Prawa rzeczowe ograniczone

Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz hipoteka (art. 244 p1kc).

W zasadzie przedmiotem ograniczonych praw rzeczowych są rzeczy, a wyjątkowo prawa. Prawa mogą być przedmiotem użytkowania (art. 265 kc) i zastawu (art.327 i nast.). Przedmiotem hipoteki może być użytkowanie wieczyste (art.65 ust.3 KWU), spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, użytkowego i domu jednorodzinnego oraz wierzytelność zabezpieczona hipoteką (art.65 ust.4 KWU).

p

Mogą być także ustanawiane w inny sposób niż ma to miejsce poprzez umowę. Chodzi tu o orzeczenia Sądu oraz decyzje administracyjne ale i również o zasiedzenie służebności gruntowej .

.

Zrzeczenie następuje w drodze czynności prawnej jednostronnej, przez oświadczenie złożone właścicielowi rzeczy obciążonej (art.60 i 61 kc). Jeżeli by następowała kolizja norm w przedmiocie róznych uprawnien podmiotów decyduje zasada pierwszeństwa wynikająca z chwili powstania tych praw.
Więc jeśli najpierw ustanowiona została służebność, a dopiero potem użytkowanie, to w razie kolizji między tymi prawami użytkowanie nie będzie mogło być wykonywane.

Użytkowanie

Rzecz można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania z niej pożytków (

Z definicji tej wynika, że na użytkowanie skladają się dwa uprawnienia:
- prawo do użytkowania rzeczy,
- prawo do pobierania z niej pożytków.
Inaczej mówiąc użytkowanie polega na korzystaniu z rzeczy cudzej. Użytkownik może korzystać z rzeczy w sposób podobny, lecz jednak nie identyczny jak czyni to jej wlaściciel.

Prawo użytkowania jest zbliżone do niektórych innych praw cywilnych, takich jak np. prawo dzierżawy z tą jednak różnicą że użytkowanie jest prawem rzeczowym. Przedmiotem użytkowania może zatem być tylko rzecz (ruchoma albo nieruchomość).

Z istoty użytkowania wynika, że przedmiotem tego prawa mogą być rzeczy nie zużywalne, tzn. takie, z których można korzystać bez ich unicestwienia. Jednakże praktyka pokazuje że często przedmiotem objęcia w posiadanie są również rzeczy zbywalne takie jak np. pieniądze, zboże. To ma głównie miejsce wtedy, gdy przedmiotem użytkowania jest pewien zespół przedmiotów, w skład którego wchodzą rzeczy obojga rodzajów np. (działka z zapasem materialów siewnych i nawozów).

Użytkowanie jest prawem o charakterze osobistym, tzn. związanym z osobą użytkownika. Łączy się z tym niezbywalność użytkowania, która jest cechą każdego rodzaju użytkowania, bez względu na przedmiot użytkowania i podmioty użytkujące. Z tej przyczyny użytkowanie nie wchodzi do spadku po użytkowniku (art.922 p 2 kc) i nie może stanowić ani przedmiotu majątku wspólnego (art. 33 p6 kro), ani przedmiotu obrotu prawnego.

Powstanie użytkowania podlega ogólnym zasadom normującym powstanie ograniczonych praw rzeczowych. Zasadniczym sposobem powstania użytkowania jest czynność prawna dokonana przez właściciela z przyszłym użytkowaniem, chyba że przepis szczególny przewiduje inny tryb powstania tego rodzaju prawa np. w drodze decyzji administracyjnej.

Użytkowania nie można nabyć w drodze zasiedzenia. Użytkownik nie jest uprawniony do zastępowania właściciela, gdy osoba trzecia dochodzi przeciwko użytkownikowi roszczeń dotyczących własności rzeczy, nie jest bowiem właścicielem rzeczy.

Użytkowanie na rzecz osoby fizycznej jest prawem terminowym, trwa bowiem przez czas określony w umowie. Wygasa najpóźniej ze śmiercią użytkownika (art.266 kc).

