimy na:

• Wydatki na dobra i usługi (G) – infrastruktura komunikacyjna, autostrady, szkoły, szpitale, parki, ścieżki rowerowe (nowe dobra inwestycyjne zwiększające PKB – angażujące firmy)

• Wydatki transferowe (B) – zasiłki, renty, emerytury, finansowanie deficytowych przedsiębiorstw, w zamian za wydatki transferowe (B) nie powstają żadne dobra i usługi, zatem im większe są wydatki na (B) tym więcej pieniędzy jest wydanych bezproduktywnie

1. PKB w cenach rynkowych jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi Y = C + i + G

2. PKB w cenach czynników wytwórczych jest miarą produkcji krajowej z wyłączeniem podatków pośrednich Y = C + I + G – Te

Faktyczna wartość produkcji to suma konsumpcji, inwestycji i wydatków państwa na dobra i usługi pomniejszona o wartość podatków pośrednich.

1. Handel zagraniczny:

• Export (X) – dobra wytworzone w kraju i sprzedane za granicą

• Import (Z) – dobra i usługi wytworzone za granicą dla nas

• Export Netto (NX) powstaje z X – Z = NX

Dla gospodarki otwartej takiej jak nasza należy uwzględnić handel zagraniczny, wtedy otrzymamy:

Y = C + I + G + NX – Te

1. Rozporządzalne dochody osobiste – to dochody gospodarstw domowych po uwzględnieniu podatków bezpośrednich i płatności transferowych. Gospodarstwa domowe mogą je przeznaczyć na wydatki (C) i oszczędności (I). YD = Y + B – Td

Konstruowane są z rozporządzanych dochodów cząstkowych.

1. Produkt Narodowy Brutto – PNB

Produkt Narodowy Brutto – jest miarą całkowitego dochodu osiągniętego przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. Możemy zatem przyjąć, że

Produkt Narodowy Brutto = Produktowi Krajowemu Brutto + dochody netto z tytułu własności za granicą

Można przyjąć założenie, że PNB = PKB gdy Z = X (import = exportowi)

1. Nominalny i Realny PNB (Produkt Narodowy Brutto)

Nominalny PNB – mierzy się w cenach bierzących, czyli takich, które istniały w okresie tworzenia dóbr i usług wliczanych do PNB.

Realny PNB lub inaczej PNB w cenach stałych – koryguje nominalny PNB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących określanych jako rok bazowy lub podstawowy.

1. Deflator PNB

Deflator PNB – to stosunek nominalnego PNB (w cenach bieżących) do realnego PNB (w cenach stałych), wyrażany w postaci wskaźnika Deflator PNB odzwierciedla zmiany cen wszystkich dóbr i usług. Jest najważniejszą miarą inflacji.

$$Deflator\ PNB = \frac{\text{PNB}_{\text{NOM}}}{\text{PNB}_{\text{REA}}}\ \bullet 100$$

1. Amortyzacja – czyli zużycie kapitału trwałego, to miara zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, w wyniku fizycznego lub ekonomicznego zużycia.

2. Dochód Narodowy

DN – PNN = PNB – Amortyzacja

DN – Dochód Narodowy

PNN – Produkt Narodowy Netto

PNB – Produkt Narodowy Brutto

Dochód Narodowy – ilość pieniędzy jaką dysponuje gospodarka na wydatki, na dobra i usługi, po odliczeniu ilości pieniędzy niezbędnej do sfinansowania amortyzacji i utrzymania istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie.

1. Czy Realny PKB jest miernikiem dobrobytu? - NIE

Realny PKB jest miernikiem aktywności gospodarczej

Kraje posiadające wysoki PKB: Chiny, USA, Japonia, Niemcy

1. Realny PKB per capita

Realny PKB per capita – to realny PKB podzielony przez liczbę mieszkańców danego kraju. Jest to Realny Produkt Narodowy Brutto przypadający na jednego mieszkańca

Realny PKB per capita jest miernikiem poziomu życia – NIE jest jednak miernikiem dobrobytu. (ważne są porównania międzynarodowe)

Realny PKB per capita to miara przetrwania

1. PKB jako miernik dobrobytu?

PKB nie jest miernikiem dobrobytu, byłby nim gdyby następujące czynniki:

• Plagi (zatłoczenie, zanieczyszczenie, hałas)

• Prace domowe

• Szara strefa

• Czas wolny

1. Sposób funkcjonowania gospodarki – model ruchu okrężnego pieniądza w gospodarce.

• Gospodarstwo Domowe

• S – Oszczędności, rozumiane jako niewykorzystana część dochodu, która za sprawą systemu bankowego jest Inwestowana (I)

