1 koło: zadanie z wartością użytkową, z wilgotnością, z ilością wysiewu;... nasiona bazowe.. ocena polowa pszenicy i grochu. proces kiełkowania....... podział prób i metody ich wyznaczania, partia nasion. proces makrosporogenezy. testy na wigor nasion. metoda oznaczanie pośladu w SON. budowa woreczka zalążkowego, zalążni i zalążka. rodzaje uszkodzeń i metody ich oznaczania. współczynnik rozmnażania.
1. Różnica między materiałem siewnym kwalifikowanym a standardowym
-Materiał siewny kwalifikowany- jest wytwarzany w hodowli zachowawczej lub pochodzi ze specjalnie prowadzonych plantacji rozmnożeniowych i przy właściwym przebiegu produkcji i rzetelnym nadzorze jest materiałem pełnowartościowym o stwierdzonej tożsamości odmianowej przez upoważnioną jednostkę. W obrębie materiału siewnego kwalifikowanego wyróżnia się stopnie kwalifikacji które odpowiadają kolejnym rozmnożeniom materiału hodowcy. Dla roślin rolniczych są to: a) materiał hodowcy MM; b) materiał elitarny:- przedbazowy PB trzecie lub drugie rozmnożenie przed nasionami kwalifikowanymi;- bazowy (dla odmian ustalonych B; dla komponentów rodzicielskich odmian mieszańcowych Ro, RM); c) materiał kwalifikowany:- dla odmian ustalonych (pierwsze rozmnożenie K1; drugie rozmnożenie K2);- dla odmian mieszańcowych F1.
-Materiał siewny standardowy od kwalifikowanego różni się tym że tożsamość odmiany stwierdza jej hodowca a nie IORiN. Dotyczy on tylko roślin warzywnych i jest odpowiednikiem ostatniego stopnia kwalifikacji więc nie podlega dalszej reprodukcji.
2. Sposoby przełamywania spoczynku nasion do oznaczania zdolności kiełkowania
Spoczynek nasion- wszelkie formy zahamowania wzrostu zarodka bez względu na przyczyny. W ocenie nasion dotyczy stanu w którym nasiona nie kiełkują w optymalnych warunkach, kiełkują z opóźnieniem lub kiełkują tylko w warunkach specyficznych
3. oznaczanie zdrowotności i uszkodzeń nasion
Zdrowotność nasion- fitosanitarny stan nasion testowany nasileniem porażenia ich patogenami lub szkodnikami.
Oznaczanie zdrowotności i uszkodzeń nasion. zdrowotność nasion jest związana z obecnością lub brakiem organizmów chorobotwórczych w masie nasiennej, jak grzyby, bakterie, wirusy oraz szkodniki zwierzęce. Cecha ta może obejmować także stan fizjologiczny nasion.
Badanie występowania szkodników w masie nasiennej, zasiedlania nasion sprawcami chorób oraz uszkodzeń nasion powinno się przeprowadzać z kilku względów:- nasiona chore lub uszkodzone często kiełkują nienormalnie a rośliny z nich wyrosłe są słabsze niż rośliny wyrosłe z nasion całych i zdrowych. Ocena zdrowotności nasion uzupełnia ocenę kiełkowania lub wschodów polowych;- nasiona zasiedlone grzybami mogą przenosić choroby na rośliny potomne i zmniejszać wartość handlową zbioru;- określenie zdrowotności nasion odgrywa znaczną rolę w międzynarodowych przepisach kwarantanny i obrocie materiałem siewnym. Zapobiega to rozprzestrzenianiu się chorób do nowych regionów;- uszkodzone nasiona podczas przechowywania łatwiej są zasiedlane chorobami i porażane przez szkodniki;- szkodniki żerują na przechowywanym materiale siewnym a w wyniku ich oddychania i nagromadzenia się wydzielin może dochodzić do wzrostu wilgotności i temp nasion, wtórnie zaś do rozwoju grzybów, bakterii i roztoczy, co prowadzi do dużych strat ilościowych i jakościowych materiału siewnego.
