1. Geneza i treść pojęcia andragogiki. 
   Andragogika - zajmuje się kształceniem dorosłych. Jest to nauka o prowadzeniu ludzi dorosłych. 
   Poprzedzający termin do andragogiki to pedagogika dorosłych. Było to jednak niestosowne, bo pedagogika to nauka o wychowaniu, a andragogika to nauka o ludziach starszych. 
   Dziedzina powstała w II połowie XX wieku. Początkowo stanowiła część składową pedagogiki ogólnej i filozofii wychowania. Andragogika jako jedna z dziedzin o wychowaniu jest nauką praktyczną o teologicznym toku postępowania badawczego(stara się wykrywać to, co jest użyteczne). Andragogika uczy jak postępować w sytuacjach znanych jak i nowych. 
   Przeważa pogląd że andragogika jest nauką o edukacyjnym wspomaganiu rozwoju człowieka dorosłego. 
   Obecnie andragogika definiowana jest jako nauka o kształceniu i samokształceniu, wychowaniu i samowychowaniu dorosłych, kształtowanie osobowości, uczenie się, wprowadzenie człowieka dorosłego w życie społeczne. 
   
   Andragogika – pochodzi od greckich słów aner – andros oznacza mężczyznę, człowieka dorosłego 
   agein – ago prowadzić, prowadzą 
   ANDRAGOGIKA NAUKA O PROWADZENIU LUDZI DOROSŁYCH. 
   1970r. – zdefiniowano andragogikę

2. Podmiotowość w edukacji dorosłych. 
Andragogika- przedmiot badań: 
Znaczenie szerokie- andragogika bada i opisuje wszelkie aspekty aktywności edukacyjnej ludzi dorosłych 
wychowanie+ kształcenie 
EDUKACJA = samowychowanie+ samokształcenie 
Role edukacyjne w okresie dorosłości są podejmowanie dobrowolnie. Dorosły podejmując idee edukacyjne oczekuje korzyści z tym związane np.: zaspokojenie potrzeb poznawczych, może być to awans (stanowiska, ekonomiczny), wyższy prestiż. 
Znaczenie szerokie: Andragogika bada i opisuje problematykę wychowania, samowychowania, kształcenia i samokształcenia dorosłych. 
Procesy te tworzą układ dopełniający, jednocześnie traktując dorosłych, jako niezależne i podmiotowe struktury edukacyjne. 
Znaczenie wąskie- Andragogika, to subdyscyplina nauk pedagogicznych, której przedmiotem badań i zainteresowań badawczych są cele, przebieg, warunki, skutki i prawidłowości intencjonalnego, świadomego i celowego oraz zorganizowanego kształcenia i wychowania dorosłych oraz ich samokształcenie i samowychowanie. 

3. Wychowanie rozumiane jako proces wzmacniania rezultatów socjalizacji. 
Rozwój osobowościowy jest rezultatem interakcji ze światem- tych wszystkich reakcji, które doświadczy-dorosłośc jest wynikiem osobowościowego rozwoju człowieka; 
Wniosek należy: należy towrzyc takie warunki funkcjonowania człowieka w świecie, społ. aby stymulowały one rozwój jego osobowości przyczyniając się do osiągnięcia coraz wyższych stadiów dorosłości. 
Proces rozwoju osobowości polega na stopniowej internalizacji życiu społeczno-kulturowego (uwewnętrznianie wzorów i modeli funkcjonującej w danej społeczności, z którą człowiek jest związany). 
Proces poznania przyjmuje formę socjalizacji ( wszystko z czym się stykamy) 
Niektórzy autorzy wyróżniają socjalizację pierwotna i wtórną 
Socjalizacja pierwotna- proces zapoznanie jednostki z otoczeniem – poczucie własnej tożsamości 
Socjalizacja wtórna - kontynuowanie socjalizacji pierwotnej, wiedzy i umiejętności niezbędne do pełnienia ról społecznych. 
Oba te rodzaje socjalizacji są konieczne do tego aby człowiek mógł aktywnie uczestniczyć w systemie który go otacza. Pomyślne zakończenie socjalizacji wtórnej jest początkiem dorosłości. 

Ujęcie SOCJOLOGICZNE, wg Zofii Matulki dorosłość należy rozpatrywać w dwóch zakresach. 
Obiektywnym- odnosi się do normy społecznej i do fazy życia ludzkiego określonej ramami chronologicznymi. 
Subiektywnym- wyraża się w przeżyciach jednostki, która pod wpływem wydarzeń osobistych lub społecznych postrzega siebie jako osobę, która uwewnętrznia normy przypisywane tej fazie życia realizując określony jej wzór. 

4.Społeczne funkcje upowszechniania kultury i sztuki wśród dorosłych.

instytucje, które w zakresie swej działalności jako zadanie główne bądź dominujące mają zapisaną działalność w obszarze kultury. Konkretnie chodzi o następujące kategorie działalności: 
artystyczna i literacka działalność twórcza, 
działalność obiektów kulturalnych, 
pozostała działalność rozrywkowa, gdzie indziej nie sklasyfikowana, 
działalność bibliotek i archiwów, 
działalność muzeów i ochrona zabytków. 

Funkcje: 
EDUKACYJNA – kształtowanie postaw krytycznych i twórczych; 
KOMUNIKACYJNA – kształtowanie więzi między ludźmi, a także między ludźmi oraz dziełami i twórcami tych dzieł; 
INTEGRACYJNA – kształtowanie świadomości wspólnoty, zdolności integracji i współpracy; 
PARTYCYPACYJNA – kształtowanie umiejętności otwartego, swobodnego uczestnictwa; 
ADAPTACYJNA (z informacyjną) – ułatwienie przystosowania się jednostek i grup do warunków, w jakich funkcjonują, a dzięki funkcji informacyjnej – przekazywanie i wyjaśnianie zjawisk, a także stymulowanie potrzeby informacji w środowisku społecznym 

Kształtowanie krytycznych i kreatywnych postaw jednostek, odkrywania ich twórczych potencjałów, rozbudzania wiedzy, wrażliwości, potrzeb i zainteresowań kulturalnych, wprowadzania w świat kultury lokalnej, narodowej, globalnej, w bogatsze duchowo życie poprzez bezpośrednie oddziaływanie. Animacja ma rozbudzić potrzebę twórczego działania i twórczego życia, wrażliwość na problemy ludzkie, wprowadzić w świat wartości kultury, nauczyć ich rozumienia i dokonywania wyborów. Ma wspomagać rozwój człowieka jako istoty osobnej i wszelkie jej wysiłki w kierunku samorozwoju. Animacja ma za zadanie kształtowanie zintegrowanej osobowości – jednostki aktywnej i świadomej podejmowanych działań, rozumnej i uczuciowej – człowieka wolnego i odpowiedzialnego za los swój i innych

5. Dorosłość jako kategoria psychologiczna.  Dorosłość jako kategoria psychologiczna związana jest z koncepcją wychowania rozumianą jako intencjonalny proces kształtowania osobowości – można wnioskować że wychowanie jest świadomie wykorzystywanym instrumentem osobowości w określonym kierunku.  Przedmiot badania:  - przesłanka główna: rozwój jest naturalna tendencja osobowości człowieka  - przesłanka pomocnicza: celem rozwoju osobowości ludzkiej jest dorosłość  Przedmiot poznania:  - wychowanie powinno być intencjonalnym kształtowaniem osobowości i przyspieszającym proces osiągania przez człowieka coraz wyższych stadiów dorosłości. 6. Edukacja obywatelska jako obszar kształcenia ludzi dorosłych.(szanse i  bariery)  Edukacja ustawiczna zorientowana na wspieranie człowieka dorosłego w procesach przemian coraz wyraźniej formułuje cele nie tylko ukierunkowane na postulaty społeczne, dotyczące szerszych grup społecznych, lecz coraz wyraźniej wskazuje na potencjał szans, jakie edukacja całożyciowa niesie w perspektywie biografii poszczególnych jednostek.  Analizując owe szanse przez pryzmat celów edukacji dorosłych1, należy zauważyć, że mogą być one formułowane zarówno w perspektywie makro, mezo i mikrospołecznej. Cele perspektywy mikrospołecznej  , to przede wszystkim: przygotowanie do funkcjonowania na rynku pracy, przygotowanie do aktywnego obywatelstwa w demokratycznym społeczeństwie, rozwój osobisty, a także rozwój oraz utrzymanie szerokiej i zaawansowanej wiedzy bazowej3, które są mocno akcentowane w dokumentach Unii Europejskiej. Taka perspektywa sytuuje refleksję nad kształceniem ustawicznym w obszarze pytań o możliwości optymalnego wykorzystania szans oraz wspierania tych dorosłych, którzy z różnych przyczyn doświadczają deficytów uniemożliwiających skorzystanie zarówno z edukacji, jak i innych społecznych oraz ekonomicznych mechanizmów kształtowania własnego życia czy wyboru drogi realizacji własnych aspiracji życiowych i społecznych.  Bariery edukacyjne w kształceniu dorosłychO ile edukacja ustawiczna dla jednych może być szansą, to istnieją także osoby czy grupy społeczne, dla których jest nie zawsze chcianą koniecznością, a nawet przymusem4. Ewa Solarczyk-Ambrozik formułuje tezę, iż także na gruncie edukacji dorosłych istnieje zjawisko marginalizacji. Autorka wskazuje na bariery, które utrudniają aktywność edukacyjną dorosłych, pogłębiając jednocześnie deficyt w zakresie szeroko rozumianych kompetencji społecznych i edukacyjnych. Bariery te sytuuje zarówno w cechach osobowościowych jednostek, w ich uprzednich doświadczeniach, ale także w uwarunkowaniach strukturalnych, lokalnych i globalnych5. Analizowanie barier edukacyjnych w perspektywie biograficznej być może stanie się jednym z kluczowych zadań diagnostycznych andragogów. Określenie deficytów edukacyjnych i barier ich wyrównywania, zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i strukturalnym stać się może warunkiem do optymalizowania procesu organizowania oświaty dorosłych, udrażniania dróg edukacyjnych dla dorosłego ucznia, stwarzania rzeczywistych szans edukacyjnych. 7. Wychowanie rozumiane jako intencjonalny proces kształtowania osobowości.  To system działań, który będzie prowadził do pobudzenia osobowości w różnym kierunku. Przedmiotem badań jest przesłanka że:L rozwój jest naturalną tendencją osobowości człowieka (elementem rozwoju osobowości ludzkiej jest dorosłość). Wniosek: wychowanie powinno być intencjonalnym kształceniem osobowości, stymulującym i przyśpieszającym proces osiągnięcia przez człowieka coraz wyższego poziomu dorosłości.

