T

W Ó J

P

R Z E G L Ą D

S

T O M A T O L O G I C Z N Y

52

P E R I O D O N T O L O G I A

Opryszczka

– rozpoznanie, leczenie i praca z pacjentem z opryszczką

O

PRYSZCZKOWE

ZAPALENIE

JAMY

USTNEJ

,

DZIĄSEŁ

I

GARDŁA

Jest to najczęstsza postać pierwot-
nego zakażenia wirusem opryszcz-
ki typu 1. Do zetknięcia się z wi-
rusem najczęściej dochodzi przed
upływem 5. roku życia, a większość
dorosłych przed upływem 35. roku
życia ma swoiste przeciwciała anty-
HSV1.

Miejscem utajenia wirusa są zwo-

je czuciowe nerwów biegnących
wzdłuż miejsca początkowej infekcji.
Choroba przenoszona jest przez ślinę
lub przedmioty nosiciela. Po zakaże-
niu wirus nie ulega wyeliminowaniu,
pozostaje utajony w obrębie zwojów
nerwowych.

Choroba rozpoczyna się złym sa-

mopoczuciem, bólami mięśni, tem-
peraturą do 40°C, obrzmieniem bło-
ny śluzowej jamy ustnej. Powstają
liczne, drobne, bolesne pęcherzyki
na dziąsłach (szczególnie szczytach
brodawek), języku, łukach podnie-
biennych, błonie śluzowej policzków.
Z czasem pękają, tworząc nadżerki
z czerwoną obwódką, pokryte białym
nalotem. Wykwity mogą wystąpić
także na czerwieni wargowej, wokół
ust i nosa. Goją się bez pozostawienia
blizn.

Rozpoznanie
i diagnostyka różnicowa
Rozpoznanie i diagnostyka krok
po kroku: w badaniu klinicznym
stwierdza się obecność zgrupowa-
nych bolesnych pęcherzyków, prze-

Zakażenia opryszczkowe wywołane
są przez wirusy HSV1 i HSV2 (herpes
simplex virus) i należą do nich m.in.:
opryszczka wargowa, opryszczkowe
zapalenie jamy ustnej, opryszczkowe
zapalenie opon mózgowych, zmiany
narządowe i opryszczka narządów
płciowych oraz zakażenia wrodzone
spowodowane wirusem pochodzą-
cym z dróg rodnych, których skut-
kiem mogą być zmiany pęcherzy-
kowe na skórze lub czasem ciężkie
zakażenia wątroby i mózgu u nowo-
rodków.

Rodzina her peswir usy należy

do gatunku DNA (dsDNA) wirusów,
rodzaju simplexvirus. Posiadają dwu-
niciowy DNA w obrębie kapsydu.
Proces replikacji zachodzi w jądrze
komórkowym, komórki gospodarza
pasożytują na człowieku, wywołu-
jąc objawy na błonie śluzowej jamy
ustnej i gardła, przełyku, czerwieni
wargowej, spojówce, rogówce, skó-
rze i narządach płciowych. Źródło
zakażenia stanowią ludzie z wykwi-
tami opryszczkowymi lub w stanie
zakażenia bezobjawowego, przeka-
zujący je przez kontakt bezpośredni
lub okołoporodowo. Wirus w formie
latentnej może przetrwać w komór-
kach nerwowych zakażonego. Akty-
wacja wirusa może nastąpić w wyni-
ku osłabienia organizmu pod wpły-
wem stresu, przeziębienia w okresie
rekonwalescencji lub po/podczas
przebytej infekcji bakteryjnej. No-
sicielstwo HSV1 stanowi również
czynnik ryzyka w rozwoju choroby
Alzheimera.

TITLE



Herpes – diagnosis, treatment

and procedures with herpetic patient

SŁOWA KLUCZOWE



zakażenie

opryszczkowe, HSV, terapia
przeciwwirusowa

STRESZCZENIE



Zakażenia

opryszczkowe wywołują m.in.
w jamie ustnej zmiany pęcherzykowe
o charakterze ostrej infekcji.
Wirus pozostaje w formie utajonej
w komórkach nerwowych gospodarza,
skąd po aktywacji spowodowanej
przejściowym stanem upośledzonej
odporności może zakażać skórę
i błonę śluzową. W terapii stosuje się
leki przeciwwirusowe, które skracają
czas trwania objawów i łagodzą ich
nasilenie. Ze względu na ryzyko
przeniesienia zakażenia zabiegi
dentystyczne w trakcie infekcji powinny
być odroczone do czasu ustąpienia
ostrej fazy choroby.

