Psychologia Ogólna: Ćwiczenia 02.12.2013
Psychologia motywacji
Pojęcie motywacja: Motywacja (movere – przemieszczanie, ruch, se movere – gotować się do czegoś)
Motywację charakteryzuje:
a) wzbudzanie energii,
b) ukierunkowywanie wysiłku na określony cel,
c) selektywne zwracanie uwagi na istotne bodźce (przy zmniejszonej wrażliwości na bodźce nieistotne),
d) zorganizowanie pojedynczych reakcji w 485 zintegrowany wzorzec czy sekwencję
e) wytrwałe kontynuowanie ukształtowanej w ten sposób czynności, dopóki nie zostaną zmienione warunki, które ją zapoczątkowały.
Cechy motywacji:
Aspekt kierunkowy (z natury, motywacja zawsze ma kierunek na coś, – choć nieświadomie. Chcąc zrozumieć motywacje trzeba odkryć kierunek).
Aspekt dynamiczny.
MOTYWACJA WEWNĘTRZNA
Przez motywację wewnętrzną rozumie się tendencje podmiotu do podejmowania i kontynuowania działania, ze względu na samą treść aktywności. Aktywność sama w sobie jest wystarczającym wzmocnieniem i nagrodą.
Efekt nadusprawiedliwienia: jeśli człowiek wykonuje jakąś czynność i robi to z dwóch powodów – bo wydaje mu się interesująca i poza tym zostanie za nią nagrodzony- to znajduje dla niej zbyt wiele usprawiedliwienia (nadusprawiedliwienia). Dlatego w takim przypadku obniża się motywacja wewnętrzna.
MOTYWACJA ZEWNĘTRZNA
O motywacji zewnętrznej mówimy wówczas, gdy działanie realizowane jest ze względu na zewnętrzne wobec niego czynniki mające być konsekwencją jego wykonania lub efektywnego zakończenia.
Deprywacja – pozbawienie jednostki czegoś, co jest potrzebne do funkcjonowania biologicznego czy psychicznego.
Teoria popędów + homeostazy
Popęd: wewnętrzny stan napięcia motywujący organizm do działań mających na celu zmniejszeniu napięcia (fizjologiczny przymus)
• Staramy się utrzymać homeostazę
– Fizjologiczny stan równowagi
– Monitorowanie stany fizjologicznego organizmu by dostrzec odbiegi od normy, uruchamianie procesów, które zapewniają powrót do pożądanego stanu poprzez ujemne sprzężenie zwrotne.
• Wady
– Mniejsze pokrycie z motywami ludzkimi
– Fizjologiczny przymus nie jest warunkiem koniecznym motywacji.
Popędy biologiczne wynikają z podstawowych potrzeb tkankowych organizmu.
Popęd głodu jest przedmiotem największej liczby badań. Stan głodu wywołuje się pozbawiając organizm pokarmu. Reakcja konsumpcyjna, w tym wypadku jedzenie, zaspokaja organizm i redukuje stan popędu. Skurcze żołądka odgrywają pewną rolę w wywoływaniu uczucia głodu, podobnie jak poziom cukru we krwi. Podwzgórze odgrywa doniosłą rolę w procesach związanych z głodem i innymi popędami, nie jest jednak jasne, czy funkcjonuje ono, jako „ośrodek motywacji”, czy tylko, jako „ośrodek informacji” o stanach popędu.
Głód zdaje się wywierać wpływ „uwrażliwiający”, obniżając progi dla rożnych rodzajów
Bodźców. Zarówno sygnały zewnętrzne, jak i wewnętrzne, mogą wywołać popęd głodu.
Teoria poznawcza
• Zewnętrzny świat tez może motywować zachowanie
• Zachęty (wartość celu)
– Zapach obiadu
– Uznanie za dobrze wykonane zadanie
• Spodziewania (Bandura, 1997)
– O prawdopodobieństwie, ze zachowania doprowadza do określonego wyniku
– O prawdopodobieństwie skuteczności wykonania tych zachowań.
Anorexia nervosa jest rzadką chorobą, której ofiary, zwykle młode kobiety, po prostu przestają jeść i coraz bardziej chudną. Przyczyny tej choroby nie są jeszcze dobrze poznane, lecz leczy się ją skutecznie za pomocą technik modyfikacji zachowania.
