LECZENIE ZARAŻEŃ PASOŻYTNICZYCH

A. Ogólne zasady. Pierwotniaki i robaki są eukariontami -( komórki z jądrami zawierającym chromosomy i otoczone błoną jądrową). Ich szlaki biochemiczne często znacznie różnią się od występujących u bakterii, ale są podobne do ludzkich. Większość leków przeciwbakteryjnych jest nieskuteczna przeciwko pasożytom i niewiele jest potencjalnych celów działania leków przeciwpasożytniczych. Liczba dobrych środków przeciwpasożytniczych jest stosunkowo niewielka, a niektóre leki z wyboru stosuje się już od dziesiątków lat.

Leki przeciwpierwotniakowe

1. Leki stosowane do leczenia amebiozy, trychomonadozy, cyklosporiazy i giardiazy

a. Metronidazol

1. Wskazania. Metronidazol jest skuteczny przeciwko Trichomonas, Entamoeba, Giardia i Balantidium.

b. Chlorowodorek chinakryny (mepakryna)

1. Wskazania. Chlorowodorek chinakryny jest skuteczny przeciwko Giardia.

2. Mechanizm działania. Uważa się, że chlorowodorek chinakryny wiąże się między dwoma nićmi DNA, nie pozwalając na transkrypcję RNA.

c. Jodochinol

1. Wskazania. Jodochinol jest wskazany do leczenia bezobjawowej amebiozy i zakażeń Dientamoeba fragilis.

d. Amfoterycyna B

1. Wskazania: pierwotne, amebowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i móz­gu, zakażenia ośrodkowego układu nerwowego przez gatunki Acanthamoeba oraz leiszmanioza.

e. Izetionian propamidyny

1. Wskazania. Izetionian propamidyny stał się ostatnio lekiem zalecanym do leczenia zapalenia rogówki spowodowanego przez Acanthamoeba, zwykle w skojarzeniu z neomycyną.

2. Leki stosowane w leczeniu trypanosomiozy
a. Nifurtymoks

1. Wskazania. Nifurtymoks jest skuteczny przeciwko Trypanosoma cruzi, czyn­nikowi etiologicznemu w chorobie Chagasa.

b. Allopurinol

1. Wskazania. Allopurynol stosuje się w leczeniu choroby Chagasa; jest także skuteczny w leczeniu leiszmaniozy.

c. Suramina

1. Wskazania. Suramina jest stosowana w leczeniu wczesnego stadium śpiączki afrykańskiej (lek ten nie przechodzi przez barierę krew-mózg, jest więc nieskuteczny w zaawansowanej postaci choroby). Jest także używany jako lek zabijający makrofilarie w onchocerkozie.

d. Melarsoprol
Wskazania. Ponieważ melarsoprol przechodzi przez barierę krew-mózg, jest użyteczny w leczeniu późnego stadium śpiączki afrykańskiej (afrykańskiej trypanosomozy), kiedy proces chorobowy toczy się w mózgu.

e. Eflornityna

1. Wskazania. Lek jest stosowany coraz częściej do leczenia śpiączki afrykańskiej.

4. Leki stosowane w leczeniu leiszmaniozy. Pięciowartościowe związki antymonu, np. styboglukonian sodu i antymonian megluminy, są lekami z wyboru w leczeniu leiszmaniozy. Związki te są redukowane do form trójwartościowych.
W tej formie unieczynniają grupy sulfhydrylowe w białkach oraz zaburzają enzymy biorące udział w glikolizie i cyklu kwasów trójkarboksylowych (TCA).

Leki stosowane w leczeniu malarii

a. Chlorohina

1. Wskazania. Chlorochina, będąca aminochinoliną, jest wciąż zalecana do leczenia niepowikłanych postaci malarii.

b. Fanzydar (sulfadoksyna-pirymetamina)

1. Wskazania. Fanzydar jest zalecany do leczenia powikłanej malarii, opornej na chlorochinę.

c. Prymachina jest 8-aminochinoliną.

1. Wskazania. Prymachina jest szczególnie skuteczna w eliminacji wątrobowych hipnozoitów Plasmodium vivax.

d. Proguanil

1. Wskazania. Proguanil jest stosowany w zapobieganiu nawrotom malarii.

e. Qinghaosu (artemizynina) jest laktonem seskwiterpenu wyekstrahowanym z Ar-
temisia, zioła używanego przez wieki w Chinach do leczenia chorych na malarię
Wiele pochodnych (np. arteeter, artemeter, arteflen, artesunian) mają podobne
mechanizmy działania.

