Nazwisko i imię:

Bezpieczeństwo Wewnętrzne

Studia niestacjonarne

Wybrana postać: Józef Piłsudski

Przeczytana książka: „Józef Piłsudski (1867-1935) Polityk-wódz-mąż stanu”, pod red. J. Farysia, T. Sikorskiego, Szczecin 2005.

Józef Piłsudski i jego rola w niepodległej Polsce

Józef Piłsudski od lat jest niezmiennie postacią wielce kontrowersyjną, która bardzo wyraźnie odcisnęła swój ślad na kartach historii Polski. Niniejszy esej nie będzie próbą przedstawienia życiorysu Wodza, jednakże opierając się na jego decyzjach i posunięciach, przede wszystkim wojskowych i politycznych, podjęta zostanie próba ukazania możliwie obiektywnej oceny jego roli w rodzącej się II Rzeczypospolitej.

10 listopada 1918 roku – była to data zapisana w pamięci Polaków, jako swego rodzaju symbol długo wyczekiwanej niepodległości, by z pomocą powracającego z internowania w twierdzy magdeburskiej Józefa Piłsudskiego, ostatecznie dzień później to marzenie w końcu urzeczywistnić. Można obiektywnie stwierdzić, że w sprzyjających okolicznościach 1918 roku i bez jego udziału Polska odzyskałaby niepodległość, należy jednak dosadnie stwierdzić, iż bez niego z pewnością odbudowa państwa, a w zasadzie przebieg jego ponownego tworzenia byłby znacznie trudniejszy. Zdecydowanie pojawił się ponownie na arenie politycznej w odpowiednim czasie. Już wtedy był osobą powszechnie znaną, nieustępliwą, często w swoich stanowczych poczynaniach kontrowersyjną. Miał wszystko, czego trzeba by stać się „znakiem opatrzności” niepodległej Polski – potomek litewski, twarz socjalizmu niepodległościowego, więzień polityczny, uczestnik rewolucji 1905 roku, twórca nowoczesnej na owe czasy formacji wojskowej…

Jeszcze w listopadzie 1918 roku to właśnie dzięki charyzmie i twardej ręce Piłsudskiego udało się bez większych problemów udało się usunąć ludność niemiecką z terenów byłego Królestwa. Sam jego przyjazd do kraju w zasadzie warunkował i ułatwiał powołanie jednolitej władzy, już 22 listopada, bowiem na mocy Dekretu o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej, został on tymczasowym Naczelnikiem Państwa.

Często z wiadomych przyczyn Józef Piłsudski jest pod wieloma kątami porównywany do Romana Dmowskiego, jednak znaczącą różnicą między tymi dwoma odwiecznymi przeciwnikami jest, to że Piłsudski od początku swojej kariery był człowiekiem czynu, w przeciwności do Dmowskiego, nad którym górowała ideologia. W powszechnej świadomości dominacja Piłsudskiego mogła uchronić państwo przed anarchią, kolejną rewolucją, czy partyjnymi rozłamami. Był uważany za ofiarnego, wiernego patrioty, z pewnością przyczyniła się do tego tworzona pieczołowicie przez laty legenda Wodza, na podstawie więziennej przeszłości, nieustępliwego charakteru i zimnego, choć ujmującego uroku osobistemu.

Piłsudski był doceniany również za to, że w obliczu potrzebującej ojczyzny, odkładał na bok osobiste uprzedzenia i szukał porozumienia z frakcjami mu przeciwnymi, tak jak da przykładu pisząc listy do Romana Dmowskiego, w których grzecznościowym tonem prosił o „zachowanie jednolitego przedstawicielstwa polskiego wobec zagranicy”. Świadczy to o oddaniu i stawianiu Polski na piedestale swoich życiowych wartości.