Otyłość, rezultat przejadania się, jest poważnym problemem dla wielu ludzi.
Wyniki kontynuowanych obecnie dwóch kierunków badań sugerują, że
a) ludzie otyli mogą mieć więcej komórek tłuszczowych niż jednostki o przeciętnej wadze ciała oraz.
b) u otyłych jedzenie jest raczej reakcją na sygnały |zewnętrzne niż na sygnały wewnętrzne.
Frustracja – wskazuje na bliskość emocji i motywacji. Jest to zespół przykrych emocji pchających do działania. Aby mogła powstać potrzebne jest:
Wzbudzenie motywacyjne.
Pojawienie się przeszkody do zrealizowania potrzeby motywacyjnej.
Cel, do którego człowiek dąży, a blokuje go przeszkoda. Cel musi być ważny dla podmiotu, im bardziej dotknie „ja” tym bardziej nam zależy.
Gdy frustracja się już pojawi człowiek podejmuje różne reakcje. Frustracja działa jak popęd. Wyróżniamy 4 hipotezy/reakcje człowieka na frustracje:
Frustracja–Agresja – najczęściej ludzie reagują na frustrację agresją (różne formy: słowna, fizyczna).
Frustracja–Regresja – (podejmowanie zachowań właściwych wcześniejszym fazom rozwoju), np. ucieczka w jedzenie, w picie, w sen, agresja, nostalgia – życie wspomnieniami.
Frustracja–Represja – tłumienie, spychanie do przed świadomości, człowiek chce zapomnieć, co było źródłem frustracji.
Frustracja–Fiksacja – zatrzymanie się na czynnościach nawykowych, automatycznych, np. palenie papierosa jeden za długim, długotrwałe mycie rąk, u dzieci czynności ruchowe.
Ludzie najczęściej w ten sposób reagują na frustrację, jednak często występują inne formy zachowań.
Arnold Buss dowiódł sowimi eksperymentami bardzo wyraźnie, że agresja niekoniecznie łączy się z frustracją. Z swych badań Buss wyciągnął wniosek, że nawet silna frustracja nie zawsze prowadzi do agresji, może jednak doprowadzić do lęku i przygnębienia.
Teoria społecznego uczenia się
Albert Bandura stworzył jedną z najbardziej znanych teorii agresji – teorię społecznego uczenia się. Według niego zachowania agresywne kształtują się, gdy dziecko czuje przyzwolenie na zachowanie agresywne ze strony swoich opiekunów. Takie przyzwolenie może mieć charakter bezpośredni lub pośredni. Przyzwolenie o charakterze bezpośrednim pojawia się, gdy rodzice pochwalą dziecko za to, że na przykład wygrał szkolną bójkę. Natomiast przyzwolenie pośrednie polega na wyciąganiu wniosków z obserwacji. Przykładowo dziecko oglądając filmy i programy telewizyjne, w których agresywni bohaterowie są atrakcyjni i sympatyczni, uczy się, że agresja może być właściwym sposobem rozwiązywania problemów. Dodatkowo w swoich badaniach Bandura stwierdził, że dzieci uczą się agresji na dwóch poziomach. Pierwszym poziomem jest poznanie nowych technik agresji. Po drugie dziecko uczy się reakcji otoczenia na agresję. Jeśli dziecko dostrzeże korzyść płynącą z zachowania agresywnego, to zapamięta, że agresja pozwala na rozwiązanie kłopotliwej sytuacji, czyli teoria społecznego uczenia się znajduje zastosowanie w agresji instrumentalnej.
Autoprezentacja to próba zakomunikowania poprzez nasze wypowiedzi, zachowania niewerbalne i działania, kim jesteśmy albo, za kogo chcielibyśmy być uważani przez innych. Często procesowi autoprezentacji towarzyszy kierowanie wrażeniem.
Kierowanie wrażeniem jest to świadome bądź nieświadome aranżowanie starannie skonstruowanej prezentacji Ja, która wytworzy u innych określone wrażenie, zgodne z naszymi celami czy potrzebami w interakcji społecznej.
Psychologia emocji i radzenia sobie ze stresem
Emocje:
Subiektywne doświadczane,
Procesy odzwierciedlające, subiektywne znaczenie bodźców działających na człowieka i jego stosunek do nich (emocja strachu informuje nas o zagrożeniu),
Bodźce są pożądane lub niepożądane z punktu widzenia potrzeb (piramida Maslowa),
Komponenty (składniki) emocji
Intensywność – natężenie emocji
Znak – kierunek emocji - przyjemne/nieprzyjemne, pozytywne/negatywne
Treść – wyodrębnienie poszczególnych emocji
*uczucia – bardziej stałe, ustosunkowane do pewnych przedmiotów (kochać, lubić – dłużej)
*emocje – chwilowe, zmieniają się szybko w czasie
Źródła emocji
Pierwotne źródło emocjonalne (wrodzone) związane ze stanem zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, doznania zmysłowe
Wtórne bodźce emocjonalne, nabierają wartości w procesie uwarunkowania, kojarzenie np. zapachu ciasta w cukierni, jak ciasto u babci
Poznanie źródła emocji, niezgodność oczekiwań z napływającymi informacjami
Źródła wewnętrzne, wyobrażenia, marzenia, wspomnienia
Charakterystyka i klasyfikacja emocji
Żaden psycholog nie ma wątpliwości, że własne doświadczenia są podstawowym warunkiem zrozumienia różnych stanów uczuciowych. Paul Ekman pokazał przedstawicielom różnych nacji fotografie twarzy wyrażające różne uczucia. Od członków różnych społeczeństw chciał uzyskać interpretację przedstawionych wizerunków. Ekman doszedł do wnioski, że wprawdzie występują pewne nieznaczne różnice w interpretacji poszczególnych zdjęć, ale zważywszy różnorodne doświadczenia, zgodność spostrzegania zasługuje na najwyższą uwagę. Dotyczy to zwłaszcza pokazania takich emocji, jak strach, wściekłość, odraza, zaskoczenie, smutek, radość. Także pogarda została rozpoznana przez wielu przedstawicieli społeczności zachodnich oraz tych spoza zachodniego kręgu kulturowego.
Emocje występują z różną mocą. Bać się lub cieszyć można bardziej lub mniej, a wściekłość odczuwać silniej lub słabiej. Pytane osoby nie miały poza tym żadnych trudności z podziałem emocji pod względem sposobu ich doznawania: radość czy duma to emocje przyjemne; lęk czy zawstydzenie – nieprzyjemne. Niektóre emocje są do siebie bardziej zbliżone. Miłość i radość, a także smutek i lęk – to na pewno bliskie sobie emocje. Inne uczucia są od siebie tak oddalone, że nigdy nie będą występowały razem. Za pewnik uznać można, że doznania uczuciowe wiążą się z określonymi zmianami fizjologicznymi: drżą ręce, bicie serca staje się przyspieszone, czerwieni się lub blednie twarz.
W wypadku emocji chodzi o przyjemne lub nieprzyjemne stany odczuwania, o różnej intensywności, wywołane w określonych warunkach, powiązane z fizycznymi formami wyrazu(mimika, gestykulacja) oraz ze zmianami fizjologicznymi.
Znaczenie autonomicznego układu nerwowego oraz hormonów
Za zmiany fizjologiczne związane z emocjami odpowiada autonomiczny układ nerwowy, automatycznie regulujący wiele procesów naszego organizmu. Autonomiczny układ nerwowy składa się z dwóch ‘gałęzi’: gałęzi sympatycznej i parasympatycznej. Układ sympatyczny, zwłaszcza w sytuacjach zagrożenia, wyzwala energię niezbędną do wyzwolenia reakcji. Człowiek, który odczuwa zagrożenie i reaguje na nie lękiem, potrzebuje tej energii do walki lub ucieczki. W takiej właśnie sytuacji z gruczołów leżących bezpośrednio nad nerkami(nadnercza) wydzielają się biochemiczne substancje – hormony, tak długo utrzymujące organizm w stanie pobudzenia, jak długo pozostają we krwi. Układ sympatyczny oraz adrenalina powodują na przykład wydzielanie przez wątrobę cukru do krwi(optymalne zaopatrzenie mięśni) oraz przyspieszenie akcji serca. Oddziaływaniu układu sympatycznego oraz pewnych określonych hormonów należy ponadto przypisać rozszerzanie się oskrzeli, co osobie walczącej lub uciekającej ułatwia oddychanie, a tym samym – dostarczanie organizmowi większej ilości tlenu. Mocniej bije serce, podnosi się ciśnienie, mięśnie otrzymują więcej krwi. Osobie zagrożonej zwężają się źrenice, a to z kolei oznacza ostrzejsze widzenie wszystkiego, co znajduje się w pobliżu. Układ parasympatyczny wpływa na ponowną normalizację fizycznych procesów organizmu. Kiedy człowiek poradzi sobie z niebezpieczną sytuacją, jego serce bije wolniej, ustępuje suchość w ustach. Krew, która „odpłynęła” z głównych narządów pod wpływem oddziaływania układu sympatycznego, może teraz do nich wrócić. Układ ten pozwala na bardziej oszczędne wydatkowanie energii przez organizm i na powtórne gromadzenie rezerw. Autonomiczny układ nerwowy jest nieustannie kontrolowany przez mózg.
Czy wykrywacz kłamstw mówi prawdę?
Określenie to wprowadza w błąd. Można tu, bowiem mówić jedynie o zmierzeniu stopnia ludzkiego pobudzenia. Powstającego pod wpływem układu sympatycznego. Wykorzystuje się w tym celu tak zwany poligraf(urządzenie to rejestruje równocześnie kilka reakcji organizmu). Najnowsze poligrafy potrafią mierzyć jednocześnie czynności oddechowe, akcję serca, ciśnienie krwi oraz elektryczną odporność skóry. Badanie tej ostatniej polega na przymocowaniu do ciała dwóch elektrod, przez które przepływać będzie prąd o słabym natężeniu. Od stopnia wewnętrznego pobudzenia zależy w dużej mierze, jaką odporność elektryczną wykaże organizm. Gdy jesteśmy zdenerwowani, odporność się obniża – wydzielanie potu zmienia elektryczne przewodnictwo skóry.
Teoretyczne rozważania o doświadczaniu emocji
Teoria Williama Jamesa zakłada, że zmiany fizjologiczne następują bezpośrednio po zarejestrowaniu danego zdarzenia i że nasze spostrzeganie zmian w organizmie jest stanem emocjonalnym. Zatem jesteśmy smutni, bo płaczemy, boimy się, bo drżymy. James miał na myśli przede wszystkim zmiany fizyczne powstające pod wpływem autonomicznego układu nerwowego, a wiec pocenie się, drżenie czy silne bicie serca. Carl Lange wypowiadał się na ten temat podobnie, do dzisiaj mówi się o teorii emocji Jamesa i Langego.
POBUDZENIE -> ZAREJESTROWANIE SPECYFICZNEJ ZMIANY FIZYCZNEJ
(np. wzmożone bicie serca) -> INFOMACJA PRZEKAZANA DO MÓZGU WYWOŁUJE DOZNANIE EMOCJI
Mózg – centralna rozdzielnia emocji i reakcji fizycznych
To, co człowiek odczuwa, jako emocje, to wg teorii Jamesa i Langego – nic innego jak spostrzeganie własnych reakcji fizycznych wywołanych pobudzeniem. Fizjolog Walter Cannon nie zgadzał się z twierdzeniem, że zmiany fizyczne są przyczyną doświadczania emocji. Gdyby teoria Jamesa i Langego była słuszna, wnioskował Cannon, to uczuć można byłoby doznawać wyłącznie przy prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Faktem decydującym, wg teorii Waltera Cannona i Philipa Barda, jest to, iż narządy zmysłów przekazują informacje o doznanym bodźcu najpierw do mózgu(do tzw. podgórza, którego znaczenie dla przeżywania emocji jest dzisiaj kwestionowane), skąd po otrzymaniu i przetworzeniu są wysyłane równocześnie w dwie strony: w „dół”, do autonomicznego układu nerwowego, który wywołuje stan fizjologicznego pobudzenia, oraz do „góry”, do kory mózgowej, dzięki której powstaje subiektywne odczuwanie emocji. Zgodnie z tą hipotezą zmiany fizjologiczne nie są – jak zakłada Lange – warunkiem odczuwania, obydwie reakcje odbywają się, bowiem jednocześnie i niezależnie od siebie.
