AGADNIENIA NA KOLOKWIUM - OPRACOWANIA Hey! Jak któraś z was coś opracuje to wrzućcie tutaj na forum. To ode mnie. Myślę, ze dobrze ale jeśli z was, któraś bedzie miała zastrzenia to zmieńcie 5. FORMY PRACY NAD RUCHOWĄ EKSPRESJĄ DZIECKA Praca nad ruchową ekspresją dziecka zaczyna się od pierwszych dni pobytu dziecka w przedszkolu. Wśród działań pedagogicznych nauczyciela na tym etapie wyróżnia sie dwa podstawowe kierunki : 1) rozwijanie całkowicie swobodnej wypowiedzi ruchowej dziecka inspirowanej piosenką, bajką, opowiadaniem, nastrojowym akompaniamentem itp. 2) systematyczne, przemyślane działanie prowadzące do podporządkowania ruchów rytmowi muzyki Swobodne reakcje mają szczególne znaczenie w młodszych grupach wiekowych. Są one w tym okresie najbardziej szczere, spontaniczne i naturalne. Występują niemal samorzutnie przy percepcji muzyki podczas zabaw muzyczno – ruchowych, w których tekst i akompaniament pobudza wyobraźnię dziecka. Inspirowane muzyką dzieci z radością odgrywają role przedstawiające jakieś wymyślone przedmioty, osoby i sytuacje. Zabawy muzyczno- ruchowe stosowane w przedszkolu dzielimy na : 1) zabawy ruchowe ze śpiewem (ilustracyjne, inscenizowane, taneczne i rytmiczne) 2) zabawy ruchowe przy akompaniamencie instrumentu ( uwrażliwiające na elementy muzyki i z zakresu techniki ruchu, tańce, opowieści ruchowe) "Zeszyty bytomskie"
RE: ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM - OPRACOWANIA 6. OMÓW WALORY DYDAKTYCZNE TAŃCÓW Taniec jest jedną z ulubinych form ruchu człowieka. Taniec jako jeden z elementów muzycznej działalności dzieci w wieku przedszkolnym – ruch z muzyką ma ogromne walory dydaktyczne i wychowawcze. (Tutaja wybrałam z całości tekstu i wypisałam od kropek, bo tam jest całe wprowadzenie do rpzeczytania o tańcu) Do walorów dydaktycznych tańców zaliczamy: - wspólne zabawy i tańce rozwijają w dzieciach poczucie odpowiedzialności za swoje postępowanie i zachowanie - dzieki zajęciom zespołowym rozwijają sie zdolności indywidualne każdego z dzieci - maksymalna aktywizacją ciała (rozwiją aparat mięśniowy, sprzyja tworzeniu nowych odruchów,) - wpływ na psychikę dziecka (likwiduje nieśmiałość, nerwowość, pobudza aktywność, wiarę we własne siły) - wpływ na rozwój umysłowy ( umiejętność koncentarcji, spostrzegawczość, kształci szybką reakcję, umiejętność syntezy i analizy, wyobraźnię, twórczą gotowość, pamięć) Obserwacja dziecka podczas tańców może pokazać o nieprawidłowości w rozwoju fizycznym, umysłowym i psychicznym czy opóźnieniu. Formy taneczne stosowane w pracy z dzieckie w przedszkolu: - zabawy taneczne ze śpiewem - tańce charakterystyczne - tańce integracyjne - tańce ludowe - tańce towrzyskie Wybór odpowiedniego tańca dla grupy musi uwzględniać ich aktualny rozwój fizyczny, umysłowy oraz muzyczny.
