Rozpoznawanie i leczenie zarażeń pasożytniczych

i . Pasożyty są organizmami żyjącymi w lub na gospodarzu, który zapewnia im fizyczną ochronę i wyżywienie. Chociaż niektóre bakterie i grzyby można określić w taki sam sposób, nazwa pasożyt zwykle stosuje się do pierwotniaków (organizmów jednokomórkowych) i robaków (organizmów wielokomórkowych).

A. Pierwotniaki. Główne jednokomórkowe pasożyty ludzi dzielą się na trzy typy:

1. Sarcomastigophora:

a. Ameby. Rodzaje: Entamoeba, Acanthamoeba i Naegleria.

b. Wiciowce. Rodzaje: Giardia- lamblia, Dientamoeba, Trichomonas, Leishmania i Trypanosoma;

2. Orzęski. Balantidium jest jedynym patogennym dla ludzi rodzajem w tej grupie;

3. Zarodnikowce - sporozoa. Główne rodzaje: Plasmodium, Babesia, Toxoplas­ma, Isospora, Pneumocystis carinii i Cryptosporidium.

b. Robaki. Większość ważnych dla medycyny robaków pasożytniczych znajduje się w trzech głównych grupach:

1. Nematodes - robaki obłe.

2. Cestodes - tasiemce.

3. Trematodes - robaki płaskie - przywry.

II. ROZPOZNAWANIE ZARAŻEŃ PASOŻYTNICZYCH.
Identyfikacja pasożytów opiera się na kryteriach morfologicznych i zależy od właściwego pobrania próbki materiału biologicznego oraz odpowiedniego jej utrwalenia. Niewłaściwie przygotowane i badane próbki mogą prowadzić do błędnej identyfikacji pasożytów lub fałszywie ujemnych wyników.

1. Wykrywanie makroskopowe i mikroskopowe
   1. Próbki kału

a. Pobieranie materiału

1. Próbki stolca muszą być pobierane co drugi dzień — powinny to być trzy próbki w ciągu 10 dni. Czasem, aby definitywnie wykluczyć pelzakowicę, trzeba pobrać sześć próbek w ciągu 14 dni.

2.Należy zachować ostrożność, aby uniknąć zanieczyszczenia próbki wodą lub moczem, ponieważ niszczą pierwotniaki. Jeśli wcześniej u chorego zastosowano siarczan baru, olej mineralny, bizmut, niewchłaniane leki przeciwbiegunkowe lub środki przeciwmalaryczne, próbek stolca nie powinno się pobierać co najmniej przez 7 dni od podania tych substancji.

3. Płynne stolce oddane do badania w ciągu 30 minut od pobrania próbki lub miękkie na pół uformowane, oddane do badania w ciągu godziny od pobrania można zbadać bezpośrednio na obecność trofozoitów (aktywne, ruchome postaci pierwotniaków). Trofozoity w stolcu rozpadają się, ale nie stają się cystami i pozostaną niezauważone, jeśli stolec nie zostanie szybko zbadany lub zakonserwowany zaraz po pobraniu. Stolec, którego nie można zbadać w okreś­lonym czasie, musi zostać zakonserwowany za pomocą odpowiednich utrwala­czy w celu zachowania morfologii pierwotniaków i zapobieżenia dalszemu rozwojowi jaj i larw robaków.

b. Badanie

1. Badanie makroskopowe

a. Czasami w stolcu można zaobserwować dorosłą postać Ascaris lumbricoides lub Enterobius vermicularis albo człony tasiemca.

b. Krew lub śluz, które mogą zawierać ameby, są łatwe do badania.

c. Można również zobaczyć substancje, które sprawiają, że próbka staje się niezdatna do badania (np. siarczan baru).

2. Badanie mikroskopowe przeprowadza się w świeżej kropli, w zagęszczonym stolcu i w trwale barwionych rozmazach. O badaniu mówi się żargonowo „stolec na jaja i pasożyty".

a. Bezpośredni preparat w świeżej kropli. Zastosowanie badania w świeżej kropli jest ograniczone do płynnego stolca, oddanego do badania w ciąg 30minut od pobrania lub miękkiego, na wpół uformowanego stolca od do badania
w ciągu godziny od pobrania.

(i) Niewielką ilość stolca i kroplę soli fizjologicznej miesza się na szkiełku mikroskopowym w celu uzyskania zawiesiny (płynne stolce nie wymagają soli fizjologicznej). Zawiesinę przykrywa się szkiełkiem nakrywkowym i bada się na obecność trofozoidów- aktywne ruchome postacie pierwotniaków.