POBUDZENIE->PRZETWARZANIE W MÓZGU(podwzgórzu)
ZMIANY FIZJOLOGICZNE DOZNANIE EMOCJI
(np. wzmożone bicie serca) (np. lęk)
Abstrahując od przedstawionych teorii należy zauważyć, że emocje są czymś więcej niż tylko automatyczną reakcją na bodźce. Zależą między innymi od tego, jak interpretowane będą spostrzeżenia własnego ciała oraz warunków sytuacyjnych.
Zależności między zmianami fizycznymi a doznawaniem określonych emocji
Gary Schwartz i jego współpracownicy zaprosili studentów, którzy próbowali już kiedyś swoich sił, jako aktorzy. W ramach pewnego eksperyment mieli sobie intensywnie przypominać wcześniejsze zdarzenia, które wywołały u nich radość, smutek, wściekłość lub lęk. Analizowano zmiany ciśnienia krwi, akcję serca etc. Osoby badane przez Schwartza i jego współpracowników, przypominając sobie wcześniejsze zdarzenia, były w stanie przywołać określone doznania.
Już Karol Darwin donosił, że uczucia potęgują się, jeśli wspierane są odpowiednimi przejawami fizycznymi. Paul Ekman wykazał eksperymentalnie, że wystarczyło mięśniami twarzy wyrazić określone uczucie, by zarejestrować zmiany również w autonomicznym układzie nerwowym. Do dzisiaj sprawą sporną jest, dlaczego mięśniami twarzy można zmieniać emocje.
Doświadczanie emocji – rezultat pobudzenia fizjologicznego oraz procesów poznawczych
W ramach eksperymentu studentom pokazano 10 erotycznych ilustracji, a przez słuchawki docierały do nich uderzenia serca, które uważali za swoje własne. Jednakże eksperymentator przy niektórych zdjęciach przyspieszał, przy innych zaś zwalniał „bicie serca”. Gdy zapytano mężczyzn, które zdjęcia wydały im się najbardziej atrakcyjne, z reguły decydowali się na te, którym towarzyszyła stosunkowo szybka akcja serca. Nawet, jeśli człowiek, mógłby zauważyć u siebie zmiany wewnętrzne, to – według Stanleya Schachtera i Jerome’a Singera – i tak nie „wiedziałby”, jakie emocje one wywołują. Naukowcy ci podzielali, więc pogląd Jamesa, że zmiany fizyczne poprzedzają doznanie emocji. Wątpili jednak w to, by każdej emocji odpowiadały dające się odróżnić procesy wewnętrzne. W swojej dwuczynnikowej teorii emocji Schachter i Singer uwzględnili, zatem pobudzenie fizjologiczne i jego interpretację.
Potwierdzenia swojej teorii szukali w wynikach eksperymentu: osobom badanym zaaplikowano rzekomy preparat witaminowy. W rzeczywistości w strzykawce była adrenalina, która między innymi przyspiesza oddychanie, wywołuje lekkie drżenie oraz przyspieszone bicie serca. Każdą osobę poproszono o zajęcie miejsca w poczekalni. Tam spotykała inną osobę, która pozornie również brała udział w doświadczeniu, ale tak naprawdę, jako znajoma prowadzącego, odgrywała ściśle wyznaczoną rolę. W jednym przypadku przejawiała, więc zachowanie, które miało sprawić wrażenie nadmiernie wesołego nastroju, w innej sytuacji osoba badana spotykała w poczekalni „czekającego”, który reagował złością. Gdy osoby badane opuszczały poczekalnie, na pytanie, jak się czują, udzielały różnych odpowiedzi. Ludzie, którzy obserwowali rozzłoszczoną osobę, mówili, że są wściekli, a świadkowie pogodnego zachowania twierdzili, że są w radosnym nastroju. Schachter i Singer próbowali dowieść, że reakcje fizjologiczne muszą zostać zinterpretowane, zanim jeszcze człowiek dozna określonych emocji. Niekwestionowaną zasługą Schachtera i Singera jest to, że wskazali na znaczenie czynników poznawczych. Nie dostrzegli jednak wpływu wskazówek dostarczanych przez organizm. Psycholog Carroll Izard przypuszczała, że na niektóre bodźce wyzwalające emocje człowiek odpowiada reakcjami wrodzonymi(np.wybuch dziecięcej złości w czasie szczepienia). Nie wszystkie emocje, zatem, można wyjaśnić w jednakowy sposób.