Badania nasion bez inkubacji obejmują:- badania bezpośrednie (w wydzielonej próbce określa się występowanie przetrwalników sporyszu lub innych sklerocjów, gallasów nicieni, torebek śnieci, owadów, roztoczy i objawów chorobowych lub szkodników na nasionach lub zanieczyszczeniach oraz odbarwień i uszkodzeń); - badania napęcznianych nasion (w celu lepszej widoczności objawów chorobowych lub szkodników oraz ułatwienia uwalniania się zarodników. Napęczniałe nasiona są badane powierzchniowo lub wewnętrznie przy użyciu mikroskopu stereoskopowego);- badanie organizmów usuniętych z nasion przez płukanie (próbkę nasion wytrząsa się w wodzie z dodatkiem czynnika zwilżającego lub alkoholu. Powoduje to usunięcie zamieszanych lub przyczepionych do nasion zarodników grzybów, strzępek grzybni i nicieni itp. Pozostały po filtrowaniu, wirowaniu, lub odparowaniu roztworu materiał jest badany pod mikroskopem).
Inkubacja polega na utrzymaniu nasion w warunkach środowiska sprzyjającego rozwojowi patogena lub objawów chorobotwórczych. Po określonym czasie inkubacji próbka analityczna jesty badana na obecność organizmów chorobotwórczych lub symptomów porażenia, szkodników lub zmian fizjologicznych na lub w nasionach. Do inkubacji stosuje się 3 rodzaje podłoża: bibułę, piasek, płytki agarowe.
4. Ocena polowa- kryteria, przebieg
Ocena polowa polega na sprawdzeniu dokumentacji i jednej lub kilkakrotnej ocenie zasiewów wykonanej na podstawie specjalnych szczegółowych przepisów. Wyniki oceny wpisuje się do arkusza oceny polowej. Jeśli plantacja zostanie zakwalifikowana kwalifikator wydaje świadectwo kwalifikacji polowej które jednak nie uprawnia do traktowania uzyskanego materiału siewnego jako materiału kwalifikowanego. Konieczna jest jeszcze kwalifikacja samego materiału siewnego.
5. Oznaczanie czystości nasion
Czystość materiału siewnego – wskaźnik ten jest procentowym udziałem nasion czystych w całej masie badanej próbki a tym samym reprezentowanej przez nią partii. Jest to bardzo ważna cecha jakościowa materiału siewnego służy do korygowania ilości wysiewu.
Różnice między 100% a procentową zawartością nasion czystych stanowią: - nasiona innych roślin ( domieszki szkodliwe, gdyż SA one źródłem zachwaszczenia plantacji); - zanieczyszczenia (organiczne i nieorganiczne określa się jako szkodliwe).
Oznaczenie czystości nasion metodą ręczną próbę analityczną nasion wsypać na czystą gładka powierzchnię za pomocą rozgarniacza przesuwać nasiona pojedynczo lub wąskim strumieniem rozdzielając je na 3 grupy. Zawartość każdej grupy zebrać oddzielnie i zważyć. Obliczyć czystość nasion wg Wzoru: c= M-(Z1+Z2)*100/M gdzie: c- czystość nasion, M- masa próbki analitycznej, Z1 – nasiona innych roślin, Z2 – zanieczyszczenia organiczne i nieorganiczne.
6. Oznaczanie tożsamości gatunkowej i odmianowej
badania mają na celu określenie w jakim stopniu oceniana próbka nasion odpowiada deklarowanemu gatunkowi i odmianie. Tożsamość odmianową i gatunkową stwierdza się w badaniach laboratoryjnych podczas oceny organoleptycznej.
W zależności od gatunku i odmiany ocenę przeprowadza się na:- nasionach;- siewkach lub bardziej rozwiniętych roślinach rosnących w laboratorium, szklarni, komorze wegetacyjnej lub na poletkach.
