T: Galicja i jej przekształcenia ustrojowe, polityczne i społeczne w XIX w
T: Wolne miasto Kraków i jego ustrój i życie społeczno-polityczne w XIXw.
T: Wielkie Księstwo Poznańskie 1815-1848 i przekształcenia polityczno-społeczne, ekonomiczne na jego obszarze
T: Śląsk w polityce państw zaborczych w XIX w
T: Wolne miasto Kraków w I poł XIX w.
wstęp
z. merytoryczny- powstanie, ustrój i rola Rzeczpospolitej Krakowskiej
z. chronologiczny – 1815- 1846r
z. terytorialny – praca odnosi się do Wolnego Miasta Krakowa i jego wpływów na sytuację na pozostałych ziemiach polskich
Rozwiniecie
1 powstanie i ustrój Wolnego Miasta Kraków
Decyzją mocarstw 3 maja 1815r na Kongresie Wiedeńskim zadecydowano iż zostanie utworzony „ miasto wolne niepodległe i ściśle neutralne, pozostające pod opieką 3 mocarstw”.
Obszar tego państewka polskiego obejmował Kraków i część powiatu Chrzanowskiego i wynosił 1164 km2 i ok. 100 tys. mieszkańców . To miejsce będzie siedzibą całego polskiego ruchu spiskowego i podstawą utrzymywania polskiej tożsamości narodowej, szczególnie po powstaniu listopadowym.
Wolne Miasto Kraków będzie republiką, w której prawa będą tworzone przez Zgromadzenie Reprezentantów ( 41 osób w tym m.in. rektor UJ) najwyższym organem władzy wykonawczej był senat. Na jego czele od 1818 do 1831 stał konserwatysta Stanisław Wodzicki. Po nim władzę przejął Józef Haller.
W Wolnym Mieście Kraków rządzili przede wszystkim konserwatyści aczkolwiek przybywali tam przedstawiciele polskich organizacji spiskowych i m.in. Edward Dębowski zwany „ czerwonym kasztelanicem”.
2 Funkcjonowanie Wolnego Miasta Kraków
Z pomocy tego miasta korzystały takie organizacje spiskowe jak „ partyzantka Zaliwskiego” działająca od 1832r do 1833r. A także Stowarzyszenie Ludu Polskiego ( polska masoneria pod przywództwem Seweryna Goszczyńskiego).
W 1836r jeden z konfidentów carskich został zabity w Krakowie przez członków SLP i był to pretekst do okupacji Wolnego Miasta Kraków. W Europie w tej sprawie interweniował hotel Lambert i pod naciskiem rządu Francji Austriacy wycofali się z Krakowa w 1841. Na terenie tego miasta rozpoczęto wówczas przygotowania do powstania w 3 zaborach i przybyli tam wysłannicy Centralizacji TDP ( rząd demokratów na emigracji na którego czele stanął Wiktor Heltman).
Na dowódcę powstania w Krakowie wyznaczano z ramienia centralizacji Ludwika Mirosławskiego.
Ostatecznie na czele powstania krakowskiego stanął – Ludwik Gorzkowski potem Jan Tyssowski .
Rozpoczęcie powstania w tym mieście dał pretekst do likwidacji Wolnego Miasta Kraków 16 listopada 1846r- zajęli je Austriacy łamiąc postanowienia Kongresu Wiedeńskiego.
3 W tym mieście zaczęto tworzyć sanktuarium polskie i m.in. sprowadzono tam zwłoki ks. Józefa Poniatowskiego ( 1817r), Tadeusza Kościuszki również na Wawel ( w 1818r) a do 1822 powstał tam Kopiec Kościuszki.
W ten sposób tworzono wydarzenia mające rozbudzać patriotyzm Polski. Tam też popularyzowano twórczość polskich romantyków i wydawano m.in. Mickiewicza i Słowackiego.
Jednocześnie w Krakowie wprowadzano ograniczania praw wobec Żydów.
Zakończenie:
Upadek Rzeczpospolitej Krakowskiej był wbrew postanowieniom Kongresu Wiedeńskiego i łamał zasadę realizowane przez Święte Przymierze.
W przypadku Francji doszło jedynie do protestów o charakterze dyplomatycznym.
Istnienie tego polskiego państewka miało ogromne znaczenie w I poł XIX w dla utrzymywania polskiej tożsamości narodowej pod zaborami, a także działań o charakterze politycznym. Tam się kształtowały ruchy spiskowe i tam dochodziło do tworzenia planów powstań narodowych.
Tam działało Stowarzyszenie Ludu Polskiego i prowadzili działalność członkowie Konfederacji Powszechnej Narodu Polskiego, z którym był związany Julian Gąślar i członkowie Młodej Sarmacji, Związku Węglarzy Polskich, Konstantego Słotwińskiego, a także wprowadzili działania Szymon Konarski i znany później polityk galicyjski Franciszek Smolka.
