Białka błonowe (wymienić: receptory błonowe, cząsteczki adhezyjne, antygeny).
Receptory błonowe – wyspecjalizowane w rozpoznawaniu sygnałów cząsteczek chemicznych, które nie są zdolne do przenikania przez błonę komórkową; receptory jonowe - rodzaj receptora błonowego hormonalnego sprzężonego z kanałem jonowym działającym na zasadzie transportu biernego
Cząsteczki adhezyjne – stanowią grupę glikoprotein będących integralną częścią błony komórkowej.
Antygeny – substancja, której obecność uruchamia odpowiedz immunologiczną.
Sposoby komunikacji międzykomórkowej (endokrynowa, parakrynowa, neuronalna, bezpośredni kontakt komórek).
- endokrynowa – przekaźnikami są hormony transportowane układem krwionośnym i rozpoznawane przez receptory odpowiednich komórek,
- parakrynowa – przekaźniki (substancje inne niż hormony) są transportowane na krótkie odległości w płynie tkankowym i rozpoznawane przez odpowiednie receptory komórkowe,
- neuronalna - przekazywanie impulsu elektrycznego wzdłuż włókien nerwowych, miejscem rozpoznawania receptorów są synapsy,
- bezpośredni kontakt komórek - komórki są ze sobą połączone za pomocą cząstek białkowych w błonach.
Receptory:
Komórka reaguje tylko na taką substancję jaką ma receptor. Receptory występują w cytoplazmie (hormonalne -> te substancje mogą przenikać przez błonę) i w błonie komórkowej (białka -> te substancje nie mogą przenikać przez błonę).
Interakcje:
- parakrynowa -> obok siebie w tkance (dyfuzja),
- endokrynowa -> za pomocą krwi,
- autokrynowa -> sama na sienie reaguje.
Podwzgórze
GnRh
Przysadka stymuluje jajniki
FSH konwersja androgenów do estrogenów
Osłonka wew pęcherzyka
A- prod. androgeny
Warstwa ziarnista
w pęcherzykach
jajnik pęcherzyki jajnikowe -> komórki jajowe
Po miesiączce wzrasta poziom estrogenów stymuluje przysadkę do wyrzutu LH -> następuje owulacja w jajniku.
W razie tabletek antykoncepcyjnych -> blokada owulacji, blokada LH.
Progesteron -> hormon opiekuńczy ciąży.
Receptor -> hormon.
Receptory występujące na błonie -> gdy dojdzie do nich substancja, łączą się one w pary.
Przez podwójną warstwę lipidową swobodnie przenikają tylko niektóre cząsteczki: przepływ innych
wymaga udziału specjalnych układów transportujących
Błona jest przepuszczalna, gdy cząsteczki swobodnie przez nią przenikają i odwrotnie – jest
nieprzepuszczalna gdy cząsteczki nie są w stanie przez nią się przedostać.
Błona selektywnie przepuszczalna (półprzepuszczalna) przepuszcza tylko niektóre rodzaje
cząsteczek, podczas gdy inne zatrzymuje.
Całkowicie przepuszczalna – N2, O2,węglowodory,
H20, C02, mocznik, glicerol
Nieprzepuszczalna – glukoza, dwusacharydy, aminokwasy, Na+, K+, Ca2+, Mg2+
Komórka, w zależności od warunków środowiska lub aktywnego zapotrzebowania jest w stanie zapewnić stałość jonowego i cząsteczkowego składu środowiska wewnętrznego
Wypadkowym efektem dyfuzji wynikającej z przypadkowego ruchu cząstek, jest ich przemieszczanie
się z obszaru o stężeniu wyższym do obszaru o stężeniu niższym
Dyfuzja – przypadkowe ruchy cząstek, powodujące przechodzenie przez błonę komórkową w obu
kierunkach, a także przemieszczanie się wewnątrz komórki
Dyfuzja – jest wypadkowym ruchem cząstek w kierunku zgodnym ze spadkiem gradientu
stężenia (różnicą stężenia substancji pomiędzy dwoma punktami)
Szybkość dyfuzji zależy od szybkości poruszania się cząstek (ich wielkości, kształtu, ładunku
elektrycznego, temperatury).
