Pierwotniaki

Rzęsistek pochwowy (Trichomonas Vaginalis)

trofozoit: kinetosom, jądro owalne lub wrzecionowate, bliżej bieguna przedniego, mastigont (zespół 5 wici – 4 wolne, 1 tworzy błonę falującą)+ jądro=kariomastigont, aksostyl (pałeczka osiowa)

występuje w drogach płciowych i moczowych u człowieka; kosmopolityczny

rozmnaża się przez podział podłużny

Drogi zarażenia: stosunek płciowy, przez bieliznę osobistą, pościelową i kąpielową, narzędzia sanitarne i medyczne, kąpiele solankowe

Choroby wywoływane: rzęsistkowica

Giardia lamblia

trofozoit: dwubocznie symetryczny, zaokrąglony w części przedniej i zaostrzony w części tylnej; dwa owalne jadra, między nimi ułożone szeregowo kariomastigonty; 4 pary wici, ciałko przypodstawne, krążek czepny

cysta: owalna z 2 lub 4 jądrami, ciało sierpowate, aksonemy, zawiązki wici

pasożytuje w jelicie cienkim człowieka

rozmnaża się przez podział podłużny

Drogi zarażenia: cysta trafia do jamy ustnej, w przewodzie pokarmowym rozdziela się na trofozoity, po inwazji trofozoity wytwarzają cysty, które wydalane są z organizmu żywiciela;

przez stosunek płciowy

Toxoplasma Gondii

pasożytuje wewnątrzkomórkowo w różnych tkankach człowieka i zwierząt tworząc cysty

rozmnaża się płciowo (w komórkach nabłonkowych w jelicie cienkim kota, który jest żyw. ost.)

CYKL ŻYCIOWY Żyw pośredni: sporocysta->tachyzoity*->bradyzoity*-> Żywiciel ostateczny: merozoity->mikro-i makrogametocyty->mikro- i makrogamety->zygota-> Środ. zewn.: oocysta->sporozoity**

*inwazyjne dla żyw. ost.

**inwazyjne dla czł. i zwierząt

Drogi zarażenia: przez jamę ustną(z pokarmem), uszkodzoną skórę i błony śluzowe

Choroby wywoływane: toksoplazmoza wrodzona (przez łożysko)i nabyta (odzwierzęca)

Zarodziec ruchliwy (Plasmodium vivax)

pasożytuje w hapatocytach, komórkach siateczki i śródbłonkowych oraz krwinkach obwodowych krwi obwodowej, rozwój obejmuje przemianę pokoleń: pokolenie bezpłciowe u żyw. pośr. (człowieka) i płciowe w ciele samicy komara widliszka (żyw.ost.)

CYKL ŻYCIOWY: Samica widliszka: sporozoity-> Żyw. pośr.: schizonty w hepatocytach i makrofagach->merozoity -> krwinka czerwona, forma pierścienia-> schizont właściwy -> merozoity-> gametocyty-> Samica widliszka: gametocyty-> zygota->oocysta->sporocysty-> sporozoity

Choroby wywoływane: zimnica trzydniowa, nabyta lub wrodzona

Płazińce

Motylica wątrobowa (Fasciola hepatica)

pasożytuje w organizmach roślinożernych (żyw. ost.) i ślimakach wodno lądowych (np. błotniarka moczarowa, żyw. pośr.)

CYKL ŻYCIOWY: Żyw. ost.: postać dorosła-> jajo Środ. wodne: jajo->miracydium(orzęsione)->Żyw. pośr.: sporocysta->redia->cerkaria(ruchome) Środ. wodne: cerkaria->metacerkaria(osiada na roślinach)->Żyw. ost. przewód pokarmowy : metacerkaria->postać dorosła(obojnacza)->wątroba

Drogi zarażenia: przez zjedzenie zarażonych, nieumytych warzyw i niedogotowanej wody

Wywoływane choroby: fascjoloza

Motyliczka (Dicrocoelium dendriticum)

niemal kosmopolityczna(bez Australii); pasożytuje w drogach żółciowych człowieka, przeżuwaczy domowych (bydło, owce, kozy) i dzikich (jeleniowate), a także innych zwierząt (świnia, koń, królik)