KEY WORDS



herpetic infection, HSV,

antyviral therapy

SUMMARY



Herpetic contagions

are responsible of generation alveolar
lesions in the oral cavity. Latent virus
in case of activation can infect skin
and oral mucosa after host immunity
decrease. Medicines which apply
in antiviral therapy are caused moderate
oral increase of appearance. In case
of risk of infection transfer, dental
procedures should be defer from the
point of remission.

dr n. med. Iwona Płocica

O

pryszczka jest dolegli-

wością powszechną

i bardzo uciążliwą dla
pacjenta. Artykuł opisuje
skuteczne metody leczenia
oraz rozpoznawania opryszki.

5

/ 2 0 1 2

53

P E R I O D O N T O L O G I A

bieg choroby jest szybki, z wysoką temperaturą, charak-
terystyczna lokalizacja wykwitów.

Dla potwierdzenia rozpoznania można wykonać testy

do bezpośredniego wykrywania wirusa: posiew HSV,
badanie immunofluorescencyjne HSV, wykrywanie DNA
wirusa, test Tzanka.

W odstępach 2-tygodniowych wykonuje się także ba-

danie surowicy krwi, w której można stwierdzić wzrost
miana przeciwciał przeciwko HSV. W diagnostyce należy
uwzględnić różnicowanie z ANUG i rumieniem wielopo-
staciowym wysiękowym, aftozą nawrotową. Kryterium
różnicowania będzie umiejscowienie zmian na brodaw-
kach bez pozostawienia blizny, wysoka temperatura
świadcząca o ogólnoustrojowym charakterze choroby,
brak nawrotów objawów chorobowych w okresie wielo-
letnim. W terapii stosuje się doustne leki przeciwwiru-
sowe, które skracają czas trwania objawów i łagodzą ich
nasilenie, chociaż nie leczą samej infekcji wirusowej.

O

PRYSZCZKA

WARGOWA

Wywołana jest przez nawrót zakażenia wirusem opryszcz-
ki typu HSV1. Wirus reaktywuje się z miejsca utajenia
i doprowadza do powtórnego, nawracającego zakaże-
nia. Choroba charakteryzuje się bólem i świądem skó-
ry na granicy czerwieni wargowej. Następnie dochodzi
do powstawania pęcherzyków, które pękając, tworzą
powierzchowne nadżerki z zaczerwienioną obwódką,
czasem może dojść do bakteryjnych nadkażeń wykwitów
opryszczkowych.

Przy zmianach o małym nasileniu wystarczające jest

leczenie miejscowe osuszające i odkażające. Zmiany
na skórze należy chronić przed wilgocią.

Preparaty lecznicze: acyklowir (Herpes, Zovirax, Ha-

scowir, Hewiran), walacyklowir (Valtex, Zelitrex), famcy-
klowir (Famvir), Sonol – płyn zawierający tymol, mentol
i kwas salicylowy, o działaniu dezynfekującym, znieczu-
lającym i wysuszającym, do smarowania miejsc zmienio-
nych chorobowo; plastry Compeed Total Care, zawiera-
jące hydrokoloid i tanaceum pfe w wersji nocnej, które
pomagają w redukcji bólu i swędzenia oraz zabezpieczają
ranę przed wilgocią i zanieczyszczeniem, a także zmniej-
szają ryzyko przeniesienia zakażenia; erazaban działający
wcześniej niż inne leki, wzmacnia barierę ochronną zdro-
wej komórki, hamując wniknięcie wirusa do jej wnętrza,
dzięki temu zapobiega namnażaniu się wirusa, zawiera
10-proc. dokozanol.

H

ERPANGINA

(

OPRYSZCZKOWE

ZAPALENIE

GARDŁA

)

Wywoływana jest przez wirus coxackie grupy A, wystę-
puje głównie u dzieci i młodych dorosłych, jest wysoce

T

W Ó J

P

R Z E G L Ą D

S

T O M A T O L O G I C Z N Y

54

P E R I O D O N T O L O G I A

zakaźna. Zmiany obejmują wyłącznie
okolice łuków i migdałków podnie-
biennych oraz podniebienia miękkie-
go i języczka. Pęcherzyki występują
na rozlanej, zaczerwienionej po-
wierzchni, towarzyszą temu: gorącz-
ka, powiększenie węzłów chłonnych,
wymioty i ból. Leczenie choroby jest
objawowe, samoistny powrót do zdro-
wia następuje po ok. 2 tygodniach.

P

RACA

Z

PACJENTEM

Chory z opryszczkowym zapaleniem
jamy ustnej to najczęściej dziecko lub
dorosły w młodym wieku (z obniżoną
odpornością, zapracowany, źle odży-
wiony, zwykle w dużym stresie). Taki
przypadek oczywiście wyklucza ja-
kiekolwiek postępowanie manualne
w jamie ustnej, jak leczenie zębów,
ekstrakcje, leczenie chirurgiczne
przyzębia czy zabiegi kosmetyczne.
Jest to uwarunkowane zarówno nie-
dyspozycją pacjenta spowodowaną
znacznym bólem i objawami ogól-
noustrojowymi, jak i ryzykiem roz-
przestrzenienia infekcji wirusowej.
Bezwzględnie konieczne jest wtedy
działanie polegające na likwidacji
ciężkich objawów bólowych unie-
możliwiających jedzenie i picie oraz
prawidłowe funkcjonowanie w wy-
niku wysokiej gorączki i ogólnego

rozbicia, stosowanie miejscowych
środków uśmierzających ból (środki
znieczulające miejscowo), przeciwgo-
rączkowych (NPLZ), skąpej w draż-
niące składniki diety, czasem osłony
antybiotykowej w celu ochrony przed
infekcją bakteryjną.

W przypadku opryszczki nawro-

towej decyzja o wykonaniu zabiegu
zależy od fazy choroby. W początko-
wym okresie inicjacji infekcji i roz-
siewu wirusa zabiegi dentystyczne
powinny być odroczone co najmniej
do czasu fazy strupa, kiedy to ryzy-
ko przeniesienia zakażenia jest ogra-
niczone. Lepiej jednak ze względu
na trudności z fizyczną niedyspozycją
pacjenta poczekać do czasu pełnej for-
my funkcjonalnej, czyli ok. 2 tygodnie
od momentu powstania wykwitów.
Leczenie powinno być wtedy zawężo-
ne do stosowania farmakoterapii.

Postęp w leczeniu chorób wiruso-

wych, w porównaniu z leczeniem za-
każeń bakteryjnych, jest niewielki.
Hamowanie procesu zakażenia wiru-
sem wiąże się często z niekorzystnym
oddziaływaniem na komórki gospo-
darza. Wirusy są typowymi pasożyta-
mi wewnątrzkomórkowymi, nie mają
własnych procesów metabolicznych,
lecz korzystają z mechanizmów go-
spodarza.

Znane obecnie leki przeciwwiru-

sowe nie niszczą wirusów i rzadko
leczą choroby wirusowe – łagodzą
głównie objawy choroby i zmniejsza-
ją śmiertelność. Zakres ich działania
jest wąski, ograniczony najczęściej
do jednego gatunku, a nawet jednej
odmiany wirusa.



Zakład Chorób Przyzębia i Błony Śluzowej

Jamy Ustnej Katedry Stomatologii

Zachowawczej z Endodoncją,

41-902 Bytom, pl. Akademicki 17

Piśmiennictwo
1. Chayavichitsilp P., Buckwalter J.V., Krakow-

ski A.C., Friedlander S.F.: Herpes simplex,
„Journal Pediatr. Rev.”, 2009 Apr; 30(4):119-
29.

2. Karlsmark T., Goodman J.J., Drouault Y., Lu-

frano L., Pledger G.W.: Randomizowane ba-
danie kliniczne w celu porównania plastrów
na opryszczkę COMPEED

®

z kremem zawie-

rającym 5% acyklowiru w leczeniu opryszczki
wargowej. „J. Eur. Acad. Dermatol. Venereol.”,
2008; 22 (10): 1184-1193.

3. Krzemiński T.F i wsp.: Farmakologia i far-

makoterapia oraz materiały stosowane w sto-
matologii, Wydawnictwo Naukowe Śląsk,
Katowice 2003.

4. Raborn G.W., Grace M.G.: Recurrent herpes

simplex labialis: selected therapeutic options,
„J. Can. Dent. Assoc.”, 2003 Sep; 69(8):498-503.

5. Wozniak MA., Mee A.P., Itzhaki R.F.: Herpes

simplex virus type 1 DNA is located within
Alzheimer’s disease amyloidplaques.. „The Jo-
urnal of Pathology”, 1 (217), s. 131-8, styczeń
2009.

Opryszczka wargowa
wywołana jest przez
nawrót zakażenia

wirusem

opryszczki typu HSV1

.

Reaktywuje się on z miejsca
utajenia i doprowadza
do powtórnego, nawraca-
jącego zakażenia. Choroba
charakteryzuje się bólem
i świądem skóry na granicy
czerwieni wargowej.

fot. Thinks

tock