Aby mogły zaistnieć emocje, potrzebne są zarówno czynniki poznawcze, jak i zmiany fizjologiczne, które podlegają kontroli autonomicznego układu nerwowego, oraz mięśnie twarzy. Wszystkie te procesy wzajemnie na siebie oddziałują.
Zagadnienie procesów przeciwstawnych
Skoczkowie spadochronowi przy pierwszym skoku odczuwali lęk, ludzie chodzący do sauny narażają się na doznawanie bardzo nieprzyjemnych emocji. Dlaczego alpiniści wspinają się na wysokie skały, jeżeli towarzyszy temu niebezpieczeństwo? Richard Solomon uważa, że aby wyjaśnić wymienione zjawiska, należałoby wskazać na pewną właściwość autonomicznego układu nerwowego:, jeśli układ nerwowy kieruje się w jedną stronę, to z taką samą mocą powraca; stale dąży do wyrównania. Po początkowej pozytywnej reakcji emocjonalnej nastąpi reakcja negatywna i odwrotnie. Teoria Solomona głosi, że po wyzwoleniu pierwszej reakcji emocjonalnej zaktywizowana zostaje kolejna emocja, przeciwna w stosunku do pierwszej. Po zaistnieniu paniki czy lęku zaczyna pojawiać się stan B, który może być odczuwany, jako ulga. Ale ten przeciwstawny proces wykazuje pewną istotną cechę: do głosu dochodzi bardzo powoli i nie zanika tak szybko jak stan A.
Stres
Stres jest definiowany w psychologii jako dynamiczna relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki a wymogami sytuacji (stresorem), charakteryzująca się brakiem równowagi. Podejmowanie zachowań zaradczych jest próbą przywrócenia równowagi.
Reakcja organizmu na "niekorzystne" bodźce środowiskowe, głównie zewnętrzne, dzięki której organizm może dostosować się do nowych warunków otoczenia.
Reakcja ta jest interakcją pomiędzy czynnikami takimi jak bodźce środowiskowe, (to, co nas spotyka lub myślimy, że może się przydarzyć), naszą oceną tej sytuacji ( ocena poznawcza), a reakcją fizjologiczną i psychiczną organizmu, zależną głównie od naszej oceny sytuacji.
„ Stres jest to relacja między umiejętnościami radzenia sobie jednostki a wymaganiami stawianymi jej przez otoczenie”
Pochodzenie pojęcia stres
Pojęcie stresu wprowadzone zostało do użycia przez Hansa Hugona Selye'a , który badaniu tego zjawiska poświęcił 50 lat pracy naukowej. Selye, jako pierwszy postawił hipotezę , że szereg chorób somatycznych jest skutkiem niezdolności człowieka do radzenia sobie ze stresem. Zjawisko to nazwał mianem niewydolności tzw. syndromu ogólnej.
Radzenie sobie ze stresem to poznawcze i behawioralne wysiłki skierowane na opanowanie, zredukowanie lub tolerowanie zewnętrznych lub wewnętrznych żądań.
Oznaki stresu w sferach:
Biologicznej -to pocenie się, napięcie mięśni, zmiany ciśnienia krwi, szybkie bicie serca, suchość w ustach, bóle głowy, bezsenność, niestrawność itp.
Emocji -to lęk, zamykanie się w sobie, nerwowość, rozdrażnienie, złość czasem depresja.
Sprawności myślenia -to zapominanie, brak koncentracji, brak zainteresowania, luki w pamięci.
Zachowań - to drżenie, tiki nerwowe, impulsywność, nerwowy śmiech, zachowania nerwowe, np. bawienie się ubraniem, nadmierne palenie papierosów, picie alkoholu, nieuzasadnione używanie leków.
Filozofii życiowej - bezradność, kwestionowanie wszystkich wartości, zagubienie.
Gdy pojawia się czynnik, który wywołuje stres, organizm człowieka reaguje dwojako: walczy z nim albo ucieka. Trzeba jednak wiedzieć, że do prawidłowego funkcjonowania człowiekowi jest potrzebny optymalny poziom stresu,
Zbyt niski poziom stresu powoduje:
-znudzenie
-przekonanie, że wszystko jest bez sensu
-depresję
-brak zainteresowania i zaangażowania, odpływ energii
Zbyt wysoki poziom stresu natomiast powoduje:
-lęk
-zaburzenia fizyczne
-zwolniony refleks
-brak koncentracji
Optymalny stres powoduje:
-odprężenie psychiczne
-przypływ energii
-wzrost wiary w siebie
-zainteresowanie, zaangażowanie w wykonywane zadania
-prawidłowe funkcjonowanie.
