ZESTAW NR 1

1.KRĘGOSŁUP – jest zbudowany z 31-33 kręgów: 7 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych, 1-3 guzicznych. Kręgi krzyżowe i guziczne zrastają się w nieparzyste kości krzyżową i guziczną. Jest to ruchomy słup kostny, wygięty w kształcie dwóch liter S, wygięcia zwiększają właściwości amortyzacyjne. W kręgach wyróżniamy trzon i łuk kręgu. Od łuku odchodzi 7 wyrostków i wyrostek kolczysty, wyrostki stawowe górne, stawowe dolne i poprzeczne. Pomiędzy trzonem a łukiem znajduje się otwór kręgowy. Otwory kręgowe sąsiednich kręgów łączą się tworząc kanał kręgowy. Na granicy trzonu i łuku znajdują się wcięcia kręgowe które ograniczają otwór międzykręgowy. Kręg szczytowy – pierwszy ( I ) kręg szyjny nie ma trzonu tylko łuk przedni. Trzon zrasta się z trzonem drugiego kręgu szyjnego – obrotowego tworząc ząb kręgu obrotowego. Siódmy ( VII ) kręg szyjny ma długi wyrostek kolczysty jest to kręg wystający. Wszystkie mają otwory wyrostka poprzecznego. Kręgi piersiowe mają zagłębienia na bocznej powierzchni trzonu i przedniej powierzchni wyrostków poprzecznych dla połączenia z żebrami tzw. Dołki żebrowe. Kręgosłup pełni funkcję podporową, osłaniającą, amortyzującą, krwiotwórczą, stanowi miejsce przyczepu mięśni, zapewnia ruchowość tułowia, szyi i głowy.

2.MIĘŚNIE GŁĘBOKIE SZYI – długi głowy, długi szyi, pochyły przedni, środkowy i tylny. Współdziałają przy ruchach głowy i szyi, unerwione przez gałęzie krótkie splotu szyjnego i ramiennego.

3.SERCE, KOMORA PRAWA – mięśniowy narząd układu krążenia o działaniu pompy ssąco – tłoczącej. Ma kształt stożka, jest położone śródpiersiu środkowym. Wyróżniamy podstawę i wierzchołek. Przedsionek prawy z komorą prawą łączy się ujściem przedsionkowo – komorowym prawym, w którym znajduje się zastawka trójdzielna, nie pozwala na powrót krwi do przedsionka przy skurczu komory. Zbudowana jest z trzech płatków do których przyczepiają się pasma tkanki łącznej czyli struny ścięgniste odchodzące od mięśni brodawkowatych. Krew z prawej komory przechodzi do pnia płucnego przez ujście pnia płucnego zawierającego zastawkę, która zapobiega cofaniu się krwi – składa się z trzech płatków półksiężycowatych.

4.OPŁUCNA – płuca otoczone są dwiema blaszkami błony surowiczej zwanymi opłucną płucną i opłucną ścienną. Pomiędzy nimi znajduje się szczelinowata przestrzeń zwana jamą opłucnej zawierającą kilka mililitrów płynu surowiczego, który zmniejsza tarcie podczas oddychania. W niektórych miejscach przestrzeń jamy opłucnej rozszerza się tworząc zachyłki opłucnowe do których przy wdechu wślizgują się zwiększające swoją objętość płuca. Opłucna płucna przechodzi na powierzchnie między płatowe płuc. Opłucna ścienna przylega do wewnętrznej powierzchni ścian klatki piersiowej, do narządów śródpiersia i przepony. Rozróżniamy opłucną żebrową, śródpiersiową i przeponową. Opłucna jest błoną surowiczą, jest bogato unaczyniona i unerwiona.

5.PODWZGÓRZE – ( międzymózgowie ) należą do niego: Blaszka krańcowa (pasmo istoty białej), skrzyżowanie wzrokowe, pasma wzrokowe, guz popielaty (blaszka istoty szarej w dnie komory trzeciej), przysadka (gruczoł dokrewny, dzieli się na płat przedni i tylny), ciała suteczkowate (zgrubienia utworzone przez istotę białą i szarą).

Wewnątrz podwzgórza znajdują się skupienia istoty szarej zwane jądrami podwzgórza. Dzielimy je na: jądra przednie(wzrokowe), środkowe (guzowe), tylne (suteczkowate). Wytwarzają hormony oksytocynę i wazopresynę.

6.NARZĄD SMAKU - Receptory narządu smaku stanowią kubki smakowe położone na grzbiecie języka w brodawkach okolonych, grzybowatych i liściastych. Kubki znajdują się również na podniebieniu miękkim, na nagłośni i tylnej ścianie gardła. Organem odbiorczym w kubkach jest pręcik smakowy. Od podstawy kubków biegną włókna nerwowe wchodzące w skład nerwu twarzowego, językowo-gardłowego.

ZESTAW NR 2

1.BUDOWA KRĘGU, RÓŻNICE –

2.MIĘŚNIE ŚRODKOWE SZYI – dzielą się na:

PODGNYKOWE – mostkowo-gnykowy, łopatkowo-gnykowy, mostkowo-tarczowy, tarczowo-gnykowy (powodują obniżenie kości gnykowej co umożliwia otwarcie ust – jedzenie, mówienie) NADGNYKOWE – dwubrzuścowy, rylcowo-gnykowy, żuchwowo-gnykowy, bródkowo-gnykowy (obniżają żuchwę).

3.ŚCIANY SERCA – składa się z wsierdzia mięśnia sercowego i osierdzia. Ponadto zaliczamy do ściany szkielet serca i układ przewodzący.

WSIERDZIE- najbardziej wewnętrzna warstwa, wyściela jamy serca i stanowi główną część zastawek. Składa się ze śródbłonka w błonie łącznotkankowej rozgałęziają się naczynia, nerwy, końcowe struktury układu przewodzącego. MIĘSIEŃ SERCOWY – Środkowa warstwa ściany serca zbudowana z tkanki mięśniowej sercowej. Wyróżniamy część przedsionkową (zbudowanej z dwóch warstw) i część komorową (z trzech warstw). UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA – zbudowany jest zmienionych komórek mięśnia sercowego tworzących węzły i pęczki: węzeł zatokowo- przedsionkowy (tzw. Rozrusznik serca),- węzeł przedsionkowo-komorowy, - pęczek przedsionkowo-komorowy przebiega jako pień i daje dwie odnogi prawą i lewą, - gałęzie podwsierdziowe (włókna Purkiniego) szkielet serca OSIERDZIE – otacza serce, jest zbudowane z blaszki ściennej i trzewnej pomiędzy którymi znajduje się jama osierdzia zawierająca płyn surowiczy. Obie blaszki łączą się ze sobą na dużych naczyniach krwionośnych.

4.GARDŁO – narząd wspólny dla układu trawiennego i oddechowego. Krzyżują się w nich droga oddechowa i pokarmowa. Rozciąga się od podstawy czaszki do VI kręgu szyjnego. Ściana zbudowana jest z błony śluzowej, błony mięśniowej i błony łącznotkankowej. Błonę mięśniową tworzą mięśnie poprzecznie prążkowane dźwigacze i zwieracz górny, środkowy i dolny.

5.JĄDRA PODKOROWE KRESOMÓZGOWIA – zwane jądrami podstawnymi, są to skupienia ciał komórek nerwowych (istoty szarej) należy do nich jądro ogoniaste, soczewkowate, przedmurze, ciało migdałowate.

6.UCHO ZEWNĘTRZNE- składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. MAŁŻOWINA SZNA- chrząstka pokryta skórą, pomiędzy znajdują się szczątkowe mięśnie prążkowane (skrawka i przeciwskrawka). Dolna część małżowiny nie ma zrębu chrzęstnego to płatek małżowiny usznej. Więzadła uszne umocowują małżowinę do kości skroniowej. PRZEWÓD SŁUCHOWY ZEWNĘTRZNY- wygięty w kształcie litery S składa się z części chrzęstnej i kostnej. Otwór prowadzący do przewodu to otwór słuchowy zewnętrzny.

ZESTAW NR 3

1.KRĘG SZCZYTOWY I OBROTOWY.

Kręg szczytowy- nie ma trzonu tylko łuk przedni, na przedniej powierzchni znajduje się guzek przedni, na tylnej powierzchnia stawowa dla połączenia z zębem kręgu obrotowego- dołek zębowy. Zamiast wyrostków stawowych występują dwie pary powierzchni stawowych stanowiących części boczne kręgu. Górne powierzchnie stawowe służą do połączenia z kością potyliczną, dolne z kręgiem obrotowym w część przednią wchodzi ząb kręgu obrotowego, część tylna stanowi otwór kręgowy. Zamiast wyrostka kolczystego jest guzek tylny, bruzda tętnicy kręgowej. Kręg obrotowy- drugi kręg szyjny, posiada nadmiernie rozwinięty trzon zwany zębem (to trzon kręgu szczytowego zrośnięty z trzonem kręgu obrotowego) na obu powierzchniach zęba znajdują się powierzchnie stawowe, przednia dla połączenia włókien, po bokach górne powierzchnie stawowe do połączenia z kręgiem szczytowym.

2.MIĘŚNIE POWIERZCHOWNE SZYI – mostkowo -obojczykowo -sutkowy (powierzchnia ruchu pochylania, prostowania, obracania głowy), szeroki szyi (wyrazowy)

3.SERCE, PRZEDSIONEK LEWY- w ścianie tylnej przedsionka lewego znajdują się ujścia czterech żył płucnych. Ku przodowi uszko lewe. Na ścianie przyśrodkowej będącej przegrodą międzyprzedsionkową wyróżnia się sześć ścian (górna, tylna, boczna, dolna i przednia)

4.WĄTROBA- największy gruczoł w organizmie, okryta jest błoną surowiczą i włóknistą. Położona wewnątrzotrzewnowo. Wyróżniamy – powierzchnię przeponową, - powierzchnię trzewną. Powierzchnie oddzielone są od siebie brzegiem górnym i dolnym, wyróżniamy dół pęcherzyka żółciowego i bruzdę żyły górnej dolnej, w bruździe lewej szczelina więzadła obłego i więzadła żylnego. Dzieli się na płat prawy, płat lewy, ogoniasty, czworoboczny. Płat prawy i lewy oddzielone są od siebie przez więzadło sierpowate. Płaty dzielą się na segmenty, prawy przedni i tylny a lewy- przyśrodkowy i boczny. SEGMENTY NA ZRAZIKI- zraziki zbudowane są z komórek wątrobowych układających się w blaszki wątrobowe. Pomiędzy blaszkami są przestrzenie tworzące labirynt wątrobowy w którym znajdują się naczynia włosowate, zwane zatokami żylnymi. Wątroba leży w podżebrzu prawym. W położeniu tym utrzymuje ją zrost z tylną ścianą brzucha, ścisłe przyleganie do przepony, żyła główna dolna, ciśnienie w jamie brzusznej oraz więzadła wieńcowe i sierpowate. Ma dwa rodzaje unaczynienia: (czynnościowe- utworzone przez żyłę wrotną i żyły wątrobowe. Odżywcze- tętnica wątrobowa właściwa, żyły wątrobowe). Wytwarzana w komórkach wątrobowych żółć odpływa do wrót kanalikami, które przechodzą w przewody żółciowe prawy i lewy, potem przewód wątrobowy wspólny. Ten zespala się z przewodem pęcherzykowym w przewód żółciowy wspólny doprowadza i odprowadza żółć do pęcherzyka żółciowego. Pojemność pęcherzyka to 30-50 ml żółć zostaje w nim 20x zagęszczona. Znajduje się w dole pęcherzyka żółciowego.

5.KOMORY MÓZGU -to zbiór czterech przestrzeni wewnątrz mózgu, w jakich wytwarzany jest płyn mózgowo-rdzeniowy i z jakich następnie wydostaje się do przestrzeni podpajęczynówkowej, w jakiej krąży otaczając cały ośrodkowy układ nerwowy. Płyn ten wytwarzany jest z osocza krwi przez splot naczyniówkowy. Półkule mózgu zawierają w sobie dwie komory (jedna komora w jednej półkuli) nazywane komorami bocznymi, mającymi łukowaty kształt, przypominający przechyloną nieco w dół literę "C". Z tego też względu wyróżnia się rogi przednie tych komór, czyli górne zakończenia, rogi dolne, oraz pojedynczy róg tylny. Komory boczne po przez otwory komorowe Monroego łączą się z leżącą nieco niżej, ale położoną centralnie komorą III, znajdującą się częściowo w obrębie międzymózgowia. Od dolnej części komory III odchodzi wąski kanał Sylwiusza, nazywany także wodociągiem mózgu, który nie posiada w sobie splotu naczyniówkowego i przebiegając przez śródmózgowie łączy się z leżącą jeszcze niżej, również w linii środkowej, komorą IV. Ostatnia z komór jest przyczepiona do tylnej części pnia mózgu i jest zakryta po przez móżdżek. Komora IV posiada dwa otwory boczne Luschki oraz jeden, nieparzysty otwór Magendiego, przez które płyn mózgowo-rdzeniowy przechodzi do przestrzeni podpajęczynówkowej.

6.KOMORY GAŁKI OCZNEJ- komora przednia gałki ocznej to przestrzeń między rogówką a tęczówką. Komora tylna gałki ocznej jest ograniczona przez soczewkę, tęczówkę i ciało rzęskowe. Komory łączą się ze sobą otworem w tęczówce zwanym źrenicą. Wypełnione są cieczą wodnistą powstającą w komorze tylnej z osocza krwi w naczyniach włosowatych ciała rzęskowego i tęczówki.

ZESTAW NR 4

1.KOŚCI KLATKI PIERSIOWEJ –kręgi piersiowe, 12 par żeber, mostek. ŻEBRO- dzieli się na kość żebrową i chrząstkę żebrową. W kości żebrowej wyróżniamy głowę, szyję i trzon żebra, kąt żebra i bruzdę żebra. Chrząstki siedmiu żeber łączą się z mostkiem – (są to żebra prawdziwe), Chrząstki trzech żeber zrastają się z chrząstkami żeber wyżej położonych tworząc łuk żebrowy – (są to żebra rzekome), dwa ostatnie to żebra wolne. Bruzda żebra przeznaczona jest dla naczyń międzyżebrowych i nerwu międzyżebrowego. MOSTEK – wyróżniamy rękojeść, trzon i wyrostek mieczykowaty. W miejscu połączenia rękojeści z trzonem powstaje wyniosłość zwana kątem mostka.

2.MIĘŚNIE ŻUCIOWE – działają w stawie skroniowo- żuchwowym w czasie żucia i artykulacji. Skroniowy, żwacz, skrzydłowy boczny, skrzydłowy przyśrodkowy. Podlegają naszej woli.

3.UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA- zbudowany jest ze zmienionych komórek mięśnia sercowego tworzących węzły i pęczki: węzeł zatokowo- przedsionkowy (tzw. Rozrusznik serca),- węzeł przedsionkowo-komorowy, - pęczek przedsionkowo-komorowy przebiega jako pień i daje dwie odnogi prawą i lewą biegnące po obu stronach przegrody międzykomorowej. - gałęzie podwsierdziowe (włókna Purkiniego) powstają z podziału odnóg pęczka przedsionkowo-komorowego, wnikają pod wsierdzie.

4.CHRZĄSTKI KRTANI – chrząstka tarczowata – składa się z dwóch płytek prawej i lewej, wyniosłość jaką tworzy na szyi nosi nazwę wyniosłości krtaniowej lub jabłka Adama. W miejscu połączenia występują wcięcia tarczowe górne i dolne, brzeg tylny przechodzi ku górze w róg górny, ku dołowi w róg dolny. Chrząstka pierścieniowata – ma kształt pierścienia, przednia część to łuk, a tylna to płytka. Chrząstka nagłośniowa- znajduje się w fałdzie błony śluzowej zamykającym wejście do krtani. Chrząstki nalewkowate- spoczywają na płytce chrząstki pierścieniowatej. Chrząstki rożkowate. Chrząstki klinowate.

5.ŚRÓDMÓZGOWIE- dzieli się na konary mózgu i pokrywę śródmózgowia, pomiędzy nimi przebiega wodociąg mózgu. Konary mózgu dzielą się na odnogę mózgu i na nakrywkę. Na ich pograniczu znajduje się skupienie istoty szarej zwane istotą czarną. Między konarami znajduje się dół międzykonarowym jego dno to istota dziurkowana tylna bogato unaczyniona. W pokrywie wyróżniamy blaszkę i wzgórki górne i dolne zawierające jądra od każdego odchodzi pasmo istoty białej zwane ramieniem wzgórka. Wodociąg mózgu –wąski kanał łączący komorę trzecią z komorę czwartą. Jest otoczony przez istotę szarą środkową.

6.BŁONA WŁÓKNISTA GAŁKI OCZNEJ- najbardziej zewnętrzna błona składa się z przezroczystej rogówki i nie przezroczystej twardówki. Rogówka jest wprawiona w twardówkę, na pograniczu z twardówką biegnie żyła zwana zatoką żylną twardówki.

ZESTAW NR 5

1.KOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ- - dzielą się na kości obręczy kończyny górnej ( obojczyk i łopatka )i kości części wolnej kończyny górnej (kość ramienna, łokciowa, promieniowa, kości nadgarstka, kości śródręcza, kości palców).

2.MIĘŚNIE SZPARY USTNEJ- okrężny ust, jarzmowy większy i mniejszy, dźwigacz wargi górnej, śmiechowy (dołeczki śmiechowe), policzkowy (zwieranie szpary ust, różne rodzaje śmiechu), obniżający wargę dolną.

3.KRĄŻENIE MAŁE (PŁUCNE)- służy wzbogaceniu krwi w tlen i wydaleniu CO2 w płucach. Rozpoczyna się w komorze prawej pniem płucnym który dzieli się na dwie tętnice płucne. Każda z tętnic dzieli się we wnęce płuca na tętnice płatowe trzy po prawej, dwie po lewej a te na tętnice segmentowe, te dzielą się na mniejsze do naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne- występuje wymiana gazowa lub oddychanie zewnętrzne. Naczynia włosowate przechodzą w naczynia żylne o coraz większej średnicy następnie w żyły segmentowe i żyły płucne. Występują dwie żyły prawe i dwie żyły lewe uchodzą do przedsionka lewego gdzie kończy się krążenie małe, krew przepływa do komory lewej gdzie rozpoczyna się krążenie duże.

4.ŻOŁĄDEK- wyróżniamy- część wpustową do której wchodzi przełyk (wpust), dno żołądka, trzon żołądka, część odźwiernikowa przechodzi w dwunastnicę, miejsce przejścia to odźwiernik. Ponadto ściana przednia i tylna miejsca ich połączenia to krzywizna większa i mniejsza. Wewnątrz znajduje się kanał żołądka, jama odźwiernikowa i kanał odźwiernikowy. W ścianie wyróżniamy błonę surowiczą i błonę mięśniową z warstwą podłużną i okrężną mięśni gładkich. Warstwa okrężna wykształca mięsień zwieracz odźwiernika. Z powodu zawartych w błonie śluzowej mięśni gładkich powstają fałdy żołądkowe, przebiegają równolegle do krzywizny mniejszej wytwarzając rynnę żołądkową którą przechodzą pokarmy płynne.

5.TYŁOMÓZGOWIE – to móżdżek i most. Móżdżek- wraz z mostem i rdzeniem przedłużonym ograniczają komorę czwartą. Od płatów potylicznych oddziela go szczelina poprzeczna w której przebiega część opony twardej zwana namiotem móżdżku. Zbudowany jest z istoty szarej która tworzy korę móżdżku i jądra móżdżku oraz istoty białej tworzy ona ciało rdzenne, odchodzą od niego blaszki białe tworzące drzewo życia móżdżku. Można podzielić na część środkową zwaną robakiem i części boczne zwane półkulami móżdżku. Most- leży na powierzchni dolnej mózgowia zespalając konary mózgu z rdzeniem przedłużonym.

6.UCHO WEWNĘTRZNE- zwane błędnikiem dzieli się na błędnik kostny (część zewnętrzna) i błędnik błoniasty (część wewnętrzna). Błędnik kostny składa się z przedsionka, kanałów półkolistych i ślimaka. Ślimak składa się z wrzecionka zawiera kanał spiralny wrzecionka i kanał spiralny ślimaka. Błędnik kostny łączy się z przewodem słuchowym wewnętrznym otworem słuchowym wewnętrznym. Błędnik błoniasty leży wewnątrz błędnika kostnego. Błędnik błoniasty dzieli się na woreczek i łagiewkę położone kanałach półkolistych przewody półkoliste i przewód ślimakowy. W przewodzie ślimakowym znajduje się narząd spiralny odbierający drgania i przetwarzający je na impulsy nerwowe.

ZESTAW NR 6

1.STAWY KOŃCZYNY GÓRNEJ- Staw barkowo-obojczykowy – staw kulisty o małym zakresie ruchów utworzony przez wyrostek barkowy łopatki i koniec barkowy obojczyka. Staw mostkowo-obojczykowy – utworzony przez wcięcie obojczykowe mostka i koniec mostkowy obojczyka. Staw ramienny – utworzony przez zagłębienie stawowe łopatki i głowę kości ramiennej, ma największą ruchowość, ruchy odwodzenia, przywodzenia, spięcia, unoszenia, prostowania do tyłu, obrotu. Staw łokciowy- zawiasowo-obrotowy, utworzony przez kłykieć kości ramiennej, głowę kości promieniowej i wcięcie bloczkowe kości łokciowej, ruchy zgięcia, prostowania, nawracania, odwracania. Staw promienno-łokciowy dalszy- obrotowy, utworzony przez głowę kości łokciowej i kość promieniową. Staw promieniowo-nadgarstkowy – staw kłykciowy utworzony przez kość promieniową i bliższy szereg kości nadgarstka, ruchy zgięcia, prostowania. Staw śródnadgarstkowy- pomiędzy bliższym i dalszym szeregiem kości nadgarstka. Staw międzynadgarstkowy- między kośćmi nadgarstka tego samego szeregu. Staw kości grochowatej- między grochowatą a trójgraniastą. Stawy nadgarstkowo-śródręczne- dalszy szereg nadgarstka a kośćmi śródręcza. Staw śródręczno-paliczkowy – między kośćmi śródręcza a paliczkami bliższymi.

2.MIĘŚNIE STOPY- dzielą się na mięśnie grzbietu: prostownik krótki palucha (prostuje palce), prostownik krótki palców (prostuje palce). Mięśnie podeszwy: odwodziciel palucha, zginacz krótki palucha, przywodziciel palucha, odwodziciel palca małego, zginacz krótki palca małego, przeciwstawiacz, międzykostne, glistowate, czworoboczny podeszwy.

3.TĘTNICA SZYJNA WEWNĘTRZNA- przebiega w kierunku podstawy czaszki wnika do kanału tętnicy szyjnej i do jamy czaszki. W jamie czaszki oddaje tętnicę oczną unaczyniającą zawartość oczodołu, powieki, część jamy nosowej, odchodzi od niej tętnica środkowa siatkówki. Tętnica przednia i środkowa mózgu unaczyniają mózgowie i wchodzą w skład koła tętniczego mózgu.

4.DROGI ŻÓŁCIOWE – wytwarzana w wątrobie żółć odpływa do wrót wątroby kanalikami i przewodnikami żółciowymi które przechodzą w przewody żółciowe prawy i lewy z których zespolenia powstaje przewód żółciowy wspólny który uchodzi w części zstępującej dwunastnicy. Przewód pęcherzykowy doprowadza i odprowadza żółć do pęcherzyka żółciowego którego pojemność to 30-50 ml zagęszczona (x 20).

5.RDZEŃ PRZEDŁUŻONY- Tworzy rdzeniomózgowie ku górze łączy się z mostem ku dołowi przechodzi w rdzeń kręgowy. Na powierzchni dolnej występuje szczelina pośrodkowa przednia, a po obu stronach wyniosłości zwane piramidami. Na powierzchni grzbietowej bruzda pośrodkowa tylna. W budowie występuje skrzyżowanie piramid i skrzyżowanie wstęg i mieszczą się ośrodki autonomiczne oddechowe, sercowe, naczynioruchowe i wydalające.

6.BŁĘDNIK KOSTNY – część zewnętrzna ucha wewnętrznego składa się z przedsionka, kanałów półkolistych i ślimaka. Łączy się z przewodem słuchowym wewnętrznym otworem słuchowym wewnętrznym.

ZESTAW NR 7

1.BUDOWA MIEDNICY – powstaje ze zrośnięcia się kości biodrowej, górny brzeg to grzebień biodrowy, zaczyna się z przodu kolcem biodrowym przednim górnym poniżej jest kolec biodrowy przedni dolny. Na powierzchni pośladkowej występują trzy kresy pośladkowe. Kość kulszowa – dzieli się na trzon i gałąź kości kulszowej, ma dwie wyniosłości kolec kulszowy i guz kulszowy oraz dwa wcięcia kulszowe większe i mniejsze. Kość łonowa- utworzona z trzonu, gałęzi dolnej i górnej. Po stronie przyśrodkowej na powierzchnię spojenia w celu połączenia się z drugą kością łonową. W jej pobliżu występuje guzek łonowy. Gałęzie kości łonowej i kulszowej ograniczają otwór zasłoniony.

2.MIĘŚNIE GOLENI GRUPA BOCZNA – (nawracaczy)-mięsień strzałkowy długi krótki- nawracające stopę.

3.SZKIELET SERCA- łącznotkankowe struktury leżące wokół ujść serca do których przyczepiają się komórki mięśnia sercowego i zastawki. Zaliczamy pierścienie włókniste przedsionkowo-komorowe prawy i lewy, odgraniczają mięsień sercowy przedsionków od mięśnia sercowego komór. Pierścienie włókniste pnia płucnego i aorty oraz trójkąty włókniste prawy i lewy.

4.DWUNASTNICA- ma kształt litery C dzieli się na część górną, zstępującą, poziomą (dolną) i wstępującą. Początkowa część to bańka (opuszka) dwunastnicy. Leży między żołądkiem a jelitem czczym, otacza głowę trzustki, część górna i wstępująca leżą śródotrzewnowo pozostałe zewnątrz otrzewnowo. Do części górnej przylega żyła wrotna i przewód żółciowy wspólny do części poziomej przylega aorta brzuszna. Ściana zbudowana jest z błony surowiczej, błony mięśniowej, błony śluzowej która tworzy fałdy okrężne z wyjątkiem bańki.

5.RDZEŃ KRĘGOWY- stanowi dolną część ośrodkowego układu nerwowego, położona w kanale kręgowym. Zaczyna się w miejscu skrzyżowania z otworem wielkim kości potylicznej a kończy na wysokości drugiego kręgu lędźwiowego stożkiem rdzeniowym, który przechodzi w nić końcową do drugiego kręgu guzicznego. Na przedniej części biegnie szczelina pośrodkowa, a na tylnej bruzda pośrodkowa. Wychodzi 31 par nerwów rdzeniowych. Korzenie nerwów rdzeniowych otaczające nić końcową tworzą wraz z nią ogon koński. Na wysokości miejsc gdzie nerwy biegną do kończyn są dwa zgrubienia szyjne i lędźwiowe. Istota biała leży na obwodzie rdzenia otaczając istotę szarą. Istota biała tworzy sznur przedni, boczny i tylny a istota szara słup przedni boczny i tylny. Na przekroju poprzecznym słupy noszą nazwę rogów i układają się na kształt litery H lub motyla.

6.UCHO WEWNĘTRZNE- zwane błędnikiem dzieli się na błędnik kostny (część zewnętrzna) i błędnik błoniasty (część wewnętrzna). Błędnik kostny składa się z przedsionka, kanałów półkolistych i ślimaka. Ślimak składa się z wrzecionka zawiera kanał spiralny wrzecionka i kanał spiralny ślimaka. Błędnik kostny łączy się z przewodem słuchowym wewnętrznym otworem słuchowym wewnętrznym. Błędnik błoniasty leży wewnątrz błędnika kostnego. Błędnik błoniasty dzieli się na woreczek i łagiewkę położone kanałach półkolistych przewody półkoliste i przewód ślimakowy. W przewodzie ślimakowym znajduje się narząd spiralny odbierający drgania i przetwarzający je na impulsy nerwowe.

ZESTAW NR 8

1.KOŚCI KOŃCZYNY DOLNEJ- dzielą się na obręcz kończyny dolnej (kość miedniczna, biodrowa, kulszowa, łonowa) i na część wolną kończyny dolnej(kość udowa, rzepka, kość piszczelowa, strzałka, kości stępu, kości śródstopia, kości palców stopy).

2.MIĘŚNIE GOLENI – GRUPA TYLNA (zginacze)- brzuchaty łydki, płaszczykowa ty, zginacz długi palców, zginacz długi palucha (powodują zgięcia podeszwowe w stawie skokowo-goleniowym przyczepiają się do guza piętowego ścięgnem Achillesa).

3.TĘTNICA UDOWA- przebiega do dołu podkolanowego, oddaje tętnicę głęboką uda unaczynia tylną grupę mięśnia uda, w dole podkolanowym przechodzi w tętnicę podkolanową unaczyniającą staw kolanowy. Z podziału tętnicy podkolanowej powstaje tętnica piszczelowa przednia i tylna, gałęzią piszczelowej przedniej jest strzałkowa. Piszczelowa tylna dzieli się na tętnicę podeszwową przyśrodkową, boczną. Z zespolenia ich powstaje łuk podeszwowy wysyłający tętnice do palców stopy.

4.NEFRON- jednostka morfologiczno-czynnościowa nerki, składa się z ciałka nerkowego i kanalików nerkowych. Ciałka nerkowe- są położone w korze nerki, składa się z kłębuszka i torebki kłębuszka. Kłębuszek utworzony jest przez pętle naczyń krwionośnych włosowatych tworzących sieć dziwną tętniczo-tętniczą w której naczyniami doprowadzającymi i odprowadzającymi są tętniczki. W ścianie kłębuszka znajduje się aparat przykłębuszkowy który umożliwia zamknięcie kłębuszka i okresowe jego wyłączenie. Miejsce wejścia i wyjścia naczyń to biegun naczyniowy. Torebka kłębuszka składa się z dwóch blaszek między którymi znajduje się wolna przestrzeń przechodząca w kanaliki nerkowe jest to biegun kanalikowy. Kanalik nerkowy główny: odchodzi od bieguna kanalikowego, składa się z kanalika nerkowego krętego i prostego przechodzi w pętlę nefronu. Dalsze części nefronu to wstawka i kanaliki nerkowe zbiorcze, łączą się w przewód brodawkowy, które tworzą pole sitowe.

5.MIĘDZYMÓZGOWIE – dzieli się na wzgórzomózgowie zbudowane ze wzgórza, zawzgórza i nadwzgórza oraz podwzgórze, niskowzgórze i komorę trzecią. Wzgórze- zbudowane ze skupień istoty szarej zwanych jądrami wzgórza pooddzielanych przez pasma istoty białej – blaszki rdzenne wzgórza. Wyróżnia się jądro przednie, przyśrodkowe i boczne. Nadwzgórze- zawiera gruczoł dokrewny- szyszynkę. Podwzgórze- należą do niego: blaszka krańcowa (cienkie pasmo istoty białej), skrzyżowanie wzrokowe, pasma wzrokowe, guz popielaty, przysadka (gruczoł dokrewny położony w zgłębieniu kości klinowej(dole przysadki), dzielimy ją na płat przedni i tylny), ciała suteczkowate. Komora trzecia: ściana górna jest utworzona przez część sklepienia, ciało modzelowate i tkankę naczyniówkową. Ścianę dolną stanowi podwzgórze z komorami bocznymi łączy się przez otwory międzykomorowe a z komorą czwartą przez wodociąg mózgu.

6.BŁONA NACZYNIOWA GAŁKI OCZNEJ- składa się z tęczówki, ciała rzęskowego i naczyniówki. Tęczówka stanowi przednią część błony, jest widoczna jako barwny krążek mający w środku otwór o zmiennej średnicy źrenica. Oprócz barwnika decydującego o kolorze oczu, włosowatych naczyń krwionośnych zawiera mięsień zwieracz i rozwieracz źrenicy. Przechodzi w ciało rzęskowe, mające kształt pierścienia otaczającego soczewkę, w ciele rzęskowym znajduje się mięsień rzęskowy – ma wpływ na akomodację. Naczyniówka stanowi tylną część błony naczyniowej i jest zbudowana z naczyń krwionośnych i włókien sprężystych.

ZESTAW NR 9

1.KOŚCI RĘKI- składa się z kości nadgarstka, kości śródręcza i kości palców. Kości nadgarstka: są ułożone w dwóch szeregach po 4 kości. Bliższy to: łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata. Dalszy to: czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, główkowata, haczykowata. Wytwarzają bruzdę nadgarstka. Kości śródręcza: jest pięć, w każdej wyróżniamy podstawę i trzon. Na podstawie trzeciej kości śródręcza występuje wyrostek rylcowaty. Kości palców : stanowią paliczki, bliższy, środkowy i dalszy. W każdym wyróżniamy podstawę, trzon i głowę paliczka.

2.MIĘŚNIE GOLENI GRUPA PRZEDNIA- (prostowniki) – piszczelowy przedni, prostownik długi palców, zginacz długi palucha (powodują zgięcie grzbietowe stopy w stawie skokowo-goleniowym, współdziałają przy odwracaniu).

3.OSIERDZIE – zbudowane z blaszki ściennej i blaszki trzewnej pomiędzy którymi znajduje się jama osierdzia zawiera kilka mililitrów płynu surowiczego. Obie blaszki łączą się ze sobą na dużych naczyniach krwionośnych podstawy serca. W stanach zapalnych osierdzia może dojść do zwiększenia ilości płynu w jamie osierdzia, a w przypadkach pęknięcia ściany serca np. zawale wylewająca się krew może spowodować tamponadę serca.

4.MIĘŚNIE KRTANI- ze względu na położenie dzielimy na powierzchowne i głębokie, ze względu na czynność na: napinające fałdy głosowe (pierścienno-tarczowy, głosowy), rozszerzające szparę głośni (pirścienno-nalewkowy tylny), zwężające szparę głośni (pierścienno-nalewkowy boczny, tarczowo-nalewkowy, nalewkowy skośny i poprzeczny), wejścia do krtani (nalewkowo-nagłośniowy, tarczowo-nagłóśniowy). Wpływają na wysokość głosu przez regulację napięcia fałdów głosowych, współdziałają przy połykaniu.

5.MÓŻDŻEK- stanowi tyłomózgowie, wraz z mostem i rdzeniem przedłużonym ograniczają komorę czwartą. Od płatów potylicznych oddziela go szczelina poprzeczna w której przebiega część opony twardej zwana namiotem móżdżku. Zbudowany jest z istoty szarej która tworzy korę móżdżku i jądra móżdżku oraz istoty białej tworzy ona ciało rdzenne, odchodzą od niego blaszki białe tworzące drzewo życia móżdżku. Można podzielić na część środkową zwaną robakiem i części boczne zwane półkulami móżdżku.

6.TARCZYCA- nieparzysty narząd położony w dolnej części szyi środkowej. Składa się z dwóch płatów prawego i lewego oraz wąskiej środkowej części – Węziny gruczołu tarczowego, od Węziny odchodzi ku górze wydłużona część narządu – płat piramidowy. Płaty sięgają swoimi górnymi końcami do krtani, z boku przylegają do tchawicy, od przodu przykrywają je mięśnie podgnykowe. Gruczoł tarczowy otoczony jest torebką włóknistą, która zrasta się z tchawicą i krtanią. Charakteryzuje się bogatym unaczynieniem krwionośnym. W pobliżu mogą występować gruczoły tarczowe dodatkowe. Hormon tarczycy to aminokwas tyroksyna i trijodotyronina.

ZESTAW NR 10

1.KOŚCI STOPY – tworzą kości stępu, śródstopia i palców stopy. Kości stępu- są ułożone w dwóch szeregach, bliższy to kość skokowa, w której wyróżniamy głowę, szyję i trzon oraz kość piętową mającą dwie wyniosłości guz piętowy i podpórkę skokową. Szereg dalszy to: kość łódkowata, klinowate (przyśrodkowa, pośrednia i boczna) oraz sześcienna. Kości śródstopia- jest ich pięć w każdej wyróżniamy podstawę, trzon i głowę. Kości palców stopy- to paliczki bliższy, środkowy i dalszy.

2.MIĘŚNIE UDA –GRUPA TYLNA (zginacze)- dwugłowy uda, półścięgnisty, półbłoniasty (zginają kość dolną w stawie kolanowym, współdziałają przy jej zgięciu w stawie biodrowym

3.SERCE-KOMORA LEWA- ma ściany trzy razy grubsze od ścian prawej komory, otwór wiodący z przedsionka do komory lewej nazywa się ujściem przedsionkowo-komorowym lewym, znajduje się w nim zastawka dwudzielna zwana mitralną. Zbudowana z dwóch płatków. W górno przedniej części komory lewej znajduje się ujście aorty które zabezpiecza zastawka aorty utworzona z trzech płatków półksiężycowatych.

4.JAMA KRTANI – ograniczają ją chrząstki, więzadła i mięśnie krtani, jest wyścielona błoną śluzową, która wytwarza szereg fałdów.

5.POŁĄCZENIE PÓŁKUL KRESOMÓZGOWIA- Połączenia półkul powstają z wybujania górnej części pierwotnej blaszki krańcowej to: ciało modzelowate, spoidło przednie i spoidło sklepienia. Stanowią one połączenia wtórne.

6.CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA UKŁADU AUTONOMICZNEGO- układ sympatyczny- część odpowiadająca za przygotowanie organizmu do walki bądź ucieczki. Jest on aktywny w czasie stresu i powoduje następujące reakcje organizmu: wydzielanie małej ilości gęstej śliny, szybsza praca serca, zwiększenie dostawy glukozy do mięś ni i mózgu przez rozkład glikogenu w wątrobie, rozszerzenie źrenic, rozkurcz mięśnia rzęskowego oka (zwolnienie akomodacji), stroszenie włosów, wydzielanie potu na dłoniach, reakcja "walcz albo uciekaj", rozkurcz mięśnia wypieracza moczu i jednoczesny skurcz mięśnia zwieracza cewki moczowej (trzymanie moczu), pobudzenie nadnerczy do produkcji adrenaliny (hormonu walki), wzmaga skurcz mięśni gładkich, zwiększa agregację płytek krwi (trombocytów), zahamowanie perystaltyki jelit, podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi poprzez zwężenie naczyń krwionośnych mięśni szkieletowych, rozkurcz mięśni gładkich naczyń skórnych (skóra ciepła i czerwona), skurcz mięśni gładkich naczyń mięśni szkieletowych (szybsze zaopatrywani mięśni w tlen), zwiększenie oporu obwodowego w naczyniach tętniczych, wydzielanie łez, rozszerzenie mięśni oskrzeli w płucach, zwiększenie wydzielania reniny. Po zniknięciu zagrożenia, układ ten wyłącza się, a efekty jego pobudzenia są likwidowane przez układ przywspółczulny.

ZESTAW NR 11

1.KOŚĆ POTYLICZNA – składa się z łuski potylicznej, części bocznych i części podstawnej ograniczających otwór wielki przez który przechodzi rdzeń przedłużony.

2.MIĘŚNIE UDA-GRUPA PRZYŚRODKOWA (przywodziciele) – grzbietowy, przywodziciel wielki, przywodziciel długi i krótki, smukły, zasłaniacz zewnętrzny (przywodziciele w stawie biodrowym).

3.SERCE, PRZEDSIONEK PRAWY- do przedsionka prawego uchodzi żyła główna, od przodu znajduje się zachyłek- uszko prawe. W przegrodzie międzyprzedsionkowej znajduje się dół owalny będący pozostałością występującego w krążeniu płodowym otworu owalnego (zarasta w ciągu pierwszego roku życia). Od dołu uchodzi żyła główna dolna, między jej ujściem i ujściem przedsionkowo-komorowym prawym leży ujście zatoki wieńcowej, znajduje się w nim kilka ujść żył przednich serca. Jama przedsionka prawego łączy się z jamą komory prawej ujściem przedsionkowo-komorowym prawym w którym znajduje się zastawka przedsionkowo-komorowa zwana trójdzielną. Zastawka zbudowana jest z trzech płatków które otwierają się w stronę komór. Do ich powierzchni przyczepiają się pasma tkanki łącznej zwane strunami ścięgnistymi.

4.JELITO GRUBE- końcowa część układu pokarmowego, dzieli się na : jelito ślepe(kątnicę) wraz z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę i odbytnicę. Okrężnica dzieli się na wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą. JELITO ŚLEPE- początkowa część jelita grubego, uchodzi na jej ścianie jelito kręte ujściem krętniczo-kątniczym, w ujściu znajduje się fałd błony śluzowej- zastawka krętniczo-kątnicza która zapobiega cofaniu się treści pokarmowej. Od podstawy odchodzi wyrostek robaczkowy. Ujście wyrostka robaczkowego jest oddzielone od światła kątnicy przez zastawkę półksiężycowatą wyrostka robaczkowego, przypisuje mu się rolę „migdałka przewodu pokarmowego”. OKRĘŻNICA WSTĘPUJĄCA- obejmuje obszar od zastawki krętniczo-kątniczej do prawego zagięcia wątrobowego gdzie okrężnica wstępująca przechodzi w okrężnicę poprzeczną. Okrężnica wstępująca ma około 12 cm długości i leży przy tylnej ścianie brzucha. Od przodu i z boków otacza ją otrzewna. OKRĘŻNICA POPRZECZNA- rozpoczyna się przy prawym zagięciu wątrobowym, pod prawym płatem wątroby. Biegnie poprzez całą szerokość ciała w kierunku lewego zagięcia okrężnicy w pobliżu śledziony. Jest to najdłuższy i najbardziej ruchomy odcinek jelita grubego, którego długość wynosi około 45 cm. Zwisa on zawieszony w fałdzie otrzewnej (lub krezce).OKRĘŻNICA ESOWATA- Nazwa pochodzi od jej kształtu, przypominającego literę "S". Jest skierowana początkowo łukiem wypukłym ku stronie prawej, a następnie zakręca w dół przechodząc w odbytnicę. Esica ma czasem długą krezkę i ulega skrętowi. OKRĘŻNICA ZSTĘPUJĄCA- rozciąga się od lewego zagięcia śledzionowego w dół do brzegu miednicy, gdzie rozpoczyna się okrężnica esowata. ODBYTNICA- można wyróżnić rozszerzoną część górną położoną wewnątrzotrzewnowo- bańka odbytnicy oraz część dolną- kanał odbytniczy, przylegając do kości krzyżowej i guziczne wytwarza dwa łuki – zgięcie krzyżowe i zgięcie kroczowe. ŚCIANA JELITA GRUBEGO- ma budowę trójwarstwową, wyróżnia się w niej błonę surowiczą (otrzewna trzewna), błonę mięśniową (mięśnie gładkie o okrężnym i podłużnym przebiegu) oraz błonę śluzową w której występują zagłębienia nabłonka – krypty jelitowe. CECHY CHAREKTERYSTYCZNE jelita grubego- występują wypuklenia ściany – wypuklenia okrężnicy i trzy pasma mięśni gładkich o podłużnym przebiegu – taśmy okrężnicy (krezkowa, sieciowa i wolna). W błonie środkowej ściany odbytnicy występują włókna mięśni gładkich o okrężnym przebiegu tworzące mięsień zwieracz odbytu wewnętrzny. Błona śluzowa odbytnicy wytwarza fałdy poprzeczne i podłużne. ODBYT- końcowy otwór przewodu pokarmowego. Unaczynione jest przez gałęzie tętnicy krezkowej górnej i dolnej. Krew odpływa do żyły wrotnej.

5.DROGA KOROWO-RDZENIOWA- PIRAMIDOWA – drogi układu piramidowego są drogami dwuneuronowymi. Droga ta na brzusznej powierzchni rdzenia przedłużonego tworzy wyniosłość – piramidę. W dolnej części rdzenia przedłużonego większość włókien nerwowych tej drogi krzyżuje się – skrzyżowanie piramid biegnąc dalej w rdzeniu kręgowym w sznurach bocznych ta część drogi nazywa się drogą korowo-rdzeniową boczną.

6.GAŁKA OCZNA- SOCZEWKA, CIAŁO SZKLISTE- soczewka jest dwuwypukła, wyróżnia się w niej torebkę, korę i jądro soczewki. Jest utrzymywana przez obwódkę rzęskową zawartą między soczewką a ciałem rzęskowym. Obwódka składa się z włókien obwódkowych na których jest zawieszona soczewka. Mięsień rzęskowy wpływając na krzywiznę soczewki bierze udział w procesie akomodacji. CIAŁO SZKLISTE – największa część gałki ocznej, położona między soczewką a tęczówką. Jest otoczone błoną szklistą wewnątrz zawiera zrąb utworzony z delikatnych włókienek między którymi znajduje się ciecz szklista o galaretowatej konsystencji.

ZESTAW NR 12

1.KOŚĆ KLINOWA- składa się z trzonu i z trzech par wyrostków i skrzydła mniejsze, skrzydła większe i wyrostki skrzydłowe. W trzonie znajdują się dwie przestrzenie oddzielone od siebie przegrodą – zatoki klinowe, na górnej powierzchni zagłębienie zwane dołem przysadki w którym leży przysadka. Wyrostki biorą udział w ograniczeniu kanału wzrokowego dla nerwu wzrokowego i tętnicy ocznej.

2.MIĘŚNIE UDA – GRUPA PRZEDNIA (prostowniki) – krawiecki, czworogłowy uda, stawowy kolana (prostują kończynę w stawie kolanowym i współdziałają przy jej zgięciu w stawie biodrowym).

3.AORTA BRZUSZNA- gałęzie dzielą się na ścienne i trzewne. Do ściennych zalicza się tętnice przeponowe dolne i tętnice lędźwiowe, tętnica krzyżowa pośrodkowa będąca naczyniem szczątkowym. Do gałęzi trzewnych zalicza się tętnicę nadnerczową środkową, górną i dolną, tętnicę wieńcową, tętnicę jądrową lub jajnikową, pień trzewny dzieli się nad brzegiem górnym trzustki na tętnicę żołądkową lewą, wątrobową wspólną która po oddaniu tętnicy żołądkowo-dwunastniczej jako wątrobowa właściwa wnika do wątroby, śledzionową. Następne trzewne gałęzie to tętnica krezkowa górna i dolna. Na wysokości IV kręgu lędźwiowego aorta brzuszna dzieli się na gałęzie końcowe- biodrowe wspólne prawą i lewą, krzyżową środkową. Każda z tętnic biodrowych wspólnych dzieli się na biodrową wewnętrzną i zewnętrzną.

4.CEWKA MOCZOWA MĘSKA- odprowadza mocz i nasienie, rozpoczyna się w pęcherzu moczowym ujściem wewnętrznym cewki moczowej a kończy na żołędziu prącia ujściem zewnętrznym cewki moczowej. Dzieli się na część sterczową, błoniastą i gąbczastą. CZĘŚĆ STERCZOWA – część cewki przechodząca przez gruczoł krokowy (stercz), na tylnej ścianie występuje wyniosłość błony śluzowej- grzebień cewki moczowej. W połowie jej długości leży wzgórek nasienny na którym uchodzą przewody wytryskowe, ku tyłowi znajduje się zagłębienie – łagiewka sterczowa będąca odpowiednikiem pochwy u kobiet. CZĘŚĆ BŁONIASTA- najkrótsza część cewki przechodząca przez przeponę moczowo-płciową. CZĘŚĆ GĄBCZASTA- stanowi najdłuższą część cewki moczowej objęta przez ciało gąbczaste prącia, występują tu zagłębienia- zatoki cewki moczowej.--- w przebiegu cewki moczowej występują zwężenia i zagłębienia. Do zwężeń zaliczamy ujście wewnętrzne i zewnętrzne cewki moczowej. Rozszerzenia występują w części sercowej i gąbczastej. Ściany są zbudowane z błony śluzowej, utkania podśluzowego i błony mięśniowej.

5.OPONY MÓZGU – są to łącznotkankowe błony otaczające mózgowie i rdzeń kręgowy. Wyróżniamy oponę miękką, pajęczynówkę i oponę twardą. Opony są od siebie oddzielone szczelinowatymi przestrzeniami- jamą podpajęczynówkową i jamą podtwardówkową. Na wysokości rdzenia kręgowego między oponą twardą a ścianą kanału kręgowego występuje jama nadtwardówkowa. OPONA MIĘKKA- bogato unaczyniona błona ściśle przylegająca do mózgowia i rdzenia kręgowego. Wnika między sklepienie i międzymózgowie i rdzeń przedłużony i móżdżek tworząc tkankę naczyniówkową komór. PAJĘCZYNÓWKA- cienka, beznaczyniowa opona od której odchodzą włókna łącznotkankowe do opony miękkiej. Wytwarza ziarnistości pajęczynówki, tworzy główną drogę odpływu mózgowo-rdzeniowego. OPONA TWARDA –spełnia funkcję okostnej, składa się z blaszki zewnętrznej i wewnętrznej. Wytwarza fałdy o przebiegu strzałkowym oraz fałdy poziome. – strzałkowe to sierp mózgu (fałd między półkulami mózgu) sierp móżdżku- między półkulami móżdżku. Poziome to namiot móżdżku- oddziela móżdżek od płatów potylicznych oraz przepona siodła która zamyka dół przysadki.---Zatoki opony twardej to naczynia żylnego dużej średnicy nie mające zastawek przebiegające między Baszkami opony twardej. Wlewa się do nich krew z żył mózgowia, opon, gałki ocznej, oczodołu, ucha wewnętrznego, a odpływa do opuszki żyły szyjnej wewnętrznej. JAMA PODPAJĘCZYNÓWKOWA- przestrzeń między oponą miękką a pajęczynówką wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym, który napływa z komór, przestrzeń miejscami rozszerza się tworząc zbiorniki podpajęczynówkowe. JAMA PODTWARDÓWKOWA- szczelinowata przestrzeń pomiędzy oponą twardą a pajęczynówką, jama nadtwardówkowa zawiera tkankę tłuszczową i sploty szyjne.