(ii) Procedurę tę powtarza się, mieszając stolec ze słabym roztworem jodyny w celu zabarwienia pasożytów. Jeśli
w stolcu są obecne i śluz, to również są badane. Jaja robaków, larwy i cysty pierwotniaków mogą też zostać wykryte, chociaż są widoczne zwykle dopiero po zagęszczeniu stolca.

b. Metody zagęszczania stolca pozwalają na wykrycie niewielkiej liczby pasożytów, jak również jaj i larw robaków. Najczęściej stolec zagęszcza się przez sedymentację.

(i) Kroplę osadu i kroplę soli fizjologicznej miesza się na szkiełku podstawowym, przykrywa się szkiełkiem nakrywkowym i poddaje badaniu

(ii) Kroplę osadu miesza się także z kroplą słabego roztworu jodyny, aby zabarwić pasożyty, przykrywa się szkiełkiem nakrywkowym i poddaje badaniu. Jodyna zabija trofozoity, ale uwidacznia jądra i wakuole glikogenowe w cystach.

(c) Trwale barwione rozmazy pozwalają ostatecznie zidentyfikować pierwotniaki. Istnieje kilka metod barwienia, ale najczęściej stosuje się barwienie trójchromianem i hematoksyliną żelazistą.

2. Próbki krwi
a. Pobieranie próbek. Rozmazy są przygotowywane ze świeżej krwi pobranej z palca lub płatka usznego lub z krwi żylnej, do której dodaje się roztwór kwasu etylenodiaminotetraoctowego (EDTA) jako środka przeciwzakrzepowego. Do postawienia rozpoznania może być konieczne pobranie kilku próbek krwi.

b. Badanie. Automatyczna aparatura hematologiczna nie wykrywa krwinek czerwonych zarażonych pasożytem. Do wykrycia pasożytów są konieczne zarówno grube, jak i cienkie rozmazy krwi.

(1) Preparaty z grubej kropli krwi są używane do przeszukiwania dużych ilości krwi; erytrocyty ulegają lizie przed sporządzeniem rozmazu barwionego metodą Giemsy, co sprawia, że wyraźniej uwidaczniają się zabarwione pasożyty.

1. Pasożyty barwią się niebieskawopurpurowo z czerwonawymi jądrami.

2. W celu wykrycia lekkiej parazytemii powinno się obejrzeć przynajmniej 200 do 300 pól w preparacie.

(2) Cienkie rozmazy zapewniają ostateczną identyfikację gatunku pasożyta; erytrocyty pozostają nietknięte podczas barwienia metodą Giemsy.

3. Próbki tkanek. Pobieranie i przygotowywanie próbek zależy od podejrzewanego
pasożyta i typu próbki do badania.

a. Próbki z biopsji skóry powinny być poddane rutynowemu badaniu histologicznemu.

b. Węzły chłonne, tkanka śledziony, aspiraty wątroby, szpik kostny lub płyn mózgowo-rdzeniowy mogą wykazywać wewnątrzkomórkowe postaci Trypanosoma i Leishmania.

1. Część materiału jest badana bezpośrednio w świeżej kropli, a część przygotowy­wana jako rozmazy i barwiona metodą Giemsy.

2. Tkanka może być także przygotowana jak do rutynowego badania histologicz­nego.

c. „Ścinki skórne" (cienkie, stycznie ścięte skrawki naskórka) poddaje się badaniu na obecność Onchocercus volvulus. „Ścinki skórne" inkubuje się w soli fizjologicznej w celu wydobycia mikrofilarii.

4. Próbki plwociny. Próbki bada się bezpośrednio w świeżej kropli (z jodyną i bez) oraz jako trwale barwione rozmazy.

Hodowla. Amastygoty (formy bezwiciowe) i trypomastygoty (formy trypowiciowe) Trypanosoma, trofozoity Toxoplasma gondii i bezwiciowe Leishmania można hodować z próbek posianych na specjalnych podłożach. Próbki, zwłaszcza pochodzące ze skóry, powinny być pobrane z nadzwyczajną ostrożnością, żeby nie dopuścić do ich zanieczysz­czenia bakteriami. Metody hodowlane są stosowane jedynie przez wyspecjalizowane laboratoria mikrobiologiczne.

C. Badanie serologiczne. Metody serologiczne są wykorzystywane do diagnostyki toksoplazmozy, amebiozy, leiszmaniozy, choroby Chagasa, malarii, włośnicy (trychinelozy), schistosomozy, cysticerkozy i bąblowicy (echinokokozy).

Rozpoznawanie i leczenie zarażeń pasożytniczych | 2

---