Morfologia siewek ma niewielkie znaczenie w identyfikacji odmian. Najczęściej dotyczy:- zabarwienia koleoptyli siewek;- zabarwienia hypokotyli buraków, przydatnego do rozróżnienia form cukrowych, pastewnych i ćwikłowych;- flouroscencji siewek w celu rozróżnienia życic trwałej i wielokwiatowej;- zabarwienia siewek życic potraktowanych amoniakiem w świetle UV.
Reakcja odmian pszenicy na test fenolowy. Ziarno różnych odmian pszenicy pod wpływem fenolu barwi się mniej lub bardziej intensywnie na kolor brunatny. Barwienie to związane z różnicami w składzie chemicznym okrywy owocowej, pozwala na określenie jednolitości odmianowej i przynależności badanego ziarna do grupy odmian jednakowo reagujących na fenol. Z czystych próbek nasion pszenicy moczonych w wodzie destylowanej przez dobę odlicza się 50 sztuk i układa w kuwecie na bibule nasyconej 1% roztworem fenolu z dodatkiem 1 kropli amoniaku. Nasiona układa się brzuszną stroną do bibuły, każdą próbkę w oddzielnym oznakowanym rzędzie. W zależności od odmiany ziarniaki barwią się na ciemnobrunatne, jasnobrunatne i pośrednio. Określa się to po 1 godzinie.
Wykrywanie nasion gorczycy polnej wśród nasion rzepaku jarego. Na płytkach układa się krążki białej bibuły i zwilża się KOH. Potem układa się 100 sztuk nasion nieuszkodzonych. Pozostawia się szalkę w temp pokojowej na 45 min a potem bibułę z nasionami zbadać pod lampą kwarcową. Wokół żywych nasion gorczycy tworzy się fluoryzacja zielonożółta. Rzepak nie fluoryzuje.
7. Kolory etykiet
Poszczególne kategorie materiału siewnego mają następujące kolory etykiet:- przedbazowy (biały z fioletowym przekątnym paskiem);- kwalifikowany I rozmnożenia (niebieski);- kwalifikowany II rozmnożenia (czerwony);- handlowy (brązowy);- mieszany (zielony);- standardowy (żółty).
8. ocena organoleptyczna
Organoleptyczna ocena nasion. Celem wstępnej kontroli jest ogólna ocena badanego materiału siewnego zwłaszcza stwierdzenie czy nasiona nie wykazują wad które mogłyby ujść uwadze przy wykonywaniu analiz szczegółowych. Ocena organoleptyczne przeprowadzane są dwukrotnie. Ocena obejmuje:- sprawdzenie ogólnego stanu i jednolitości partii z której mają być pobrane próbki do badań;- oznaczenie barwy, połysku i wyglądu nasion;- sprawdzenie zapachu;- sprawdzenie ewentualnej obecności szkodników i pozostałości po nich oraz porażenia nasion przez choroby;- orientacyjne określenie wilgotności;- orientacyjne określenie czystości.
Ocena organoleptyczna nie polega na dokładnych badaniach, wprawny pracownik przeprowadza ją szybko znajdując wady na które będzie trzeba zwrócić szczególną uwagę.
Oznaczanie zapachu nasion. Pewne zapachy mogą świadczyć o wadach masy nasiennej:- zapach spichrzowy (zachodzi rozkład pyłu mącznego lub nasiona są silnie uszkodzone);- zapach stęchły (spirytusowy, słodowy, drożdżowy) zachodzą procesy fermentacji;- zapach dymu (nasiona były nieprawidłowo suszone);- zapach czosnku (nasiona są zanieczyszczone cebulkami dzikiego czosnku);- zapach pleśni (rozwój grzybów pleśniowych);- zapach miodowy (obecność rozkruszka mącznego);- zapach śledziowy (porażenie pszenicy śniecią cuchnącą).
Oznaczenie zapachu na sucho- nabiera się na dłonie dużą ilość nasion ogrzewa się je przez kilkakrotne mocne chuchanie i wącha z bliska.
Oznaczenie zapachu na mokro- nasiona wsypać do zlewki napełnić do połowy, następnie nalać wody o temp 60- tak by nasiona były przykryte. Nakryć płytką szklaną. Po 3-5 min odlać wodę zamieszać nasiona i powąchać z bliska.
Orientacyjne określenie wilgotności ziarna zbóż. Garść ziarna zacisnąć w dłoni i orientacyjnie określić wilgotność na podstawie oporu podczas ściskania i stopnia wymykania się ziarna między palcami. Ziarno przyjmuje się jako:- suche jeżeli przy ściskaniu w dłoni wymyka się między palcami a pozostała w dłoni część ziarna stawia silny opór;- wilgotne jeżeli przy ściskaniu w dłoni nie wymyka się między palcami, a przy mocniejszym ściśnięciu wykazuje pewną elastyczność;- mokre jeżeli przy lekkim ściskaniu wykazuje elastyczność.
Orientacyjne określenie czystości nasion. Rozsypać cienką warstwę na czystej suchej powierzchni ok. 250cm3 nasion. Przegarniając nasiona sprawdzić występowanie zanieczyszczeń i określić szacunkowo procentową ich zawartość ogółem. Poniżej 3% zanieczyszczeń to nasiona czyste, od 3-6% nasiona średnio czyste, powyżej 6% nasiona zanieczyszczone. W materiale siewnym zbóż maksymalna zawartość zanieczyszczeń nie może przekraczać 1-2% w zależności od stopnia kwalifikacji i gatunku. W innych grupach roślin tolerancja jest większa.
Wstępne określenie zdrowotności nasion. Na równej cienkiej powierzchni rozsypać pojedynczą warstwę ok. 200g ziarna i obserwować ok. 2 min czy między ziarnami nie widać poruszających się żywych szkodników. Następnie zsunąć ziarno i sprawdzić czy w pozostałym pyle nie ma rozkruszków. Sprawdza się czy w ziarnie występują: żywe szkodniki, oprzędy motyli, ekskrementy gryzoni, ziarno wyraźnie porażone chorobami. W razie występowania szkodników wewnątrz nasion lub porażenia nasion przez czynniki chorobotwórcze należy przeprowadzić szczegółowe badania zdrowotności nasion.
9. Żywotność nasion i oznaczanie
Metody biochemiczne polegają na stwierdzeniu w poszczególnych nasionach czy dostateczna część tkanek zarodka jest żywa aby mogło nastąpić skiełkowanie. Metody biochemiczne są stosowane dla gatunków z głębokim spoczynkiem pożniwnym wykazujących powolne kiełkowanie lub gdy jest potrzebna szybka ocena potencjału kiełkowania. Mogą one być również stosowane do oznaczania żywotności pojedynczych nasion przy końcu testu kiełkowania, wykrywania porostu i różnych typów uszkodzeń powstałych w trakcie żniw lub ich uszlachetniania jak również do rozwiązywania problemów występujących w teście kiełkowania.
Oznaczanie żywotności nasion metodą tetrazolinową TT.
W żywych tkankach zarodka poddanych działaniu tetrazoliny następują procesy redukcji i indykator przyjmuje wodór od dehydrogenaz. Tetrazolina przekształca się w czerwono zabarwiony nie ulegający rozkładowi trójfenyloformazan. Obecność formazanu umożliwia rozróżnienie zabarwionych na czerwono żywych części od niezabarwionych martwych. Farmazon nie dyfunduje do sąsiednich martwych komórek. Z nasion pszenicy czystych wymoczonych w wodzie przez 18h odlicza się 2 razy po 50 sztuk. Preparuje się z ziarniaków zarodki. Muszą być nieuszkodzone bez bielma i okrywy. Następnie trzyma się je 3 h w ciemni w 1% roztworze tetrazoliny w . potem myje się wodą i rozdziela na żywe i martwe. Wykonuje się 4 powtórzenia a wynik to średnia.