Użytkowanie wygasa w skutek niewykonania przez lat dziesięć. Początkiem biegu tego terminu jest zaprzestanie wykonania użytkowania.
Użytkowanie może także wygasnąć z upływem czasu określonego w umowie, w skutek zrzeczenia się użytkowania (art. 246 kc) i wykreślenia go z księgi wieczystej, jeżeli było w tej księdze ujawnione

Po wygaśnięciu użytkowania użytkownik powinien zwrócić przedmiot użytkowany właścicielowi. Rzecz powinna być zwrócona w takim stanie w jakim stosownie do umowy miała się znajdować po upływie terminu użytkowania. Jeżeli takowy stan nie został określony w umowie to i tak obligują użytkownika przepisy o wykonaniu użytkowania.

Pojęcie służebności gruntowej

Służebność gruntowa to prawo, które łączy dwie nieruchomości: władnącą, na rzecz której ustanawiana jest służebność oraz obciążoną, której kosztem jest ona ustanowiona. Prawo to przysługuje właścicielowi nieruchomości władnącej. Z kolei na właścicielu nieruchomości obciążonej spoczywają w związku z tym pewne obowiązki, polegające głównie na tym, że nie może on korzystać ze swojej nieruchomości lub musi pogodzić się z faktem korzystania z tej nieruchomości przez właściciela nieruchomości władnącej.

Przykładem może być korzystanie z drogi, z cudzych urządzeń budowlanych, energetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych itp.

Nieruchomością władnącą może być zarówno nieruchomość gruntowa (grunt), jak też nieruchomość budynkowa. Stąd też mówi się czasem o służebności gruntowej, budynkowej lub nawet lokalowej.

Służebności gruntowe dzielą się na czynne i bierne. Kiedy treść obciążenia polega na obowiązku znoszenia pewnych działań właściciela nieruchomości władnącej, wówczas mamy do czynienia ze służebnościami czynnymi.

Przykładem służebności biernej będzie zakaz wznoszenia budynku na oznaczonej działce, Służebności bierne ograniczają właściciela nieruchomości w wykonywaniu uprawnień, wynikających z treści prawa własności. Tego rodzaju służebności wystepują przeważnie w stosunkach sąsiedzkich.

Rodzaj możliwych służebności gruntowych, zarówno czynnych jak i biernych, nie jest ustawowo ograniczony, możliwe są zatem wszelkie rodzaje służebności, stosowane do potrzeb właściciela nieruchomości władnącej.
Celem ustanowienia służebności gruntowej jest zwiększenie użyteczności (korzyści) nieruchomości władnącej lub jej ograniczonej części.
Służebność gruntowa obciąża nieruchomość jednego właściciela na rzecz właściciela innej nieruchomości. Wynika z tego że służebność gruntowa nie może obciążyć nieruchomości na rzecz tego samego właściciela innej nieruchomości. Jeżeli własność nieruchomości obciążonej przejdzie na właściciela nieruchomości władnącej lub odwrotnie - służebność wygasa (art.247 kc).

Służebność przysługuje właścicielowi całej nieruchomości władnącej; nie jest możliwe ustanowienie służebności na rzecz jednej lub kilku działek, z których składa się nieruchomość władnąca. Obciąża zatem ona całą nieruchomość i nie może tym samym obciążyć ani udziału we współwlasności, ani w tej części na której jest wykonywana.
Zakres służebności gruntowej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według zasad współżycia społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych (art.287 kc). Powinna być wykonywana w taki sposób żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej (art.288 kc)..



Głównym sposobem ustanowieniem służebnością jest zawarcie umowy o ustanowienie służebności. Umowa taka powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego, stanowiącego następnie podstawę wpisu prawa służebności do księgi wieczystej. W umowie o ustanowienie służebności strony powinny wskazać obie nieruchomości (władnącą i obciążoną), których dotyczy służebność, oraz precyzyjnie określić treść służebności, a więc na czym ma polegać będzie korzystanie z cudzej nieruchomości przez właściciela nieruchomości władnącej, lub niedokonywanie działań lub niekorzystanie z uprawnień przez właściciela nieruchomości obciążonej. Umowa powinna rozstrzygać kwestię ewentualnego wynagrodzenia za ustanowienie służebności, jeżeli strony takie wynagrodzenie przewidziały oraz ponoszenie ciężarów związanych z utrzymaniem urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności. Jeżeli strony nie umówiły się, co do utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności gruntowej to obciążają one właściciela nieruchomości władnącej.