CYKL ŻYCIOWY: Żyw. ost: postać dorosła->jaja-> Środ. wodne: jaja z miracidium-> Żyw. pośr: miracydium(do trzustko-wątroby) ->sporocysta->cerkaria->kule śluzowe z wielu cerkarii-> Środ.zewn: kule śluzowe na roślinach [ ->mrówka->1 cerkaria w węźle nerwowym około przełykowym otorbia się w meta cerkarię, pozostałe otorbiają się w jamie ciała->mrówka wchodzi na szczyt źdźbła trawy ] ->roślinożerca Żyw. ost: cerkaria/metacerkaria wędruje do dróg żółciowych

etap w [] może być pominięty

Drogi zarażenia: spożycie metacerkarii (na nieumytych warzywach)

Choroby wywoływane: dikrocelioza

Tasiemce

Tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata)

kosmopolityczny pasożyt bytujący w jelicie cienkim człowieka (żyw.ost) i bydła (żyw. pośr; człowiek może też być przy połknięciu jaj)

dojrzały tasiemiec ma 4-25m dł. (zwykle 12), gruszkowaty skoleks z 4 przyssawkami; ciało=strobila zbudowana z troglotydów; pierwsze bez narządów płciowych, na bokach troglotydów zatoka płciowa w formie krateru; pień maciczny ma 15-35 rozgałęzień, dwupłatowy jajnik

CYKL ROZWOJOWY: Zapłodnione jaja magazynowane są w macicy tasiemca. Tam rozwijają się z nich kuliste larwy pierwszego stadium - onkosfery. Wypełnione jajami człony tasiemca są wydalane wraz z kałem z organizmu żywiciela ostatecznego (człowieka). Jaja są zjadane przez żywiciela pośredniego. W jelicie onkosfery uwalniają się z otoczek i wnikają do błony śluzowej jelita. Larwy przedostają się przez ścianki jelita do naczyń krwionośnych i wędrują wraz z krwią, najczęściej do mięśni, rzadziej wątroby, płuc, nerek lub opon mózgowych. Onkosfera przekształca się w następne stadium larwalne - wągry (cysticerkus). Cysticerkus jest pęcherzykiem z wpuklonym do wnętrza skoleksem tasiemca. W przypadku zjedzenia zarażonego mięsa, wągry wynicowują się w jelicie czczym i przekształcają się w postaci dojrzałe. U człowieka żyje z reguły tylko jeden osobnik.

Drogi zarażenia: przez zjedzenie surowego lub niedogotowanego, zarażonego mięsa lub nieumytych warzyw

Choroby wywoływane: tasiemczyca

Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium)

kosmopolityczny pasożyt pasożytujący w jelicie cienkim człowieka (żyw.ost) i świni (żyw. pośr). Człowiek może też być żyw. pośr. przy połknięciu jaj

dojrzały tasiemiec ma 2-8m dł. (zwykle 4), kulisty skoleks z 4 przyssawkami i ryjkiem z podwójnym rzędem haków; ciało=strobila zbudowana z troglotydów; pierwsze bez narządów płciowych, na bokach troglotydów zatoka płciowa w formie krateru; pień maciczny ma 7-15 rozgałęzień, trójpłatowy jajnik

CYKL ROZWOJOWY: Zapłodnione jaja magazynowane są w macicy tasiemca. Tam rozwijają się z nich kuliste larwy pierwszego stadium - onkosfery. Wypełnione jajami człony tasiemca są wydalane wraz z kałem z organizmu żywiciela ostatecznego (człowieka). Jaja są zjadane przez żywiciela pośredniego (świnię). W jelicie świni onkosfery uwalniają się z otoczek i wnikają do błony śluzowej jelita. Larwy przedostają się przez ścianki jelita do naczyń krwionośnych i wędrują wraz z krwią, najczęściej do mięśni języka, żuchwy, szyi, lędźwi, łopatki, przepony, serca. Onkosfera przekształca się w następne stadium larwalne - wągry. W przypadku zjedzenia zarażonego mięsa, wągry wynicowują się w jelicie czczym i przekształcają się w postaci dojrzałe. U człowieka żyje z reguły tylko jeden osobnik.