8. Dorosłość jako proces rozwoju społeczno- kulturowego.  Koncepcja P. Cross – dorosłym nie jest się , ale się staje, - proces dynamiczny, całożyciowy; proces rozwoju społecznego, psychicznego i biologicznego,- nasze życie składa się z pewnych sekwencji oto one : biologiczna 9 niemowlęctwo, , dzieciństwo, wiek młodzieńczy), społeczna ( uczeń – zadania, jeżeli jednostka realizuje zadania zgodne z tym co chce społeczeństwo, to ono zapewnia mu trwanie), psychiczna 9 cykl życia jest określany kulturowo, czas, następstwo ról; jest to wynik pewnej społecznej umowy; dorosłość to efekt zmagania się z rolami.  Twórcą jest Havighurst. Jest jednym z podejść do problemów dorosłości. Oparte jest, lub wsparte nurtem badawczym zajmującym się badaniami rozwojowymi. Nurt ten powstał w latach 30 XX wieku i związany jest z poszerzaniem badań psychologii rozwojowej zajmującej się problemami rozwojowymi. Poszerzenie terenu badań następowało sukcesywnie. Bardzo wartościowe okazały się badania Levingera i Ericssona. Badacze ci rozwój osobowości wiążą ze strukturą Ja – strukturą osobowości człowieka i jego zmianami. Mocno związane z badaniami tych badaczy były badania nad rozwojem moralnym ludzi dorosłych wg Perry i Kohlberg’a.  Wszystkich tych badaczy łączy przekonanie o nieustannym rozwoju ludzi dorosłych. Zakładając, że osobowość osiąga coraz wyższe stadia, badacze zajmują się określeniem standardów rozwojowych osobowości.  Odgałęzieniem tego nurtu są badania nad cyklami życia(jakościowo odmienne od poprzednich).

9. Poglądy Jana Amosa Komeńskiego na wychowanie i samowychowanie osób dorosłych. 
Swoja koncepcję zawarł w dziele Pampedia- wszechoświecenie. Przedstwawił plan kształcenia całego rodu ludzkiego. Jego hasło: " uczyć wszystkich wszystkiego" Każdy człowiek jest zdolny do przysfajania wiedzy. Wiedza jest niezbędna do życia. " Wielka dydaktyka" jego znane dzieło. Autorzy tych koncepcji uważli, że człowiek ma możliwośc kszałcenia się prze całe życie. 

Uważał, że ustawiczne kształcenie się przez całe życie, przede wszystkim w okresie pełni sił twórczych, jest dla każdego człowieka najważniejszym etapem w doskonaleniu jego osobowości. Szkoła właściwa, przypadająca na okres chłopięctwa i młodzieńczości, jest wg Komeńskiego zaledwie wstępem do nauki najważniejszej, nauki, która przygotowuje do życie przez samo życie, ponieważ każdy człowiek jest w stanie doskonalić siebie samego, trzeba mu tylko wskazać drogi wiodące do tego celu. „Pampedia” jest więc pierwszym w literaturze pedagogicznej dziełem uzasadniającym konieczność prowadzenia powszechnego i ustawicznego kształcenia wszystkich, którzy zaczynają dorosłe życie, a także tych, którzy kontynuują i zbliżają się do jego końca. Dzieło to zawiera też wiele wskazówek metodologicznych i metodycznych odnoszących się do form, metod i treści, które należy stosować w procesie wychowania człowieka „całego we wszystkim, co stanowi naturę ludzką”

10. Źródła i tendencje rozwojowe oświaty dorosłych. 
W Anglii powstawały pierwsze formy instytucjonalne edukacji dorosłych; powstawanie stowarzyszeń; niedzielnych szkółek; 
Pierwsza szkoła- Nottinghen 1798 r. 
Zaczął się rozwijać ruch samokształceniowy w postaci kół; Ruch czartystów (demokratyzacja oświaty; własne struktury edukacyjne); powstanie Ruchu Chłopskiego; Uczelnia dla Dorosłych – Uniwersytety Ludowe (pierwsze w Danii; Mikołaj Grundtvig; pierwszy powstał w Rodding 1844r. Uczelnia internatowa; wzór dla innych krajów; poczatek kształcenia chłopów na dużą skalę). 

11. Wychowanie dorosłych jako kategoria teoretyczna andragogiki.  Redukcja-człowiek zaczyna używać w życiu codziennym w potocznej mowie słów, których dotąd się nie używało, których nauczyło się w szkole, na studiach itd.  Majewski  1) Wychowanie rozumiane jako intencjonalny proces kształcenia osobowości.  Wychowanie jest instrumentem pobudzającym kształcenie osobowości. Przedmiotem badania jest teza że rozwój jest wpisany w psychikę człowieka. Wychowanie jest naturalną tendencją rozwoju człowieka .  Przedmiot poznania:  Wychowanie powinno być intencjonalnym kształtowaniem osobowości stymulującym i przyśpieszającym proces osiągania przez człowieka coraz wyższych stadiów dorosłości.  Indeterminizm: filozoficzna doktryna która głosi że wszystkie lub co najmniej niektóre zjawiska nie podlegają żadnym prawidłowościom. Nie wszystko jest przyczynowo uwarunkowane.  2) Wychowanie rozumiane jako proces wzmacniania rezultatów socjalizacji .Stanowisko skrajnie pesymistyczne  Przedmiotem badania są 2 założenia :  -rozwój osobowościowy jest rezultatem interakcji człowieka ze światem  -dorosłość jest wynikiem osobowościowego rozwoju człowieka.  3)wychowanie jako proces wspomagania indywidualnego rozwoju.  Przedmiot badania:  Rozwój osobowościowy jest produktem interakcji człowieka ze światem.  Założenie dodatkowe: dorosłość jest wynikiem rozwoju osobowościowego człowieka.  Wychowanie powinno być procesem pedagogicznej mediacji w związku człowieka ze światem, w której wyniku rozwojowi osobowościowego ludzi osiągających coraz wyższe stadia dorosłości towarzyszyć będą progresywne zmiany społecznych warunków ich egzystencji.  Wychowamy lepszego człowieka to on stworzy lepsze społeczeństwo.

12 Dorosłość jako proces rozwoju psychicznego – dorosłość ta związana jest z psychiką jednostki. Jeśli osiągniemy pewien jego poziom to jesteśmy dorośli. 