• C – Konsumpcja, czyli dobra finalne nabywane przez ostatecznego użytkownika

• Państwo

• G – Wydatki państwa powodujące wzrost PKB

• B – Wydatki państwa nie powodujące wzrostu PKB (tzw. Płatności transferowe: zasiłki, zapomogi socjalne)

• Te – Podatki Pośrednie (od wydatków np.: VAT)

• Przedsiębiorstwo

• Y – suma Produkcji i Dochodów (lub suma wydatków na produkcję (I) i konsumpcję (C))

• Banki

• I – Inwestycje, czyli dobra kapitałowe nabywane przez przedsiębiorstwa

• Zagranica

• Z – Import, czyli dobra i usługi wytworzone w kraju i sprzedane za granicą

• X – Export, czyli dobra i usługi wytworzone za granicą dla nas

• NX – Export netto powstaje z X – Z = NX

Temat III. Od czego zależy produkcja?

Model Keynesowski – Mnożnik Inwestycyjny

1. Prosty Model Keynesowski

• Założenia modelu:

1. Ceny i płace są stałe

2. Niepełne wykorzystanie czynników produkcji

3. Krótki okres

4. Brak państwa i współpracy z zagranicą (dotyczy tylko modelu prostego)

• Równania opisujące model Keynesowski:

1. Y = C + I – dochód (Y) jest sumą wydatków konsumpcyjnych (C) i inwestycji I

2. C = a + By – konsumpcja zależy od dochodu

3. I = I₀ – inwestycje są dane

1. Popyt konsumpcyjny (C)

Popyt konsumpcyjny pokazuje poziom konsumpcji przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych C = a + bY

a – autonomiczna funkcja konsumpcji, to popyt niezależny od dochodu, gospodarstwa domowe konsumują nawet przy dochodzie zerowym

b – krańcowa skłonność do konsumpcji (KSK) $KSK = \frac{C}{Y}$

KSK – część dochody przeznaczana na konsumpcję

1. Oszczędności (S)

Oszczędności to nieskonsumowana część dochodu

Funkcja oszczędności: S = –a+(1 – b)Y

(1 – b) to krańcowa skłonność do oszczędzania

$KSO = \frac{S}{Y}$ - krańcowa część przyrostu dochodów do oszczędności

KSK + KSO = 1

1. Popyt Inwestycyjny (I)

Autonomiczny popyt inwestycyjny – Inwestycje nie są zależne od dochodu, zależą od przewidywań przedsiębiorców, na popyt, na ich dobra i usługi w przyszłości.

1. Popyt Globalny (AD)

Popyt Globalny (AD) – to całkowite wydatki wszystkich sektorów gospodarki. Autonomiczne składniki popytu globalnego:

1. Autonomiczny popyt konsumpcyjny

2. Popyt inwestycyjny

1. Krótkookresowa równowaga na rynku dóbr i usług - oznaczana jest linią równowagi wydatków i produkcji (dochodu) tzw. Linią 45^o

Równowaga występuję w punkcie przecięcia krzywej popytu globalnego i linii 45^o w warunkach równowagi. Planowane Inwestycje muszą równać się planowanym oszczędnością. Planowane (I) = Planowanym (S)

Krótkookresowa równowaga na rynku dóbr i usług

W krótkim okresie równowaga na rynku dóbr i usług występuje wówczas, gdy planowane wydatki (popyt globalny - AD) są równe faktycznej produkcji (Y) oraz planowane inwestycje są równe planowanym oszczędnością.

1. Model Keynesowski jest popytowym modelem produkcji, wzrost produkcji (Y) zależy od popytu globalnego (AD). Popyt globalny (AD) zwiększa produkcję (Y) dzięki zsumowaniu Konsumpcji (C) i Inwestycji (I)

2. Mnożnik inwestycyjny – cały Keynesizm

Mnożnik inwestycyjny to liczba, która mówi, o ile zmieni się liczba ….. dochodów pod wpływem inwestycji o jednostkę. Raz poczynione inwestycję wywołują niekończący się ciąg wydatków konsumpcyjnych.