6.SPOJÓWKA GAŁKI OCZNEJ- wyściela tylną powierzchnię powieki przechodząc w sklepieniu spojówek na gałkę oczną. Jest zbudowana z tkanki łącznej luźnej, w części powiekowej, bogato unaczynionej z komórkami śluzowymi. Szczelinowata przestrzeń między spojówką powiek a spojówką gałki ocznej to worek spojówkowy.

ZESTAW NR 13

1.KOŚĆ SKRONIOWA- parzysta kość wchodząca w skład mózgoczaszki. składa się z czterech części: część skalista (piramida), część łuskowa (łuska skroniowa), część bębenkowa, część sutkowa

2.MIĘŚNIE OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ- przebiega pomiędzy obojczykiem, łopatką a kością ramienną.- Mięśnie: podgrzebieniowy, nadgrzebieniowy, obły większy i mniejszy, naramienny, podłopatkowy (biorą udział we wszystkich ruchach w stawie ramiennym, ograniczają dół pachowy).

3.UNERWIENIE SERCA- wyróżniamy unerwienie współczulne, przywspółczulne i czuciowe. WSPÓŁCZULNE- zapewniają nerwy sercowe szyjne górny, środkowy i dolny odchodzące od zwojów szyjnych pnia współczulnego oraz nerwy sercowe piersiowe odchodzące od pnia współczulnego części piersiowej. PRZYWSPÓŁCZULNE- zapewniają gałęzie sercowe szyjne górna i dolna i gałęzie sercowe piersiowe odchodzące od różnych części nerwu błędnego._ Z wymienionych nerwów i gałęzi tworzą się dwa sploty sercowe: SPLOT SERCOWY POWIERZCHOWNY- między łukiem aorty a miejscem podziału pnia płucnego na tętnice płucne. SPLOT SERCOWY GŁĘBOKI- między łukiem aorty a rozdwojeniem tchawicy i żyłami płucnymi. W splotach znajdują się liczne zwoje sercowe w których występuje połączenie przedzwojowych włókien przywspółczulnych na włókna zazwojowe. Nerwy te zawierają liczne włókna czuciowe przewodzące impulsy z interoreceptorów.

4.JĘZYK - język – umięśniony narząd układu trawiennego. Wyróżnia się w nim nasadę, trzon, wierzchołek, brzegi, grzbiet i powierzchnię dolną. Zbudowany jest z mięśni własnych (podłużny górny i dolny, poprzeczny i pionowy) oraz z mięśni dochodzących (bródkowo-językowy, rylcowo-językowy i gnykowo-językowy). Zapewniają dużą ruchowość, unerwia je nerw podjęzykowy. Pokryty jest błoną śluzową która na powierzchni dolnej łączy się z błoną śluzową dna jamy ustnej wędzidełkiem języka i fałdem strzępiastym. W błonie śluzowej znajduje się pięć rodzajów brodawek językowych- nitkowate, stożkowate, grzybowate, okolone, liściaste. Trzy ostatnie rodzaje zawierają receptory smaku – kubki smakowe. Na nasadzie języka znajduje się skupienie grudek chłonnych- migdałek językowy. Unerwienie przez nerw językowy, twarzowy, językowo-gardłowy, błędny biorą one udział w odbiorze wrażeń smakowych.

5.NERW TWARZOWY- zwany nerwem pośrednio-twarzowym jest nerwem mieszanym z przewagą włókien ruchowych zawiera również włókna przywspółczulne. WŁÓKNA RUCHOWE – rozpoczynają się w jądrze początkowym tego nerwu – moście, wnikają do przewodu słuchowego wewnętrznego, dalej do kanału nerwu twarzowego dzieli się na trzy części : błędnikową, bębenkową i sutkową opuszcza kanał nerwu twarzowego przez otwór rylcowo-sutkowy. Po wyjściu na podstawę zewnętrzną czaszki wnikają do ślinianki przyusznej tworząc splot wewnątrz przyuszniczy od którego odchodzą gałęzie skroniowe, jarzmowe policzkowe, gałąź językowa i gałąź brzeżna żuchwy. WŁÓKNA CZUCIOWE- rozpoczynają się w zwoju czuciowym nerwu położonym w kanale nerwu twarzowego. Wyodrębniają się w postaci nerwu pośredniego a kończą w moście. Przewodzą impulsy z przewodu słuchowego zewnętrznego błony bębenkowej, małżowiny usznej, smakowe. WŁÓKNA PRZYWSPÓŁCZULNE – rozpoczynają się w jądrze ślinowym górnym położonym w moście, wchodzą w skład nerwu pośredniego a następnie gałęzi nerwu skalistego większego i struny bębenkowej. Włókna przedzwojowe przełączają się na zazwojowe są włóknami wydzielniczymi gruczołu łzowego, ślinianki podjęzykowej, gruczołów podniebienia i jamy nosowej.

6.NADNERCZE – parzyste narządy położone w przestrzeni zaotrzewnowej jamy brzusznej bezpośrednio na końcach górnych nerek oddzielone od nich tylko niewielką ilością tkanki tłuszczowej. Wyróżnia się powierzchnię nerkową, przednią i tylną oraz brzeg górny i przyśrodkowy. Na powierzchni przedniej występuje bruzda- wnęka przez którą przechodzą naczynia i nerwy. Otoczony jest torebką nadnercza, dzieli się na korę nadnercza i rdzeń nadnercza. Jest bogato unaczyniony. Kora nadnerczy wytwarza trzy grupy hormonów- glikokortykoidy, mineralokortykoidy, androgeny. Rdzeń gruczołów nadnerczowych wydziela adrenalinę i noradrenalinę.

ZESTAW NR 14

1.KOŚĆ SITOWA –zbudowana z poziomej blaszki sitowej, blaszki pionowej która wchodzi w skład przegrody nosa i dwóch błędników sitowych wchodzących w skład bocznych ścian nosa. Błędniki są zbudowane z komórek sitowych wypełnionych powietrzem tworzących zatoki sitowe. Na przyśrodkowej powierzchni błędnika sitowego występują dwie blaszki kostne- małżowiny nosowe górna i środkowa. Znajduje się rozwór półksiężycowaty prowadzący do zatoki szczękowej.

2.MIĘŚNIE BRZUCHA- dzielą się na podłużne i płaskie. PODŁUŻNE to: prosty brzucha, czworoboczny lędźwi PŁASKIE to: skośny zewnętrzny brzucha, skośny wewnętrzny brzucha, poprzeczny brzucha. __ Rozcięgna mięśni płaskich brzucha krzyżują się ze sobą w płaszczyźnie pośrodkowej tworząc pasmo tkanki łącznej włóknistej zwartej – kresa biała przebiega od wyrostka mieczykowatego do górnego brzegu spojenia łonowego. Jednoczesny skurcz mięśni podłużnych, płaskich brzucha oraz przepony to tłocznia brzuszna powoduje znaczny wzrost ciśnienia w jamie brzusznej.

3.KRĄŻENIE WIEŃCOWE- zwane również „trzecim krążeniem” zapewnia zaopatrzenie serca w składniki odżywcze i tlen. W skład wchodzą tętnice wieńcowe i żyły serca. Naczyniami doprowadzającymi krew do mięśnia sercowego są tętnice wieńcowe lewa i prawa, rozpoczynające się w rozszerzeniu początkowej części aorty – opuszce aorty tuż powyżej zastawek półksiężycowatych. W czasie skurczu komór naczynia wieńcowe zostają zamknięte, zmniejsza się również średnica tętnic co pogarsza w tej fazie ukrwienie mięśnia sercowego. TĘTNICA WIEŃCOWA LEWA- rozpoczyna się w lewej zatoce aorty, dzieli się na gałąź międzykomorową przednią i gałąź okalającą. Zaopatruje przedsionek lewy, komorę lewą, mięsień brodawkowaty komory prawej. TĘTNICA WIEŃCOWA PRAWA- rozpoczyna się w prawej zatoce aorty biegnie w bruździe wieńcowej, przechodzi na powierzchnię przeponową serca gdzie kończy się jako gałąź międzykomorowa tylna. Zaopatruje przedsionek prawy, przegrodę między przedsionek. Komorę prawą , mięsień brodawkowy tylny komory lewej.__ Naczyniami odprowadzającymi krew z mięśnia sercowego są żyły serca, odpływ następuje przez żyły uchodzące do zatoki wieńcowej przez żyły sercowe przednie i najmniejsze. ZATOKA WIEŃCOWA - szeroka, krótka żyła położona w tylnej części bruzdy wieńcowej wchodząca do przedsionka prawego. Powstaje z zespolenia żyły sercowej wielkiej, żyły sercowej średniej i małej. Odprowadza około 70 % krwi.

4.JAJNIK- można w nim wyróżnić koniec jajowodowy, koniec maciczny, powierzchnię przyśrodkową, powierzchnię boczną, brzeg wolny i brzeg krezkowy, ma zagłębienie w brzegu krezkowym zwane wnęką jajnika miejsce przejścia nerwów naczyń. Położony jest wewnątrzotrzewnowo w dołku jajnikowym. W położeniu tym utrzymują go krezka jajnika, więzadło wieszadłowe jajnika oraz więzadło właściwe jajnika. Jest otoczony błoną białawą, dzieli się na korę jajnika i rdzeń jajnika. KORA JAJNIKA- składa się ze zrębu jajnika utworzony przez tkankę łączną włóknistą w której leżą pęcherzyki jajnikowe pierwotne. W jajnikach u kobiet dojrzałych dominują pęcherzyki jajnikowe dojrzewające i dojrzałe zawierające jaja. Powiększające się pęcherzyki sięgają powierzchnię jajnika tworząc wzgórek jajonośny z pęcherzykiem jajnikowym. Co 28 dni ściana pęcherzyków pęka i jajo dostaje się do jamy otrzewnej – jajeczkowanie (owulacja). Po owulacji wzgórek jajonośny przekształca się w ciałko żółte zawierające żółty barwnik – luteinę. Jeżeli jajo nie zostaje zapłodnione ciałko żółte zanika. Jeżeli zostanie zapłodnione powstaje ciałko żółte ciążowe. Miejscem wytwarzania hormonów są wzgórki jajonośne, ciałka żółte i komórki śródmiąższowe (estrogeny). W pobliżu leżą dwa narządy szczątkowe nadajnik i przyjajnik.

5.PŁYN MÓZGOWO-RDZENIOWY – wytwarzany we wszystkich komorach mózgowia przez występujące w nich sploty naczyniówkowe zbudowane z doprowadzających i odprowadzających krew tętnic i żył naczyniówkowych oraz pętli naczyń włosowatych. Naczynia te tworzą kłębki w których powstaje płyn mózgowo-rdzeniowy, przez filtrację części osocza przy czynnym udziale splotu. Krąży w komorach mózgowia przepływając z komór bocznych przez otwory międzykomorowe do komory trzeciej i przez wodociąg do komory czwartej skąd może przechodzić do kanału środkowego rdzenia kręgowego lub do jamy podpajęczynówkowej jest to główny kierunek odpływu. Z jamy podpajęczynówkowej odpływa: - do zatok opony twardej i do żył śródkościa w kościach płaskich, do żył powierzchownych mózgu, z komór mózgowia odpływa od razu do żył naczyniówkowych.

6.GRASICA- zaliczana jest do układu chłonnego, położona w dolnej części szyi oraz w klatce piersiowej tuż za mostkiem. Pełnię rozwoju osiąga w okresie pokwitania następnie ulega zanikowi przekształcając się w ciałko resztkowe pograsicze. Zbudowana jest z dwóch płatków prawego i lewego otoczonych torebką, odchodzą od niej pasma tkanki łącznej oddzielającej od siebie płaciki grasicy. Płaciki zbudowane są ze zrębu utworzonego przez komórki gwiaździste grasicy. Zdarza się że grasica nie ulega zanikowi mówimy wtedy o grasicy przetrwałej. Hormony grasicy: tymozyna i tymopoetyna wpływają na wzrost i dojrzewanie płciowe.

ZESTAW NR 15

1.KOŚĆ SZCZĘKOWA- zbudowana z trzonu i z wyrostków podniebiennego, czołowego i zębodołowego mającego zagłębienia zwane zębodołami w których są osadzone zęby. Podniebienny wchodzi w skład przedniej części podniebienia twardego. Czołowy łączy się z kością czołową. Przez trzon przebiega kanał podoczodołowy dla nerwu i naczyń podoczodołowych.

2.MIĘŚNIE RĘKI – dzielimy na mięśnie kłębu, kłębika i środkowe ręki. MIĘŚNIE KŁĘBU: odwodziciel krótki kciuka, zginacz krótki kciuka, przeciwstawiacz kciuka, przywodziciel kciuka. MIĘŚNIE KŁĘBIKA: dłoniowy krótki, odwodziciel palca małego, zginacz krótki palca małego, przeciwstawiacz palca małego. MIĘŚNIE ŚRODKOWE RĘKI: glistowate, międzykostne.

3.TĘTNICA PROMIENIOWA- tętnica ramienna dzieli się na wysokości szyjki kości promieniowej dzieli się na tętnice łokciową i promieniową. Tętnice te przebiegają w obrębie przedramienia unaczyniając go, a w obrębie ręki zespalają się wytwarzając łuk dłoniowy powierzchowny.

4.TCHAWICA I OSKRZELA- TCHAWICA- jest narządem stanowiącym przedłużenie krtani ku dołowi, dzieli się na dwa oskrzela główne tworząc rozdwojenie tchawicy. Można w niej wyróżnić część szyjną, część piersiową. Stanowi rodzaj sztywnej rury prowadzącej powietrze, zbudowanej z 16-20 chrząstek tchawicznych o podkowiastym kształcie połączonych więzadłami pierścieniowatymi. Jej ściana tylna- ściana błoniasta zawiera mięśnie gładkie. Przy skurczu ściany błoniastej światło tchawicy zwęża się np. podczas kaszlu. Od wewnątrz wyścielona jest błoną śluzową. OSKRZELA GŁÓWNE- różnią się między sobą, prawe jest krótsze, ma większą średnicę i jest położone bardziej pionowo stanowi przedłużenie tchawicy. Lewe jest dłuższe, ma mniejszą średnicę, przebiega bardziej poziomo, ponad nim przebiega łuk aorty. Unaczynione przez gałęzie tętnic podobojczykowych i aorty piersiowej. Unerwienie- nerwy błędne i gałęzie pni współczulnych.

5.SPLOT NERWOWY SZYI- utworzony przez pierwsze cztery gałęzie brzuszne nerwów szyjnych. Odchodzą od niego nerwy skórne i mięśniowe. SKÓRNE to- potyliczny mniejszy, uszny wielki, poprzeczny szyi, nadobojczykowe przyśrodkowe, pośrednie i boczne. Unerwiają skórę potylicy, małżowiny usznej i częściowo klatki piersiowej. MIĘŚNIOWE – unerwiają mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, czworoboczny i głębokie szyi. Część włókien bierze udział w utworzeniu pętli szyjnej. Tworzy je korzeń górny oraz korzeń dolny. Od pętli odchodzą gałęzie unerwiające mięśnie podgnykowe. Najdłuższym nerwem jest nerw przeponowy.

6.SIATKÓWKA OKA- główna składowa błony wewnętrznej składa się z części wzrokowej rzęskowej i tęczówkowej. CZĘŚĆ WZROKOWA- odbiera wrażenia świetlne, ma zabarwienie czerwone dzięki zawartej w jej komórce czerwieni wzrokowej. Występują w siatkówce komórki światłoczułe czyli komórek wzrokowych pręciko i czopkonośnych. Ich wypustki dośrodkowe tworzą nerw wzrokowy. Pręciki odbierają obrazy czarno-białe, a czopki odbierają obrazy barwne. Część struktur w gałce ocznej jest przepuszczalna dla promieni świetlnych dzięki czemu może powstać obraz na siatkówce. Są to: rogówka, komora przednia gałki ocznej, soczewka, komora tylna gałki ocznej i ciało szkliste.