Stawiając często praktyczność ponad wszelkimi emocjami, Piłsudski bardzo trzeźwą decyzją zarządził organizację wyborów parlamentarnych, które ostatecznie zaplanowane na 26 stycznia 1919 roku. Uważał on, że krok ten jest niezbędny w budowie państwa polskiego, z tego względu, że nie posiadało ono żadnego zwyczajowego i prawnego oparcia. Również obsadzanie gabinetów było podyktowane dobrem narodu. Piłsudski na premiera szukał człowieka, spoza utartych układów partyjnych, który nie przenosiłby podziałów politycznych i działał na rzecz wzajemnej integracji, ostatecznie tekę otrzymał Ignacy Jan Paderewski, człowiek znany także za granicą i wg niego godnie reprezentujący Polskę. Piłsudski pobudzał patriotycznego ducha w społeczeństwie i miało to swoje bezpośrednie odzwierciedlenie w wyborach do Sejmu Ustawodawczego. Miał on w zasadzie można by rzec, charakter plebiscytu, w którym społeczeństwo przede wszystkim opowiadało się za niepodległym państwem, dopiero później zajmując konkretne partyjne stanowiska. Z kolei ugrupowania polityczne pozostawiły taktyczne rozgrywki do czasu utrwalenia w miarę stałych i zwartych struktur państwowych.

Wreszcie mówiąc o roli Józefa Piłsudskiego, nie sposób pominąć jego poświęcenia sprawom wojskowym i budowaniu silnej armii, gotowej do obrony państwa w razie bezpośredniego zagrożenia, zwłaszcza ze strony Rosji Radzieckiej. Armia ta odnosiła znakomite sukcesy, etapami osiągając militarne zamierzenia Naczelnego Wodza, które ostatecznie miały sprowadzać się do odbudowy pod przewodnictwem Polski mniejszych państw wschodnich, nawiązując do tradycji jagiellońskich. Nie były to wydumane czy idealistyczne zamiary, Piłsudski był człowiekiem bardzo twardo stąpającym po ziemi i trzeźwo patrzącym na możliwości własne i swoich podwładnych. Swoje cele realizował stopniowo, dostosowując kolejne kroki do wynikłych okoliczności. Mówiąc o poczynaniach militarnych, należy wspomnieć przede wszystkim o bitwie warszawskiej, toczącej się 13-25 sierpnia 1920 roku. Owy Cud nad Wisłą z pewnością był możliwy dzięki ukształtowanej na wzór Wodza determinacji, która poprowadziła Polaków w walce z bolszewikami.

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie niepodważalnych zasług i ogromnej roli Józefa Piłsudskiego w pierwszych latach niepodległej Polski, zanim przewrót majowy 1926 roku zmienił oblicze politycznej areny. By ocena jego osiągnięć była względnie obiektywna należy także powiedzieć o sprawie, która na owe zasługi niestety położyła się długim cieniem. Mowa tu o osadzeniu członków Centrolewu w twierdzy w Brześciu nad Bugiem na bezpośrednie polecenie Piłsudskiego. Oskarżeni byli przed procesem szykanowani i bici, metod tych nie sposób dzisiaj usprawiedliwiać, decyzje te i traktowanie więźniów do dziś krytykują historycy nawet bardzo życzliwi Piłsudskiemu.

Podsumowując, nie da się zaprzeczyć, że dziewięć lat rządów Piłsudskiego ustabilizowało sytuację w kraju. Do końca swojego życia bardzo trzeźwo patrzył na bieżące wydarzenia, skrupulatnie je oceniając i komentując. Również jego zasługą było powołanie Józefa Becka, by zajął się sprawami polityki zagranicznej, ostatecznie doprowadzając do podpisania paktu o nieagresji ze Związkiem Radzieckim w 1932 roku i deklaracji o niestosowaniu przemocy z Niemcami w 1934 roku. Już w tym czasie Piłsudski przewidywał, że największy zagrożeniem dla Państwa Polskiego jest ewentualne porozumienie niemiecko-radzieckie. Odchodząc wciąż jednak wierzył, że pozostawia sprawy polityki zagranicznej w dobrych rękach i na w miarę ustabilizowanej pozycji.

Józef Piłsudski zmarł 12 maja 1935 roku, dla wielu stając się swego rodzaju legendą jeszcze za życia. Z jednej strony dzień ten rozpoczął pewien nowy etap w życiu kraju, etap pełen żalu i goryczy po stracie wielkiego autorytetu. Z drugiej strony, kiedy umiera wielki autorytet, rozpoczyna się walka o władzę. Tak było i w tym przypadku.