Kodeks cywilny daje możliwość zmiany umowy co do treści lub sposobu wykonywania służebności, jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej przemawia za tym ważna potrzeba gospodarcza. Zmiany takiej może domagać się za wynagrodzeniem właściciel nieruchomości obciążonej, chyba że zmiana ta przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.

Służebność może również zostać ustanowiona wskutek orzeczenia sądu. Właściwy w tym wypadku będzie sąd, w którego okręgu znajduje się nieruchomości obciążona. Sąd orzeka o ustanowieniu służebności w formie postanowienia w postępowaniu nieprocesowym.



Służebności gruntowe wygasają w razie zrzeczenia się prawa własności nieruchomości władnącej, co będzie miało miejsce raczej rzadko oraz wskutek nabycia przez właściciela nieruchomości władnącej nieruchomości obciążonej (tzw. konfuzja). Wygaśnięcie służebności gruntowej może także wyjątkowo nastąpić na mocy orzeczenia sądowego.

Innym sposobem wygaśnięcia służebności będzie jej zniesienie. Zniesienia służebności gruntowej może żądać właściciel nieruchomości obciążonej, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Zniesienie służebności następuje za wynagrodzeniem przysługującym właścicielowi nieruchomości obciążonej. Natomiast jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej jakiekolwiek znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności nawet bez wynagrodzenia.

Służebność drogi koniecznej

Roszczenie o ustanowienie służebności drogi koniecznej posiada właściciel nieruchomości, który z uwagi na strukturę geodezyjną i własnościową nie ma dostępu do drogi publicznej lub zabudowań gospodarskich. W takim wypadku może on albo w drodze umowy albo poprzez wytoczenie powództwa przed sądem doprowadzić do ustanowienia służebności, pozwalającej mu na przejazd lub przejście przez cudzą nieruchomość gruntową. Umowa o ustanowieniu służebności powinna wyrażać wolę ustanowienia służebności drogi koniecznej przez właściciela nieruchomości obciążonej, określać sposób korzystania, przebieg drogi koniecznej oraz zawierać wniosek o dokonanie wpisu ustanowionej służebności w księdze wieczystej.

Sądowe ustanowienie służebności nastąpi wówczas, gdy właściciel nieruchomości obciążonej nie wyraża zgody na ustanowienie służebności. We wniosku o ustanowienie drogi koniecznej należy wskazać właścicieli wszystkich nieruchomości, przez które mogłaby prowadzić droga, aby nieruchomość wnioskodawcy mogła uzyskać odpowiedni dostęp do drogi koniecznej. Wyznaczenie drogi koniecznej powinno nastąpić w sposób najmniej uciążliwy dla właściciela lub właścicieli gruntu, na którym ustanawiana jest służebność po przeprowadzeniu oględzin nieruchomości, chyba że okoliczności istotne dla wytyczenia drogi koniecznej są niesporne i niewątpliwe. Sąd orzeka o ustanowieniu drogi koniecznej w drodze postanowienia, określając zarazem wynagrodzenie należne właścicielowi nieruchomości obciążonej.

Służebność drogi koniecznej najczęściej znajduje zastosowanie w przypadkach działów nieruchomości spowodowanych zniesieniem współwłasności, działem spadku, podziałem majątku wspólnego małżonków, zbyciem części nieruchomości.