ZESTAW NR 16

1.ŻUCHWA- kość nieparzysta kształtu podkowiastego. Składa się z trzonu i parzystej gałęzi żuchwy, miejsce połączenia trzonu z gałęzią to kąt żuchwy od każdej gałęzi odchodzą dwa wyrostki kłykciowy i dziobiasty. Na wyrostku kłykciowym wyróżnia się głowę dla połączenia z kością skroniową. W trzonie wyróżnia się część zębodołową, przez gałąź i trzon przebiega kanał żuchwy do którego prowadzi otwór żuchwy zaczyna się na przedniej części trzonu otworem bródkowym.

2.MIĘŚNIE PRZEDRAMIENIA-GRUPA BOCZNA- Ramienno-promieniowy, prostownik promieniowy długi nadgarstka, odwodziciel długi kciuka, prostownik długi i krótki kciuka, prostownik wskaziciela.

3.KRĄŻENIE DUŻE- czyli ogólne służy dostarczaniu wszystkim narządom tlenu i składników odżywczych a odprowadzaniu CO₂ i składników przemiany materii. Rozpoczyna się w komorze lewej- aortą dzielącą się na aortę wstępującą, łuk aorty i aortę zstępującą w której wyróżnia się aortę piersiową i brzuszną. AORTA WSTĘPUJĄCA- rozpoczyna się w komorze lewej rozszerzeniem zwanym opuszką aorty, przechodzi w łuk aorty, odchodzą od niej dwie tętnice wieńcowe serca lewa i prawa. ŁUK AORTY- kończy się zwężeniem zwanym cieśnią aorty, do którego dochodzi więzadło tętnicze- pozostałość po krążeniu płodowym. Od łuku odchodzą pień ramienno-głowowy, tętnica szyjna wspólna lewa, tętnica podobojczykowa lewa, gałęzie oskrzelowe. PIEŃ RAMIENNO-GŁOWOWY- przebiega ku górze i dzieli się na tętnicę szyjną wspólną prawą i podobojczykową prawą. TĘTNICA SZYJNA WSPÓLNA- nie oddaje gałęzi tylko dzieli się na szyjną wewnętrzną i zewnętrzną w miejscu podziału powstaje rozszerzenie zwane zatoką szyjną. TETNICA SZYJNA WEWNĘTRZNA- przebiega w kierunku podstawy czaszki wnika przez kanał tętnicy szyjnej do jamy czaszki. W jamie czaszki oddaje tętnicę oczną gałęzie końcowe to tętnica środkowa mózgu i tętnica przednia mózgu wchodzące w skład koła tętniczego mózgu wraz z tętnicą tylną mózgu. TĘTNICA SZYJNA ZEWNĘTRZNA- jest przednią gałęzią tętnicy szyjnej wspólnej, odchodzącą w miejscu podziału tętnicy szyjnej. W początkowym odcinku, w obrębie trójkąta tętnicy szyjnej odchyla się ona od tętnicy szyjnej wewnętrznej przyśrodkowo i do przodu, biegnąc w kierunku kąta żuchwy. Następnie krzyżuje od tyłu brzusiec tylny mięśnia dwubrzuścowego oraz mięsień rylcowo-gnykowy, przechodząc z trójkąta tętnicy szyjnej do dołu zażuchwowego. Biegnie bardziej zewnętrznie, objęta miąższem gruczołu ślinianki przyusznej. W dole zażuchwowym przebiega ku tyłowi od szyjki żuchwy.

4.JAMA NOSOWA- dzieli się na przegrodę nosową utworzoną przez kości (lemiesz i blaszka pionowa kości sitowej), chrząstki, skórę. Małżowiny nosowe dzielą każdą z dwóch części jamy nosowej na trzy przewody nosowe- górny, środkowy i dolny. Nozdrza tylne łączą jamę nosową z częścią nosową gardła. Do przewodów nosowych uchodzą zatoki przynosowe, które są przestrzeniami w kościach czaszki. Wysłane błoną śluzową i wypełnione powietrzem. Wyróżnia się zatoki klinowe, zatoki sitowe przednie, środkowe i tylne, zatoki czołowe, szczękowe. Jama nosowa jest wysłana błoną śluzową w której można wyróżnić okolicę oddechową i węchową. Okolica węchowa jest pokryta nabłonkiem węchowym zawierającym pręciki węchowe mają zdolność odbierania wrażeń węchowych, występują także gruczoły węchowe. Wdychane powietrze jest ogrzewane przez sploty jamiste małżowin zbudowane z żył.

5.OPONY RDZENIA KRĘGOWEGO- łącznotkankowe błony otaczające mózgowie i rdzeń kręgowy. Wyróżniamy oponę miękką, pajęczynówkę i oponę twardą. Opony są od siebie oddzielone jamą podpajęczynówkową i jamą podtwardówkową. Na wysokości rdzenia kręgowego między oponą twardą a ścianą kanału kręgowego występuje jama nadtwardówkowa. OPONA MIĘKKA- bogato unaczyniona błona ściśle przylegająca do mózgowia i rdzenia kręgowego. Wnika między móżdżek i rdzeń przedłużony tworząc tkankę naczyniówkową komór. PAJĘCZYNÓWKA- cienka i beznaczyniowa opona, wytwarza zgrubienia- ziarnistości pajęczynówki które wnikają do zatok opony twardej tworząc drogę odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego. OPONA TWARDA- spełnia funkcję okostnej, składa się z blaszki zewnętrznej i wewnętrznej. Wytwarza fałdy o przebiegu strzałkowym- sierp mózgu i poziomym – namiot móżdżku, przepona siodła. ZATOKI OPONY TWARDEJ- naczynia żylne o dużej średnicy, cienkiej ścianie, nie mają zastawek, przebiegają między blaszkami opony twardej. Zatoka strzałkowa górna i dolna przebiegająca w szczelinie podłużnej mózgu, zatokę poprzeczną w szczelinie poprzecznej mózgu. JAMA PODPAJĘCZYNÓWKOWA- stanowi przestrzeń między oponą miękką a pajęczynówką wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym. JAMA PODTWARDÓWKOWA- szczelina między oponą twardą a pajęczynówką. JAMA NADTWARDÓWKOWA- zawiera tkankę tłuszczową i sploty żylne.

6.BŁĘDNIK BŁONIASTY – leży wewnątrz błędnika kostnego, utrzymywany przez więzadełka jest oddzielony od niego przestrzenią wypełnioną płynem osoczopochodnym- przychłonką. Dzieli się na woreczek, łagiewkę, przewody półkoliste, przewód ślimakowy. Przewód ślimakowy z blaszką spiralną kostną dzieli kanał spiralny na schody przedsionka i schody bębenka. W przewodzie ślimakowym w blaszce podstawnej znajduje się narząd spiralny który odbiera drgania i przetwarza je na impulsy nerwowe.

ZESTAW NR 17

1.OCZODÓŁ KOSTNY- przestrzeń na pograniczu części mózgowej i części twarzowej czaszki. Podstawę stanowi wejście do oczodołu. W szczycie znajduje się kanał wzrokowy. Ściany oczodołu przyśrodkowa ( szczęka, kość łzowa, kość sitowa i klinowa, boczna kość jarzmowa i klinowa, dolna szczęka, kość jarzmowa i podniebienia, górna kość czołowa i klinowa. Na granicy ściany bocznej i górnej leży szczelina oczodołowa.

2.MIĘŚNIE PRZEDRAMIENIA – GRUPA TYLNA (prostowniki)- prostownik palców, prostownik palca małego, prostownik łokciowy nadgarstka, odwodziciel długi kciuka, prostownik krótki i długi kciuka, prostownik wskaziciela.

3.KRĄŻENIE WROTNE – ma na celu doprowadzenie do wątroby wchłoniętych w przewodzie pokarmowym składników pożywienia oraz produktów rozpadu krwi w śledzionie, ich przetworzenie, częściowe zmagazynowanie lub odprowadzenie do krążenia dużego. Jest ono także krążeniem czynnościowym wątroby. Naczyniem doprowadzającym jest żyła wrotna, naczyniami odprowadzającymi żyły wątrobowe. Żyła wrotna powstaje z zespolenia żyły śledzionowej i żył krezkowych górnej i dolnej. Pień żyły wrotnej wnika do wątroby przez jej wnękę gdzie dzieli się na gałąź prawą i lewą a te na żyły międzyzrazikowe, żyły około zrazikowe, żyłę środkową zrazika oraz żyły podzrazikowe z których powstają żyły wątrobowe odprowadzające krew do żyły głównej dolnej. Wątroba ma również krążenie odżywcze mające na celu odżywianie komórek biorących udział w krążeniu czynnościowym.

4.JELITO GRUBE- końcowa część układu pokarmowego, dzieli się na : jelito ślepe(kątnicę) wraz z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę i odbytnicę. Okrężnica dzieli się na wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą. JELITO ŚLEPE- początkowa część jelita grubego, uchodzi na jej ścianie jelito kręte ujściem krętniczo-kątniczym, w ujściu znajduje się fałd błony śluzowej- zastawka krętniczo-kątnicza która zapobiega cofaniu się treści pokarmowej. Od podstawy odchodzi wyrostek robaczkowy. Ujście wyrostka robaczkowego jest oddzielone od światła kątnicy przez zastawkę półksiężycowatą wyrostka robaczkowego, przypisuje mu się rolę „migdałka przewodu pokarmowego”. OKRĘŻNICA WSTĘPUJĄCA- obejmuje obszar od zastawki krętniczo-kątniczej do prawego zagięcia wątrobowego gdzie okrężnica wstępująca przechodzi w okrężnicę poprzeczną. Okrężnica wstępująca ma około 12 cm długości i leży przy tylnej ścianie brzucha. Od przodu i z boków otacza ją otrzewna. OKRĘŻNICA POPRZECZNA- rozpoczyna się przy prawym zagięciu wątrobowym, pod prawym płatem wątroby. Biegnie poprzez całą szerokość ciała w kierunku lewego zagięcia okrężnicy w pobliżu śledziony. Jest to najdłuższy i najbardziej ruchomy odcinek jelita grubego, którego długość wynosi około 45 cm. Zwisa on zawieszony w fałdzie otrzewnej (lub krezce).OKRĘŻNICA ESOWATA- Nazwa pochodzi od jej kształtu, przypominającego literę "S". Jest skierowana początkowo łukiem wypukłym ku stronie prawej, a następnie zakręca w dół przechodząc w odbytnicę. Esica ma czasem długą krezkę i ulega skrętowi. OKRĘŻNICA ZSTĘPUJĄCA- rozciąga się od lewego zagięcia śledzionowego w dół do brzegu miednicy, gdzie rozpoczyna się okrężnica esowata. ODBYTNICA- można wyróżnić rozszerzoną część górną położoną wewnątrzotrzewnowo- bańka odbytnicy oraz część dolną- kanał odbytniczy, przylegając do kości krzyżowej i guziczne wytwarza dwa łuki – zgięcie krzyżowe i zgięcie kroczowe. ŚCIANA JELITA GRUBEGO- ma budowę trójwarstwową, wyróżnia się w niej błonę surowiczą (otrzewna trzewna), błonę mięśniową (mięśnie gładkie o okrężnym i podłużnym przebiegu) oraz błonę śluzową w której występują zagłębienia nabłonka – krypty jelitowe. CECHY CHAREKTERYSTYCZNE jelita grubego- występują wypuklenia ściany – wypuklenia okrężnicy i trzy pasma mięśni gładkich o podłużnym przebiegu – taśmy okrężnicy (krezkowa, sieciowa i wolna). W błonie środkowej ściany odbytnicy występują włókna mięśni gładkich o okrężnym przebiegu tworzące mięsień zwieracz odbytu wewnętrzny. Błona śluzowa odbytnicy wytwarza fałdy poprzeczne i podłużne. ODBYT- końcowy otwór przewodu pokarmowego. Unaczynione jest przez gałęzie tętnicy krezkowej górnej i dolnej. Krew odpływa do żyły wrotnej.

5.NERW OKORUCHOWY- nerw ruchowy prowadzący również włókna przywspółczulne. Jądra leżą w śródmózgowiu, do oczodołu przechodzi przez szczelinę oczodołową górną. Unerwia większość poprzecznie prążkowanych mięśni zewnątrz gałkowych, a współczulnie mięśnie gładkie wewnątrzgałkowe.

6.PRZYSADKA MÓZGOWA- jest częścią międzymózgowia (podwzgórza) z którym jest połączona lejkiem. Położona jest w dole przysadki w trzonie kości klinowej. przykrytym przez część opony twardej zwana przeponą siodła. Wielkość fasoli, dzieli się na płat przedni- przysadka gruczołowa i płat tylny- przysadka nerwowa.

ZESTAW NR 18

1.JAMA NOSOWA KOSTNA- jej sklepienie tworzą: kości nosowa, kość czołowa, kość sitowa i trzon kości klinowej. Ściana boczna jest utworzona przez szczękę, kość łzową, małżowinę nosową dolną, kość klinową i kość podniebienną. Dno stanowi podniebienie twarde. Wejście do jamy nosowej stanowią wzgórza przednie, wyjście to nozdrza tylne. Jama nosowa podzielona jest na dwie części przez przegrodę nosową która składa się z części błoniastej (błona śluzowa od strony gardła) kostnej (kość sitowa, lemiesz) chrzęstnej i ruchomej (skóra). Małżowiny nosowe dzielą każdą z połówek jamy nosowej na trzy przewody nosowe dolny, środkowy i górny do których uchodzą zatoki przynosowe.

2.MIĘŚNIE PRZEDRAMIENIA – GRUPA PRZEDNIA (zginacze) –nawrotny obły, dłoniowy długi, zginacz promieniowy, zginacz łokciowy nadgarstka, zginacz palców powierzchowny, zginacz głęboki palców, zginacz długi kciuka, nawrotny czworoboczny.

3.ŚLEDZIONA- jest zaliczana do układu krążenia do narządów krwiotwórczych lub do układu chłonnego. Pełni funkcję zbiornika krwi, wytwarza część limfocytów, reguluje ilość granulocytów krążących we krwi, współdziała w rozpadzie erytrocytów i płytek krwi bierze udział w biosyntezie przeciwciał, magazynuje czynnik VIII krzepnięcia krwi. Kształt i wielkość śledziony uzależniona jest od ilości zmagazynowanej krwi i od stanu narządów sąsiednich. Kształt porównywany do ziarna fasoli lub kawy. Wyróżniamy koniec tylny, przedni, powierzchnię przeponową i powierzchnię trzewną na której znajduje się wnęka śledziony. Obie powierzchnie łączą się brzegiem górnym i dolnym. Otoczona jest błoną surowiczą utworzoną przez otrzewną trzewną i błonę włóknistą z którą łączą się beleczki śledziony. Przestrzenie między beleczkami a błoną włóknistą wypełnia tkanka siateczkowata tworząca miazgę śledziony która występuje w postaci: miazgi czerwonej śledziony- zawiera w oczkach sieci krwinki czerwone, krwinki białe i płytki krwi. Miazgi białej śledziony- utworzona przez grudki chłonne. Leży wewnątrzotrzewnowo, mogą występować śledziony dodatkowe. Unaczynia ją tętnica śledzionowa, odprowadzenie krwi z miazgi następuje przez naczynia zatokowe przechodzące w żyły miazgi, beleczkowe i żyłę śledzionową.

4.ŚLINIANKI- w błonie śluzowej jamy ustnej znajdują się liczne gruczoły ślinowe wargowe, policzkowe, podniebienne i językowe. ŚLINIANKA PRZYUSZNA- największy gruczoł ślinowy, położony ku tyłowi od kąta żuchwy, można w niej wyróżnić część powierzchowną i głęboką. Otoczona jest torebką łącznotkankową, wychodzi z niej przewód ślinianki przyusznej uchodzi do przedsionka jamy ustnej. Wydzielina surowicza PODŻUCHWOWA- położona jest poniżej trzonu żuchwy. Wydzielina śluzowo-surowicza. PODJĘZYKOWA – najmniejsza, położona w dnie jamy ustnej. Ślinianki zbudowane są z odcinków wydzielniczych utworzonych z jednej warstwy komórek wydzielniczych. Odcinki przechodzą we wstawki, w przewody śród i międzypłacikowe oraz przewody międzypłatowe uchodzą do głównego przewodu wydzielniczego.