Drogi zarażenia: przez zjedzenie surowego lub niedogotowanego, zarażonego mięsa lub nieumytych warzyw

Choroby wywoływane: wągrzyca i tasiemczyca

Tasiemiec bąblowcowy (Echinococcus granulosus)

W postaci dorosłej pasożytuje w jelicie cienkim psa, wilka, lisa, szakala, kojota itd. Lista żyw, poś. jest długa i różnorodna, obejmuje też człowieka

dorosły: 2,5-6mm dł;skoleks z ryjkiem uzbrojonym w podwójny wieniec haków, proglotyd jałowy, proglotyd hermafrodytyczny, proglotyd maciczny (większy od całej pozostałej części ciała)

CYKL ŻYCIOWY: Dojrzały tasiemiec pasożytuje w jelicie cienkim psowatych, rzadziej u innych mięsożernych ssaków (np. kota). Oderwany proglotyd maciczny wydostaje się samodzielnie przez odbyt na powierzchnię skóry żywiciela ostatecznego. Jaja znajdujące się w sierści zwierzęcia stanowią źródło inwazji dla żywiciela pośredniego, także dla ludzi. W żołądku lub jelicie żywiciela pośredniego z jaja wydostaje się onkosfera, która czynnie przedostaje się do krążenia i z prądem krwi dostają się do narządów wewnętrznych, głównie drogą żyły wrotnej do wątroby, ale także do płuc, mięśni, kości, mózgu, oka, śledziony, nerek, tkanki podskórnej. W narządzie onkosfera przekształca się w kolejne stadium rozwojowe, jakim jest bąblowiec (echinococcus).

Drogi zarażenia: połknięcie jaj

Choroby wywoływane: bąblowica (echinokokoza)

Nicienie

Owsik ludzki (Enterobius vermicularis)

kosmopolityczny pas. jelita grubego człowieka

samiec: 2,5-5mm dł, zgięty brzusznie ogon, samica: 9-12mm dł., tylny koniec ciała ostry, prosty; jaja: owalne, asymetryczne, z jednej strony spłaszczone

CYKL ŻYCIOWY: Środ. zewn: jaja-> usta-> Organizm czł: jelito-> larwy->samce, samice -> odbyt (samica) ->jaja

Drogi zarażenia: połknięcie jaj

Choroby wywoływane: owsica (enterobioza)

Glista ludzka (Ascaris lumbricoides hominis)

niemal kosmopol. pas. jel. cienkiego czł.

ciało walcowate, zwężone na obu końcach: tylnym stożkowatym i ściętym przednim zaopatrzonym w 3 duże wargi (amidem=brodawka chemoreceptor); samiec: 145-320mm dł, samica: 200-520mm dł.; jaja: owalne, żółtobrązowe, 200 tys – 250 tys/doba

CYKL ROZWOJOWY: dojrzałe w jelicie->jaja w kale->rozwój jaja inwazyjnego-> zanieczyszczenie wody lub pożywienia->rozwój larw w jelicie cienkim->krew -> srece->pęch. płucne-> tchawica ->gardło-> przełyk->jelito-> dojrzewanie larw->dojrzałe

Drogi zakażenia: zanieczyszczone jajami woda i pokarm

Choroby wywoływane: glistnica (askarioza)

Włosień kręty (Trichinella spiralis)

kosmopolityczny; wiele gatunków żywicieli: człowiek, pies, wilk, świnia, dzik, jeż, kret, foka, mors, kot, szczur i inne.

samiec: 0,6-2,2mm dł; samica: 1,1-4,8mm dł.

CYKL ROZWOJOWY: sami ca-> larwy-> naczynia chłonne-> serce (prawe) -> płuca->serce (lewe) -> krwioobieg-> narządy i tkanki-> mięśnie poprzecznie prążkowane -> otorbianie ->wapnienie torebki-> zjedzenie mięsa przez innego żywiciela-> jelito-> samiec, samica

Drogi zarażenia: zjedzenie zakażonego mięsa

Choroby wywoływane: włośnica (trichenelloza)

Stawonogi

Kleszcz pospolity (Ixodes ricinus)

pas. nieswoisty, pasożytuje na kręgowcach

samica: głodna jasnobrązowa, 3,5mm dł, po nasyceniu 12mm, tarczka grzbietowa na przedniej części ciała, brak oczu, hipostom uzbrojony w zęby, szczękoczułki, samica, samiec i nimfa mają 4 pary odnóży; samiec: ciemnobrązowy lub prawie czarny, 2,5mm dł, tarczka grzbietowa pokrywa całe ciało; nimfa: 1,3mm dł, szara z brązową tarczą grzbietową; podobna z budowy do samicy; larwa: 3pary odnóży, 0,5mm dł, zabarwiona jak nimfa