Rzeczpospolita Krakowska
T: Wielkie Księstwo Warszawskie w polityce zaborców w I poł XIX w.
Wstęp
z. merytoryczny: powstanie i ustrój i problemy polityczno- społeczne Wielkiego Księstwa Warszawskiego w latach 1815-1850r.
z. terytorialna : obszar Wielkiego Księstwa Poznańskiego, a także wpływ wydarzeń na cały zabór pruski
Rozwinięcie:
1 Powstanie Wielkiego Księstwa Poznańskiego na Kongresie Wiedeńskim jako autonomicznej części zaboru Pruskiego i jego ustrój.
2 Sytuacja Wielkiego Księstwa Poznańskiego po powstaniu listopadowym i pruskich ruchów spiskowych m.in. Komitet Poznański Karol Liebelt i Związek Plebejuszy Walentego Stefańskiego.
3 Wiosna ludów w zaborze pruskim i jej wpływ na autonomie Wielkiego Ksiestwa Poznańskiego
4 Wielkie Księstwo Poznańskie po upadku wiosny ludów w zaborze pruskim- początki solidaryzmu społecznego i pracy organicznej w działaniach Ligi Narodowej Polskiej Augusta Cieszkowskiego ( I Liga Polska, II Liga Polska w 1887r).
Zakończenie
Autonomia Wielkiego Księstwa Poznańskiego upadła, jednakże stworzono podstawy pod przyszłą pracę organiczną i pracę u podstaw co wiązało się z oktrojowaną konstytucją w Prusach z 1849r, w której Fryderyk Wilhelm IV przyznawał prawa obywatelstwo stowarzyszenia ekonomiczne, Spółdzielcze CTG, które przyniosły zwycięstwo w walce z próbami germanizacji ludności polskiej w zaborze pruskim.
Rozwinięcie
Ad1
W wyniku decyzji Kongresu Wiedeńskiego Powstaje Wielkie Księstwo Poznańskie ze stolicą w Poznaniu posiadająca autonomię i liczące 30 tys. km 2 . Zwierzchnią władzę sprawuje nad nim Król Prus Fryderyk Wilhelm IV. Natomiast w Jego imieniu faktyczną władzę wykonawczą będzie sprawował namiestnik książę Antonio Radziwiłł ( do 1891). Organem doradczym był istniejący przy namiestniku sejm prowincjonalny z siedzibą w Poznaniu.
Wielkie Księstwo Poznańskie było podzielone w sensie administracyjnym na dwie regencje: poznańską i Bydgoską i w związku z autonomią administracja a także szkolnictwo elementarne średnie Posługiwały się językiem polskim, był on urzędowy. W związku z tym można w dalszym ciągu było utrzymywać tożsamość narodową i nie dochodziło do prób germanizacji ludności zamieszkującej tą autonomiczną część Prus. W tym czasie procesy germanizacyjne występowały na Górnym Śląsku, Pomorzu Zachodnim, czy na terenie Pomorza Gdańskiego.
Sytuacja Wielkiego Księstwa Poznańskiego zmieni się w momencie powstania listopadowego w listopadzie1830: do oddziałów powstańczych zaczną napływać ochotnicy z zaboru Pruskiego i będzie to jeden z powodów zawieszenia autonomii.
W pierwszym okresie WKP udało się tam przeprowadzić główną część reformy uwłaszczeniowej do 1827r i chłopstwo otrzymało w formie uwłaszczenia 25 morgów magdeburskich ( na działy 6,25 ha)
Ad 2
Po powstaniu listopadowym doszło do usunięcia księcia Antoniego Radziwiłła i nowym namiestnikiem został Edward Fotwell – inicjator germanizacji Wielkiego Księstwa Poznańskiego m.in. W okresie sprawowania przez niego władzy doszło do początków kolonizacji i rząd Pruski przekazał Fotwellowi mln talarów na wykup ziem z rąk pruskich ( zaczęto stosowanie metody do której powróci Bismarck w 1885 powołując do życia komisje kolonizacyjną
Zaczęto usuwać język polski z administracji i szkolnictwa, przy okazji powołując na urzędy wyłącznie Niemców. Polityka Fotwella wywołał następujące reakce ze strony Polaków. Z inicjatywy Tytusa Działyńskiego zaczęto realizować zasady pracy organicznej a przy okazji powstała biblioteka Działyńskich ( w Kórniku). Tak samo dochodzi do powołania biblioteki Raczyńskich. W 1848 przed wydarzeniami związanymi z wiosną ludów swoją fabrykę zakłada w Poznaniu Hipolit Cegielski – następny entuzjasta pracy organicznej. Polacy w tym czasie uczestniczą też w modernizacji przemysłowej WKP i budowy ciągów komunikacyjnych ( w zaborze pruskim 1842r uruchomiono pierwsze połączenie kolejowe na trasie Opole- Wrocław, a następnie w 1846 doszło do połączenia Wrocław- Poznań)
Część Polaków nie chciała ograniczać się do pracy organicznej i angażowała się w działalność spiskową. Organizacje działające w zaborze Pruskim miały scisły kontakt z centralizacją TDP i zaczęły być szczególnie aktywne po upadku spisku Szymona Konarskiego.