RE: ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM - OPRACOWANIA 1.WYMIEŃ CZYNNIKI ŚWIADCZĄCE O TALENCIE MUZYCZNYM DZIECKA ● WG. S. POPKA - czułość słuchowa w zakresie natężenia barwy, wyskości dźwięków, czasu ich trwania - muzykalność – zdolność do ujmowania struktur melodycznych i harmonicznych - rozróżnianie wyskości dźwięków - poczucie rytmu - pamięć muzyczna - poczucie tonalności - zdolności wykonawcze - wrażliwość estetyczna - iloraz inteligencji - pewność siebie - temperament ● WG. R. SHUTER – DYSON (i C. Gabriel) Teorią uzdolnień muzycznych zajmowali się również R.Shuter – Dyson i C. Gabriel. Sformułowali ją na podstawie analizy wyników badań wielu autorów. Wyodrębnili oni czynniki pierwszego i drugiego rzędu, charakterystyczne dla jednostki uzdolnionej muzycznie. W ich opnii do czynników słuchowych pierwszego rzędu w uzdolnieniach muzycznych zalicza się : - wyobraźnię muzyczną - kinestetyczny czynnik rozwoju percepcji wyskości - słuch harmoniczny - rozróżnienie tonalne - doświadczenie - uzdolnienie rytmiczne - wysokość dźwięku i pamięć melodyczną - zmiany wysokości dźwięków i ich zapamiętywanie - rytm i pamięć melodyczną - konsonans i pamięć melodyczną - tempo, metrum - zmiany dynamiki - frazowanie Do czynników drugiego rzędu zalicza się: - percepcję słów - ostrość słuchu - inteligencję 2. WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ RODZAJE SŁUCHU MUZYCZNEGO Uzdolnienia muzyczne wg. znawców muzyki opierają się na występowaniu u dzieci uzdolnionych następujących rodzajów słuchu muzycznego: a) Słuchu wysokościowego b) Słuchu melodycznego c) Słuchu dynamicznego d) Słuchu harmonicznego e) Słuchu tembrowego f) Słuch wewnętrzny g) Słuch rytmiczny Ad.a) zdolność do słyszenia wysokości dźwięków, jako cechy wyodrębnionej z pewnej strukury muzycznej oraz zdolności do rozpoznawania i do rozróżniania dwóch dźwięków Ad.b) zdolność do rozróżniania wysokości dźwięków, rozpoznawania i odtwarzania melodii oraz we wrażliwości na dokładność intonacji Ad.c) umożliwia percepcję głośności, czyli natężenia dźwięków Ad.d) umożliwi spostrzeganie istniejących współbrzmień, jest wraźliwością na barwy akordów i ich znaczenie tonalne; szczególnie charakteryzuje dzieci uzdolnione harmoniczne ! Ad.e) umożliwia spostrzeganie barwy, ujmowanej zwykle z wysokościa oraz wyodrębnieniem jej jako czynnika samodzielnego Ad.f) pozwala na wyobrażenie sobie dźwięków oraz całych obrazów muzycznych Ad.g) określany jako poczucie rytmu, zdolność do odczuwania wyrazu czasowego i przebiegu ruchu muzycznego, spostrzeganie czasu trwania dźwięków 3. WYMIEŃ CECHY 4 I 5- LETNIEGO DZIECKA UZDOLNIONEGO MUZYCZNIE Zauważa się, iż muzycznie uzdolnione dzieci 4 i 5 letnie : -posiadają percepcyjną zdolność różnicowania oraz pojęciowe rozumienie terminów „wysoki” , „niski” w muzyce - wykazują łatwość wrozpoznawaniu barw instrumenów - wykazują wraźliwość i szczególne zainteresowanie barwą dźwięków, chętnie słuchają różnych głosów i instrumentów - spostrzegają drobne zmiany dynamicznie i odtwarzają je ruchowo - chętnie bawią się rytmem i brzmieniem słów - posiadają dobrze rozwiniętą pamięć muzyczną - chętnie improwizują zabawy z muzycznym śpiewem i ruchem - wcześnie przejawiają poczucie tonalne - reagują szybko na zmianę tempa, rytmu i dynamiki - posiadają ogólną wraźliwość muzyczną - posiadają swe upodobania muzyczne - potrafią tworzyć z przyjemnością „opowieści muzyczne” - potrafią tworzyć adekwatnie do znanej melodii akompaniamenty rytmiczne - rozpoznają utwory muzyczne - przejawiają emocjonalny stosunek do muzyki - potrafią fascynować się muzyką i chcą z nią obcować - pojawia się umiejętnośc rozróżniania konsonansu i dysonansu