Oznaczenie żywotności nasion metodą kwaśnej fuksyny.
Z ziaren pszenicy czystych namoczonych w wodzie przez 18h odlicza się 2 razy po 50 sztuk. Przecinamy wzdłuż, jedną połówkę się odrzuca. Resztę się przemywa wodą potem zalewa się na 15-20 minut roztworem 0,1% kwaśnej fuksyny i znowu się przemywa wodą. Kwaśna fuksyna barwi tylko komórki martwe do żywych się nie przedostaje. Oblicza się ziarna nie zabarwione. Wykonuje się dwa powtórzenia i oblicza średnią.
10. MTN i oznaczanie
MTN stanowi bardzo ważny wskaźnik jakości i dorodności nasion. MTN zależy od gatunku, odmiany i jest stosunkowo stabilna mimo modyfikującego wpływu czynników klimatycznych i środowiska. Znajomość tego wskaźnika jest niezbędna do ustalenia właściwego zagęszczenia roślin w polu a więc ilości wysiewu.
Oznaczanie MTN. Należy policzyć wszystkie nasiona w próbce analitycznej. Po liczeniu próbkę zważyć. MTN oblicza się ze wzoru : T=m*1000/L, gdzie T- MTN, m – masa nasion czystych w próbce analitycznej, L – liczba nasion w próbce analitycznej.
Druga metoda polega na losowym wydzieleniu z próbki analitycznej ośmiu powtórzeń p 100 nasion w tej metodzie obowiązuje obliczenie wariancji, odchylenia standardowego oraz współczynnika zmienności. Jeśli wyliczony współczynnik zmienności nie przekracza 4% oblicza się masę tys nasion mnożąc wyliczoną średnią masę 100 nasion przez 10.
11. Scharakteryzować pszenice elitarną
E – Pszenica elitarna: odmiany elitarne pszenicy są bardzo odporne na porastanie, charakteryzują się też najlepszą wartością przemiałową, a ich wartość wypiekowa wskazuje na możliwość polepszenia wartości wypiekowej słabszych odmian. Dlatego mąka tych odmian stosowana jest jako plepszacz. Obecnie w Polsce nie ma zarejestrowanych odmian elitarnych pszenicy ozimej.
A – Pszenica jakościowa: odznacza się dużą odpornością na porastanie, dobrą wartością przemiałową i bardzo dobrą jakością wypiekową.
B – Pszenica chlebowa: jakość tych odmian pozwala na wykorzystanie ziarna do przemiału i wypieku. W tym zakresie ziarno ma wartość określaną jako dobrą i dość dobrą i nie wykazuje podwyższonej aktywności amylolitycznej (obniżonej liczby opadania).
K – Pszenica ciasteczkowa: odmiany te spełniają wymagania przemysłu cukierniczego, a więc odznaczają się przede wszystkim mniejszą zawartością białka oraz niską aktywnością enzymów proteolitycznych i amylolitycznych, czyli wysoką liczbą opadania, słabym rozmiękczeniem i niską energią ciasta.
C – Pszenica pozostała, w tym paszowa: wszystkie odmiany, które nie zostały zakwalifikowane do grupy E, A, B, K.
12. materiał elitarny
Materiał siewny elitarny- rodzaj materiału siewnego kwalifikowanego obejmujący kategorie nasion przedbazowych i bazowych dla odmian ustalonych oraz komponenty do odmian mieszańcowych.
Stopnie kwalifikacji:
przedbazowy (PBIII)
przedbazowy (PBII)
bazowy (B)
13. metoda oznaczania nasion innych roślin w materiale siewnym.