5.NERW BŁĘDNY – nerw mieszany z dużą liczbą włókien czuciowych zawiera włókna przywspółczulne. Jamę czaszki opuszcza przez otwór żyły szyjnej gdzie ma dwa zwoje górny i dolny. Włókna ruchowe rozpoczynają się w rdzeniu przedłużonym unerwia mięśnie gardła i krtani. Włókna czuciowe rozpoczynają się w zwojach górnym i dolnym kończą się w rdzeniu przedłużonym. Prowadzą impulsy z krtani, gardła ucha zewnętrznego. Włókna przywspółczulne przedzwojowe rozpoczynają się jądrze grzbietowym w rdzeniu przedłużonym, na włókna zazwojowe przełączają się w zwojach narządowych. Unerwiają narządy głowy, szyi, klatki piersiowej, jamy brzusznej, serce, płuca, żołądek, jelito cienkie, grube, wątrobę, trzustkę, nerki, śledzionę, krtań, przełyk.

6.NARZĄD SPIRALNY CORTIEGO – znajduje się w przewodzie słuchowym w dolnej ścianie zwanej blaszką podstawną. Odbiera drgania i przetwarza je na impulsy nerwowe. Zbudowany jest z komórek zmysłowych włoskowatych odbierających drgania spowodowane przez fale akustyczne. Każda komórka ma 20 włosków które są uciskane w momencie drgań drażnione odpowiednio do siły częstotliwości fali akustycznej.

ZESTAW NR 19

1.STAW ŁOKCIOWY- staw zawiasowo-obrotowy, utworzony przez kłykieć kości ramiennej, głowę kości promieniowej i wcięcie bloczkowe kości łokciowej. Składa się z trzech stawów ramienno-łokciowego, ramienno-promieniowego, promieniowo-łokciowego bliższego. Można w nim wykonać ruchy zgięcia, prostowania i nawracania, odwracania. Wzmacniają go więzadła poboczne i pierścieniowate. Błona międzykostna przedramienia- więzozrost, powiększa pole przyczepu mięśnia przedramienia, hamuje przesuwanie podłużne obu kości przedramienia względem siebie.

2.MIĘŚNIE RAMIENIA- dzielimy na: grupę przednią zginaczy : kruczo-ramienny, dwugłowy ramienia, ramienny. GRUPĘ tylną prostowniki: trójgłowy ramienia, łokciowy. Działają jako zginacze i prostowniki w stawie ramiennym i łokciowym.

3.AORTA – aorta wstępująca rozpoczyna się w komorze lewej rozszerzeniem zwanym opuszką aorty jest objęta osierdziem przechodzi w łuk aorty od którego odchodzą tętnice wieńcowe serca prawa i lewa. Łuk aorty kończy się zwężeniem zwanym cieśnią aorty do którego dochodzi więzadło tętnicze będące pozostałością po krążeniu płodowym. Przechodzi w aortę zstępującą. AORTA PIERSIOWA- jest przedłużeniem łuku aorty przechodzi przez rozwór aortowy przepony. Gałęzie dzielą się na ścienne i trzewne. AORTA BRZUSZNA- od rozworu aortowego do miejsca podziału na gałęzie końcowe. Dzielą się na ścienne i trzewne. Końcowe gałęzie to tętnice biodrowe wspólne prawa i lewa i krzyżowa środkowa.

4.ZĘBY – wraz z wyrostkami zębodołowymi szczęk i żuchwy dzielą jamę ustną na przedsionek jamy ustnej i jamę ustną właściwą. Błona śluzowa pokrywająca wyrostki zębodołowe to dziąsła. Połączenie zęba z zębodołem to więzozrost- wklinowanie. Tkanka łączna łącząca te dwie struktury to ozębna. W każdym zębie wyróżniamy koronę zęba, szyjkę zęba i korzeń zęba. Koroną zęba anatomiczną nazywamy część zęba pokrytą szkliwem, a koroną kliniczną część wystającą i dziąsła. Korzeń jest częścią pokrytą kostniwem schowana w obrębie zębodołu. Szyjka to część znajdująca się w miejscu styku szkliwa z kostniwem. Głębszą warstwę stanowi zębina otacza ona przestrzeń zwaną jamą zęba. Wewnątrz jamy znajduje się miazga zęba składają się tkanka łączna(galaretowata) naczynia i nerwy. Na obwodzie miazgi znajdują się komórki zębino twórcze wytwarzające zębinę. Miazga bierze udział w odżywianiu i przemianie materii zęba oraz w jego regeneracji. Szkliwo jest najtwardszą substancją w organizmie. Powierzchnia szkliwa pokryta jest błoną odporną na działanie kwasów, i zasad zwaną szkliwiem. Uzębienie jest dwupokoleniowe zawiera zęby mleczne i stałe oraz różnokształtne. ZĘBY MLECZNE- 20 szt 2 sieczne, 1 kieł, 2 trzonowe. ZĘBY STAŁE - 32 szt 2 sieczne, 1 kieł, 2 przedtrzonowe, 3 trzonowe. Sieczne, kły i przedtrzonowe – jednokorzeniowe. Przedtrzonowe górne przednie i trzonowe dolne – dwukorzeniowe. Trzonowe górne – trój korzeniowe. Stosunek łuku dolnego do górnego w spoczynku to zwarcie, podczas ruchu to zgryz.

5.KRESOMÓZGOWIE – dzieli się na parzyste- półkule mózgu do którego zalicza się płaszcz, jądro, istotę białą półkul i komory boczne oraz nieparzyste to ciało modzelowate, sklepienie, przegroda przezroczysta i spoidło przednie. Półkule mózgu są oddzielone przez szczelinę podłużną mózgu w głębi której znajduje się ciało modzelowate. Na każdej półkuli można wyróżnić powierzchnię górno-boczną przyśrodkową i dolną. W miejscu łączenia się powierzchni występują brzegi górny , dolny i przyśrodkowy. Najbardziej występujące części to bieguny czołowy, potyliczny i skroniowy. W tylnym dole czaszki znajduje się część pnia mózgu- móżdżek oddzielony jest od półkul szczeliną poprzeczną mózgu. PŁASZCZ – warstwa zewnętrzna mózgowia zbudowana z istoty szarej czyli ciał komórek nerwowych. Dzielimy na korę mózgu okrywa półkule mózgu, wyspę, węchomózgowie oraz hipokamp wpukliny do rogu dolnego komory bocznej. Jest zbudowany z trzech rodzajów komórek piramidalne, ziarniste i wielokształtne. Fałdy płaszcza ograniczone przez bruzdy to zakręty. Dwie najgłębsze bruzdy to boczna i środkowa, dzielą korę mózgu na płaty czołowy, skroniowy, ciemieniowy i potyliczny. Zakręty to: zakręt przedśrodkowy, czołowy górny, środkowy i dolny, zaśrodkowy, skroniowe górny i środkowy, płacik ciemieniowy górny i dolny. Płacik okołośrodkowy, zakręty oczodołowe, potyliczno-skroniowy boczny. WYSPA – leży w zagłębieniu zwanym dołem bocznym mózgu a przykrywające je części płatów czołowego, ciemieniowego i skroniowego to wieczka. WĘCHOMÓZGOWIE- dzieli się na opuszkę węchową, pasmo węchowe, trójkąt węchowy, istotę dziurkowaną przednią, prążki węchowe, zakręt obręczy, zakręt hipokampa, zakręt zębaty. HIPOKAMP – powstaje w następstwie wpuklenia się do rogu dolnego komory bocznej bruzdy hipokampa, przednia część to stopa hipokampa. W płaszczu są ośrodki odgrywające nadrzędną rolę w sterowaniu procesami somatycznymi i autonomicznymi, zachodzą tu procesy psychiczne i intelektualne. Kresomózgowie nieparzyste zbudowane jest z dróg nerwowych zespalających ze sobą półkule mózgu (drogi spoidłowe), największe skupienie w ciele modzelowatym wytwarzającym promienistość ciała modzelowatego, mniejsze w spoidle przednim i w sklepieniu. W ciele modzelowatym wyróżniamy płat, pień, kolano i dziób który przechodzi w blaszkę dziobową. Jądra kresomózgowia to jądra podstawne (skupienia istoty szarej). Należy do nich jądro ogoniaste porównywane ze względu na kształt do maczugi. ISTOTA BIAŁA PÓŁKUL- zbudowana z wypustek komórek nerwowych, wypełnia wnętrza półkul mózgu. Tworzy szereg torebek – skupień istoty białej w których grupują się drogi nerwowe. We wnętrzu każdej z komór znajduje się komora boczna- szczelinowata przestrzeń, wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym. Składa się z rogu przedniego w płacie czołowym, część środkowa w płacie ciemieniowym, róg dolny w płacie skroniowym i róg tylny w płacie potylicznym. W części środkowej znajduje się splot naczyniówkowy komory bocznej wytwarzający płyn mózgowo-rdzeniowy. W rogu dolnym hipokamp. Obie komory łączą się z komorą trzecią.

6.UKŁAD AUTONOMICZNY – CZĘŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA- parasympatyczny- odpowiedzialny za odpoczynek organizmu i poprawę trawienia. Włókna nerwowe układu przywspółczulnego wychodzą z pnia mózgu. Większość z nich przebiega wspólnie z nerwem błędnym, dochodząc do płuc, serca, żołądka, jelit, wątroby itp. Ośrodki układu przywspółczulnego znajdują się w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego (S₂-S₄) oraz w jądrach przywspółczulnych nerwów czaszkowych III, VII, IX i X. CZĘŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA: zwężanie źrenicy, wydzielanie dużej ilości rzadkiej śliny, hamowanie czynności serca (zmniejszanie siły skurczu), zwężanie oskrzeli, rozszerzanie naczyń krwionośnych powodujące spadek ciśnienia tętniczego krwi, nasilanie skurczów przewodu pokarmowego, kurczenie pęcherza moczowego, wzrost wydzielania insuliny.

ZESTAW NR 20

1.STAW BIODROWY- staw panewkowy, utworzony przez panewkę kości miednicznej, głowę kości udowej o znacznej ale ograniczonej w zakresie ruchowości, można w nim wykonać zgięcie do przodu, do tyłu, odwodzenie, przywodzenie, obrót zewnętrzny i wewnętrzny. Wzmocniony przez więzadła biodrowo-udowe, kulszowo-udowe, łonowo-udowe o sile udźwigu 350 kg.

2.MIĘŚNIE OBRĘCZY BARKOWEJ- przebiegają między obojczykiem, łopatką a kością ramienia. – podgrzebieniowy, nadgrzebieniowy, obły większy i mniejszy, naramienny, podłopatkowy. Biorą udział we wszystkich ruchach w stawie ramiennym ograniczają dół pachowy.

3.TĘTNICA SZYJNA ZEWNĘTRZNA- przebiega w kierunku ślinianki przyusznej w której dzieli się na gałęzie końcowe. Odchodzą od niej tętnice: tarczowa górna, językowa, twarzowa, gardłowa wstępująca, potyliczna, uszna tylna. Gałęziami końcowymi są tętnice : skroniowa powierzchowna, szczękowa i zębodołowa dolna.

4.ZATOKI PRZYNOSOWE- uchodzą do przewodów nosowych, są to przestrzenie w kościach czaszki wysłane błoną śluzową i wypełnione powietrzem. Wyróżniamy: zatoki klinowe-znajdują się w trzonie kości klinowej, zatoki sitowe przednie, środkowe i tylne – skupienie komórek sitowych w błędniku kości sitowej, zatoki czołowe- w łusce kości czołowej, zatoki szczękowe- w trzonie szczęk.

5.KOMORY MÓZGU- to zbiór czterech przestrzeni wewnątrz mózgu, w jakich wytwarzany jest płyn mózgowo-rdzeniowy i z jakich następnie wydostaje się do przestrzeni podpajęczynówkowej, w jakiej krąży otaczając cały ośrodkowy układ nerwowy. Płyn ten wytwarzany jest z osocza krwi przez splot naczyniówkowy. Półkule mózgu zawierają w sobie dwie komory (jedna komora w jednej półkuli) nazywane komorami bocznymi, mającymi łukowaty kształt, przypominający przechyloną nieco w dół literę "C". Z tego też względu wyróżnia się rogi przednie tych komór, czyli górne zakończenia, rogi dolne, oraz pojedynczy róg tylny. Komory boczne po przez otwory komorowe Monroego łączą się z leżącą nieco niżej, ale położoną centralnie komorą III, znajdującą się częściowo w obrębie międzymózgowia. Od dolnej części komory III odchodzi wąski kanał Sylwiusza, nazywany także wodociągiem mózgu, który nie posiada w sobie splotu naczyniówkowego i przebiegając przez śródmózgowie łączy się z leżącą jeszcze niżej, również w linii środkowej, komorą IV. Ostatnia z komór jest przyczepiona do tylnej części pnia mózgu i jest zakryta po przez móżdżek. Komora IV posiada dwa otwory boczne Luschki oraz jeden, nieparzysty otwór Magendiego, przez które płyn mózgowo-rdzeniowy przechodzi do przestrzeni podpajęczynówkowej.

6.SPLOTY UKŁADU AUTONOMICZNEGO- jest to układ cechujący się w swoim działaniu dużą niezależnością od naszej woli, kieruje czynnościami przebiegającymi bez udziału świadomości związanymi z oddychaniem, krążeniem, przemianą materii, wydalaniem, rozmnażaniem. Dawniej nazywał się układ wegetatywny. Jego zadaniem jest utrzymanie stałego środowiska wewnętrznego. Dzieli się na część współczulną i przywspółczulną. Sploty powstają z zespolenia włókien zazwojowych części współczulnej i przywspółczulnej w narządach lub jamach ciała. Na zakończeniach włókien uwalniają się dwa rodzaje mediatorów noradrenalina i acetylocholina. SPLOT SERCOWY- położony w obszarze klatki piersiowej. Odpowiada za zewnętrzne unerwienie mięśnia sercowego. Zwykle wyróżnia się dwie jego części: mniejszą powierzchowną, leżącą pod łukiem aorty przy miejscu podziału pnia płucnego, oraz rozleglejszą głęboką, którą można znaleźć między aortą, żyłami płucnymi a rozdwojeniem tchawicy. SPLOT TRZEWNY- położony w otoczeniu aorty brzusznej, nazywany jest również mózgiem brzusznym lub splotem słonecznym. Najbardziej złożony splot, unerwia prawie wszystkie narządy jamy brzusznej. SPLOT KREZKOWY GÓRNY I DOLNY, SPLOT PODBRZUSZNY GÓRNY I DOLNY- w miednicy mniejszej, unerwia jej narządy.

ZESTAW NR 21

1.STAW KOLANOWY – największy zawiasowo-obrotowy. Utworzony przez kłykcie kości udowej, kłykcie kości piszczelowej i rzepkę. W jamie stawu są pierścienie włóknisto-chrzęstne – łąkotki prawa i lewa dzielą one jamę stawu na dwa piętra. wykonujemy ruchy prostowania, zginania, ruchy obrotowe wewnętrzny i zewnętrzny. W jamie stawu występują dwa więzadła krzyżowe przednie i tylne umocowujące łękotki a na zewnątrz więzadła poboczne i podkolanowe, więzadło rzepki.

2.PRZEPONA- mięsień płaski oddzielający jamę brzuszną od jamy klatki piersiowej. Wyróżniamy część lędźwiową, części żebrowe, część mostkową. Przyczep stanowi środek ścięgnisty przepony, który jest rodzajem ścięgna śródmięśniowego o kształcie trójlistnej koniczyny. Znajduje się wiele otworów i szczelin stanowiących przejścia dla narządów, naczyń i nerwów.- rozwór aortowy (przechodzi aorta zstępująca), rozwór przełykowy (przełyk i nerwy błędne), otwór żyły głównej (żyła główna dolna i nerw przeponowy prawy), szczeliny w części lędźwiowej – współczulna i trzewna, przechodzą pnie współczulne i nerwy trzewne, szczelina między częścią lędźwiową a żebrową- miejsce styku opłucnej z otrzewną, szczelina między częścią mostkową a żebrową- gałęzie tętnicy piersiowej wewnętrznej. Czynność jest sterowana przez autonomiczny ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym. Jest najsilniejszym mięśniem wdechowym.

3.ŻYŁY POWIERZCHOWNE KOŃCZYN- Kończyny górnej: śródręcza grzbietowe, międzygłówkowe, brzeżne ręki, odłokciowa, odpromieniowa, pośrodkowa przedramienia, pośrodkowa łokcia. Kończyny dolnej: podeszwowe, grzbietowe palców, grzbietowe śródstopia, łuk żylny grzbietowy stopy, odpiszczelowa, odstrzałkowa.