Ludzie różnią się poziomem tolerancji stresu. Stres sam w sobie nie jest dobry, ani zły. Problem powstaje dopiero wtedy, poziom stresu i siłę bodźca odczuwamy, jako zbyt duży w stosunku do naszych możliwości. Optymalny, zatem poziom stresu jest wręcz potrzebny do prawidłowego funkcjonowania.
Teoria stresu Selye'ego. Ogólny syndrom adaptacyjny (GAS - general adaptation syndrom): stadium reakcji alarmowej (mobilizacja sił obronnych), stadium odporności (przystosowania do stresora) i stadium wyczerpania, (jeżeli stresor jest odpowiednio nasilony i działa przez dłuższy czas).
Krytyka teorii Selye'ego:
Dowody na specyficzność reakcji organizmu w odpowiedzi na konkretne czynniki szkodliwe.
Niedostateczne uwzględnianie czynników psychologicznych (szczególnie oceny psychologicznej przyczyn).
Wg Selye'go stres przebiega w następujących fazach:
Faza alarmowa. Początkowa, alarmowa reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacja. Wyróżniamy w niej dwie subfazy:
Stadium szoku.
Stadium przeciwdziałania szokowi. Jednostka podejmuje wysiłki obronne.
Faza przystosowania (odporności). Organizm uczy się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem. Jeśli organizm poradzi sobie z trudną sytuacją wszystko wraca do normy. W innym wypadku następuje trzecia faza.
Faza wyczerpania. Stałe pobudzenie całego organizmu (przewlekły stres) prowadzi do wyczerpania zasobów odpornościowych, co może prowadzić do chorób psychosomatycznych. W szczególnych wypadkach prowadzi nawet do śmierci.
CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE STRES – STRESORY
Prawie wszystkie sytuacje wymagające. Jednak natężenie stresu zależy od konkretnej osoby.
Sytuacje deprywacji – brak lub znaczne ograniczenie tego, co jest nam potrzebne do normalnego funkcjonowania
Przeciążenia – stopień trudności zadania czy sytuacji jest na granicy naszych wydolności, możliwości.
Utrudnienia – brak wiedzy, informacji
Zagrożenia – niebezpieczeństwo utraty ważnej wartości
Wydarzenia życiowe
Odporność na stres zależy od:
Typu układu nerwowego – trudno tu wprowadzać jakiekolwiek zmiany;
Doświadczenia z dzieciństwa – dziecko nie powinno przeżywać problemów dorosłych.
Odporność na stres jest to zdolność do utrzymania uprzedniego kierunku, sprawności i poziomu organizacji zachowania się pomimo występującego stresu.
Czynniki warunkujące odporność na stres:
Rodzaj zadania, jakie człowiek ma do wykonania
Stan psychiczny jednostki
Stałe właściwości jednostki:
Cechy układu nerwowego
Doświadczenie
Samoocena
Obrona przed stresem poprzez zmianę reakcji człowieka:
Ćwiczenia odprężające
Ćwiczenia gimnastyczne
Obrona przed przed stresem poprzez zmianę sytuacji obciążającej:
Wsparcie społeczne, oznacza pomoc przy polepszaniu warunków potrzebnych do zwalczania stresu.
Wsparcie informacyjne
Wsparcie emocjonalne, wsparcie to bardzo często zwiększa poczucie własnej wartości i przekonanie, że podoła się aktualnej sytuacji.
Zabiegi prowadzące do obrony przed stresem:
Kategoria I: zabiegi mają zmienić reakcje człowieka na stresujące wydarzenia, nie mają natomiast zmienić wydarzeń.
Kategoria II: zabiegi, przy których pomocy podejmowane są próby zmiany warunków, w jakich stres jest doznawany.
Terapia Mority, rozpowszechniona w Japonii. Jej podstawowym celem jest próba skłonienia ludzi do innego sposobu myślenia. „Klienci zachęcani są do traktowania symptomów, jako naturalnej części ich samych oraz do ich zaakceptowania”. Mimo określonych objawów mają przebywać wśród ludzi, pracować i normalnie się zachowywać.