Dorosłość (Wg M. Knowles)– to dojrzałość. Jest to ostateczny rezultat w ciągu zmian i przekształceń, jakim w procesie dojrzewania ulegają struktury psychiczne jednostki. Proces ten jest wielopłaszczyznowy. Obejmuje całe nasze życie – od urodzenia do śmierci. Dla tego procesu szczególne znaczenie ma 15 wymiarów rozwojowych dorosłości: 



1. od zależności do autonomii(istotne w tym procesie są role społeczne, które stanowią podstawę autonomizacji) 
2. od bierności do aktywności(od najwcześniejszego dzieciństwa. Ma na celu rozpoznanie wszystkich rzeczy. W dorosłość wchodzi się etapowo) 
3. od subiektywizmu do obiektywizmu(świat postrzegany jest przez dziecko egocentrycznie – uważa ono że jest najważniejsze. Zadaniem procesu dorastania jest wyprowadzenie go z tego stanu) 
4. od ignorancji do erudycji(gromadzenie wiedzy, doświadczenia) 
5. od niskiej sprawności do wysokiej sprawności(np. duma z nauki) 
6. od wąskiego zakresu odpowiedzialności do szerokiego zakresu odpowiedzialności(niedocenianie odpowiedzialności innych ludzi, pozostawienie dzieciom prawa do odpowiedzialności, samodzielne podejmowanie decyzji) 
7. od wąskich zainteresowań do szerokich zainteresowań(człowieka dorosłego najczęściej cechują zainteresowania dziedziną zawodową, ale również mają zainteresowania nie związane z tą dziedziną) 
8. od egoizmu do altruizmu(polega na wykształceniu w dziecku postaw altruizmu) 
9. od braku samoakceptacji do samoakceptacji(w procesie socjalizacji poprawne zachowania są dostarczane dziecku przez otoczenie. Wzory te maja zastąpić aktualne zachowania dziecka. Oceny te z tego otoczenia mogą doprowadzić do braku samoakceptacji. Musimy akceptować swoje pozytywne i negatywne cechy) 
10. od amorficznej tożsamości(bezkształtnej)tożsamości do zintegrowanej tożsamości 
11. od koncentracji na szczegółach do koncentracji na zasadach(umysłowość dziecka każdą rzecz traktuje jako pojedynczy przedmiot rzeczy, zjawiska itp. Dziecko wraz z dorastaniem odkrywa zasady świata społecznego, prognozuje przeobrażenia świata i pozwala planować własną aktywność) 
12. od powierzchownych związków do głębokich związków(świat dziecka przeżywany jest aktualnie. Człowiek dorosły postrzega związki między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością) 
13. od twórczości do oryginalności(dziecko naśladuje rodziców i otoczenie a dorośli to akceptują. Prowadzi to do konformizmu społecznego, musimy się go strzec, aby stać się oryginalnym) 
14. od potrzeby pewności do tolerancji nieokreśloności(ryzyko w którym żyjemy pozostaje w związku z nieokreślonością. Dziecko musi mieć pewność i stabilność. Kształtuje się tolerancja niepewności i nieokreśloności. Ta tolerancja jest podstawową cechą dorosłości) 
15. od afektywności do racjonalności(charakterystyki zachowania afektywnego są kontrolowane przez nagrody i kary. W konsekwencji kształtują się zachowania irracjonalne które wyrażają się w buncie i fantazjowaniu. Niezbędnym warunkiem osiągnięcia dorosłości jest samokontrola i nagradzanie zachowań irracjonalnych) 

Zestaw tych wymiarów nie jest zamknięty. W miarę jak proces dorosłości będzie lepiej poznawany, można dodawać nowe wymiary.

13. Poglądy Platona na wychowanie i samowychowanie dorosłych. 
zdania o starszych panach, którzy zaczęli się późno uczyć; w swojej idei państwa zarysował koncepcję edukacji ludzi dorosłych; najzdolniejszych należy kształcić do 35 roku życia 


14. Jakie cele stoją przed andragogiką postmodernizmu. 
Pedagogika i andragogika nie powinna: 
- badać, jak są przyswajane oficjalne treści uczenia i które z motywów uczenia się w edukacji dorosłych są najskuteczniejsze 
- odkrywać jak praktycznie kształtują się nastawienia, spostrzeżenia, które budzą nasze zaufanie 

Wg postmodernizmu wartości i normy są odmienne, niż dzisiaj. Nie jest to żadna miara, ale szerokie ramy orientacyjne o charakterze politycznym itp. i że są kształtowane przez modę. 

Sytuacja ta rodzi wyzwanie nie tylko dla ludzi dorosłych ale i procesów. 
Postmodernizm – zrodził kryzys kultury i cywilizacji XX wieku. Jest efektem kryzysu kultury zachodniej po II wojnie. W Polsce oznaczał przejście z totalitaryzmu do ustroju liberalnego. Wiedzę utożsamia się tu z władzą. Zdobywamy wiedzę by móc zrozumieć rzeczywistość. Zmieniła się wielość źródeł informacji. Nastapiła inflacja norm, wartości, poglądów. Edukacja postmodernizmu interesuje się katastrofami. Edukacja postmodernizmu uznaje, że każdy ma prawo się realizować. Po II wojnie światowej stał się terminem o występującym stopniu ogólności. Postmodernizm charakteryzuje się ogólnym brakiem wiary w rozum, w stosowanie metod naukowych. Funkcjonował w wielu dziedzinach: literatura, sztuka, architektura, sztuka, filozofia dziejów. Człowiek który wypowiadał się na temat postmodernizmu Arnold Toynbee w dziele „Studia nad historią” – łączy on postmodernizm z kryzysem i epoką. Kończy się epoka dominacji kultury zachodniej i następuje europeizacja świata(różne światy dochodzą do głosu).nastąpi tu proces synkrazji – czyli wymieszanie różnych wzorów kulturowych, różnych cywilizacji. 
Postmodernizm niesie za sobą zmianę poglądów, twierdzeń. 
Postmodernizm wiąże się z problemem rewizji kultury. Postmodernizm łączy się z postindustrializmem(rezygnacja z przemysłu)-po tym przechodzimy do fazy mniej szkodliwej dla środowiska – okres poindustrialny – poprzemysłowy. 

Czy postindustrializm daje nowe szanse na przyszłość edukacji dorosłych(Śliwerski). – tu sytuacja jest inna w Polsce i w Europie Zachodniej. Perspektywa postmodernistyczna, charakterystyczna dla nas wiąże się z problemem rewizji. 
Świat wkroczył w świat nowych technologii, a w Europie Zach. był już dawno. 

Postmodernizm – efekt kryzysu kultury i cywilizacji zachodniej 
Skończył się europocentryzm – dominacja Europy nad resztą świata. Zaczyna się świat światów, czyli różne światy, kultury, cywilizacje stoją na równi ze sobą. To był taki świat w którym znaczące akcenty kultury europejskiej nie będą już dominowały. 

Jak to się ma do edukacji ludzi dorosłych? 
Nastąpiła transformacja. Zmienił się ustrój z realnego socjalizmu, który miał charakter totalitarny do ustroju demokratyzacji – ustroju liberalnego. 
Postmodernizm u nas nie zaistniał w świadomości wielu ludzi. Były trudności w zmianie świadomości wielu ludzi. Sposób myślenia, który kształtowany w socjalizmie przeniósł się do demokratycznego państwa, czego skutkiem był powrót lewicy do władzy. 
Świadomość zaistnienia postmodernizmu mogła się zmienić na punkcie krytyki epoki poprzedniej – modernizmu. Dokańczanie okresu modernizmu nazywa się reemisją i reformą ustroju. 
Reguła racjonalności krytykowana przez modernizm. Postmoderniści mówili, że racjonalizacja nie ma racji bytu. 
Bunt przeciwko racjonalizacji polegał na oparciu wszystkich działań na rozumie. To było w postmodernizmie. 
W charakterystyce postmodernizmu daleko posuwa się Paul Sloterdijk. Stwierdzał, że cała kultura, aż po nasze czasy przepełniona jest racjonalnym cynizmem. Sięga do feminologii filozofa niemieckiego F. Hegla i określa cynizm, jako oświecona, fałszywa świadomością, która manifestuje się w triadzie: kłamstwo – błąd – ideologia. 
Chodzi tu o to, że u początku każdej ideologii stoi kłamstwo, które rodzi błąd z czego bierze się ideologia – zespół pewnych twierdzeń dotyczących rzeczywistości. W tym modernistycznym rozumieniu wiedza bierze się władzy, czyli wiedza pełni tu funkcję obronną. Postmodernizm zaczyna się tam, gdzie kończy się całość. 
Niedowierzanie – centralna postawa postmodernizmu – wieczna wątpliwość. 
Brak ufności wg Lyotard jest rezultatem postępu w nauce. Wiedza postmodernistyczna nie jest wiedzą autorytarną – w rękach autorytetu nie jest wiedzą narzucającą. 
Nauka musi zastanowić się nad własnym statusem – miejscem, własną prawomocnością – twierdzą postmoderniści. Nauka otwiera się na dyskursywność, czyli np. na dyskurs myślenia jest równy innym sposobom myślenia. 
Wielodyskursywność prowadzi do niemożności ostatecznym rozstrzygnięć. 

Postmodernizm zajmuje się: 

- zjawiskami nieciągłośći 
- kontrolą 
- zjawiskami nietypowymi 
- pograniczem nauk (nauka, czy nie nauka) 
w świecie postmodernizmu zmienia się pozycja intelektualizmu. Pluralizm zastąpiony wielością środków, dróg, źródeł inf. w temacie społeczeństwa powstaje rynek z nowymi mediami, środkami produkcji – prowadzi to do inflacji dorobku kultury, czyli do inflacji norm, wartości, idei, gustów, co prowadzi do trudności w wyborze. 
Żyjemy w świeci inflacji, a postmodernizm jest szczytem inflacji. 
Postmodernizm wzbogaca metodologie o kolejną perspektywę badawczą. 
Kupffer przedstawia ważną charakterystykę modernizmu i później postmodernizmu. Stwierdza, że pedagogika i andragogika modernizmu ma charakter mieszczański, obywatelski. 
Wg tego interakcje miały bazować na przyjaźni. W modernizmie nie ma autorytetów. 

