Temat: Podstawowe elementy analizy podaży i popytu

Opracowanie : Marzena Lemiesz

Sylwia Kilon

Grupa: ID-I0-13

Część I

1. Definicje popytu i podaży

Popyt (ang. demand) – funkcja przedstawiająca kształtowanie się relacji pomiędzy ceną dobra (towaru lub usługi), a ilością (liczbą sztuk) jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową.

Poziom i zmiany popytu na dany towar wyznaczane są przez czynniki rynkowe, a także czynniki pozarynkowe.

Czynniki kształtujące wielkość popytu (determinanty popytu)

Związane z rynkiem:

• wielkość dochodów, gdy wzrasta dochód, wzrasta również popyt na dane dobro (i odwrotnie)

• cena towaru:

  • ceny substytutów,

  • ceny dóbr komplementarnych,

  • przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości,

  • antycypacja popytu, czyli wyprzedzanie faktycznego popytu (np. wykupywanie towaru przed zapowiedzianą podwyżką, tak jak to miało miejsce w Polsce przed 1 maja 2004),

Niezwiązane z rynkiem (pozarynkowe):

• preferencje konsumentów:

  • gusty konsumentów,

  • upodobania i przyzwyczajenia,

• moda,

• czynniki demograficzne:

  • liczba ludności,

  • struktura wiekowa konsumentów,

  • struktura płciowa konsumentów,

  • stan cywilny,

  • poziom wykształcenia,

  • wyznanie,

• warunki geograficzne

• warunki klimatyczne,

• pora roku,

• poziom zamożności,

• sytuacja gospodarcza,

• sytuacja polityczna.

Podaż (ang. supply) - to ilość dóbr, jakie producenci są gotowi sprzedać
w określonych warunkach, przy danej cenie i w określonym czasie. Jest to ilość, jaką rzeczywiście planują oni dostarczyć, nie zaś jaką chcieliby sprzedać. Konsumenci mogą oczywiście nie chcieć kupić takich ilości.

Podaż zgłaszana jest przez indywidualnych producentów, jednak po zsumowaniu jej u wszystkich sprzedających uzyskamy łączną podaż rynkową. Maksymalna możliwa do zaoferowania podaż zsumowana dla wszystkich towarów i usług określa zdolności produkcyjne gospodarki.
W skład podaży towarów i usług wchodzić mogą zarówno dobra wytwarzane w kraju, jak i importowane.

Czynniki kształtujące wielkość podaży (determinanty podaży)

• cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra

• ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od zaciągniętych kredytów – czyli poziom kosztów produkcji

• technologia, czyli postęp techniczny

• ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupełniających)

• liczba producentów na danym rynku

• cele przedsiębiorstwa

• oczekiwania dotyczące zmian cen

• eksport oraz import

• wielkość rezerw

• czynniki przypadkowe, np. pogoda

• czas, jakim dysponują producenci

• interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne

• elastyczność podaży

1. Rodzaje popytu

Popyt można rozpatrywać dwojako, w ujęciu:

• mikroekonomicznym

• makroekonomicznym.

W pierwszym ujęciu z wymienionych rozróżniamy:

• popyt indywidualny – określa wielkość popytu od strony pojedynczego, konkretnego podmiotu gospodarczego na określone dobro przy różnych cenach,

• popyt rynkowy – suma popytów indywidualnych, który obrazuje wielkość popytu wszystkich podmiotów gospodarczych na określone dobro przy różnych cenach.

W ujęciu makroekonomicznym rozróżniamy:

• popyt globalny (zagregowany) – określa wielkość popytu na wszystkie dobra lub ich określone grupy ze strony wszystkich nabywców.

1. Krzywa popytu i jej analiza.

• Ilość i cenę cechuje zależność odwrotna: Q wznosi się, gdy C spada (patrz wykres)

• Krzywą popytu rynkowego znajduje się, dodając do siebie ilości pożądane przez wszystkie jednostki przy każdej cenie.

Krzywa popytu wyznacza zależność między ceną a wielkością zapotrzebowania przy założeniu, że inne czynniki są stałe.