Wyznaczanie mnożnika:

Y = C + I

Y = C + I

C = 0

Y = m • I − ZWIEKSZENIE PRODUKCJI POWODUJE ZWIEKSZENIE INWESTYCJI

$$m = \frac{Y}{I}$$

I = Y − C

$$m = \frac{Y}{Y - C}$$

$$m = \frac{1}{1 - \frac{C}{Y}}$$

Wzór na mnożnik inwestycyjny:

$$\mathbf{m =}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{1 - KSK}}\mathbf{\ }\text{LUB\ }\mathbf{m =}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{\text{KSO}}}$$

Temat IV: Polityka fiskalna i jej rodzaje

1. Polityka fiskalna i jej rodzaje

• Polityka ekspansywna

• Polityka restrykcyjna

1. Wpływ podatków netto (NT) na funkcję konsumpcji

Założenie upraszczające – brak podatków pośrednich (Te), co oznacza, że wszystkie podatki przyjmują formę podatków bezpośrednich (Td)

Td – B = NT (podatki bezpośrednie – wydatki transferowe = podatki netto)

YD = Y – NT (dochód narodowy to dochód państwa – podatki netto)

Stopa podatkowa – t

NT = tY (wpływy z tytułu podatków (NT) to iloczyn stopy procentowej (t) i dochodu (Y))

YD = Y – NT = Y – tY = Y(1 - t)

C = a + b (1 - t)Y

Ilość dochodu przeznaczanego na konsumpcję (C) – Konsumpcja zależy od dochodu rozporządzalnego

Przyjmując, że:

a = 0; autonomiczna funkcja konsumpcji, to popyt niezależny od dochodu, gospodarstwa domowe konsumują nawet przy dochodzie zerowym w tym modelu zakładamy że ta funkcja ekonomiczna wynosi 0

b = KSK; krańcowa skłonność do konsumpcji

C = b (1 - t)Y

b (1 - t)Y = KSK • (1 - t) = KSK’

KSK - krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu rozporządzalnego

KSK’ - krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu narodowego

1. Wpływ podatków netto (NT) na poziom produkcji i dochodu (Y)

Jeżeli podatki (NT) zmniejszają konsumpcję (C) to muszą również zmniejszać dochód i produkcję (Y)

1. Wydatki państwa i ich charakter

• Wydatki państwa na dobra i usługi mają charakter autonomiczny – nie zależą od poziomu produkcji i dochodu (Y).

• To że, wydatki państwa mają charakter autonomiczny oznacza, że mają wpływ na popyt globalny (AD) i produkcję oraz dochody (Y), a w konsekwencji na ustanowienie punktu równowagi (E).

• Od czego zależą wydatki państwa?

• Wydatki państwa zależą od programu partii wygrywającej wybory.

• Jeśli wydatki państwa mają charakter autonomiczny to będzie działał mnożnik inwestycyjny (m), gdy wydatki (G) i (B), będą zwiększane

• W przypadków RP będzie działał mnożniki

1. Wpływ wydatków państwa (G) i (B) na poziom produkcji i dochodów (Y)

Y = m • G

Wydatki państwa spowodują wzrost produkcji i dochodów (Y) c.p. (pomijamy podatki)

1. Wpływ wydatków i podatków na poziom produkcji

• Połączony efekt wydatków państwowych (G) i opodatkowania (Td):

• Wydatki państwa (G) przesuwają krzywą popytu globalnego (AD) w górę

• Wzrost stopy podatkowej zmniejsza nachylenie krzywej popytu globalnego (AD) – zmniejsza produkcję

Mnożnik zrównoważonego budżetu – to mechanizm, który działa wówczas, gdy wzrostowi wydatków państwa towarzyszy taki sam wzrost podatków. Mechanizm ten powoduje zwiększenie produkcji o wielkość wydatków. Mnożnik ten zawsze jest równy 1.

$$m_{\text{zb}} = \frac{1}{1 - KSK'} - \frac{KSK'}{1 - KSK'}$$

Y = m_zb • G

1. Budżet państwa

Budżet państwa – to zapis planu wydatków państwa i sposób ich finansowania

1. Deficyt budżetowy – wydatki budżetowe większe od wpływów do budżetu

2. Nadwyżka budżetowa – wpływy do budżetu z podatków są większe od wydatków

3. Czynniki określające stan budżetu państwa

• Stopa podatkowa (t)

• Wielkość wydatków państwowych (G)

• Poziom dochodu (Y)

1. Dług publiczny

Dług publiczny (narodowy) to całkowite pozostające do spłacenia zadłużenie państwa.

1. Automatyczne stabilizatory

Automatyczne stabilizatory – to taki mechanizm, który zmniejsza podatność gospodarki na wstrząsy, czyli zaburzenia (szoki). Stabilizatory te sprawiają, że jeśli gospodarka rośnie – to rośnie wolniej, a jeśli spada – to spada wolniej.

Ważnymi automaty zmami stabilizującymi są:

1. Podatek dochodowy

2. Podatek od wartości dodanej VAT

3. Zasiłek dla bezrobotnych

4. import