15.Andragogika a pedagogika dorosłych. 

Andragogika „ nauka o prowadzeniu dorosłych” 
- kształcenie osobowości, uczenie się, samokształcenie i wprowadzanie człowieka dorosłego w życie społeczne. Nauka o edukacyjnym wspomaganiu rozwoju człowieka dorosłego. 
Pojęcie andragogiki konkuruje z pojęciem pedagogika dorosłych. Pedagogika dorosłych z semantycznego punktu widzenia zawiera sprzeczność logiczną, paradoks. Przyczyny nazwy pedagogika dorosłych – długa tradycja, kształcenie ludzi dorosłych, myślenie, jako nauka o wychowaniu człowieka, stereotyp językowy. 
Pojęcie pedagogika dorosłych traci racje bytu ponieważ nie uwzględnia w pełni swoistości odrębności edukacji ludzi dorosłych .

Andragogika podkreśla swoistość i odrębność edukacji dorosłych od edukacji szkolnej dzieci, dlatego odłącza od pedagogiki (odstąpienie od pojęcia pedagogiki dorosłych-pojęcie konserwatywne, wyraz stereotypu językowego, dowód na myślenie przez analogię.) 
Andragogika jest nauką o edukacyjnym wspomaganiu rozwoju człowieka dorosłego. 
-w tym pojęciu proces kształcenia dorosłych rozumianych rozumiany jest NIE jako oddziaływanie na dorosłych lecz jako PROCES AUTOKREACJI (SAMOKSZTAŁCENIA I SAMOWYCHOWANIA) 
MENTOR-NAUCZYCIEL CZŁOWIEKA DOROSŁEGO 

Poglądy Heleny Radlińskiej (1947) w swojej pracy „ Oświata dorosłych” zadaniem andragogiki jest wykrywanie w teraźniejszości tych tendencji i procesów, które będą rzutowały na przyszłość. Poszerza przedmiot andragogiki do zakresu badań włącza teorię pracy społecznej. Ważnym zadaniem poznawczym andragogiki jest badanie twórczej działalności społecznej. Pojęcie pedagogiki dorosłych traci swoją rację bytu, gdyż nie w pełni akceptuje swoistość i odrębność edukacji i badań nad edukacją. Ponadto używanie andragogiki jest efektem swoistego konserwatyzmu językowego i trwałości stereotypu językowego, ale używanie terminu pedagogika dorosłych to dowód myślenia przez analogię między kształceniem dzieci i młodzieży a ludźmi dorosłymi

16. Wpływ posmodernizmu na edukację dorosłych i na andragogikę. 
Posmodernizm wiąże sie z postindustrializmem czyli wprowadzeniem nowych technologii dlatego też może być szansą nowych form eduk. dorosłych ( edukacja na odległość, przez internet, obraz treści dociera przez komputer)

Postmodernizm – zrodził kryzys kultury i cywilizacji XX wieku. Jest efektem kryzysu kultury zachodniej po II wojnie. W Polsce oznaczał przejście z totalitaryzmu do ustroju liberalnego. Wiedzę utożsamia się tu z władzą. Zdobywamy wiedzę by móc zrozumieć rzeczywistość. Zmieniła się wielość źródeł informacji. Nastapiła inflacja norm, wartości, poglądów. Edukacja postmodernizmu interesuje się katastrofami. Edukacja postmodernizmu uznaje, że każdy ma prawo się realizować. Po II wojnie światowej stał się terminem o występującym stopniu ogólności. Postmodernizm charakteryzuje się ogólnym brakiem wiary w rozum, w stosowanie metod naukowych. Funkcjonował w wielu dziedzinach: literatura, sztuka, architektura, sztuka, filozofia dziejów. Człowiek który wypowiadał się na temat postmodernizmu Arnold Toynbee w dziele „Studia nad historią” – łączy on postmodernizm z kryzysem i epoką. Kończy się epoka dominacji kultury zachodniej i następuje europeizacja świata(różne światy dochodzą do głosu).nastąpi tu proces synkrazji – czyli wymieszanie różnych wzorów kulturowych, różnych cywilizacji.

Postmodernizm niesie za sobą zmianę poglądów, twierdzeń.

Postmodernizm wiąże się z problemem rewizji kultury. Postmodernizm łączy się z postindustrializmem(rezygnacja z przemysłu)-po tym przechodzimy do fazy mniej szkodliwej dla środowiska – okres poindustrialny – poprzemysłowy.

Czy postindustrializm daje nowe szanse na przyszłość edukacji dorosłych(Śliwerski). – tu sytuacja jest inna w Polsce i w Europie Zachodniej. Perspektywa postmodernistyczna, charakterystyczna dla nas wiąże się z problemem rewizji.

Świat wkroczył w świat nowych technologii, a w Europie Zach. był już dawno.

Okres poprzedzający postmodernizm to modernizm rozwijający się do 1945 r., później postmodernizm od 1945 – w krajach zachodu najwyżej uprzemysłowiony.

Postmodernizm – efekt kryzysu kultury i cywilizacji zachodniej

Skończył się europocentryzm – dominacja Europy nad resztą świata. Zaczyna się świat światów, czyli różne światy, kultury, cywilizacje stoją na równi ze sobą. To był taki świat w którym znaczące akcenty kultury europejskiej nie będą już dominowały.

Jak to się ma do edukacji ludzi dorosłych?

Nastąpiła transformacja. Zmienił się ustrój z realnego socjalizmu, który miał charakter totalitarny do ustroju demokratyzacji – ustroju liberalnego.

Postmodernizm u nas nie zaistniał w świadomości wielu ludzi. Były trudności w zmianie świadomości wielu ludzi. Sposób myślenia, który kształtowany w socjalizmie przeniósł się do demokratycznego państwa, czego skutkiem był powrót lewicy do władzy.

Świadomość zaistnienia postmodernizmu mogła się zmienić na punkcie krytyki epoki poprzedniej – modernizmu. Dokańczanie okresu modernizmu nazywa się reemisją i reformą ustroju.

Reguła racjonalności krytykowana przez modernizm. Postmoderniści mówili, że racjonalizacja nie ma racji bytu.

Bunt przeciwko racjonalizacji polegał na oparciu wszystkich działań na rozumie. To było w postmodernizmie.

W charakterystyce postmodernizmu daleko posuwa się Paul Sloterdijk. Stwierdzał, że cała kultura, aż po nasze czasy przepełniona jest racjonalnym cynizmem. Sięga do feminologii filozofa niemieckiego F. Hegla i określa cynizm, jako oświecona, fałszywa świadomością, która manifestuje się w triadzie: kłamstwo – błąd – ideologia.

Chodzi tu o to, że u początku każdej ideologii stoi kłamstwo, które rodzi błąd z czego bierze się ideologia – zespół pewnych twierdzeń dotyczących rzeczywistości. W tym modernistycznym rozumieniu wiedza bierze się władzy, czyli wiedza pełni tu funkcję obronną. Postmodernizm zaczyna się tam, gdzie kończy się całość.

Niedowierzanie – centralna postawa postmodernizmu – wieczna wątpliwość.

Brak ufności wg Lyotard jest rezultatem postępu w nauce. Wiedza postmodernistyczna nie jest wiedzą autorytarną – w rękach autorytetu nie jest wiedzą narzucającą.

Nauka musi zastanowić się nad własnym statusem – miejscem, własną prawomocnością – twierdzą postmoderniści. Nauka otwiera się na dyskursywność, czyli np. na dyskurs myślenia jest równy innym sposobom myślenia.

Wielodyskursywność prowadzi do niemożności ostatecznym rozstrzygnięć.

Postmodernizm zajmuje się:

- zjawiskami nieciągłośći

- kontrolą

- zjawiskami nietypowymi

- pograniczem nauk (nauka, czy nie nauka)

W pewnym sensie postmodernizm jest zaproszeniem do relatywizmu kultur, czyli zrównania kultur, bo nie ma gorszych kultur. W tym kontekście problemem postmodernizmu nie jest problem globalizowania kultury – tak jak było w modernizmie.

Problemem świata w postmodernizmie jest organizowanie komunikacji wzajemnego porozumiewania się między innymi kulturami – żeby nie walczyć ale porozumiewać się.

Dla współczesnej oświaty dorosłych ważne jest zaangażowanie w mediacyjne sytuacje komunikacyjne o charakterze interkulturowym i intrakulturowym.

Interkulturowa – dokonuje się w obrębie jednego społeczeństwa i narodu np. w Polsce są przedstawiciele Żydów.

Intrakulturowa – dzieje się na zewnątrz, np. my w Niemczech.