4.JAMA USTNA- początek układu trawiennego, rozpoczyna się szparą ust przechodząc ku tyłowi cieśnią gardzieli w gardło. Ściany jamy ustnej stanowią wargi, policzki, podniebienie i dno jamy ustnej. WARGI- fałdy skórno-mięśniowe utworzone przez skórę. Mięsień okrężny ust wyścielone od wewnątrz błoną śluzową w miejscu przejścia skóry w błonę śluzową widoczna jest czerwień wargowa spowodowana prześwieceniem naczyń krwionośnych włosowatych. Wargi są podtrzymywane przez małe więzadła zwane wędzidełkami. POLICZKI- zbudowane z trzech warstw , środkowa to mięsień policzkowy, między nim a skórą jest skupienie tkanki tłuszczowej- poduszeczka tłuszczowa policzka. Od wewnątrz wysłane błoną śluzową. PODNIEBIENIE- górna ściana jamy ustnej, wyróżniamy podniebienie twarde i miękkie (fałd błony śluzowej zawierający mięśnie poprzecznie prążkowane), pośrodku tylnego brzegu jest wyniosłość zwana języczkiem. DNO JAMY USTNEJ- stanowią mięśnie nadgnykowe.

5.KRESOMÓZGOWIE (torebka wewnętrzna)-blaszka istoty białej oddzielająca jądro ogoniaste i wzgórze od jądra soczewkowatego. Składa się z: odnogi przedniej– miejsce przebiegu dróg korowo-mostowych i wzgórzowo-korowych, kolana torebki wewnętrznej – miejsce przebiegu dróg korowo-jądrowych, odnogi tylnej – miejsce przebiegu włókien korowo-rdzeniowych, promienistości czuciowej, części zasoczewkowej – miejsce przebiegu promienistości słuchowej i wzrokowej, części podsoczewkowej – miejsce przebiegu promienistości wzrokowej.

6.BUDOWA GAŁKI OCZNEJ- ściany gałki ocznej stanowią trzy błony: włóknista (jest najbardziej zewnętrzną błoną składa się z części przedniej przezroczystej rogówki i tylnej nieprzezroczystej twardówki) , naczyniowa (składa się z tęczówki, ciała rzęskowego i naczyniówki) i wewnętrzna (główną składową jest siatkówka która składa się z części wzrokowej, części rzęskowej i części tęczówkowej).

ZESTAW NR 22

1.STAW SKOKOWO-GOLENIOWY- staw zawiasowy, pomiędzy kośćmi goleni a bloczkiem kości skokowej. Ruch zgięcia grzbietowego i podeszwowego stopy. Staw wzmacniają więzadła: przyśrodkowe i skokowo-strzałkowe.

2.MIĘŚNIE POWIERZCHOWNE KLATKI PIERSIOWEJ- piersiowy większy, piersiowy mniejszy, zębaty przedni, podobojczykowy, ewentualnie szczątkowy mięsień mostkowy.

3.NACZYNIA CHŁONNE- są obecne prawie we wszystkich narządach. Dzielimy je na włosowate , małe i duże –pnie i przewody chłonne.

4.PŁUCO- jest parzystym narządem położonym w okolicach opłucnowo-płucnych. Główna czynność wymiana tlenu i CO₂ pomiędzy krwią a powietrzem. W płucu wyróżniamy: podstawę, szczyt. Płuco ma trzy powierzchnie: żebrową, śródpiersiową i przeponową. PŁUCO PRAWE- podzielone szczeliną poziomą i szczeliną skośną na trzy płaty: górny, środkowy i dolny. PŁUCO LEWE- podzielone tylko szczeliną skośną na dwa płaty: górny i dolny.

5.ZATOKI OPONY TWARDEJ- naczynia żylne o dużej średnicy i cienkiej ścianie, nie mające zastawek, przebiegające pomiędzy blaszkami opony twardej. Wlewa się do nich krew z żył mózgowia, opon, gałki ocznej, oczodołu, ucha wewnętrznego, a odpływa do puszki żyły szyjnej wewnętrznej, do żył śródkościa i powłok głowy oraz splotów żylnych kręgowych.

6.UCHO ŚRODKOWE- składa się z: jamy bębenkowej, jamy sutkowej i trąbki słuchowej.

ZESTAW NR 23

1.KOŚCI KLATKI PIERSIOWEJ- pierwszy kręg piersiowy, wcięcie szyjne mostka, rękojeść (mostka), kąt mostka, żebra prawdziwe 7 szt, chrząstka żebrowa, trzon mostka, wyrostek mieczykowaty, łuk żebrowy, żebra rzekome 3 szt, żebra wolne 2 szt.

2.MIĘŚNIE GRZBIETU- półkolcowy głowy, płatowy głowy, dźwigacz łopatki, mm. Równoległoboczne, nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, trójgłowy ramienia, prostownik grzbietu, zębaty tylny dolny, powięź piersiowo-lędźwiowa, skośny brzucha zewnętrzny, pośladkowy wielki, najszerszy grzbietu, czworoboczny, podgrzebieniowy, naramienny, mostkowo-obojczykowo-sutkowy.

3.WĘZŁY CHŁONNE – w budowie wyróżniamy torebkę, miąższ (dzieli się na korę i rdzeń węzła ) oraz zatoki węzła. Węzły chłonne spełniają funkcję obronną (oczyszczanie z bakterii, z komórek nowotworowych itp.) i funkcję krwiotwórczą (wytwarzanie limfocytów). Mają zdolność regeneracji, są unaczynione i unerwione.

4.TRZUSTKA- gruczoł przewodu pokarmowego o obłym kształcie. Prawa część pogrubiona nosi nazwę głowy trzustki, część środkowa to trzon trzustki (na trzonie wyróżniamy trzy powierzchnie przednią, tylną i dolną oraz trzy brzegi górny, przedni i dolny), część lewa to ogon trzustki. Trzustka dzieli się na część zewnątrzwydzielniczą i część dokrewną. Trzustka położona jest zewnątrzotrzewnowo, na tylnej ścianie jamy brzusznej. Funkcje to: czynność zewnątrzwydzielnicza (sok trzustkowy wydzielany do dwunastnicy zawierający przede wszystkim enzymy trawienne),czynność wewnątrzwydzielnicza (hormony, z których najważniejsze to insulina i glukagon).

5.SPLOT RAMIENNY – utworzony przez dalsze cztery gałęzie brzuszne nerwów szyjnych i gałąź brzuszną pierwszego nerwy piersiowego (C5 – TH1). Przebieg przez przestrzeń między mięśniem pochyłym środkowym, a następnie towarzysząc naczyniom podobojczykowym i pachowym przechodzi do dołu pachowego. SCHEMAT SPLOTU RAMIENNEGO: n. przeponowy, n. piersiowy długi, n. podobojczykowy, tętnica podobojczykowa, n. piersiowy przyśrodkowy i boczny, n. podłopatkowy, n. piersiowo-grzbietowy, n. łokciowy, n. pachowy, n. promieniowy, n. pośrodkowy, n. mięśniowo-skórny, pęczek przyśrodkowy, pęczek tylny, pęczek boczny, n. nadłopatkowy, n. grzebieniowy łopatki.

6.NARZĄD POWONIENIA- receptorami są komórki nerwowo-zmysłowe nerwowe, występują w okolicy węchowej błony śluzowej nosa. Ośrodki powonienia mieszczą się prawdopodobnie w zakręcie hipokampa i w zakręcie obręczy.

ZESTAW NR 24

1.KOŚĆ SKRONIOWA- składa się z części skalistej, z części bębenkowej i z części łuskowej. Przez część skalistą przebiega kanał nerwu twarzowego między otworem słuchowym wewnętrznym a otworem rylcowo-sutkowym, przebiega w nim nerw twarzowy i tętnica błędnikowa; kanał tętnicy szyjnej, kanał mięśniowo-trąbkowy, przez który przebiega trąbka słuchowa i mięsień napinacz błony bębenkowej. W części bębenkowej znajduje się otwór i przewód słuchowy zewnętrzny, a w części łuskowej dół żuchwowy i położony ku przodowi od niego guzek stawowy.

2.PRZEPONA- mięsień płaski oddzielający jamę brzuszną od jamy klatki piersiowej. Wyróżniamy część lędźwiową, części żebrowe, część mostkową. Przyczep stanowi środek ścięgnisty przepony, który jest rodzajem ścięgna śródmięśniowego o kształcie trójlistnej koniczyny. Znajduje się wiele otworów i szczelin stanowiących przejścia dla narządów, naczyń i nerwów.- rozwór aortowy (przechodzi aorta zstępująca), rozwór przełykowy (przełyk i nerwy błędne), otwór żyły głównej (żyła główna dolna i nerw przeponowy prawy), szczeliny w części lędźwiowej – współczulna i trzewna, przechodzą pnie współczulne i nerwy trzewne, szczelina między częścią lędźwiową a żebrową- miejsce styku opłucnej z otrzewną, szczelina między częścią mostkową a żebrową- gałęzie tętnicy piersiowej wewnętrznej. Czynność jest sterowana przez autonomiczny ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym. Jest najsilniejszym mięśniem wdechowym.

3.WĘZŁY CHŁONNE- w budowie wyróżniamy torebkę, miąższ (dzieli się na korę i rdzeń węzła ) oraz zatoki węzła. Węzły chłonne spełniają funkcję obronną (oczyszczanie z bakterii, z komórek nowotworowych itp.) i funkcję krwiotwórczą (wytwarzanie limfocytów). Mają zdolność regeneracji, są unaczynione i unerwione.

4.NERKA- największy narząd położony w przestrzeni zaotrzewnowej. Narząd parzysty (kształt fasoli) z czego lewa jest nieco większa od prawej. W nerce wyróżnia się: powierzchnię przednią i tylną, koniec górny i dolny, brzeg boczny i przyśrodkowy. Zbudowana jest z dwóch części: zewnętrznej (kory nerkowej), wewnętrznej (rdzenia nerkowego) Przekrój nerki: torebka włóknista, kora nerki, piramida nerkowa, słup nerkowy, kielich nerkowy, zatoka nerkowa, tętnica nerkowa, miedniczka nerkowa, żyła nerkowa, kielich nerkowy (otwarty), tętnica międzypłacikowe. Główne zadanie nerek to: usuwanie z moczem szkodliwych produktów przemiany materii, regulacja objętości płynów ustrojowych, zatrzymywanie składników niezbędnych dla organizmu, które ulegają przefiltrowaniu do moczu pierwotnego, wpływ na ciśnienie tętnicze krwi, wpływ na równowagę kwasowo-zasadową, wpływ na układ kostny przez produkcję aktywnych postaci witaminy D₃.

5.NERW POŚRODKOWY- odchodzi charakterystycznie dwoma korzeniami - przyśrodkowym z pęczka przyśrodkowego i bocznym z pęczka bocznego splotu ramiennego. Na ramieniu w bruździe przyśrodkowej m. dwugłowego i dole łokciowym biegnie wspólnie z tętnicą ramienną, krzyżując ją w dole łokciowym od przodu. Na przedramieniu biegnie pomiędzy warstwami mięśni zginaczy. Przechodzi przez kanał nadgarstka i dzieli się na nerwy dłoniowe wspólne palców, a następnie na nerwy dłoniowe właściwe palców.

6.TRZUSTKA (część wewnątrzwydzielnicza)- część dokrewną trzustki tworzą wyspy trzustkowe, rozmieszczone nie regularnie w obrębie płacików. Wyspy mają kształt kulisty lub owalny. W wyspach tych są trzy rodzaje komórek: komórki wysp kwasochłonne lub A (wydzielają glukagon), komórki wysp zasadochłonne lub B (wydzielają insulinę, komórki wysp niezróżnicowane lub D (wydzielają somatostatynę).

ZESTAW NR 25

1.KOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ- dzielą się na kości obręczy kończyny górnej ( obojczyk i łopatka )i kości części wolnej kończyny górnej (kość ramienna, łokciowa, promieniowa, kości nadgarstka, kości śródręcza, kości palców).

2.MIĘŚNIE RAMIENIA- dzielimy na: grupę przednią zginaczy : kruczo-ramienny, dwugłowy ramienia, ramienny. grupę tylną prostowniki: trójgłowy ramienia, łokciowy. Działają jako zginacze i prostowniki w stawie ramiennym i łokciowym.

3.SERCE, PRZEDSIONEK PRAWY- zbiera krew z całego organizmu oprócz płuc. Uchodzą do niego: żyła główna górna i dolna, zatoka wieńcowa. przedsionek prawy powstaje z dwóch części: końcowego odcinka embrionalnej zatoki żylnej - do niej uchodzą obie żyły główne i zatoka wieńcowa - jej ściany są gładkie, właściwego przedsionka prawego, którego powierzchnia wewnętrzna pokryta jest przez równoległe beleczki mięśniowe - mięśnie grzebieniaste. Szczególnie silne beleczkowanie zaznaczone jest w wypustce przedsionka prawego, uszku prawym. Obie części rozwojowe rozdziela grzebień graniczny.

4.JAMA KRTANI- jest wyścielona błoną śluzową pokrytą nabłonkiem wielowarstwowym płaskim i wielorzędowym migawkowym. Błona śluzowa wytwarza szereg fałdów: nagłośnia, fałd przedsionkowy, fałd głosowy. Fałdy dzielą jamę krtani na trzy części: przedsionek krtani, kieszonki krtaniowe, jamę podgłośniową. Jama krtani przekrój: nasada języka, zachyłek gruszkowaty, nagłośnia, przedsionek krtani, fałd przedsionkowy, fałd głosowy, chrząstka pierścieniowata (płytka), pierwsza chrząstka tchawicza, chrząstka pierścieniowata (łuk), jama podgłośniowa, kieszonka krtaniowa, chrząstka tarczowata, błona tarczowo-gnykowa, kość gnykowa.

5.NERW KULSZOWY- najpotężniejszy nerw ludzkiego ciała, zaopatruje on całą stopę, goleń i grupę tylną mięśni uda. Stanowi grube na pół centymetra pasmo, szerokości około 1,5 cm, odchodzące od wszystkich nerwów, które tworzą splot krzyżowy. Wychodzi z okolicy kulszowej splotu krzyżowego. Zbudowany jest z 2 składników- piszczelowego i strzałkowego, które połączone są wspólnym nanerwiem. Miednicę mniejszą opuszcza przez otwór podgruszkowaty i układa się na powierzchni tylnej mięśni krótkich, odpowiadających za obracanie uda, w połowie odległości między guzem kulszowym i krętarzem większym.

6.GRUCZOŁ ŁZOWY- znajduje się w górno-bocznej części oczodołu, a dodatkowe gruczoły łzowe w pobliżu górnego sklepienie spojówki. Ich przewodziki odprowadzające uchodzą do worka spojówkowego. W następstwie ruchów powiek łzy przechodzą z kąta bocznego oka, wąską rynienką między krawędzią powieki a gałką oczną, zwaną korytkiem łzowym, do kąta przyśrodkowego. Tu zbierają się w jeziorko łzowe, z którego odpływają do punktów łzowych, położonych na brodawkach łzowych na krawędzi powiek.

ZESTAW NR 26

1.JAMA NOSOWA KOSTNA- jej sklepienie tworzą: kości nosowa, kość czołowa, kość sitowa i trzon kości klinowej. Ściana boczna jest utworzona przez szczękę, kość łzową, małżowinę nosową dolną, kość klinową i kość podniebienną. Dno stanowi podniebienie twarde. Wejście do jamy nosowej stanowią wzgórza przednie, wyjście to nozdrza tylne. Jama nosowa podzielona jest na dwie części przez przegrodę nosową która składa się z części błoniastej (błona śluzowa od strony gardła) kostnej (kość sitowa, lemiesz) chrzęstnej i ruchomej (skóra). Małżowiny nosowe dzielą każdą z połówek jamy nosowej na trzy przewody nosowe dolny, środkowy i górny do których uchodzą zatoki przynosowe.

2.MIĘŚNIE KLATKI PIERSIOWEJ – POWIERZCHOWNE- piersiowy większy, piersiowy mniejszy, zębaty przedni, podobojczykowy, ewentualnie szczątkowy mięsień mostkowy. ŚRODKOWE- międzyżebrowe zewnętrzne i wewnętrzne, międzyżebrowe najgłębsze, podżebrowe, dźwigacze żeber. GŁĘBOKIE- przepona i mięsień poprzeczny klatki piersiowej.

3.SERCE, KOMORA PRAWA- mięśniowy narząd układu krążenia o działaniu pompy ssąco – tłoczącej. Ma kształt stożka, jest położone śródpiersiu środkowym. Wyróżniamy podstawę i wierzchołek. Przedsionek prawy z komorą prawą łączy się ujściem przedsionkowo – komorowym prawym, w którym znajduje się zastawka trójdzielna, nie pozwala na powrót krwi do przedsionka przy skurczu komory. Zbudowana jest z trzech płatków do których przyczepiają się pasma tkanki łącznej czyli struny ścięgniste odchodzące od mięśni brodawkowatych. Krew z prawej komory przechodzi do pnia płucnego przez ujście pnia płucnego zawierającego zastawkę, która zapobiega cofaniu się krwi – składa się z trzech płatków półksiężycowatych.