RE: ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM - OPRACOWANIA 12. JAKIE POTRZEBY MAŁEGO DZIECKA ZAPOKAJA TWÓRCZOSĆ - potrzeby działania - ekspresji - realizacji - angażuje wszytskie funkcje motoryczne i zmysłowe, a także życie uczuciowe, wyobraźnię, potrzebę naśladowanie 13. PRZYGOTOWANIE DZIECI DO IMPROWIZACJI 1. Rozwinąć ich pomysłowość przez organizowanie różnorodnych zabaw 2. Prowadzić zabawy i ćwiczenia z muzyką kształtujące twórczą inwencję dziecka 3. Stwarzać okazje do słuchania przez dzieci piosenek, wierszy, gry instrumentalnej 4. Zachęcać do własych wypowiedzi słownych 5. Polacać odróżnianie i naśladowanie zjawisk akustycznych i głosów przyrody 6. Zachęcać do własnej ekspresji muzycznej i ruchowej
RE: ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM - OPRACOWANIA 9. ZASADY DOBORU REPERUARU WOKALNEGO Piosenka powinna być dostosowana do każdej grupy wiekowej ● Rozpiętość skali dźwiękowej nie powinna przekraczać przyjetych norm i wynosić: d1 – a1◊Dla dzieci 3 – 4 lata d1 – c2◊Dla dzieci 4 – 5 lat Dla dzieci c1 (d1) – c2 (d2)◊6 – 7 lat ● Treści piosenek wiążemy ze stopniowo poszerzającym się kręgiem zainteresowań, obserwacji i przeżyć dziecka. piosenki o przedszkolu i przedszkolakach, o zabawach o◊Grupa 3 – latków codziennych czynnościach np. myciu rąk, szturowaniu butów mniej tematów jak powyżej, natomiast pojawiają się◊Grupa starsza piosenki o pracy, o różnych zawodach, o ruchu drogowym, wycieczkach, koloniach, o szkole Piosenki okolicznościowe – każda grupa wiekowa, ale dla każdej grupy wielkowej inny, pamiętać aby szły w parze z wartościa artystyczną tekstu i muzyki Nie ma miejsca w przedszkolu na piosenki słabe, muzyka i tekst powinny zawsze posiadać wysoką wartość artystyczną. ● Bardzo ważna zasadą jest dążenie do ich róznorodności. Jesli piosenka ma być rzeczywiście podstawowym środkiem umuzykalnienia, należy zadbać, aby materiał muzyczny pieśni byl jak najbogatszy, od tego bowiem zalezy suma doświadczeń słuchowych dziecka, a więc i jakość jego przeżyć estetycznych. Piosenki powinny się różnić ukształtowaniem rytmicznym, linią melodii, tematem, nastrojem, budową, a takze skalą, na której są oparte. W miarę możliwości należy poszerzać repertuar piśniami innych narodów. ● W repertuarze planowanym przez nauczycielkę powinny znaleźć się również piosenki, w których szczególną wartosc ma akompaniament. Nalezy zwrócić uwagę dzieci na jego rolę w podkreśleniu wyrazu artystycznego piosenki, w zespoleniu jej treści z melodią, Jeśli nauczycielka ma trudności z wykonaniem takiego akompaniamentu, może wykorzystać na zajęciach nagranie z tasmy magnetofonowej. ● Piosenki śpiewane dziecią prze nauczycielkę - Szcególną uwagę nalezy zwrócić na piosenki artystyczne, wymagające przemyślanej interpretacji. Dzięki zawartym w nich bogatym środką wyrazu mamy możliwość wzbogacenia wyobrażeń słuchowych, które w piosenkach śpiewanych rpzez dzieci są z konieczności ograniczone przez proste rytmu, mały zakres melodii – opartej przeważnie na pochodzie gamowym i niewielkich skokach. ● Planując repertuar dobrze było by uwzglednić kilka rytmicznych piosenek, które zgodnie z doświadczniem nauczycielki stanowią tło ulubionych zabaw ruchowych. Każda grupa powinna mieć w repertuarze przynajmniej jeden taki „przebój”. Urozmaiceniem mogą być być : rymowane śpiewane wyliczanki, krótkie śpiewane teksty wiążące się z zabawami. ● Wydatną pomoc w doborze repertuaru może okazać kompletowany systematycznie przez nauczycielkę zbiór pozycji repertuarowych ze szczególnym podaniem źródła, z którego pochodzą, wieku dzieci, dla których mogą być przeznaczone oraz moźliwości wykorzystania.