Służebność osobista –

jest obciążeniem nieruchomości na rzecz indywidualnie oznaczonej osoby fizycznej. Ustanowienie służebności na rzecz osoby prawnej jest niedopuszczalne. Służebność osobista ma na celu zaspokojenie osobistych potrzeb osoby uprawnionej i niekiedy także jej domowników. Odmienność celów obu rodzajów służebności spowodowała odmienne ich ustawowe uregulowania. Zródłem powstania służebności osobistej jest umowa pomiędzy właścicielem nieruchomości a osoba fizyczna. Poza umową takim zródłem takim mogło by być rozporządzenie testamentowe i obciaążnie spadkobiercy zapisem o treści służebności osobistej.
Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonania oznacza się w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych( art. 298 kc).
Jest to prawo terminowe i wygasa najpóźniej z chwilą śmierci uprawnionego. Służebność osobista nie może wchodzić do masy spadkowej (art.922 p.2 kc).
Szczególną cechą służebności osobistych jest zakaz przenoszenia uprawnien na osoby trzecie do ich wykonywania (art.300 kc).

Służebności osobistej nie można nabyć przez zasiedzenie (art. 304 kc).

Służebność przesyłu

może zostać ustanowiona wyłącznie na rzecz przedsiębiorcy. Dotyczy to przedsiębiorców, którzy zamierzają wybudować lub są właścicielami urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej itp., nienależących do części składowych nieruchomości, lecz wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Służebność przesyłu może zostać ustanowiona tylko w zakresie zgodnym z przeznaczeniem ww. urządzeń. W razie sprzedaży przedsiębiorstwa lub urządzeń, których dotyczy służebność przesyłu, służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę tych urządzeń. to znaczy że osoba prtwatna nie może wystąpić o ustanowienie słuzebności przesyłu?a art 305[1]mówi że nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiebiorcy chyba że art 305[2]§ 2. Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.bardzo zagadkowa ta sprawa.to na co się można w końcu powołać?

Hipoteka

W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się wlasnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym, którego zadanie stanowi danie wierzycielowi zabezpieczenia na nieruchomości. Zatem jest to zasada, że hipoteka obciąża nieruchomość. Hipoteką również można obciążyć niektóre prawa zbywalne prawa rzeczowe przykładem takim może być: spółdzielcze prawo do lokalu, prawo własności nieruchomości, użytkowanie wieczyste, prawo do domu jednorodzinnego, wierzytelność zabezpieczona hipoteką.

Hipoteka nie jest prawem samodzielnym. Jest ona prawem akcesoryjnym, pozostającym w ścislym związku z wierzytelnością, którą zabezpiecza. Akcesoryjność hipoteki oznacza, że w zasadzie hipoteka może istnieć tylko o tyle, o ile istnieje prawo zasadnicze, tj. wierzytelność.
Zatem hipoteka nie może powstać ani bez wierzytelności, ani nie może być bez niej przeniesiona (art.79 ust.o ks.w.i h.). Wygaśnięcie wierzytelności powoduje wygaśnięcie hipoteki. Hipoteka, nie uprawnia ona wierzyciela do korzystania z nieruchomości, ani też nie daje mu względem niej żadnej władzy faktycznej. Nie ogranicza też prawa właściciela do rozporządzania nieruchomością.
Jednakże właściciel korzysta z nieruchomości obciążonej hipoteką z pewnymi ograniczeniami. Nie może on dokonywać takich czynności faktycznych, które mogły by doprowadzić do znacznego zmniejszenia wartości nieruchomości obciążonej, że wartość jej spadła by poniżej zabezpieczonej wierzytelności. Ogół tych uprawnień składa się na ochrone hipoteki.
Hipoteką można obciążyć każdą nieruchomość, bez względu na to czyją ona jest własnością, więc i również nieruchomość panstwowa. Zasadą jest także i to że przedmiotem hipoteki może być każda nieruchomość bez względu na jej rodzaj. Zasada ta odnosi się zarówno do nieruchomości gruntowych jak i lokalowych.

Przedmiotem hipoteki jest z reguły jedna nieruchomość. Jednakże zdarza się także zabezpieczenie wierzytelności na kilku nieruchomościach, wówczas taki rodzaj hipoteki nosi nazwę hipoteki łącznej. Istota jej polega na tym, że wierzyciel, któremu ona przysługuje może według swojego wyboru żądać zabezpieczenia w całosci lub w części z każdej nieruchomości z osobna, z niektórych z nich lub ze wszystkich łącznie. Może również według swojego uznania dokonać jej podziału pomiędzy poszczególne nieruchomości (art.76 ust. o ks. w. i h .)
Hipoteka łączna powstaje już z samego prawa, w wyniku podziału nieruchomości obciążonej hipoteką. Zasadą jest także, że hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej (art.68 ust.o ks.w i h).