W świecie postmodernizmu zmienia się pozycja intelektualizmu. Pluralizm zastąpiony wielością środków, dróg, źródeł inf. w temacie społeczeństwa powstaje rynek z nowymi mediami, środkami produkcji – prowadzi to do inflacji dorobku kultury, czyli do inflacji norm, wartości, idei, gustów, co prowadzi do trudności w wyborze.

Żyjemy w świeci inflacji, a postmodernizm jest szczytem inflacji.

Postmodernizm wzbogaca metodologie o kolejną perspektywę badawczą.

Kupffer przedstawia ważną charakterystykę modernizmu i później postmodernizmu. Stwierdza, że pedagogika i andragogika modernizmu ma charakter mieszczański, obywatelski.

Wg tego interakcje miały bazować na przyjaźni. W modernizmie nie ma autorytetów.

17. Cele i zadania edukacji dorosłych w okresie fundamentalnych zmian ustrojowych. 
W edukacji ludzi dorosłych która jest świadoma, ważna role odgrywa jej cel. Właściwe wyniki edukacji dorosłych może otrzymać ten, kto wie co chce osiągnąć. Cel w edukacji dorosłych był zawsze uwarunkowany historycznie. Inne były cele w wieku XVIII – początki działalności oświatowej. Inne cele były w pozytywizmie, w okresie powojennym i dziś w warunkach ustrojowych. 
Cel zawsze wynikał z jednej strony z potrzeb społecznych, z drugiej zaś strony z interesów warstwy, lub klasy społecznej. 
Na początku działalności oświatowej cel był bardzo skromny. Z końcem XVIII wieku w szkółce dla dorosłych było nauczanie alfabetu i czytania Biblii. 

W Polsce nauczanie dorosłych czytania i pisania, by czytanie umożliwiło analfabetom dotarcie do ważnych treści patriotycznych, aby poziom patriotyzmu dyktował większą świadomość uczestnictwa w powstaniu. 
W miarę docierania oświaty dorosłych do coraz szerszych kręgów dorosłych przestało wystarczać tylko czytanie i pisanie i tak na początku XX wieku pojawiła się konieczność edukacji ogólnej na poziomie podstawowym, przedmiotów dotyczących różnych sfer życia człowieka i funkcjonowania w przyrodzie. 
Czasem cel przyświecający edukacji dorosłych łączy się z szerszymi celami społecznymi, nadrzędną działalnością społeczną. 

18. Rozumienie dorosłych przez Vi Avanzing 
Avanzina widzi proces rozwoju jako proces powolnej ewolucji – dorosłość oznacza dopełnienie, zakończenie powolnej ewolucji. Pojęcie adultus jest imiesłowem czasu przeszłego, podczas gdy wyraz adolescens jest imiesłowem czasu teraźniejszego, tego samego czasownika – dorosłość. 
W okresie dojrzewania mamy do czynienia z autogenizmami rozbieżnych czynników, jedne z nich powodują, iż osobnik pozostaje dzieckiem, a w rezultacie działania drugich – dziecko może zachowywać się jak dorosły pod względem emocjonalnym. 
Dochodzenie do dorosłości; wola: 
- ekonomiczna 
- afektywno – emocjonalna 
- psychologiczna 

19. Samokształcenie istotnym elementem procesu edukacji człowieka dorosłego.

Samokształcenie - (oraz samodoskonalenie, autokreacja) to proces przedłużonego i poszerzonego kształcenia prowadzony zgodnie z potrzebami jednostki, autoedukacja. Wyzwala potrzeby osiągnięte przez motywacje, realne osiągane korzyści nie odległe w czasie. 
Składniki samokształcenia: podmiotowo ustalone: cele ( wybór celu do którego dążymy), treści (dobór), metody, środki dydaktyczne, czas, tempo pracy – te sobie sami ustalamy, oraz trzy najtrudniejsze procesy samokształcenia: autokontrola, autoocena, autokorekta. 
Odmianą samokształcenia jest samokształcenie kierowane – zwykle na odległość. 
Kształcenie bezinteresowne - proces dochodzenia przez jednostkę do dobrowolnie założonego stanu wiedzy i umiejętności podejmowany z własnej inicjatywy w celu zaspokojenia indywidualnych potrzeb poznawczych.(to nie jest związane z pracą zawodową, robię to tylko dla siebie).

20. Koncepcja kształcenia ustawicznego E.Fouerie`a. 
założenia idei edukacji ustawicznej oraz jej uwarunkowania 
- oryginalna koncepcja kształcenia ustawicznego P. Lengranda (rezygnacja z podziału życia 
ludzkiego na okres nauki oraz okres działalności zawodowej; potrzeba zmodyfikowania 
współczesnego systemu oświatowego. 
Podstawowa zasada systemu edukacyjnego: 
zachowanie ciągłości i systematyczności procesu uczenia się, co z jednej strony zapewnia stały rozwój, a z drugiej zapobiega dezaktualizacji zdobytej już wiedzy 
Koncepcja kształcenia ustawicznego Edgarda Foure 

Edgar Faure, szef UNESCO (Międzynarodowa Organizacja zajmująca się edukacją) przygotował raport pt. „Uczyć się, aby żyć”. 
Edukacja stanowi ten rodzaj aktywności ludzkiej, że podejmowana jest nie tylko w celu przekazywania i kształcenia umiejętności, ale również przede wszystkim, by doskonalić i rozwijać człowieka możliwie wszechstronnie w ciągu całego jego życia. 
Tym samym uznano, że edukacja jest zarówno środkiem, jak i celem rozwoju. Bo człowiek nieustannie powinien pracować nad sobą. Tego typu zadanie można realizować przez kształcenie permanentne – w tym rozumieniu nie jest to system kształcenia(jak w szkołach), ale jest zasada, na której powinien opierać się system. 

Komisja zwróciła uwagę na to, że reforma edukacji powinna objąć 3 elementy każdego systemu uczenia się: 
- strukturę
- treść
- metody 

Dydaktyczne osiągnięcia edukacji ustawicznej to dochodzenie do wpajania wiedzy encyklopedycznej, na korzyść wiedzy poznawczej – chęci poznania świata natury, kultury i techniki. 
W chwili obecnej ideą kształcenia ustawicznego jest idea, która obejmuje całe życie człowieka. Realizacja tego służy rozwojowi człowieka. 
Głównym zadaniem edukacji ustawicznej jest jest w tym ujęciu wychowanie nowego typu człowieka, charakteryzującego się twórczym i dynamicznym stosunkiem do życia i kultury, człowieka, który potrafi doskonalić sam siebie, zmieniać warunki życia i ulepszać je dla dobra społeczeństwa. 

21. Rola edukacji w dochodzeniu człowieka do dorosłości. 
Zdobyta wiedza pomaga w rozwiązywaniu problemów osobistych, zawodowych lub społecznych, oraz daje zadowolenie. 
- rozwijanie swojej osobowości 
- rozwijanie sprawności fizycznej 
- poprawa wykształcenia 
- chęć poprawy statusu materialnego 
- zdobycie nowych wiadomości i umiejętności 
- wykorzystanie czasu wolnego 
- chęć zawarcia nowych znajomości 
- uzyskanie większej sprawności w wykonywaniu obowiązków domowych i nie tylko

22. Dorosłość jako kategoria pedagogiczna 

Dorosłość jako kategoria pedagogiczna związana jest z koncepcją wychowania rozumianą jako proces wspomagania indywidualnego. Zwolennicy tej teorii uważają że wychowanie powinno być procesem pedagogicznej mediacji w związku człowieka ze światem, w której wyniku rozwojowi osobowościowemu ludzi osiągających coraz wyższe stadia dorosłości towarzyszyć będą progresywne zmiany społecznych warunków ich egzystencji. 
Proces rozwoju ludzi dorosłych w tej kategorii ma charakter naturalny, rozwija się w takim stopniu w jakim człowiek jest aktywny, poznaje świat, dokonuje selekcji-nie przyjmuje wszystkiego. Proces ten nie może być przyjęty w instytucjonalnych formach rozwoju, bo wychowawca nie ma prawa narzucać swojej wizji świata, nie ma prawa do ustalania życiowych celów. Wychowawca musi przyjąć do siebie role mediatora, miedzy światem rzeczywistym a dorosłym-ma być pośrednikiem. 

Dorosłość rozpatrywana w kategorii pedagogicznej związana jest również z samowychowanie, czyli samodzielnym kształtowaniem przez człowieka własnego intelektu, zdolności poznawczych i zdobywania wiedzy. 
Rozróżniamy dwa procesy rozwoju osobowości: 
1. kształcenie – dotyczy sfery poznawczej i intelektualnej) 
2. wychowanie – 

Celem rozwoju osobowości ludzkiej jest dorosłość. Jest ona wynikiem rozwoju osobowościowego. O człowieku jako dorosłym możemy mówić wtedy, gdy kwalifikuje się do trzech podstawowych kryteriów: 
1) kryteria wiekowe (lub biologiczne) – osoba dorosła to ta która ukończyła 18 rok życia. Od tego momentu człowiek jest pełnoprawnym obywatelem. 
2) Kryteria psychologiczne – cechuje go odpowiedzialność, krytycyzm myślenia 
3) Kryteria społeczne – dojrzałość psychiczna przekłada się na społeczną. Wypełnia się role np. mąż, żona, przyjaciel

23. Dorosłość jako kategoria socjologiczna.  Wychowanie dorosłych jest procesem naturalnego uczestnictwa człowieka w życiu społecznym a jego efekty są wypadkowa oddziaływań i wpływów płynących ze strony.  Przedmiot badania:  - przesłanka główna: rozwój osobowości jest rezultatem interakcji człowieka ze światem  - przesłanka pomocnicza: dorosłość jest wynikiem osobowościowego rozwoju człowieka  Przedmiot poznania:  - należy tworzyć takie warunki istnienia człowieka w świecie społecznym, aby stymulowały one rozwój jego osobowości, przyczyniając się do osiągnięcia coraz wyższych stadiów dorosłości  Proces ten ma charakter naturalny, gdyż odbywa się w stosunkach społecznych i jest trudny do wyodrębnienia. Proces przybiera znaczenie socjalizacji – obejmuje całość wpływów osobowościowo-twórczych.  Wyróżnia się dwa rodzaje socjalizacji:  1) socjalizacja pierwotna – proces zaznajamiania człowieka poprzez znaczące osoby z naszego otoczenia z koncepcją świata, która obowiązuje w tym środowisku człowieka i uzyskuje określoną wizję świata.  2) socjalizacja wtórna – jest to kontynuowanie socjalizacji pierwotnej, oraz nabywanie wiedzy i umiejętności niezbędnych do pełnienia innych ról społecznych  Oba rodzaje socjalizacji są warunkiem koniecznym w uczestniczeniu człowieka w systemie społeczno – kulturowym, aby człowiek mógł się rozwijać. Pomyśle zakończenie socjalizacji wtórnej jest początkiem dorosłości. Wchodząc w dorosłe życie człowiek przybiera różne role, przyjmując różne normy społeczne. Kiedy nasze normy z okresu socjalizacji są pokryte z normami społecznymi kontynuujemy wtedy proces socjalizacji.  Kiedy wartości przyjęte z socjalizacji są różne od wartości społecznej wtedy wygaszeniu ulega socjalizacja. 24.Kiedy dorośli sami staną się źródłem i ośrodkiem emancypacji  Gdy mówimy dorośli mamy na myśli rodzaj udogodnienia, co kryje się za pojęciem dorosły. Są to na pewno rodzice, ludzie od 18 roku życia, sąsiedzi. Otrzymujemy wtedy grupę ludzi zróżnicowanych wiekowo, kulturowo i społecznie-kulturowo, a jest to tylko nasze najbliższe środowisko. Kiedy weźmiemy pod uwagę wiele środowisk, otrzymamy wiele grup dorosłych ogromnie zróżnicowanych, którzy nigdy nie staną się źródłem emancypacji, czyli takich którzy lepiej rozumieją świat.  Jeżeli nie do wszystkich można odnieść postulat Kupffera, to Kupffer mówi – do wykształconych.  Pytanie Kupffera jest pytaniem o istotę sprawy, takiej, że świat w którym żyjemy jest światem dorosłych. Często daleki od doskonałości, pełny kłótni – konstruowany przez dorosłych, ale jego kształt zależy od kondycji psychokulturowej.  Owa emancypacja dorosłych jest warunkiem koniecznym. Im bardziej ludzie wyemancypowali, tym większa będzie emancypacja innych. Doprowadzi to do podmiotowych relacji traktowania człowieka na równi sobie.  Andragogiki i pedagogiki postmodernistycznej nie da się zdefiniować pod względem celów, planów kształcenia.  Założeniem postmodernizmu jest teza, że społeczeństwo nie jest już jednolite, gdyż składa się z wielu różnych jednostek.  W postmodernizmie zrywa się z optymalnym wychowaniem. Nie ma autorytetów, norm, posłuszeństwa.  Dominująca kategoria w postmodernizmie to dobrowolność.  Postmodernizm dla wychowania ma trzy konsekwencje:  1) zanika logika przyczynowości – andragog nie wyczuwa obszarów wychowania i nie może liczyć na to, że określone działania, decyzje i style doprowadza do określonych celów.  2) Wszystko jest improwizowane – w żadnym momencie andragog nie staje na pewnym gruncie, gdyż nie wie co jest prawdziwe, ponieważ zarówno emocjonalne jak i rzeczowe stosunki, więzi dają się wytworzyć poprzez media jak i nowe techniki komunikacji.  3) Nie istnieje niezawodna rzeczywistość – wszystko co dzisiaj robimy, jutro może być już przestarzałe. Nie wiemy co będzie jutro.  Z tego co mówi Kupffer miałaby powstać tendencja do tego, żeby zadawać pytania:  - jaki model oświaty dorosłych  - jak się go stosuje  - kto przywłaszczył sobie termin oświaty dorosłych  Uczenie się nie jest mniej ważne, ale system nauczania bazuje na ukrytym programie. Teraz wiedzę czerpiemy z różnych źródeł. Mniejszą wartość ma dla nas wiedza podawana oficjalnie.  W kulturze masowej każdy ma wykładane nawyki społecznego postępowania.  Masowo przyjmowane nawyki spowodują, że nasza tożsamość będzie chwiejna.  Pedagogika i andragogika nie powinna:  - badać, jak są przyswajane oficjalne treści uczenia i które z motywów uczenia się w edukacji dorosłych są najskuteczniejsze  - odkrywać jak praktycznie kształtują się nastawienia, spostrzeżenia, które budzą nasze zaufanie  Wg postmodernizmu wartości i normy są odmienne, niż dzisiaj. Nie jest to żadna miara, ale szerokie ramy orientacyjne o charakterze politycznym itp. i że są kształtowane przez modę.  Sytuacja ta rodzi wyzwanie nie tylko dla ludzi dorosłych ale i procesów.  Bardzo trudno znaleźć taki sposób by wyemancypować, wyedukować i oddziaływać na wszystkich. Świat w którym żyjemy kierowany jest przez dorosłych. To od nich zależy jak on będzie wyglądał. Ważna jest konieczność komunikowania się między ludźmi.  - dominującą kategoria jest dobrowolność  - nie ma optymalnego wychowania  - społeczeństwo nie jest jednolite

25. Główne problemy postmodernistycznego świata.  Człowiek doprowadził do stanu zagrożenia życia ludzkiego na ziemi.  Jeane Dorst  Przyczyny obecnych relacji człowiek przyroda.  1) Zawrotny wzrost liczby ludności( eksplozja ludnościowa)  2) Udoskonalenie środków technicznych i gwałtowny wzrost energii, jaką mamy do dyspozycji  3)Zwiększenie się potrzeb każdego z nas( zwiększenie zużycia surowców)  Zagrożenia:  - kult gadżetów-kupowanie rzeczy „niepotrzebnych”  -urbanizacja-proces przenoszenia się stylu życia miejskiego na coraz większe obszary  -wirusowe choroby zakaźne  -hałas  -pestycydy-środki ochrony roślin, które ingerują w strukturę gleby  -niebezpieczeństwa współczesnej komunikacji  -lekomania  -zanieczyszczenie gleby metalami ciężkimi  -promieniowanie (komórki, źródła energii)  -kurczenie się zasobów wód  -zanieczyszczenie atmosfery gazami i pyłami  Brakuje systemowych rozwiązań wstrzymujących proces degradacji środowiska

26. Idee andragogiczne M.Knowlesa. 
Malcolm Knowles amerykański andragog uważa, że edukowanie człowieka dorosłego to jedna z najistotniejszych spraw we współczesnym świecie. Uważa że rozwój edukacji dorosłych warunkuje przystosowanie się ludzi dorosłych i nadążanie za postępem, zmianami technicznymi, kulturowymi, politycznymi, społeczno obyczajowymi. Stwierdził że należy opracować odrębną metodyką kształcenia dorosłych, gdyż pozwoli to uszanować samodzielność i niezależność człowieka dorosłego. Uważał że dorosłego cechuje świadomość własnego „ja” – czego nie posiada dziecko. Chodzi tu nie tylko o wole ale także refleksję nad własnym życiem. 
Uwzględnienie tych poglądów umożliwia eliminację z kształcenia, edukacji ludzi dorosłych: 
- tresury 
- komendy 
- nadmiernej kontroli 
- anonimowości 

Knowles podkreśla jeszcze jedną ważną cechę – samodiagnozowanie( potrafi uświadomić swoje potrzeby umysłowe, ich zakres i hierarchię), potrafi stosować autodoping(potrafi się sam dopingować), jest zdolny do planowania swoich prac, zdolny jest do współdziałania z innymi w rozwiązywaniu problemów. 
Te wszystkie cechy człowieka dorosłego były dla Knowlesa podstawą do określenia człowieka dorosłego.