Inne czynniki mające związek z krzywą popytu:

• ceny innych dóbr powiązanych z danym dobrem – oznacza, że wzrost cen dóbr substytucyjnych zwiększa popyt na dane dobro, a wzrost cen dóbr komplementarnych zmniejsza popyt na dane dobro;

• dochody konsumentów (nabywców) – wraz ze wzrostem dochodów popyt na większość dóbr wzrasta, jednak są pewne wyjątki, a mianowicie na dobra normalne (zwykłe) popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu, natomiast na dobra niższego rzędu popyt maleje przy wzroście dochodu;

• wielkość rynku- mierzona liczbą ludności- wywiera wyraźny wpływ na krzywą popytu rynkowego.

• gusty i preferencje nabywców – gusty są częściowo kształtowane przez wygodę, zwyczaje oraz społecznie akceptowane wzorce zachowań.

• czynniki szczególne.

1. Krzywa podaży i jej analiza

• Rozkład podaży (lub krzywa podaży) jakiegoś towaru pokazuje związek między jego ceną rynkową a ilością, którą producenci są skłonni wytworzyć i sprzedać, przy innych rzeczach stałych.

Inne czynniki mające wpływ na krzywą podaży:

• Koszty produkcji - główny element determinujący krzywą podaży. Składają się na nie: ceny nakładów oraz postęp techniczny. Ceny nakładów takich jak praca, energia lub maszyny mają w oczywisty sposób bardzo poważny wpływ na koszt wytworzenia danego poziomu produkcji. Natomiast postęp techniczny polega na zmianach pozwalających na zmniejszenie ilości czynników potrzebnych do wytworzenia takiej samej ilości produkcji. Obejmuje faktyczne przełomy w nauce, lepsze zastosowanie istniejącej technologii oraz reorganizację procesu pracy.

• Ceny dóbr pokrewnych - szczególny wpływ dóbr, które mogą być stosowane wymiennie w procesie produkcyjnym.

• Polityka państwa - wywiera silny wpływ na krzywą podaży,
  np. przepisy dotyczące podatków czy też płac minimalnych mogą znacznie podnieść ceny nakładów. Regulacje państwowe często wywierają wpływ zarówno na liczbę firm, które mogą konkurować, jak i na ceny, które nakładają. Polityka państwa dotycząca handlu ma podstawowy wpływ na podaż.

• Czynniki szczególne, np. pogoda, struktura rynku, przewidywania dotyczące przyszłych cen

1. Równowaga rynkowa

Podaż i popyt oddziałują na siebie wzajemnie, dając cenę i ilość równowagi, czyli stwarzając równowagę rynkową. Następuje ona przy takiej cenie i ilości, przy jakiej siły podaży i popytu równoważą się.

Równowaga rynkowa powstaje przy cenie, przy której ilość poszukiwana jest równa ilości oferowanej. Przy takiej równowadze nie występuje ani tendencja do wzrostu, ani tendencja do spadku ceny. Cena równowagi jest nazywana także ceną oczyszczającą rynek. Oznacza to, że wykonano wszystkie zamówienia dotyczące podaży i popytu, że księgi zostają „oczyszczone”
z zamówień, a nabywcy i dostawcy są usatysfakcjonowani.

Cena i ilość równowagi powstają na poziomie, na którym ilość dobrowolnie oferowana jest równa ilości, na którą zgłaszany jest popyt. Na rynku konkurencyjnym do tej równowagi dochodzi w punkcie przecięcia krzywej podaży z krzywą popytu. Przy cenie równowagi nie występują ani nadwyżki, ani niedobory.

1. Dobra substytucyjne i dobra komplementarne

Dobra substytucyjne – są to inaczej zamienniki, czyli towary i usługi spełniające podobne bądź zupełnie pokrywające się funkcje. Mają podobne zastosowanie i podobne właściwości. W ekonomii dobra substytucyjne wpływają na zmienność rynku np. wzrost ceny masła powoduje wzrost popytu na margarynę. W związku z tym, że dają podobne korzyści, wzajemnie się zastępują.

Dobra komplementarne – to dobra, czyli towary lub usługi wzajemnie się uzupełniające, jedno dobro potrzebuje drugiego do prawidłowego działania, np. komputer i monitor, samochód i benzyna. Jeżeli rośnie popyt na dobro A to popyt na dobro B także wzrasta, oraz analogicznie - jeżeli cena jednego dobra komplementarnego rośnie, wpływając na zmniejszenie popytu, popyt drugiego dobra (komplementarnego względem pierwszego) również maleje. Przykładem jest np. załamanie się rynku silników z dużymi pojemnościami podczas kryzysu paliwowego w USA, kiedy to cena benzyny drastycznie skoczyła.

1. Prawo popytu i prawo podaży

Prawo popytu - wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie wzrośnie (przy innych czynnikach stałych).

Prawo podaży - wielkość podaży danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, natomiast obniżaniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży (przy innych czynnikach stałych). Poziom wielkości podaży, tak jak poziom wielkości popytu nie zależy tylko od ceny towaru.

1. Co to jest i z czego się składa analiza podażowo-popytowa?

Aby poprawnie stosować analizę podażowo- popytową, musimy:

1. odróżniać zmianę popytu lub podaży (która powoduje przesunięcie krzywej) od zmiany ilości pożądanej lub oferowanej (która reprezentuje ruch wzdłuż krzywej)

2. utrzymywać inne rzeczy bez zmian, co wymaga rozróżnienia między wpływem zmiany ceny towaru a wpływem zmian innych czynników

3. szukać zawsze równowagi podaży i popytu, która powstaje w punkcie, w którym siły oddziałujące na cenę i ilość równoważą się.

Część II

Pytanie 1

Opisz skutki zmian popytu i przedstaw ją na wykresie.

Odpowiedź:

Zmiany popytu:

• Wzrost popytu powoduje wzrost ceny i ilości równowagi;

• Spadek popytu powoduje spadek ceny i ilości równowagi;

• Przesunięciu popytu towarzyszy ruch po krzywej podaży dla odtworzenia równowagi;

Przykład:

Pan Kowalski chciałby kupić samochód, jednak cena jego wymarzonego modelu ostatnio gwałtownie wzrosła, czego przyczyną był zarówno wzrost popytu na to auto, jak i wzrost ilości równowagi. Dlatego postanowił tymczasowo kupić sobie rower, gdyż jego cena spadła z powodu spadku popytu na jednoślady. Jak łatwo się domyśleć spadła także wówczas ilość równowagi.

Pytanie 2

Opisz skutki zmian podaży i przedstaw ją na wykresie.

Odpowiedź:

Zmiany podaży:

• Wzrost podaży powoduje spadek ceny i wzrost ilości równowagi;

• Spadek podaży powoduje wzrost cen i spadek ilości równowagi;

• Przesunięciu podaży towarzyszy ruch po krzywej popytu dla odtworzenia równowagi;

Przykład:

Pani Nowak chciała kupić mikser, jednak gdy zobaczyła, że jego cena wzrosła, co było spowodowane spadkiem podaży (towarzyszył temu jednoczesny spadek ilości równowagi), zmieniła zdanie. Ostatecznie kupiła blender, którego cena spadła z powodu wzrostu podaży. Skutkiem sytuacji był także wzrost ilości równowagi.

Pytanie 3

Wyjaśnij pojęcie równowagi rynkowej, nadwyżki i niedoboru oraz przedstaw je na wspólnym wykresie.

Odpowiedź:

Równowaga rynkowa jest to taka sytuacja na rynku danego dobra
w której wielkość popytu równa jest wielkości podaży. W szczególności, najczęściej mianem równowagi rynkowej określa się stan rynku, w którym ilość dóbr nabywanych przez konsumentów równa jest ilości tych dóbr wytwarzanych przez producentów, czyli stan w którym wielkość popytu na danym rynku jest równa wielkości podaży. Czynnikiem równoważącym podaż i popyt jest zazwyczaj cena. Cena, przy której występuje równowaga rynkowa nazywana jest ceną równowagi rynkowej.

