Forma osobowa czasownika a bezokolicznik - Scenariusz lekcji w kl. IV
Gramatyka na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej
1. Zapisanie na tablicy poniższych wypowiedzeń i postawienie pytania: Kto jest wykonawcą czynności?
Przeczytałem ciekawą książkę. - ja
Warto przeczytać ciekawą książkę. - --
Opowiedziałeś interesującą historię. - ty
Pojechał na wycieczkę krajoznawczą. - on
Wyjechać na obóz. - --
Zorganizowaliśmy konkurs recytatorski. - my
Zrobiliście niezwykłą dekorację. - wy
Niełatwo zrobić ciekawą dekorację. - --
Pilnie przygotowywali się do sprawdzianu. - oni
Uczniowie stwierdzają, że nie we wszystkich wypowiedzeniach można wskazać, kto jest wykonawcą czynności. Zależy to od formy czasownika. Na wykonawcę czynności nie wskazują czasowniki: przeczytać, wyjechać, zrobić.
2. Zapisanie tematu lekcji
3. Rozdanie kartek z następującym ćwiczeniem.
Marek uczy się języka polskiego. Do tej pory mieszkał w Anglii. Ma jednak problem. Czy wiesz jaki? Czy potrafisz mu pomóc? Zrób to za pomocą strzałek.
Wy - zrobiłem to najładniej.
On - biegałeś najszybciej.
Ja - zostanie wybrany do konkursu.
Oni- zdobyliśmy nagrodę.
My - na pewno tego dokonacie.
Ty - zawsze są przygotowani do lekcji.
Dzieci przestawiają zaimki osobowe na początku zdań. Dochodzą do wniosku, że potrafiły to zrobić, bo „dopasowały” je do czasowników.
4. Wyprowadzenie terminu osoba czasownika. Notatka w zeszycie.
W języku polskim czasownik odmienia się przez trzy osoby:
w liczbie pojedynczej
ja
ty
on (ona) (ono)
w liczbie mnogiej
my
wy
oni (one)
5. Rozdanie kartek z tekstami.
Marek opowiedział wam o swojej wycieczce do Polski. Popełnił jednak błędy. Poprawcie je.
Ja przyjechać do Polski, bo mój dzidek jest Polakiem i często opowiadać mi o tym pięknym kraju. Jazamieszkać u brata dziadka. On być bardzo miłym człowiekiem. Wczoraj razem spacerować po Warszawie. Mnie się bardzo podobać stolica kraju moich przodków.
Uczniowie dostrzegają, że w tekście pojawiły się formy bezosobowe czasowników, które należało zastąpić formami osobowymi.
6. Wprowadzenie terminu bezokolicznik
Uczniowie stwierdzają, że jest to taka forma czasownika, w której nie można określić osoby. Wykonane ćwiczenie utwierdza ich w przekonaniu, że znajomość reguł gramatycznych umożliwia poprawne formułowanie wypowiedzi.
7. Wykonanie na tablicy ćwiczenia, które polega na tworzeniu bezokoliczników od podanych czasowników.
poszliśmy - pójść
przyjechałem - przyjechać
mogłem - móc
biegał - biegać
stłukłeś - stłuc
Uczniowie zauważają, że bezokoliczniki mają na końcu „ć” lub (rzadziej) „c”.
8. Dzieci szukają czasowników w słowniczkach ortograficznych. Stwierdzają, że w słowniczkach czasowniki występują w formie bezokoliczników.
Zapisanie rymowanki
Czasownik ze słownika
Ma postać bezokolicznika.
9. Praca domowa.
Przypomnij sobie fragment opowiadania H. Ożogowskiej „Jak upiekła się jedna lekcja...” Wypisz z pierwszej strony tekstu wszystkie bezokoliczniki (3) oraz 5 czasowników w formie osobowej. Określ ich osobę i liczbę.
UWAGA
Zaproponowany tekst znajduje się w podręczniku M. Nagajowej „Słowo za słowem”.