Malcolm Knowles (amerykański andragog) odegrał wybitna rolę w nadaniu andragogice statusu dys-cypliny naukowej. 
Uważa, że: 
- edukowanie człowieka dorosłego to jedna z najistotniejszych spraw we współczesnym świecie, 
- rozwój edukacji dorosłych warunkuje przystosowanie się ludzi dorosłych i nadążanie za postępem, zmianami technicznymi, kulturowymi, politycznymi, społeczno obyczajowymi. - - - należy opracować odrębną metodyką kształcenia dorosłych, gdyż pozwoli to uszanować samodzielność i niezależność człowieka dorosłego, 
- dorosłego cechuje świadomość własnego „ja” – czego nie posiada dziecko. Chodzi tu nie tylko o wo-le, ale także refleksję nad własnym życiem, 
- uwzględnienie tych poglądów umożliwia eliminację z kształcenia ludzi dorosłych tresury, komendy, nadmiernej kontroli, anonimowości. 
Knowles podkreśla jeszcze jedną ważną cechę – samodiagnozowanie (dorosły potrafi uświadomić swo-je potrzeby umysłowe, ich zakres i hierarchię), potrafi stosować autodoping (potrafi się sam dopingo-wać), jest zdolny do planowania swoich prac, do współdziałania z innymi w rozwiązywaniu proble-mów. 
Zasady, założenia Knowlesa: 
1. Autonomizacja - polegająca na rozwijaniu samodzielności jednostki i poczucia własnego Ja przez zachęcanie dorosłych by się uczyli, również aby czuli się akceptowani oraz szanowani w swej potrzebie wewnętrznego wzbogacania się. Służyć temu powinno m.in. samodzielne rozpoznawanie przez dorosłych swych potrzeb edukacyjnych oraz samodzielna ocena postępów w nauce. 
2. Interaktywność - wiążąca się z wykorzystaniem doświadczenia i historii własnego życia jako bogac-twa sprzyjającego uczeniu się. Knowles akcentuje tutaj, iż dorośli powinni wiedzieć, jak uczyć się we współpracy z innymi, głównie za pomocą analizy ich doświadczeń. 
3. Dostosowanie - będące podstawowym zadaniem, jakie dorosły ma do spełnienia w danym stadium biegu swojego życia. 
4. Natychmiastowa zastosowalność - polegająca na możliwości użycia w krótkim czasie wyuczonej wiedzy, a także umiejętności oraz sprawdzenia efektów w praktycznych okolicznościach, w których dorosły musi podejmować decyzje, rozwiązywać problemy, działać. Dorośli oczekują, że zdobyta wie-dza i umiejętności mają bezpośrednie zastosowanie i będą mogły jak najszybciej zostać wprowadzone w życie; uczenie się polega nie tyle na przyswajaniu wiedzy na określony temat, ale umiejętności roz-wiązywania problemów w określonej dziedzinie. 
Uczeń dorosły według Knowlesa 
a)W miarę jak ludzie dojrzewają ich osobowośc staje się bardziej niezależna 
b)Wraz z dojrzewaniem ludzie gromadzą doświadczenia, które stają się punktem wyjścia w procesie uczenia się 
c)Im człowiek jest bardziej dojrzały tym jego gotowość do nauki powiązana jest z rozwojem oraz peł-nionymi rolami społecznymi 
d)W miarę jak ludzie dojrzewają zmienia się ich nastawienie względem czasu (zastosowanie zdobytej wiedzy w praktyce) 
(dodatkowo) model andragogiczny Knowlesa: 
- dorosły uczeń – jednostka samodzielna, niezależna, stanowiąca o sobie, w pełni odpowiedzialna za swoje życie, mogąca decydować o sobie; 
- program, metody, treści ocena edukacji ma być współtworzona przez dorosłych uczniów, przez nich kontrolowana i korygowana; 
- alternatywne programy nauki odpowiadające konkretnym grupom uczniów i konkretnym jednostkom; 
- konieczność odwoływania się do dojrzałości, odpowiedzialności i wiedzy dorosłych uczniów a nie do autorytetu, nakazu posłuszeństwa wobec instytucji i nauczycieli; 
- uwzględnienie doświadczenia dorosłych wyniesionego z dzieciństwa i wynikającego z pełnienia określonych ról społecznych; 
- indywidualizacja oddziaływania, wymagań i stylów komunikacji; 
- pomoc w przełamywaniu stereotypów intelektualnych i moralnych; 
- nauczyciel – wskazuje różne źródła wiedzy, uczy korzystania z nich; 
- udział uczniów w diagnozowaniu własnych potrzeb samokształceniowych

27. Wychowanie jako proces wspomagania indywidualnego rozwoju. 
- odmienną od dotychczasowych prezentowaną perspektywę proponują przedstawiciele kilku dyscyplin naukowych, posługując się tzw. Podejściem rozwojowym. Nurt ten zrodził się w latach 20-tych XX w i można w nim wyróżnić 2 odgałęzienia: 
Nazywane badaniami nad cyklami lub fazami życia człowieka dorosłego, np.: Donald Lewinson. 
Może być nazywane badaniami nad rozwojem osobowości dorosłych, zmierzające do określenia jej standardów rozwojowych, np.: Eric Erikson. 
Osobowość wg Łukaszewskiego jest nieustannie kreowaną i kreującą się strukturą, istniejącą i stającą się w procesach interakcji człowieka ze światem. Kluczowymi dla osobowościowego rozwoju dorosłych są cykle mierzące się między 23-34rokiem życia. W okresie tym jednostka formułuje wizję swojej przyszłości, ustanawia dalekie cele, określa strategie ich osiągania i dorabia się osobowościowych instrumentów, które umożliwiają ich osiągnięcie. W ten sposób aktywność człowieka staje się narzędziem jego rozwoju, s ściślej mówiąc autorozwoju. 
Osobowość i jej rozwój zawsze jest otwarty. Na każdym etapie rozwoju dorosły rewiduje definicję świata, modyfikuje poczucie własnej tożsamości, przyjmuje nowe cele i modernizuje sposoby ich osiągania. Proces rozwoju osobowości ma u dorosłych charakter naturalny, człowiek rozwija się tylko w takim stopniu w jakim uczestniczy w świecie i go opanowuje. Proces ten nie może być realizowany w instytucjonalnych formach wychowania. Wychowawca nie ma możliwości ani moralnego prawa narzucać dorosłym jednej obowiązującej wizji świata, ustanawiać jedynie słusznych celów życiowych, rozstrzygać o tym co dobre, a co złe. Zadaniem wychowawcy jest pomóc dorosłym w zrozumieniu sytuacji życiowej, proponowanie możliwych do osiągnięcia celów, sugerowanie programów ich realizacji i niesienie pomocy dorosłym. Osoba wychowawcy przekształca się więc w osobę doradcy. 
Podsumowując- koncepcja wychowania dorosłych rozumianego jako proces stymulowania indywidualnego rozwoju kwestionuje sens zabiegów wychowawczych w układzie wychowanek-wychowawca. W przypadku dorosłych jedynie skutecznym może być układ człowiek- wychowanie-społeczeństwo, przy czym społeczną powinnością jest wspomaganie samorozwoju dorosłych. 

" wychowajmy lepszego czlowieka a on stworzy lepsze spoleczenstwo" 
3 andragogiczna koncepcja. patrzy na wychowanie jako proces wspomagania indywidualnego rozwoju. 
posl. główna: " rozwój osobowości jest produktem interakcji człowieka ze światem" 
Wychowanie powinno byc procesem ped. mediacji. W związku człowieka ze światem w której wyniku rozwojowi osobowościowemu ludzi osiągających coraz wyższe stadia dorosłości towarzyszyć będą progresywne 
zmiany społecznych warunków ich egzystencji. Wiedza o świecie i o sobie jest koniecznością. Jeżeli człowiek jest wyżej ma szanse na zdobycie wyższych pozycji. 
Usytuowanie jednostki w dole chierarchii ogranicza i zamyka pozyskanie dóbr rozwojowych. Osoby bez wykształcenia mają ograniczenia zawodowe. 