4.ODBYTNICA i ODBYT – ODBYTNICA-można wyróżnić rozszerzoną część górną, położoną wewnątrzotrzewnowo, zwaną bańką odbytnicy oraz część dolną, otoczoną przez przeponę miednicy- kanał odbytniczy. Przylegając tylną ścianą do kości krzyżowej i kości guziczne, odbytnica wytwarza dwa łuki: zgięcie krzyżowe i zgięcie kroczowe. ODBYT- stanowi końcowy otwór przewodu pokarmowego, w obrębie którego nabłonek jednowarstwowy sześcienny przechodzi w nabłonek wielowarstwowy płaski. Skóra dookoła odbytu zawiera barwnik , a u mężczyzn jest owłosiona.

5.NERW PROMIENIOWY- nerw stanowiący przedłużenie pęczka tylnego splotu ramiennego; jest on najgrubszym nerwem splotu. Pień nerwu promieniowego po odłączeniu się od splotu okrąża spiralnie od tyłu kość ramienną, biegnąc w bruździe nerwu promieniowego, przykryty głową boczną mięśnia trójgłowego. W tej okolicy nerw promieniowy oddaje szereg gałęzi ruchowych do mięśnia trójgłowego ramienia oraz gałąź czuciową – nerw skórny ramienia, unerwiający skórę, pokrywającą głowę boczną tego mięśnia. Po wydostaniu się z obrębu mięśnia trójgłowego nerw promieniowy biegnie po stronie bocznej ramienia. W okolicy łokciowej znajduje się między mięśniami ramienno-promieniowym a ramiennym. Od pnia nerwu promieniowego oddziela się jeszcze w obrębie ramienia nerw skórny tylny przedramienia. W okolicy stawu łokciowego nerw promieniowy oddaje odgałęzienia do mięśnia ramienno-promieniowego, a następnie dzieli się na 2 gałęzie końcowe – głęboką (przechodzi na stronę tylną przedramienia, gdzie unerwia prostowniki przedramienia i mięsień łokciowy) i powierzchowną (biegnie po stronie powierzchownej przedramienia i przechodzi na grzbiet ręki, gdzie dzieli się na 5 nerwów grzbietowych palców, które unerwiają czuciowo stronę promieniową grzbietowej powierzchni ręki oraz częściowo grzbiet i zwrócone ku sobie powierzchnie palców 1,2,3

6.BUDOWA GAŁKI OCZNEJ- ściany gałki ocznej stanowią trzy błony: włóknista (jest najbardziej zewnętrzną błoną składa się z części przedniej przezroczystej rogówki i tylnej nieprzezroczystej twardówki) , naczyniowa (składa się z tęczówki, ciała rzęskowego i naczyniówki) i wewnętrzna (główną składową jest siatkówka która składa się z części wzrokowej, części rzęskowej i części tęczówkowej).

ZESTAW NR 27

1.KOŚCI KOŃCZYNY DOLNEJ- dzielą się na obręcz kończyny dolnej (kość miedniczna, biodrowa, kulszowa, łonowa) i na część wolną kończyny dolnej(kość udowa, rzepka, kość piszczelowa, strzałka, kości stępu, kości śródstopia, kości palców stopy).

2.MIĘŚNIE SZPARY USTNEJ- okrężny ust, jarzmowy większy i mniejszy, dźwigacz wargi górnej, śmiechowy (powoduje dołeczki śmiechowe), obniżający wargę dolną, policzkowy. Powodują zwieranie szpary ust, różne rodzaje śmiechu, wypuklenia policzków (mięsień trębaczy).

3.SERCE, KOMORA LEWA- - ma ściany trzy razy grubsze od ścian prawej komory, otwór wiodący z przedsionka do komory lewej nazywa się ujściem przedsionkowo-komorowym lewym, znajduje się w nim zastawka dwudzielna zwana mitralną. Zbudowana z dwóch płatków. W górno przedniej części komory lewej znajduje się ujście aorty które zabezpiecza zastawka aorty utworzona z trzech płatków półksiężycowatych.

4.JĄDRO- jest narządem parzystym, wytwarzającym plemniki, położonym w worku skórzanym zwanym moszną. Jądra oddzielone są od siebie łącznotkankową przegrodą moszny. W jądrze wyróżnia się: koniec górny i koniec dolny, powierzchnię boczną i przyśrodkową, brzeg przedni i tylny. Jądro jest gruczołem cewkowym.

5.NERWY RDZENIOWE- należą do obwodowego układu nerwowego. Jest ich zwykle 31 par ( liczba ta może być zmienna). Zaliczamy do nich: nerwy szyjne 8par, nerwy piersiowe 12par, nerwy lędźwiowe 5par, nerwy krzyżowe 5par, nerwy guziczne 1 para czasem 2 lub 3.każdy nerw rdzeniowy powstaje w kanale kręgowym, w pobliżu otworu międzykręgowego, z zespolenia dwóch korzeni rdzeniowych, brzusznego i grzbietowego.

6.JAMA BĘBENKOWA- jest skośnie ustawioną szczelinowatą przestrzenią w kości skroniowej, zawierającą kosteczki słuchowe, wysłana błoną śluzową i wypełniona powietrzem. Strop jamy bębenkowej stanowi ściana pokrywkowa, dno- ściana tylno-żylna, ograniczenie przednie-ściana szyjno-tętnicza, ograniczenie tylne-ściana sutkowa, ograniczenie przyśrodkowe-ściana błędnikowa, ograniczenie boczne- błona bębenkowa.

ZESTAW NR 28

1.KOŚCI RĘKI- promieniowa, łódeczkowata, główkowata, czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, kości śródręcza, paliczek bliższy, środkowy i dalszy, guzowatość paznokciowa, kość haczykowata, grochowata, trójgraniasta, księżycowata, łokciowa.

2.MIĘŚNIE PRZEDRAMIENIA (grupa tylna)- (prostowników)- prostownik palców, prostownik palca małego, prostownik łokciowy nadgarstka, odwodziciel długi kciuka, prostownik krótki i długi kciuka, prostownik wskaziciela.

3.UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA- zbudowany jest ze zmienionych komórek mięśnia sercowego tworzących węzły i pęczki: węzeł zatokowo- przedsionkowy (tzw. Rozrusznik serca),- węzeł przedsionkowo-komorowy, - pęczek przedsionkowo-komorowy przebiega jako pień i daje dwie odnogi prawą i lewą biegnące po obu stronach przegrody międzykomorowej. - gałęzie podwsierdziowe (włókna Purkiniego) powstają z podziału odnóg pęczka przedsionkowo-komorowego, wnikają pod wsierdzie.

4.PRZEŁYK – przekazuje pokarm z gardła do żołądka, nie zachodzą w nim procesy trawienia i wchłaniania. Dzieli się na część szyjną (położoną do przodu od kręgosłupa na pograniczu szyi i klatki piersiowej), część piersiową (przebiegającą w śródpiersiu górnym i tylnym), część brzuszną (zawartą pomiędzy przeponą a żołądkiem). występują trzy zwężenia= górne (krtaniowe) wpust przełyku – w miejscu odejścia od gardła, środkowe –(aortalne)-w miejscu skrzyżowania z łukiem aorty, dolne (brzuszne) –w miejscu przejścia w żołądek.

5.WĘCHOMÓZGOWIE (płat limbiczny)- dzieli się na część obwodową: opuszkę węchową, pasmo węchowe, trójkąt węchowy, istotę dziurkowaną przednią, prążki węchowe, oraz na część ośrodkową: zakręt obręczy, zakręt hipokampa, zakręt zębaty, zakręt tasiemeczkowy i nawleczkę szarą.

6.BŁONA NACZYNIOWA GAŁKI OCZNEJ - składa się z tęczówki, ciała rzęskowego i naczyniówki. Tęczówka stanowi przednią część błony, jest widoczna jako barwny krążek mający w środku otwór o zmiennej średnicy źrenica. Oprócz barwnika decydującego o kolorze oczu, włosowatych naczyń krwionośnych zawiera mięsień zwieracz i rozwieracz źrenicy. Przechodzi w ciało rzęskowe, mające kształt pierścienia otaczającego soczewkę, w ciele rzęskowym znajduje się mięsień rzęskowy – ma wpływ na akomodację. Naczyniówka stanowi tylną część błony naczyniowej i jest zbudowana z naczyń krwionośnych i włókien sprężystych.

ZESTAW NR 29

1.KOŚCI STOPY- kość piętowa, sześcienna, kości śródstopia, paliczek bliższy, środkowy i dalszy, kości klinowate, kość łódkowata, kość skokowa.

2.MIĘŚNIE RĘKI- mięśnie kłębu tworzą wyniosłość poniżej i przyśrodkowo od kciuka należą tu (odwodziciel krótki kciuka, zginacz krótki kciuka, przeciwstawiacz kciuka, przywodziciel kciuka), mięśnie kłębika tworzą wyniosłość poniżej palca piątego należą tu: (dłoniowy krótki, odwodziciel palca małego, zginacz krótki palca małego, przeciwstawiacz palca małego), mięśnie środkowe ręki – należą tu: (m. glistowate, zginające palce w stawach śródręczno-paliczkowych, a prostujące w stawach międzypaliczkowych, m. międzykostne odwodzące i przywodzące palce od osi przechodzącej przez palec środkowy). Ruchy – zginanie, prostowanie, odwodzenie i przywodzenie.

3.KRĄŻENIE MAŁE PŁUCNE- służy wzbogaceniu krwi w tlen i wydaleniu CO2 w płucach. Rozpoczyna się w komorze prawej pniem płucnym który dzieli się na dwie tętnice płucne. Każda z tętnic dzieli się we wnęce płuca na tętnice płatowe trzy po prawej, dwie po lewej a te na tętnice segmentowe, te dzielą się na mniejsze do naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne- występuje wymiana gazowa lub oddychanie zewnętrzne. Naczynia włosowate przechodzą w naczynia żylne o coraz większej średnicy następnie w żyły segmentowe i żyły płucne. Występują dwie żyły prawe i dwie żyły lewe uchodzą do przedsionka lewego gdzie kończy się krążenie małe, krew przepływa do komory lewej gdzie rozpoczyna się krążenie duże.

4.ZATOKI PRZYNOSOWE- uchodzą do przewodów nosowych, są to przestrzenie w kościach czaszki wysłane błoną śluzową i wypełnione powietrzem. Wyróżniamy: zatoki klinowe-znajdują się w trzonie kości klinowej, zatoki sitowe przednie, środkowe i tylne – skupienie komórek sitowych w błędniku kości sitowej, zatoki czołowe- w łusce kości czołowej, zatoki szczękowe- w trzonie szczęk.

5.KOMORY MÓZGU- to zbiór czterech przestrzeni wewnątrz mózgu, w jakich wytwarzany jest płyn mózgowo-rdzeniowy i z jakich następnie wydostaje się do przestrzeni podpajęczynówkowej, w jakiej krąży otaczając cały ośrodkowy układ nerwowy. Płyn ten wytwarzany jest z osocza krwi przez splot naczyniówkowy. Półkule mózgu zawierają w sobie dwie komory (jedna komora w jednej półkuli) nazywane komorami bocznymi, mającymi łukowaty kształt, przypominający przechyloną nieco w dół literę "C". Z tego też względu wyróżnia się rogi przednie tych komór, czyli górne zakończenia, rogi dolne, oraz pojedynczy róg tylny. Komory boczne po przez otwory komorowe Monroego łączą się z leżącą nieco niżej, ale położoną centralnie komorą III, znajdującą się częściowo w obrębie międzymózgowia. Od dolnej części komory III odchodzi wąski kanał Sylwiusza, nazywany także wodociągiem mózgu, który nie posiada w sobie splotu naczyniówkowego i przebiegając przez śródmózgowie łączy się z leżącą jeszcze niżej, również w linii środkowej, komorą IV. Ostatnia z komór jest przyczepiona do tylnej części pnia mózgu i jest zakryta po przez móżdżek. Komora IV posiada dwa otwory boczne Luschki oraz jeden, nieparzysty otwór Magendiego, przez które płyn mózgowo-rdzeniowy przechodzi do przestrzeni podpajęczynówkowej.

6.BŁĘDNIK BŁONIASTY- – leży wewnątrz błędnika kostnego, utrzymywany przez więzadełka jest oddzielony od niego przestrzenią wypełnioną płynem osoczopochodnym- przychłonką. Dzieli się na woreczek, łagiewkę, przewody półkoliste, przewód ślimakowy. Przewód ślimakowy z blaszką spiralną kostną dzieli kanał spiralny na schody przedsionka i schody bębenka. W przewodzie ślimakowym w blaszce podstawnej znajduje się narząd spiralny który odbiera drgania i przetwarza je na impulsy nerwowe.

ZESTAW NR 30

1.STAW ŁOKCIOWY- staw zawiasowo-obrotowy, utworzony przez kłykieć kości ramiennej, głowę kości promieniowej i wcięcie bloczkowe kości łokciowej. Składa się z trzech stawów ramienno-łokciowego, ramienno-promieniowego, promieniowo-łokciowego bliższego. Można w nim wykonać ruchy zgięcia, prostowania i nawracania, odwracania. Wzmacniają go więzadła poboczne i pierścieniowate. Błona międzykostna przedramienia- więzozrost, powiększa pole przyczepu mięśnia przedramienia, hamuje przesuwanie podłużne obu kości przedramienia względem siebie.

2.MIĘŚNIE BRZUCHA- dzielą się na podłużne i płaskie. PODŁUŻNE to: prosty brzucha, czworoboczny lędźwi PŁASKIE to: skośny zewnętrzny brzucha, skośny wewnętrzny brzucha, poprzeczny brzucha. __ Rozcięgna mięśni płaskich brzucha krzyżują się ze sobą w płaszczyźnie pośrodkowej tworząc pasmo tkanki łącznej włóknistej zwartej – kresa biała przebiega od wyrostka mieczykowatego do górnego brzegu spojenia łonowego. Jednoczesny skurcz mięśni podłużnych, płaskich brzucha oraz przepony to tłocznia brzuszna powoduje znaczny wzrost ciśnienia w jamie brzusznej.

3.OSIERDZIE- zbudowane z blaszki ściennej i blaszki trzewnej pomiędzy którymi znajduje się jama osierdzia zawiera kilka mililitrów płynu surowiczego. Obie blaszki łączą się ze sobą na dużych naczyniach krwionośnych podstawy serca. W stanach zapalnych osierdzia może dojść do zwiększenia ilości płynu w jamie osierdzia, a w przypadkach pęknięcia ściany serca np. zawale wylewająca się krew może spowodować tamponadę serca.

4.CHRZĄSTKI KRTANI- – chrząstka tarczowata – składa się z dwóch płytek prawej i lewej, wyniosłość jaką tworzy na szyi nosi nazwę wyniosłości krtaniowej lub jabłka Adama. W miejscu połączenia występują wcięcia tarczowe górne i dolne, brzeg tylny przechodzi ku górze w róg górny, ku dołowi w róg dolny. Chrząstka pierścieniowata – ma kształt pierścienia, przednia część to łuk, a tylna to płytka. Chrząstka nagłośniowa- znajduje się w fałdzie błony śluzowej zamykającym wejście do krtani. Chrząstki nalewkowate- spoczywają na płytce chrząstki pierścieniowatej. Chrząstki rożkowate. Chrząstki klinowate.

5.RDZEŃ PRZEDŁUŻONY- Tworzy rdzeniomózgowie ku górze łączy się z mostem ku dołowi przechodzi w rdzeń kręgowy. Na powierzchni dolnej występuje szczelina pośrodkowa przednia, a po obu stronach wyniosłości zwane piramidami. Na powierzchni grzbietowej bruzda pośrodkowa tylna. W budowie występuje skrzyżowanie piramid i skrzyżowanie wstęg i mieszczą się ośrodki autonomiczne oddechowe, sercowe, naczynioruchowe i wydalające.

6.UCHO ZEWNĘTRZNE- składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. MAŁŻOWINA SZNA- chrząstka pokryta skórą, pomiędzy znajdują się szczątkowe mięśnie prążkowane (skrawka i przeciwskrawka). Dolna część małżowiny nie ma zrębu chrzęstnego to płatek małżowiny usznej. Więzadła uszne umocowują małżowinę do kości skroniowej. PRZEWÓD SŁUCHOWY ZEWNĘTRZNY- wygięty w kształcie litery S składa się z części chrzęstnej i kostnej. Otwór prowadzący do przewodu to otwór słuchowy zewnętrzny.