Rozwój trójżywicielowy: larwa, nimfa, samica karmią się kolejno na różnych żywicielach, raz na jedno stadium; po najedzeniu odpada od żywiciela i linieje do następnego stadium; samica składa wiele jaj w jednym miejscu; samiec wchodzi na żywiciela tylko w celu znalezienia samicy

Choroby: kleszcze przenoszą wiele chorobotwórczych drobnoustrojów: wirus kleszczowego zapalenia mózgu (KZM), krętki boreliozy z Lyme, pałeczki tularemii, patogeny babeszjozy i gorączki Q

Świerzbowiec ludzki (Sarcoptes scabiei)

gatunek kosmopolityczny, pas. skóry, post inwazyjną jest larwa;

ciało spłaszczone grzbieto – brzusznie , okrągłe, z prążkowaniem na oskórku; hipostom w kształcie trójkąta, bez ząbków, szczękoczułki podobne do szczypców, 4 pary odnóży: u samicy 2 przednie z przyssawkami, 2 tylne zakończone szczecinkami; u samca wszystkie prócz 3 pary z przyssawkami; samica większa

Rozwój: Zapłodniona samica drąży korytarze 15mm i składa 2-3 jaja dziennie. Wyklute sześcionożne larwy wnikają do torebek włosowych i tam dojrzewają w ośmionożne nimfy. Nimfa może stać się samcem lub nimfą drugiego stadium, z której wyrasta samica. Pozostaje w wylince (miejscu linienia) aż do zapłodnienia.

Wywołuje świerzb

Wesz ludzka (Pediculus humanus)

kosmopolityczny, stały pas. zewnętrzny człowieka; wyróżnia się wesz odzieżową (P. h. humanus) i głowową (P. h. capitis)

brudnobiałe ciało z wąską głowa, aparat kłująco ssący (część ssąca i 2 sztyleciki), jednakowe, krótkie nogi z pazurem i wyrostkiem na goleni (do chwytania); samica 3-4mm, odwłok zakończony rozdwojeniem; samiec nieco mniejszy, prącie na końcu odwłoka; obie płcie piją krew; wszy odzieżowe większe i jaśniejsze, mniej zaznaczone segmenty; gnidy (jaja) składane na włosach lub w szwach ubrań

Rozwój: 3 stadia nimfalne o przeobrażeniu niezupełnym, krwiopijne,

choroba: wszawica, przenosi riketsje duru epidemicznego, gorączka okopowa,dur powrotny

Wesz łonowa (Pthirus pubis)

kosmopolityczny pas. człowieka, występuje w okolicach łonowych oraz na owłosieniu twarzy, ślady po ugryzieniu są niebieskawe

krótka, zwarta budowa ciała, szeroko zaokrąglona głowa, nogi z zagiętymi pazurkami, pierwsza para mniejsza (3 pary), tułów szerszy od odwłoka, samica 1,5- 2,5mm dł, samiec ok. 1mm

Rozwój: 3 stadia larwalne,

Drogi zarażenia: przez kontakty płciowe, za pośrednictwem pościeli, ubrania

Choroba: wszawica, przy inwazji rzęs może powodować zapalenie spojówek

Pchła ludzka (Pulex irritans)

gatunek kosmopolityczny

2-4mm dł, brunatny, prawie czarny, ciało bocznie spłaszczone, pokryte chitynowymi płytkami, trójczłonowe, buławkowate czułki, narząd kłująco-ssący,# pary odnóży – 3 para dłuższa (do skakania)

Samica, po posiłku z krwi składa 3-5 jaj (300x w życiu); robaczkowate, białe larwy żywią się odpadkami i kałem dorosłych pcheł, 3 stadia larwalne, w tym stadium poczwarki w kokonie (przeobrażenie zupełne) rozwijające się poza żywicielem np. w kurzu; krwiopijne tylko formy dorosłe

Może przenosić riketsje duru brzusznego, pałeczki dżumy i tularemii