Osmoza – szczególny rodzaj dyfuzji, którego istotą jest ruch rozpuszczalnika (w układach
biologicznych – wody) przez błony. Cząsteczki wody przedostają się przez nie swobodnie z obszarów
o wyższym do obszaru o niższym stężeniu
Ciśnienie osmotyczne – dążenie cząsteczek wody do przemieszczania się przez selektywnie
przepuszczalną błoną do roztworu drogą osmozy
Roztwór hipertoniczny – wykazuje wyższe ciśnienie osmotyczne w stosunku do innego roztwor
Roztwór hipotoniczny – wywiera niższe ciśnienie osmotyczne w stosunku do innego roztworu
Roztwór izotoniczny (izoosmotyczny) – obie ciecze wykazują takie samo ciśnienie osmotyczne
Ciśnienie turgorowe (turgor) – na skutek osmozy woda wnika do komórki i wypełnia jej centralne
wakuole, powodując pęcznienie komórki – ciśnienie turgorowe jest ważnym czynnikiem roślin
zielonych
Uczestnictwo białek zlokalizowanych w błonach w przenoszeniu różnego rodzaju cząsteczek to
transport z udziałem przenośników:
a) dyfuzja ułatwiona – ruch cząsteczek odbywa się tylko w kierunku zgodnym ze spadkiem gradientu
stężeń (od stężenia wyższego do niższego)
b) aktywny transport – z udziałem przenośników substancja rozpuszczona przepompowywana jest w
kierunku przeciwnym do spadku gradientu stężenia
Sprzężone układy równoczesnego transportu (kotransportu) dostarczają pośrednio energii do
aktywnego transportu substancji w kierunku przeciwnym do gradientu jej stężenia oraz jonów
sodowych w kierunku zgodnym ze spadkiem gradientu ich stężenia
Transport większych cząstek odbywa się drogą egzocytozy i endocytozy: uczestniczą w nich
pęcherzyki i wakuole
Cząstki większe (drobiny pożywienia czy nawet całe komórki) także mogą wnikać do komórki lub ją
opuszczać
Egzocytoza – komórka pozbywa się produktów odpadowych lub też wytworzonych przez siebie
specyficznych wydzielin (np.. Hormonów) w wyniku zlania się pęcherzyka z błoną
komórkową
Endocytoza – komórka pochłania materiał do swego wnętrza (kilka rodzajów endocytozy)
-fagocytoza – pochłanianie cząstek pożywienia lub bakterii – proces polega na otoczeniu
pochłanianych cząstek przez mikrofałdy błony komórkowej i utworzeniu wokół nich
wakuoli, która zlewa się z lizosomami, w których następuje rozkład pochłoniętego
materiału
pinocytoza – komórka pobiera z zewnątrz materiał w postaci rozpuszczonej, który zostaje uwięziony w mikrofałdach błony komórkowej – powstałe pęcherzyki zmniejszają się stopniowo, aż w końcu zanikają
endocytoza receptorowa – specyficzne białka lub cząstki łączą się z receptorami białkowymi zlokalizowanymi w błonie komórkowej. Tak utworzone kompleksy przesuwają się wzdłuż płaszczyzny błony do opłaszczonych zagłębień. Tworząc następnie pęcherzyki, które łącząc się z lizosomami, gdzie zostają przetworzone i wykorzystane przez komórkę.
Biologia
W organizmach wielokomórkowych niektóre rodzaje komórek kontaktują się poprzez wyspecjalizowane
obszary – połączania międzykomórkowe
Komórki leżące blisko siebie wytwarzają wyspecjalizowane połączenia (mostki) międzykomórkowe,
które tworzą silne połączenia fizyczne oraz umożliwiają wymianę informacji
Trzy typy połączeń międzykomórkowych:
Desmosomy sczepiają ze sobą niektóre komórki zwierzęce
desmosom – obszar o dużej gęstości, przylegający do cytozolowej strony błon komórkowych oraz białkowych filamentów, przenikających przestrzeń międzykomórkową
Funkcja desmosomów jest czysto mechaniczna – dzięki nim komórki tworzą spojone układy przestrzenne, a wymiana substancji między komórkami odbywa się swobodnie przez przestwory międzykomórkowe