Warmia to kraina historyczna leżąca w północnej Polsce, w dorzeczu środkowej Łyny i Pasłęki, na styku takich krain geograficznych, jak: Pobrzeże Gdańskie, Nizina Staropruska, Pojezierze Wschodniopomorskie oraz Pojezierze Mazurskie. Jej granice na zachodzie opierają się na rzece Pasłęce, na południu na źródłach Pasłęki i Łyny, na wschodzie sięgają do Reszla, a na północy do Zalewu Wiślanego. Administracyjnie Warmia leży na terenie dzisiejszego województwa warmińsko-mazurskiego i mieści się w granicach powiatów: olsztyńskiego, lidzbarskiego oraz braniewskiego.  Główne miasta Warmii to: Braniewo, Frombork, Orneta, Pieniężno, Lidzbark Warmiński, Biskupiec, Dobre Miasto, Reszel,Olsztyn, Barczewo. W przeciwieństwie do sąsiednich Mazur, jest krainą historyczną jak już wspomniałam z bogatą przeszłością i tradycjami.

Powierzchnia wynosi: 4249 km².

Nazwa Warmii pochodzi od pruskiego plemienia Warmów, jednak jej terytorium nie pokrywa się z obszarem zamieszkania tego plemienia.

 Rzeźba terenu południowej Warmii jest więc bogato urzeźbiona z licznymi pagórkami o wysokości względnej od kilku do kilkunastu metrów i nachyleniu zboczy od kilku do prawie 20%. Często spotyka się pagórki o wysokości względniej ponad 20 m i są one dobrymi punktami widokowymi. Występują długie rynnowe wgłębienia wypełnione wodą. Kolejną formą są głęboko wcięte doliny rzeczne, tworzące przełomy w wałach morenowych i szerokie jeziora (przepływowe) wypełnione wodą lub osadami mineralnymi albo torfem między kolejnymi wałami moren. Najefektowniejsze przełomy wytworzyła Łyna w Rusi koło Olsztyna, Olsztynie i Łaniewie oraz mniejsze na południe od jeziora Łańskiego, w Bukwałdzie, Knopinie i Smolajnach. Również dopływy Łyny: Wadąg, Sunia, Kirsna i Symsarna oraz dopływy Pasłęki: Giłwa, Wałsza i Drwęca Warmińska tworzą widokowe przełomy i szerokie doliny.

ARCHITEKTURA

Największy wpływ na architekturę Warmii wywarła jej etniczna i kulturowa różnorodność. Ze względu na przeważające wpływy zamieszkujących ją niegdyś społeczności wyróżnia się architekturę Warmii południowej oraz Warmii północnej.Budownictwo południowej Warmii nieznacznie różni się od architektury Mazur. W zasadzie różnice są minimalne i powinno się mówić o architekturze Prus Południowych bądź Prus Polskojęzycznych obejmujących swym zasięgiem teren południowej Warmii i południowych Mazur. W 1945 r. cała Warmia została włączona do państwa polskiego. Wskutek ucieczki przed frontem, powojennych wysiedleń przymusowych oraz emigracji ogromną większość mieszkańców współczesnej Warmii stanowi ludność napływowa.

Tradycje katolickie Warmii zachowały się w wyglądzie wsi i miasteczek (np. kapliczki przydrożne) oraz w obyczajach. Historyczna odrębność Warmii została też uszanowana w nazwie województwa warmińsko-mazurskiego.

ZABYTKI:

Cerkiew Świętej Trójcy w Braniewie - świątynia salowa, pięcioosiowa, założona na planie prostokąta z trójbocznym zamknięciem od wschodu, powstała na początku XVI wieku

Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie

Kościół gotycki z XIV-XV wieku, trójnawowy, halowy, z wydzielonym prezbiterium. W roku 2001 podniesiony do godności Bazyliki Mniejszej

Zamek biskupi w Lidzbarku Warmińskim – zamek z XIV wieku mieszczący się w Lidzbarku Warmińskim, należący do najcenniejszych zabytków architektury gotyckiej w Polsce.

Cerkiew pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim – prawosławna cerkiew parafialna. Należy do dekanatu Olsztyn diecezji białostocko-gdańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Zbudowana w latach 1818–1823 jako kościół ewangelicki. Budowę finansował królpruski Fryderyk Wilhelm III.

Zamek w Reszlu – główna atrakcja Reszla, budowa zamku ukończona w 1401. zamek reszelski położony jest nad brzegiem rzeki Sajny, w południowo-wschodniej części miasta.

Zamek należał, podobnie jak Orneta, Lidzbark Warmiński, Jeziorany i Braniewo, do tzw. zamków biskupich. Obecnie na zamku mieści się m.in. oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, hotel i restauracja.

Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie

Zbudowany przez biskupów warmińskich w 1 połowie XIV wieku w stylu gotyckim, na planie zbliżonym do trapezu. Składał się ze skrzydła mieszkalnego i gospodarczego oraz dziedzińca, obwiedzionych murem. Parokrotnie niszczony i odbudowywany. Po zniszczeniach w XVII wieku przebudowany w stylu barokowym. W XIX wieku częśćiowo rozebrany i dostosowany do potrzeb administracyjnych. Zachowało się skrzydło zachodnie odnowione po 1945 roku, ruiny skrzydła północnego oraz piwnice ze sklepieniami gotyckimi.

Ratusz (XIV/XV w.), zniszczony w 1945 r., obecnie w trakcie odbudowy

Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie – wybudowany w XIV wieku w stylu gotyckim. Zamek stanowił siedzibę administratora dóbr ziemskich kapituły warmińskiej. Najsławniejszym administratorem pełniącym te obowiązki w latach 1516-1521 był Mikołaj Kopernik. Największa sala ekspozycyjna to dawny refektarz z finezyjnym sklepieniem kryształowym z ok. 1520. Obecnie w zamku mieści się Muzeum Warmii i Mazur.

Mikołaj Kopernik (Pomnik)

Mikołaj Kopernik mieszkał w północno-wschodnim skrzydle zamku, w dużej komnacie, z której dwu okien rozciągał się widok na Łynę i młyn zamkowy, a z trzeciego – na dziedziniec, jedne drzwi zaś prowadziły na krużganek, a drugie do komnaty urzędowej.

Stary Ratusz w Olsztynie został zbudowany w drugiej połowie XIV wieku, tuż po uzyskaniu przez Olsztyn praw miejskich. Do 1915 roku stanowił on siedzibę władz miasta. Obecnie budynek Starego Ratusza jest siedzibą Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej.