1.Nowa ekonomia klasyczna - nowa koncepcja makroekonomiczna, która powstała w Stanach Zjednoczonych, na którą składają się: hipoteza racjonalności oczekiwań , oraz hipoteza łącznej podaży.

Twórcy tej szkoły (Robert Lucas, Thomas Sargent, Robert Barro, Patric Minford) przyjmują tezę ekonomii klasycznej, że zmienność cen i płac jest warunkiem przywracania równowagi rynkowej przy pełnym zatrudnieniu i produkcji na poziomie potencjalnym, ale uważają, że zmiany cen i wielkości produkcji są natychmiastowe ze względu na elastyczność cen i płac.

Swój początek nowa szkoła klasyczna wzięła od badań Charlesa Holta (1921), Franca Modiglianiego (1918), Johna Mutha (1930) i Roberta Simona (1916) którzy usiłowali wytłumaczyć, dlaczego wygląda na to, że wielu nie postępuje w sposób optymalizacyjny, jak to zakłada ekonomia neoklasyczna. Ich prace miały na celu wyjaśnienie przy użyciu modeli dynamicznych tego, co Simon nazwał postępowaniem według: zasady wystarczającego minimum, czyli dlaczego postępowanie przedsiębiorstw nie odpowiadało modelom mikroekonomicznym. Rozwój tych badań w zakresie racjonalnych oczekiwań spowodował, że stały się one wkrótce znane jako nowa ekonomia klasyczna, ze względu na podobieństwo ich praktycznych wniosków do poglądów dawnych klasyków. Pod koniec lat 70 wielu ekonomistom wydawało się, że przyszłość makroekonomii spoczywa w nowej myśli klasycznej i że nastąpił konic ekonomii keynesowskiej.

Główni przedstawiciele nowej szkoły klasycznej: J.F. Muth, Lucas, Prescott, Kydland, Barro.

1.1.Hipoteza HRO: hipoteza racjonalności oczekiwań.

 hipoteza ekonomiczna sformułowana w latach 70. dwudziestego wieku. Została po raz pierwszy zaproponowana przez amerykańskiego ekonomistę Johna Mutha w 1961 roku i rozpropagowana dzięki późniejszym pracom Roberta Lucasa, Thomasa Sargenta i Neila Wallace’a.

Muth w swej hipotezie utrzymywał, że w planowaniu racjonalne jest zakładanie, iż oczekiwania, jako podbudowane informacjami przepowiednie przyszłych wydarzeń, są zasadniczo zgodne z aktualną teorią ekonomiczną. Dzięki swojemu założeniu „dynamicznej racjonalności” Muth przemienił nierównowagę w równowagę.

Tak sam Muth pisał o swojej hipotezie:

Niekiedy dowodzi się że założenie racjonalności w gospodarce prowadzi do teorii niezgodnych lub nieadekwatnych dla wyjaśnienia obserwowanych zjawisk, a zwłaszcza zmian w czasie(..). Nasza hipoteza wywodzi się z dokładnie przeciwstawnego punktu widzenia mianowicie: dlaczego dynamiczne modele ekonomiczne nie zakładają należytej racjonalności.

A inaczej mówiąc:

Teoria racjonalnych oczekiwań głosi, że podmioty gospodarcze podejmują swoje decyzje w oparciu o wszystkie dostępne informacje o aktualnych uwarunkowaniach ekonomicznych oraz o potencjalnych skutkach tych decyzji. Posiadają również umiejętność wyciągania wniosków ze zdarzeń w przeszłości, co pozwala im przewidywać możliwe scenariusze wydarzeń w przyszłości.

Twórcy tej teorii upatrywali niedopracowanie modelu Keynesa w potraktowaniu oczekiwań podmiotów gospodarczych jako wielkości egzogenicznych, czyli będących poza gospodarką.

Powodowało to niepełny obraz gospodarki, gdzie widoczne są tylko konsekwencje zmian oczekiwań, a nie ich przyczyny. W opinii przedstawicieli szkoły racjonalnych oczekiwań polityka stabilizacyjna oparta na takim modelu prowadziła tylko do wzrostu inflacji.

Teoria racjonalnych oczekiwań podaje w wątpliwość skuteczność angażowania się polityki gospodarczej w dynamizowanie wzrostu gospodarczego, gdyż państwo nie ma wpływu na trwały wzrost zatrudnienia lub produktu. Twórcy tej teorii posuwają się w swoich poglądach jeszcze dalej – uważają, że przeciwdziałanie recesji i bezrobociu poprzez stosowanie aktywnej polityki finansowej nie przynosi efektów, a pojawienie się bezrobocia nie wynika z niedostatecznego popytu. Szkoła racjonalnych oczekiwań sugeruje, że państwo powinno dążyć do utrzymania stabilności cen oraz działać po podażowej stronie gospodarki, jednocześnie zastrzegając, że nie powinno to zachodzić przy użyciu bezpośrednich decyzji podmiotów rządowych, lecz dzięki wypracowanym regułom, do których podmioty gospodarcze będą miały zaufanie.

Szkoła racjonalnych oczekiwań tym różni się od monetaryzmu, że inaczej widzi rolę państwa w gospodarce, gdyż dopuszcza jego działania poprzez zarówno oddziaływanie na rynek pieniężny, jak również równoważenie budżetu, sterowanie wydatkami rządowymi i cele realnego kursu walutowego.