5. Leki stosowane w leczeniu toksoplazmozy

a. Pirymetamina jest inhibitorem reduktazy dihydrofolianu, który zaburza syntezę
DNA. W leczeniu toksoplazmozy lek ten zwykle jest stosowany w skojarzeniu
z sulfadiazyną i spiramycyną lub klindamycyną.

b. Trymetoprym-sulfametoksazol

6. Leki stosowane w leczeniu zakażeń Pneumocystis carinii

a. Trymetoprym-sulfametoksazol jest lekiem z wyboru przeciwko P. carinii, a stoso­wany jest także w leczeniu zakażeń Toxoplasma, Plasmodium i Isospora.

b. Pentamidyna

1. Wskazania. Pentamidyna jest lekiem alternatywnym w stosunku do trymeto-prymu-sulfametoksazolu w leczeniu zakażeń wywołanych przez Pneumocystis, a jest także lekiem drugiego rzutu stosowanym w leiszmaniozie i śpiączce afrykańskiej.

7. Antybiotyki o własnościach przeciwpasożytniczych

Środki i wskazania

1. Doksycyklina jest lekiem z wyboru w zakażeniu Balantidium, ma również aktywność wobec Plasmodium.

(2) Klindamycyna i tetracykliny wykazują aktywność przeciwko Babesia, Plas­modium i Entamoeba.

C. Leki przeciw robakom

1. Leki stosowane w leczeniu zakażeń robakami obłymi

a. Benzimidazole (mebendazol, tiabendazol)

(1) Wskazania

1. Mebendazol jest lekiem z wyboru w leczeniu większości zarażeń pokar­mowych robakami obłymi (Enterobius, Trichuris, Ascaris i tęgoryjcem). Jest również skuteczny przeciwko niektórym pokrewnym tkankowym robakom obłym (Capillaria philippinensis, Strongyloides i Trichinella).

2. Tiabendazol jest lekiem z wyboru w leczeniu zakażeń Capillaria hepatica, Strongyloides i pasożytami odpowiedzialnymi za trzewną i skórną postać larva migrans.

b. Iwermektyna

(1) Wskazania. Iwermektyna jest lekiem przeciwpasożytniczym o szerokim za­kresie działania. Jest lekiem z wyboru
w onchocerkozie i ma zastosowanie w profilaktyce zarażeń wywołanych przez Dirofilaria immitis. Wykazuje również pewne działanie przeciwko Ascaris, Strongyloides i Wuchereria.

c. Pirantel

1. Wskazania. Pirantel skutecznie działa przeciwko jelitowym robakom obłym (np. Ascaris, tęgoryjec).

d. Cytrynian dietylkarbamazyny (DEC)

1. Wskazania. DEC jest lekiem z wyboru w leczeniu filariozy chłonnej i loarozy. a także jest skuteczny przeciwko robakom obłym, które wywołują trzewni i skórną postać larva migrans.

Leki stosowane w leczeniu zarażeń płazińcami i przywrami

a. Prazykwantel

1. Wskazania. Prazykwantel jest lekiem z wyboru przeciwko najważniejsza przywrom i płazińcom, z wyjątkiem Fasciola.

b. Niklozamid

(1) Wskazania. Niklozamid ma silne działanie przeciwko wielu płazińcom, łącznie
z Diphyllobotrium, Taenia i Dipylidium. Jest słabo wchłaniany z przewodu pokarmowego gospodarza, co ogranicza jego toksyczność.

c. Bitionol

Wskazania. Bitionol jest lekiem z wyboru w leczeniu zarażeń motylicami, jest wysoce skuteczny przeciwko paragonimozie oraz w niektórych zarażeniach robakami płaskimi.

d. Albendazol jest lekiem z wyboru w echinokokozie i neurocystycerkozie.

D. Oporność na leki przeciwpasożytnicze. Pasożyty rozmnażają się szybko i prędzej czy później powstaje oporność na leki stosowane w leczeniu zarażeń tymi pasożytami. Oporność rozwinęła się w sposób najbardziej widoczny w gatunkach Plasmodium, które są obecnie prawie powszechnie oporne na chlorochinę.

Rozpoznawanie i leczenie zarażeń pasożytniczych | 2

---