Geneza oraz pojęcie

państwa

i władzy państwowej

GENAZA PAŃSTWA



Średniowieczna Europa:



-terytorium rządzone przez monarchę:



regnum – łac. królestwo



das Reich – niem. rzesza



Korona lub Rzeczpospolita Polska –
Polska

WSPÓŁCZESNE POJĘCIE
PAŃSTWA

Termin państwo w ujęciu
współczesnym i ogólnym
wprowadził włoski pisarz
i dyplomata epoki
oświecenia
Niccolo Machiavelli.
Stato – łac. Status=>
państwo

Niccolò di Bernardo dei
Machiavelli

POJĘCIE PAŃSTWA

Arystoteles

Państwo powstaje na

drodze

naturalnego

rozwoju, a człowiek jest z
natury

stworzony

do

życia w nim. Arystoteles
uważał, że cały rozwój
społeczny
podporządkowany

jest

osiągnięciu

głównego

celu, jakim jest państwo.

Św. Tomasz z Akwinu

Św. Tomasz z

Akwinu

Państwo

jako

samowystarczalną,
niezależną,

samorządną

społeczność,

uznającą

określony porządek prawny i
podlega jącą władzy, która ją
chroni i gwarantuje pokój
zewnętrzny.

Immanuel Kant

Państwo jest rodzajem
ludzkiej zbiorowości żyjącej
według jednego,
określonego porządku
prawnego ("zrzeszenie
pewnej liczby ludzi pod
rządami prawa").

Georg Wilhelm Friedrich Hegel

"państwo jest Bogiem na Ziemi", a
"jednostka

dopiero

w

państwie

zyskuje swoją tożsamość. Dlatego
poświęcenie dla jego dobra powinno
być

obowiązkiem

każdego

obywatela". Na tej koncepcji chętnie
oparli

się

niemieccy

narodowi

socjaliści,

przypisując

państwu

absolutną wartość, stawiając jego
interesy zawsze przed interesem
jednostki, dla której dobro państwa
powinno być najwyższym punktem
odniesienia.

Karol Marks

Państwo jest instrumentem
przemocy, dzięki któremu
klasa właścicieli środków
produkcji

może

sobie

całkowicie podporządkować
klasy wyzyskiwane,
Karol Marks: "Państwo jest
narzędziem klasy panującej";
Włodzimierz Lenin: "Państwo
jest machiną do utrzymania
panowania jednej klasy nad
drugą".

Georg Jellinek

Za

główne

elementy

państwa uznaje on ludność,
terytorium

i

władzę

najwyższą: " państwo jest
racją ludu wyposażoną w
bezpośrednią,

samorodną

władzę zwierznią". Według
Jellinka brak któregoś z
tych

elementów

uniemożliwia powstanie i
prawidłowe funkcjonowanie
państwa.

PAŃSTWO

Państwo

to trwała wspólnota ludzi,

zajmująca określone terytorium, poddana
zwierzchniej władzy.
Przyjmując, że państwo stanowi formę
organizowania

się

społeczeństwa

na

określonym szczeblu rozwoju historycznego,
politycznego

i

społecznego,

można

sformułować następująca definicję:

Państwo

jest

polityczną,

suwerenną,

terytorialną i przymusową organizacją
społeczeństwa.

CECHY PAŃSTWA

Państwo jest

organizacją suwerenną

Suwerenność zewnętrzna oznacza, iż państwo jest podmiotem a nie
przedmiotem prawa międzynarodowego niezależnym od innych państw.
Może więc dobrowolnie nawiązywać z nimi równorzędne stosunki
polityczne i gospodarcze, stawać się członkiem wybranych przez siebie
organizacji międzynarodowych, samodzielnie kształtować swój ustrój
społeczno-gospodarczy oraz polityczny.

Suwerenność wewnętrzna oznacza, że władz państwowa jest władzą
zwierzchnią, która sama może decydować o swym zakresie. Wszystkie
inne organizacje mogą zaś działać na terytorium pań stwa wyłącznie za
zgodą władzy i na warunkach przez nią określonych.

Państwo jest

organizacją terytorialną

Za terytorium państwa uważa się zarówno obszar lądowy, jak wody
przybrzeżne, obszary pod po wierzchnią ziemi, przestrzeń powietrzną w
granicach państwa, statki wodne i powietrzne, a także obszar placówek
przedstawicielskich pań stwa za granicą (ambasady).

Państwo jest

organizacją przymusową

Przynależność jednostki do danego państwa określa się mianem
obywatelstwa.

Obywatele

jakiegokolwiek

państwa

ponoszą

konsekwencje przewidziane przez prawo.