RE: ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM - OPRACOWANIA 10. KOLEJNOŚĆ WPROWADZANIA INSTRUMENTÓW ( Z PODZIAŁEM NA GRUPY WIEKOWE) Pierwsze kontakty dziecka w przedszkolu są z instrumentami perkusyjnymi. , a przede wszytskim korzystanie z tzw. Pomocy akustycznych , czyli wszytskiego co może być źródłem ciekawego dźwięku wydobytego samodzielnie przez dziecko (np. tupanie, klaskanie, uderzanie o uda, cmokanie) Najlepiej rozpocząc naukę od: (podaje w kolejności wprowadzania) 1) grzechotki lub kołatki (ruch ręki przypomina klaskanie) 2) instrumenty perkusyjne uderzene palcami prawej dłoni (bębenek, tamburyn) 3) instrumenty o stosunkowo dużej powierzchni uderzanej pałeczką (bębenek, pojedyńczy talerz) 4) trójkąt i talerze podwójne 5) instrumenty wymagające trafienia pałeczką w określone płytki, ksylofony i metalofony, dzwonki chromatyczne i diatoniczne p.s. w MALKO NIE ma tutaj wyraźnego podziału na grupy wiekowe. nie bede tego opisywać bo nie wiem czy dobrze myśle a w ksiażce jets tak włąsnie ogólnie. to znajduje sie na stronie 57. Możecie sobie doczytać i jeśli któraś z was wie jak to wiekowo podzielić napiszcie jak!
RE: ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM - OPRACOWANIA 11. WYKORZYSTANIE INSTRUMENTÓW Grę dzieci na instrumentach wykorzystujemy w : - ćwiczeniach słuchowych, rytmicznych i ruchowych - powiązaniu z piosenką - zadaniach twórczych Ćwiczenia słuchowe - zabawy uwrażliwiające na barwę, a także zadania polegające na uchwycieniu kierunku dźwięku, jego gęstości, odległości. Ćwiczenia rytmiczne – poczatkowo gra wiąże sie z rytmizowanym tekstem, później ( w grupie najstarszej) jest już w stanie zapamiętać rytm.można wprowadzic zabawy polegające na powtarzaniu rytmów. W grupach starszych instrumenty moga byc powiązane z ruchową realizacją rytmu. Powiązanie z piosenką – najszersze zastosowanie. przeważnie podkreślanie rytmu w najbardziej charakterystycznych momentach.◊Najmłodsza grupa dziecko moze już wykonać na kołatce lub bębenku rytm pierwszych◊Grupa 4 – latków dwóch taktów piosenki można zagrać na tamburynie lub trójkącie rytm◊Grupa 5 – latków czterech ostatnich taktów (opisywane na przykładzie piosenki „Ogródek Bartoszka” L. Miklaszewskiego) Szczególna trudne zadanie – wytrzymywanie pauz przez dziecko dlatego aby przeciwdziałać zachwianiu rytmu wypełniamy pauzy dźwiękami instrumentów. Akompaniament do śpiewanej przez dzieci piosenki może być również wykonany na instrumentach melodycznych. Najczęściej polega on na podkreślaniu akcentów metrycznych, miar taktowych lub rytmu piosenki na jednym dźwięku. Wybierając dźwięk kierujemy się zasadami harmonii. moze to być ilustracja zjawisk akustycznych w◊Zadania twórcze przyrodzie i otoczeniu, improwizacje rytmiczne i melodyczne, własny akompaniament do piosenki i ćwiczeń ruchowych, ilustracje wierszy, opowiadań itp. W najstarszej grupie stosujemy niekiedy grę na instrumentach perkusyjnych w większych grupach (8 - 10) tworząc tak zwaną orkiestrę perkusyjną. Powierzamy jej najczęściej odtworzeni rytmu dobrze znanej piosenki. Kolejne grupy instrumentów wykonują przydzielone im partke, których ilość i wielkość dyktuje budowa piosenki.