John Muth. Rational Expectations and the Theory of Price Movements. „Econometrica”. 29. s. 315–335

1.2.Antyetatyzm nowej szkoły klasycznej

Kierunek antyetatystyczny tzw. nowej ekonomii klasycznej jest znacznie bardziej radykalny w stosunku do liberalizmu niż monetaryzm. Do najważniejszych jego przedstawicieli należy zaliczyć Roberta E. Lucasa, Thomasa Sargenta i Neila Wallace, a. „Nowa ekonomia klasyczna” opiera się na założeniu niemal natychmiastowego równoważenia rynku oraz na teorii tzw. racjonalnych oczekiwań. Istnieją dwie interpretacje „racjonalnych oczekiwań” jako twierdzeń dotyczących rzeczywistości gospodarczej: „słaba” i „mocna”. Według interpretacji słabej ludzie wykorzystują posiadane przez siebie informacje najlepiej, jak umieją. Inaczej mówiąc, uczą się na swoich błędach i starają się ich nie powtarzać. Silna wersja interpretacji brzmi następująco: ludzie znają strukturę modelu poprawnie opisującego rzeczywistość i na tej podstawie kształtują owe oczekiwania. Istotę „racjonalnych oczekiwań” można rozumieć krótko, jako założenie o racjonalizacji użyteczności. Hipoteza racjonalnych oczekiwań zakłada więc, że ludzie, oprócz przebiegu danego zjawiska w przeszłości, wykorzystują wszelkie dostępne informacje, które mogą im ułatwić poprawne prognozowanie.

Podobnie antyetatystyczny charakter mają- choć nieco mniej są w swoim liberalizmie eksponowane- tezy teoretyczne „nowej szkoły austriackiej”.

2.Robert Lucas

 Junior (ur. 15 września 1937 w Yakima, Waszyngton) – amerykański ekonomista, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 1995 roku.

W latach 1967–1974 profesor Carnegie Mellon University w Pittsburghu, od 1975 profesor University of Chicago; jest członkiem Amerykańskiej Akademii Umiejętności w Bostonie (od 1980) oraz Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie (od 1981). Prowadzi badania w dziedzinie makroekonomii.

W 1972 roku opublikował wpływowy artykuł zatytułowany Expectations and the Neutrality of Money, w którym położył podwaliny pod współczesną teorię racjonalnych oczekiwań. Mniej więcej w tym samym okresie ekonomiści Milton Friedman i Edmund Phelps argumentowali, że w długim okresie nie powinien w gospodarce istnieć związek pomiędzy inflacją a bezrobociem, czyli, że długookresowa krzywa Phillipsa jest pionowa. Lucas rozwinął ich rozumowanie o krok dalej, argumentując, że wyłącznie niespodziewane przez społeczeństwo zmiany w podaży pieniądza, mogą mieć wpływ na zmiany bezrobocia. Zmiany prawidłowo antycypowane przez społeczeństwo będą skutkowały wyłącznie wyższą inflacją bez wpływu na bezrobocie. Innymi słowy, zdaniem Lucasa aby polityka pieniężna była skutecznym narzędziem w walce z bezrobociem musi być ona nieprzewidywalna.

W 1976 roku powstał inny wpływowy artykuł zatytułowany Econometric Policy Evaluation: A Critique i znany obecnie jako krytyka Lucasa. Autor argumentował w nim, że ówczesne modele ekonometryczne gospodarek nie mogą być używane do obliczania wiarygodnych prognoz ekonomicznych, ponieważ zależą one od oczekiwań społeczeństwa odnośnie polityki gospodarczej rządu. Wraz ze zmianą tej polityki ulegają zmianie również równania opisujące gospodarkę i modele ekonometryczne oszacowane dla danych z jednego okresu, gdy obowiązywała jedna polityka gospodarcza tracą ważność w innym okresie, w którym polityka gospodarcza jest inna. Chociaż nie wszyscy ekonomiści zgadzają się z tezą krytyki Lucasa, miała ona znaczący wpływ na rozwój makroekonomii doprowadzając między innymi do prób uwzględnienia oczekiwań społecznych w modelach makroekonomicznych, co zapoczątkowało nurt nowej ekonomii keynesowskiej

W 1995 otrzymał Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla za opracowanie i przygotowanie do praktycznych zastosowań hipotezy racjonalnych oczekiwań i gruntowną przebudowę analizy makroekonomicznej oraz pogłębienie wiedzy o polityce ekonomicznej.

3.Polityka dyskrecjonalna – zwana także aktywną polityką gospodarczą lub polityką uznaniową, umożliwia rządowi wywieranie wpływu na sytuację gospodarczą państwa za pomocą aktywnej polityki fiskalnej, budżetowej lub monetarnej. Działania podejmowane w ramach polityki dyskrecjonalnej mają umożliwić rządowi osiągnięcie krótkoterminowych celów, często jednak wymuszają naruszenie obowiązujących zasad. Uważa się, że pojedyncza decyzja uznaniowa, która łamie przyjęte zobowiązanie, może znacznie pogorszyć wiarygodność rządu i długookresowe wyniki gospodarcze. Przeciwdziała temu zapisywanie pewnych zasad ekonomicznych w aktach prawnych (np. zawarta w polskiej konstytucji reguła długu publicznego, który nie może być wyższy niż 60% rocznego PKB) oraz delegowanie wykonywania pewnych funkcji gospodarczych do niezależnych instytucji, jak to ma miejsce w przypadku banków centralnych.

4.Instrumenty automatyczne (automatyczne reguły) – instrument działa samoczynnie po wystąpieniu określonych zdarzeń; zaliczamy do nich automatyczne stabilizatory koniunktury, które nie podlegają bieżącej polityce, choć zarzuca się im usztywnianie polityki gospodarczej.