KONCEPCJE GENEZY PAŃSTWA

JOHN LOCKE

JEAN JACQES

ROUSSEAU

Według

nich

do

powstania

państwa

doszło

w

wyniku

szczególnej

umowy

zawartej

między

członkami danego
społeczeństwa

bądź

między nimi a władcą.
Teoria

umowy

społecznej
zdecydowanie
odrzucała

boskie

pochodzenie

władzy

państwowej.

TEORIA UMOWY SPOŁECZNEJ

TEORIA PODBOJU I PRZEMOCY

LUDWIK GUMPLOWICZ

Stał on na stanowisku, że
państwo powstało w następstwie
podboju

plemion

słabszych

(klanów,

szczepów)

przez

plemiona

silniejsze,

lepiej

zorganizowane. Stworzone w ten
sposób państwo miało utrwalać
podział

na

rządzących

(zwycięzców)

i

rządzonych

(podbitych).
Państwo jako forma politycznego
panowania

zwycięzców

nad

podbitymi.

KONCEPCJE TEISTYCZNE

Św. Augustyn

Św. Tomasz z Akwinu

Według św. Augustyna państwo, a więc i k da władza państwowa, zawsze
pochodzi od Boga. Św. Tomasz z Akwinu uważał natomiast, że od Boga
wywodzi się jedynie sama istota władzy: państwo zaś jest dziełem ludzi.
Stąd państwa i władze mogą być zarówno dobre, jak i złe, toteż złym
władzom można i trzeba się przeciwstawić. Koncepcja teistyczna znalazła
zastosowanie w monarchiach absolutnych. Monarcha (król, cesarz) miał
władzę nieograniczoną i niepodważalną, bowiem pochodzącą od Boga.

KONCEPCJA

MARKSISTOWSKA

Fryderyk Engels

Państwo powstało w wyniku
rozpadu wspólnoty pierwotnej,
podziału społeczeństwa na
klasy

i

pojawienia

się

własności

prywatnej.

Jest

narzędziem klasy panującej,
czyli klasy posiadającej środki
produkcji. Typ państwa zależy
od tego, która klasa społeczna
dominu

ekonomicznie

i

politycznie w państwie. Na tej
podstawie

wyodrębnione

zostały cztery typy państwa:
niewolnicze,

feudalne,

kapitalistyczne

i

socjalistyczne.

POJĘCIE WŁADZY

PAŃSTWOWEJ

Władza

to zdolność wydawania i egzekwowania decyzji. Jednym z

najważniejszych rodzajów władzy społecznej jest władza
polityczna, czyli zdolność wydawania, narzucania i wymuszania
(egzekwowania) decyzji w skali społeczne możliwość wpływania na
ludzi, tak aby zachowywali się w sposób oczekiwano i pożądany.

Najszerszą formą władzy politycznej jest władza państwowa.
Adresatem jej decyzji jest całe społeczeństwo (obywatele) danego
państwa, a sferą - całokształt aktualnych zagadnień politycznych,
społecznych i gospodarczych w tym państwie. Władza państwowa,
chcąc wyegzekwować swoje decyzje, może zastosować (w
określonych przez prawo sytuacjach) środki przymusu i użyć siły.

LEGITYMIZACJA WŁADZY
PAŃSTWOWEJ

Legitymizacja

(fr.legitime - słuszny, prawowity) to proces

społeczny, polegający na dialogu między osobami pragnącymi
władzy i tymi, które mają się jej podporządkować. Legitymizacja
wyraża się zatem w ogólnym społecznym przekonaniu, że
sprawowanie władzy przez określone osoby (grupy) jest słuszne,
właściwe, zasługujące na aprobatę.

Typologia podstaw legitymizacji wg Max Weber.
Wyróżnia on trzy rodzaje prawowitej władzy:

•legalną,

•tradycyjną

•charyzmatyczną

Max Weber

Typologia podstaw legitymizacji

 Istotą

władzy legalnej

jest przekonanie, iż rządzący zdobywają i

sprawują władzę z mocy obowiązującego prawa. Władzą legalną jest
więc na przykład władza prezydenta Rzeczypospolitej, wybieranego
w demokratycznych wyborach powszechnych.

 Źródłem

władzy tradycyjnej

jest utrwalona, "święta" tradycja,

dająca określonym osobom (rodom) prawo do dziedzicznej władzy,
która pochodzi od Boga, przez co jest trwała i ciągła.



Władza charyzmatyczna

(gr. charisma - łaska) oparta jest na prze-

świadczeniu, że sprawujący władzę nabył do niej prawo dzięki
posiadaniu jakichś wyjątkowych właściwości i zdolności (np.
męstwo,

sprawiedliwość,

talent

organizacyjny,

zdolności

przywódcze, świątobliwość itp.), którymi mógł przekonać i
przyciągnąć do siebie szerokie grupy społeczeństwa.