Nadwyżka – sytuacja, w której oferowana cena sprzedaży jest wyższa od ceny równowagi;

Niedobór – sytuacja, w której cena sprzedaży jest niższa od ceny równowagi;

Pytanie 4

Dlaczego pożądana ilość jakiegoś dobra ma tendencję do spadku w przypadku wzrostu ceny?

Odpowiedź:

Pierwszą przyczyną takiej sytuacji jest efekt substytucyjny, drugą- efekt dochodowy. Efekt substytucyjny zmiany ceny polega na tym, że przy obniżce ceny danego dobra (i stałości cen pozostałych dóbr) staje się ono relatywnie tańsze i konsumenci mogą nim zastępować inne dobra. Jeżeli dane dobro zdrożeje to konsumenci zastępują dane dobro dobrem tańszym, czyli jeśli cena jego rośnie to konsumenci zmniejszą zakup tego dobra lub zmienią zakup na dobro tańsze. Efekt dochodowy zmiany ceny sprowadza się do tego, że przy obniżce ceny danego dobra rośnie jego siła nabywcza, gdyż przy stałym dochodzie nominalnym jest on w stanie nabyć większą ilość tego dobra i odwrotnie: przy wzroście ceny danego dobra, przy danym dochodzie nominalnym, spada jego siła nabywcza, tzn., że konsument jest zmuszony ograniczyć zakupy danego dobra.

Przykład:

Gdy cena wołowiny rośnie, jem więcej drobiu efekt substytucyjny

Gdy ceny benzyny podwajają się, to w rezultacie mój dochód realny staje się mniejszy
i dlatego- w sposób naturalny- zmniejszam swoje zużycie benzyny i innych dóbr. efekt dochodowy

Pytanie 5

Wymień 5 determinantów popytu i krótko je opisz.

Odpowiedź:

• Średni dochód konsumentów- podstawowy czynnik określający popyt. W miarę wzrostu dochodów ludności jednostki mają tendencję do kupowania coraz większej ilości prawie wszystkich dóbr, jeśli nawet ceny się nie zmieniają.

• Wielkość rynku- mierzona liczbą ludności- wywiera wyraźny wpływ na krzywą popytu rynkowego.

• Ceny oraz dostępność dóbr pokrewnych: związek między dobrami substytucyjnymi, które mogą pełnić tę samą funkcję.

• Preferencje- reprezentują różnorodne oddziaływania kulturowe i historyczne, mogą być odbiciem potrzeb psychologicznych lub fizjologicznych, lub też obejmować pragnienia sztucznie wytworzone, mogą zawierać wiele elementów tradycji lub religii.

• Czynniki szczególne- należą do nich m.in.: pogoda, sezonowość produkcji, czynniki losowe (susza, powódź, pożary)

Przykład:

Czynniki wywierające wpływ na krzywą popytu	Przykład samochodów
1. Średni dochód	Gdy dochód rośnie, ludzi kupują więcej samochodów.
2. Ludność	Wzrost liczby ludności zwiększa zakupy samochodów.
3. Ceny pokrewnych dóbr	Niższe ceny benzyny zwiększają popyt na samochody.
4. Preferencje	Posiadanie nowego samochodu staje się symbolem statusu społecznego.
5. Czynniki szczególne	Do czynników szczególnych należą: dostępność alternatywnych form transportu, bezpieczeństwo samochodów, przewidywania wzrostu cen w przyszłości itd.

Podsumowanie

Analiza popytu i podaży pokazuje, jak mechanizm rynkowy rozwiązuje trzy problemy: co, jak i dla kogo. Rynek łączy popyt ze strony konsumentów, którzy przeznaczają swoje dochody na dostępne dobra i usługi, z podażą zapewnianą przez firmy zainteresowane w maksymalizacji zysków.

Bibliografia:

1. „Mikroekonomia” – David Begg

2. „Ekonomia 1” – Paul A. Samuelson, William D. Nordhaus

3. ,,Podstawy ekonomii” – Roman Milewski, Eugeniusz Kwiatkowski