W 1849 powstaje Komitet Poznański pod przywództwem Karola Libelta i powołuje on Centralizację Poznańską by przygotować powstanie w 3 zaborach.
W 1842r powstaje Związek Plebejuszy Walentego Stefańskiego, W którym działają też Marian Palacz, Tomasz Malinowski, Józef Esman. ZP przygotowuje powstanie w 3 zaborach a w związku z tym dochodzi do uprzejmej demoncjacji hrabiego Seweryny Mielżyńskiego, aresztowań i rozbicia spisku.
Idea powstania w 3 zaborach upadła po kolejnym uprzejmym donosie hrabiego Henryka Ponińskiego- wówczas rozbito ruch spiskowy w zaborze Pruskim a Libelt i Stefański znaleźli się w więzieniu.
Konserwatyści pracowali z władzami Pruskimi by rozbijać ruch spiskowy, gdyż obawiali się nasilenia germanizacji w przypadku klęski spiskowców.
Spiskowcy chcieli odrodzenia niepodległej Polski a jej częścią składową miało być WKP.
W 1848r dojdzie do wiosny ludów w zaborze pruskim i głównym celem spiskowców będzie walka o autonomię Wielkiego Księstwa Warszawskiego.
Ad4
W dniach 17-19 marca 1848r dojdzie do rewolucji w Berlinie i po krwawych wydarzeniach król Fryderyk Wilhelm IV nakaże wypuścić więźniów politycznych. 20 marca 1848 więzienie w Moabicie w Berlinie opuszczą Karol Libelt, Walenty Stefański i inni spiskowcy.
W Poznaniu będzie powołany Komitet Narodowy, którego celem będzie walka o autonomię: przy nim zaczęto tworzyć oddziały gwardii narodowej pod dowództwem Gwardii Narodowej Ludwika Mierosławskiego. 11 kwietnia 1848r zostanie podpisana konwencja w Jarosławcu, w której m.in. Prusacy zgadzają się na przyznanie autonomii ¼ obszaru WKP, a w zamian Polacy mają rozwiązać rozdziały GN. Gdy to nie poskutkuje 28 kwietnia 1848 Prusacy zaatakują obóz wojskowy w Książu, dojdzie do krwawego starcia, w którym zginie m.in. Florian Dąbrowski.
Mimo przegranej w tej bitwie Mierosławski rozbił Prusaków w bitwie pod Miłosławiem 30 kwietnia 1848, a 2 maja 1848r odniósł wielkie zwycięstwo pod Sokołowem. Mimo tych sukcesów nie wierzył w zwycięstwo i opuścił swoje oddziały.
9 maja 1848r Gwardia Narodowa składa broń po kapitulacji wsi Bardo, a parlament Frankfurdzski w maju 1848 ogłasza wcielenie WKP do Rzeszy. Oznacza to kres marzeń o autonomii . W związku z tym Polacy wrócą do idei pracy organicznej.
Ad 5.
W Berlinie w 12 czerwca 1848r powstaje Liga Narodowa Polska z inicjatywy Augusta Cieszkowskiego- przystąpi do niej ok. 40 tys. ludzi działających w około 300 kolach na terenie poznańskiego, ale też Pomorza. I Liga Polska będzie głosiła idee solidaryzmu społecznego- wspierania się Polaków nie zależnie od majątku, pochodzenia, a także miejsca w hierarchii społecznej.
Działalność I Ligii trwała do 8 kwietnia 1850 wtedy to sejm pruski podjął ustawę o zakazie działań tej organizacji. Dała ona początek pracy organicznej i pracy u podstaw na terenie WKP w II poł XIX w.
W tym samym czasie od 1848 w sejmie pruskim zaczyna kształtować się ruch posłów- Polaków, którzy tworzą Koło Polskie. Będzie ono działało w parlamencie Prus, a potem II Rzeszy do 1914r.
Posłowie Polacy będą podnosili sprawy walki z germanizacją. Te działania ułatwią walkę o tożsamość narodową Polaków.
Tematyka do tematów: Polacy pod zaborem Pruskim w XIX w. , Wiosna ludów na ziemiach polskich , praca organiczna i praca u podstaw na ziemiach polskich w XIX w.
Sprawa polska na Kongresie Wiedeńskim ( utworzenie WKP)
Organizacje spiskowe na ziemiach polskich w I Pol XIX w. m.in. Komitet Poznański i Związek Plebejuszy.