28. Kulturowy kontekst edukacji ludzi dorosłych. 
Czas transformacji ustrojowej narzuca zupełnie inny model kształcenia. 
Wyznacznikiem, podstawa zmian ustrojowych jest proces demokratyzacji, który ogarnia cały , to uruchomienie procedur demokratycznych, polegających na możliwości wyboru swych reprezentantów, ma być to możliwie świadomy wybór, czyli taki, w którym sam akt wyboru jest poprzedzany możliwością przeglądu kandydatów. 
Świadomy wybór – to przekonanie o słuszności naszego wyboru. 
Zadaniem edukacji dorosłych jest przeoranie świadomości dużej części naszego społeczeństwa. Jeśli nie akceptujemy zmian negatywnych, to nie jesteśmy w stanie wybrać prawidłowo swego przedstawiciela. 
Niski poziom udziału społeczeństwa w wyborach, tłumaczy się funkcjonowaniem świadomości postkomunistycznej i świadomości o tym, że prezydent jest tym. Który wszystko może. Dlatego w wyborach prezydenckich bierze udział największy odsetek ludzi. Wyniesiony nawyk, zmyślony przez komunistów sprawił, że my nie kwapimy się do wyborów. Tymczasem rzeczywistość jest inna, bo dziś prezydent może znacznie więcej, niż dawny sekretarz stanu w komunizmie. 
Zwiększył się zakres wpływania na sprawy miejscowe, lokalne. Świadomość tego faktu, że nasz wybór był niewłaściwy i świadomość możliwości zmiany, np. wybranego już prezydenta, który się nie sprawdza w drodze referendum, musi być udziałem każdego wyborcy. 
Dwie fundamentalne reguły zmiany ustrojowej: 
- demokratyzacja życia społecznego 
- wolny rynek = wolna gra, nieograniczona restrykcjami wszystkich podmiotów gospodarczych, zajmujących się produkcją, usługami, handlem. 
Wolny rynek zadziałał także na obszarze edukacji. Dotyczy to konkurencji różnych podmiotów edukacyjnych, w tym także PWSZ, będący konkurencją dla innych uczelni. 
Skutki wolnego rynku: pozytywne i negatywne. 
- negatywne – szybkie zróżnicowanie dochodów np. ludzie mniej zaradni nie pracują, staja się biedniejsi, biedniejszych jest coraz więcej, natomiast bogacących się coraz mniej. 
Aby poradzić sobie z bieda trzeba się uczyć. Współczesna oferta edukacyjna ludzi dorosłych winna uwzględniać zmiany nowego ustroju, charakter tych zmian ustrojowych. 
Zmiany ustrojowe stawiają jednostkę wobec wyzwania odpowiedzialności za swoje losy, o to żeby zapewnić sobie pracę, o zdobywanie wykształcenia. 
Edukacyjna oferta powinna się wzbogacać, poprzez środki masowego przekazu. 
Cele i zadania edukacji dorosłych realizowane są w toku procesu systemu dydaktycznego, który określa funkcję, zadania. 
3 systemy edukacyjne Czesława Kulisiewicza: 
a) tradycyjny – opiera się na dydaktyce Herbarta 
b) nowego wychowania – opiera się na teoretycznej koncepcji J. Devey’a 
c) współczesny – bazuje na teorii wielostronnego kształcenia. Ten rodzaj kształcenia, który zaleca się współcześnie, gdzie oddziaływania dotyczą wszystkich sfer naszej osobowości – od moralnej, poprzez intelektualną 
Treści kształcenia ludzi dorosłych składają się na tematykę zajęć szkolnych, pozaszkolnych i kursowych. Treści wiążą się z zainteresowaniami ludzi, które decydują o popycie na te treści. 
W XX wieku skala potrzeb nie była bardzo odmienna od teraźniejszej. 
Franciszek Urbańczyk w dydaktyce poświęca uwagę motywacji i dotyczy zainteresowań i potrzeb od których zależą wyniki i efekty osiągnięć. 
Uczący się dorosły ma motywację, to przyswaja sobie wiedzę, zaspokajającą zainteresowania. 
Dzięki emocjonalnemu zaangażowaniu wiedza jest trwalsza, dłużej zostaje. Rodzi się wtedy uczucie przyjemności, bo efekty w postaci wiedzy są większe, wtedy ten stan rodzi przyjemność. 
Człowiek stara się pokonywać przeszkody na drodze edukacji. Gdy motywacja do uczenia się jest słaba, to słabe są efekty. 
Transformacja ustrojowa narzuca zmiany w kształceniu dorosłych: 
- proces demokratyzacji stosunków międzyludzkich 
- uruchomienie procedur demokratycznych(świadome wybory swoich reprezentantów) 
- wprowadzenie wolnego rynku(gospodarka kierują nie odgórne zarządzenia władz, ale uzależniona jest ona od potrzeb społecznych). Wolny rynek oparty jest na podmiotach prywatnych. 
- skutki wolnego rynku – różnice w zarobkach 
- zmiany kształcenia ludzi dorosłych

29. Cele kształcenia dorosłych w ujęciu historycznym.  Cele kształcenia wynikały z potrzeb społecznych i z interesów warstw społecznych.  Na początku XVIII wieku w Anglii w szkółkach niedzielnych dorośli uczyli się tylko czytania. W Polsce uczono dodatkowo pisania. W miarę docierania edukacji do coraz szerszych kręgów potrzeby edukacyjne rosły. W XX wieku nauczanie podzielono na dwa szczeble edukacyjne – podstawowe i średnie. Cel edukacji związany był celami społecznymi i tak np. w XIX wieku z emancypacją chłopców.

W edukacji ludzi dorosłych która jest świadoma, ważna role odgrywa jej cel. Właściwe wyniki edukacji dorosłych może otrzymać ten, kto wie co chce osiągnąć. Cel w edukacji dorosłych był zawsze uwarunkowany historycznie. Inne były cele w wieku XVIII – początki działalności oświatowej. Inne cele były w pozytywizmie, w okresie powojennym i dziś w warunkach ustrojowych. 
Cel zawsze wynikał z jednej strony z potrzeb społecznych, z drugiej zaś strony z interesów warstwy, lub klasy społecznej. 
Na początku działalności oświatowej cel był bardzo skromny. Z końcem XVIII wieku w szkółce dla dorosłych było nauczanie alfabetu i czytania Biblii. 

W Polsce nauczanie dorosłych czytania i pisania, by czytanie umożliwiło analfabetom dotarcie do ważnych treści patriotycznych, aby poziom patriotyzmu dyktował większą świadomość uczestnictwa w powstaniu. 
W miarę docierania oświaty dorosłych do coraz szerszych kręgów dorosłych przestało wystarczać tylko czytanie i pisanie i tak na początku XX wieku pojawiła się konieczność edukacji ogólnej na poziomie podstawowym, przedmiotów dotyczących różnych sfer życia człowieka i funkcjonowania w przyrodzie. 

Czasem cel przyświecający edukacji dorosłych łączy się z szerszymi celami społecznymi, nadrzędną działalnością społeczną. 

W 1973 roku komitet ekspertów społecznych złożony z Polaków tak charakteryzuje cele działalności oświatowej: 
1) stałe dążenie do rozwijania, dostarczenia i wzbogacenia osobowości człowieka w kierunkach uznawanych powszechnie wartości to: uczucia i postawy patriotyczne, uczucia dumy narodowej, znajomości roli i miejsca swego narodu i kraju w historii, oraz w czasach współczesnych. Do tych wartości należy także dobra znajomość swojego języka, literatury narodowej, kultury i sztuki. 
2) należyte przygotowanie do wykonywania zawodu pracy. Chodzi tu o systematyczne nadążanie za rozwojem techniki i nauki. Istotne jest kształtowanie właściwej postawy wobec wykonywanego zawodu 
3) aktywny udział każdego człowieka w kulturze narodowej, w której dziedzictwo, tradycje i osiągnięcia trzeba najpierw poznać, by móc twórczo włączyć się w jej budowanie 
4) rozwijanie aktywności edukacyjnej, tak, by dorosły mógł ocenić własne potrzeby poznawcze 

Cele i zadanie współczesnej oświaty dorosłych 
Ruch społeczny na rzecz edukacji ludzi dorosłych zatacza coraz szersze kręgi na całym świecie. Stąd nikogo dziś nie dziwi że dorosły człowiek chce się uczyć. Edukacja dorosłych najlepiej funkcjonuje w krajach wysokich technologii. 

Cele dotyczące kształcenia dorosłych: 
- upowszechnienie wiedzy ogólnej w edukacji dorosłych, co daje człowiekowi elastyczność, poszerza horyzonty myślenia, łatwiejsze przystosowanie się do zmian 
- umożliwianie dorosłym osobom przekwalifikowania się, zdobycia nowych wiadomości, nowych kompetencji zawodowych, rozwój zawodowy 
Współczesności i zachodzących zmian społecznych 

Podczas XIX Konferencji Generalnej UNESCO zdefiniowano szereg celów i zadań stawianych edukacji dorosłych. Główne zadania i cele to: 

- szerzenie idei pokoju oraz działań prowadzących do rozwoju współpracy i zrozumienia międzynarodowego 
- ułatwianie rozumienia istotnych problemów współczesnego świata 
- rozwinięcie świadomego stosunku człowieka do otaczającego go fizycznego i kulturalnego środowiska, a także podjęcie działań doskonalenia tego środowiska, ochrony przyrody 
- kształtowanie postawy poszanowania różnorodnych obyczajów i kultur w zakresie narodowym i międzynarodowym 
- doskonalenie ludzi dorosłych w obranym zawodzie 
- przekwalifikowanie 
- zdobywanie nowych specjalności 
- rozwijanie właściwego rozumienia problemów związanych z wychowaniem dzieci w warunkach współczesnego życia 
- rozwijanie umiejętności spożytkowania środków masowej informacji, a zwłaszcza radia, telewizji, filmu