Wygaśnięcie hipoteki następuje w skutek wygaśnięcia wierzytelności, zniesienia jej przez czynność prawną, w skutek złożenia zabezpieczonej kwoty do depozytu sądowego, na skutek konfuzji i w związku z jej wykreśleniem bez podstawy prawnej. Hipoteka jako prawo akcesoryjne traci swoją rację bytu w razie wygaśnięcia wierzytelności. Hipoteka może także wygasnąć, chociaż wierzytelność nadal istnieje.

Hipoteka natomiast nie wygasa na skutek bezpodstawnego jej wykreślenia z księgi wieczystej.

Zastaw a Hipoteka

Zastaw stanowi obok hipoteki prawo rzeczowe ograniczone, którego celem jest zabezpieczenie wierzytelności. Zastaw zatem stanowi jedną z form zabezpieczeń rzeczowych.

Zastaw jest prawem akcesoryjnym zależnym od wierzytelności którą zabezpiecza.
Żadne z praw, które jest przedmiotem zastawu, nie można obciążyć hipoteką. Różnica zatem pomiędzy zastawem, a hipoteką polega na tym, że o ile hipoteka jest zabezpieczeniem na nieruchomości (i niektórych prawach z nią zwiazanych), to zastaw stanowi formę zabezpieczenia wierzytelności na rzeczach ruchomych (i niektórych prawach).

Inna też jest funkcja hipoteki i zastawu.

Celem zastawu jest zabezpieczenie wierzytelności z sumy uzyskanej ze sprzedaży rzeczy zastawionej. Zastaw może być ustanowiony tylko na rzeczach nie wyjętych z obiegu. Jeżeli rzecz obciążona zastawem ulegnie podziałowi, to zastaw utrzyma się na wszystkich nowych rzeczach jako zastaw łączny. Przedmiotem zastawu może być także udział współwłaściciela rzeczy ruchomej. Zastawu natomiast nie można ustanowić na nieruchomości, gdyż temu celowi służy hipoteka.
Zgodnie z artykułem 327 p1 kc przedmiotem zastawu mogą być tylko prawa zbywalne (obligacje, akcje).
Zastaw może zarówno zabezpieczyć wierzytelność pieniężna jak i niepieniężna.
Realizacja z zastawu polega na zaspokojeniu wierzyciela z sumy pieniężnej uzyskanej ze sprzedaży rzeczy zastawionej. Jeżeli natomiast chodzi o wierzytelność niepieniężną, trzeba najpierw ja spieniężyć wierzytelność pieniężna) i dopiero wówczas domagać się z niej zaspokojenia.
Inaczej się dzieje w przypadku hipoteki, która może być ustanowiona tylko dla zabezpieczenia wierzytelności pieniężnej.

Zastaw może powstać na dwa sposoby:
a) na podstawie czynności prawnej (umowy)
b) z ustawy.

Zastaw umowny - powstaje na podstawie umowy między właścicielem rzeczy a wierzycielem (art. 307 p1 kc). Zasada jest także , że sama umowa nie wystarczy do powstania zastawu. Konieczne jest wydanie rzeczy wierzycielowi, bądź osobie trzeciej na którą strony się zgodziły (art.307 p 1 kc). Umowa o ustanowienie zastawu jest więc czynnością prawną realną.

Zastaw ustawowy - powstaje na mocy szczególnych przepisów. Przysługuje on na przykład wynajmującemu na zabezpieczenie czynszu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu (art.570 kc).

Zastaw wygasa z chwilą wygaśnięcia wierzytelności. Również z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczonej, bez przeniesienia zastawu (art. 321 p1 kc). Zastaw wygasa w przypadku zwrócenia przez zastawnika rzeczy zastawcy (art.325 kc).