RE: ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM - OPRACOWANIA 4. WYMIEŃ I OMÓW FORMY TANECZNE STOSOWANE W PRACY Z DZIEĆMI W PRZEDSZKOLU Formy taneczne stosowane w pracy z dzieckie w przedszkolu: - zabawy taneczne ze śpiewem - tańce charakterystyczne - tańce integracyjne - tańce ludowe - tańce towrzyskie 1) wybieramy piosenki w rytmie tanecznym.◊ZABAWY TANECZNE ZE ŚPIEWEM Stosujemy kroki taneczne poznane przez dzieci wcześniej np. podczas zabaw kołowych czy ćwiczeń kształtujących motorykę ciała. Układ ruchów wybiera nauczyciel, w grupie starczej można wybór zostawić dzieciom. Wykorzystać też można ludowe zabawy i tańce ze śpiewem ( np. Z. Kwaśnicowa „Zbiór Pląsów”. wszelakie ćwiczenia rytmiczne, które◊PLĄS poprzedzają naukę tańców, bądź współtworzą naukę pieśni. Pląs jako zaprawa do tańca. 2) polegają na swobodnej improwizacji ruchowej◊TAŃCE CHARAKTERYSTYCZNE dzieci, odzwierciedlającej cechy różnych prezentowanych postaci i zjawisk ze świata realnego i fikcyjnego. Przygotowaniem do tego tańca to opowieść ruchowa, która jest realizowana już w najmłodszych grupach. Jest to najłatwiejsza forma zabawy przy muzyce. Tempo akompaniamenu decyduje o szybkości wykonywanych ruchów, dynamika o ich amplitudzie. Jest to zabawa, w której znaczącą rolę odgrywa rytm, natomiast zanika znaczenia słowa. Powinna podkreślać te cechy , które są właściwe przedstawianym postaciom ( brak rygorystycznego pilnowania kroków itp.) Jest w nich dużo miejsca na pomysłowośc i fantazję nauczyciela oraz inwencję twórczą dzieci. Taniec ten wykonywany jest przy improwizacji fortepianowej nauczyciela lub przy akompaniamencie ilustracyjnych utworów muzycznych. Układając taniec musimy wziąć pod uwagę aktualny rozwój muzyczny, ruchowy i umysłowy dla danego wieku, a jego elementy musza byc przećwiczone i utrwalone w trakcie zajęć poprzedzających aby taniec był estetyczny , sprawiał przyjemność dzieciom. 3) pojawiły się wraz z wprowadzeniem w przedszkolu◊TAŃCE INTEGRACYJNE pedagogiki zabawy. PEDAGOGIKA ZABAWY – metodyka, która proponuje działania stwrzające grupie możliwość rozwoju w atmosferze akceptacji i zaufania, bez względu na wiek i umiejętności. Zabawa ułatwia kontakty międzyludzkie, wyzwala katywność twórczą, stymuluje do podejmowania działania. Dzieje się tak tylko wówczas gdy respektowane są zasady: - dobrowolność uczestnictwa - uwzględniania możliwości wsyztskich poziomów komunikacji - uznawania przezyć za ważne - świadomej rezygnacji z rywalizacji - wykorzystania różnorodnych form wyrazu Tańce integracyjne dzielimy na: a) Tańce grupowe – oparte na prostych formach ruchu, nie istenije podział na role męskie i żeńskie, duże znaczenie w integrowaniu i ożywianiu z grupą osób, które czują sie w niej niepewnie b) Gry ruchowe Tematyka – czynności i zjawiska,z którymi dziecko spotyka się na codzień oraz z problematyką zajęć z innych obszarów edukacyjnych. KLANZA „Tańce i zabawy dla grupy” – 12 tańców i 60 zabaw i gier ruchowych Celem tańców integracyjnych jest wywołanie radości z przezywanego ruchu i usmiechu na twarzach ćwiczących. 4) ◊TAŃCE LUDOWE kształcimy od najmłodszych lat, widać brak umiejętności u dzieci, ktłóre rozpoczynają dopiero swoją edukacje w grupie najstarszej co powoduje , że realizacji tych tańców jest w edukacji tych dzieci jest bardzo trudna, wręcz niemożliwa. Poszczególne figury i układy przestrzenne ćwiczymy z dziećmi na zajęciach muzycznych poprzez zabawy taneczne lub w trakcie ćwiczeń inhibicyjno – incytacyjnych (pobudzająco – hamujących). W ramach zajęć muzycznych, rytmicznych oraz zajęć z wychowania fizycznego wprowadzamy również tańce narodowe : kujawiak, oberek, polonez, mazur i krakowiak. Planując wprowadzenie tańców narodowych nauczyciel powinnien stworzyć maksymalnie wiele sytuacji do osłuchania dzieci z muzyką i rytmem.
RE: ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM - OPRACOWANIA 8. RODZAJE ZABAW Z PIOSENKĄ Zabawy ruchowe ze śpiewem – są łatwiejsze i dlatego przeważają w młodszych grupach. Biorąc pod uwagę charakter ruchu towarzyszącego piosence, można podzielić zabawy ruchowe ze śpiewem na: ● zabawy ilustracyjne i inscenizowane ● zabawy rytmiczne ● zabawy taneczne polegają na przedstawieniu treści piosenki◊ZABAWY ILUSTRACYJNE prostymi elementami ruchu przeważnie typu naśladowczego. Dobrze ilustrowana piosenka powinna wzbudzić u dzieci zainteresowanie widoczne nie tylko w aktywości ruchowej ale również w wyrazie twarzy, w uśmiechu , w zadowoleniu, w zaangażowaniu. Ruchy powinny być proste, naturalne, bez przesady. Piosenka powinna być prosta, wciągająca dzieci do wspólnej zabawy. Głównym celem tej zabawy jest rozbawienie dzieci, włączenie do aktywnego udziału. Zabawy tego typu zmuszają do myślenia, kontrolowania swych ruchów, nie ograniczając jednocześnie swobody. Zabawa ta rozwija kulturę ruchu oraz zachowania. ◊ZABAWY INSCENIZOWANE Zabawy inscenizowane, podobnie jak ilustracyjne są ściśle związane z tekstem piosenki. Również w nich występują ruchy naśladowcze, ilustrujące czynności lub postacie. Dodatkowym urozmaiceniem jest możliwość podziału na role oraz stworzenie scenki odtwarzającej akcję zawartą w tekście. Większość elementów takiej inscenizacji piosenki powinna opierać się na improwizacji wykonywanej przez dzieci. Mowa tu o improwizowaniu ruchów naśladowczych. Rola nauczyciela powinna ograniczyć się do czynności organizacyjnych- wyznaczenie dzieci do odpowiednich ról. Najprostsze sposoby inscenizowania piosenki: - solista i chór z podziałem na role, - solista śpiewa piosenkę, inni wykonawcy ilustrują ruchami to co on śpiewa, - cały zespół bez podziału na role śpiewa i inscenizuje piosenkę. Przy inscenizowaniu i piosenki ważne są dekoracje i rekwizyty. Przez aktywne uczestnictwo w zabawie dzieci odczuwają satysfakcję, iż mogą stać się „aktorami”. Zabawy tego typu wpływają bezpośrednio na osobowość dzieci, kształtują perfekcję słowa i ruchu, dostarczają radości z własnej pracy. polega na odtwarzaniu rytmu śpiewanej piosenki lub◊ZABAWY RYTMICZNE jej fragmentów za pomocą prostych elementów ruchu, podskoków, klaskania, tupania, skłonów itp. Do zabaw tego typu nadają się piosenki o wyraźnym prostym rytmie i łatwiej do zapamiętania przejrzystej budowie. wybieramy do nich piosenki w rytmie tanecznym. W◊ZABAWY TANECZNE układach ruchowych stosujemy znane już dzieciom kroki taneczne utrwalając je w ten sposób. Zabawy taneczne są dobrym przygotowaniem do nauki tańców przewidzianych przez program w grupie 6 – latków. Nie tylko usprawniają ruchowo, lecz kształcą również umiejętności wyczuwania zwrotów zakończeniowych, wyodrębniania części, zdań, fraz, zauważenia powtórzeń, podobieństw i kontrastów.
RE: ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM - OPRACOWANIA 7. WYMIEŃ FORMY MUZYCZNEJ DZIAŁALNOŚCI DZIECKA I OMÓW JE Zgodnie z przyjętymi w Polsce koncepcjami wychowanie muzyczne powinno opierać się na następujących formach aktywności dzieci: - śpiew i mowa - ruch przy muzyce - gra na instrumentach - aktywne słuchanie muzyki OMÓWIONE TO MACIE W CAŁYM PIERWSZYM ROZDZIALE DO PRZECZYTANIA