Rola mimiki w komunikacji międzyludzkiej

Prymat twarzy

• Tendencja do przypisywania jej większej uwagi niż innym kanałom komunikacyjnym

  • Przekonanie, iż twarz mówi wiele o osobowości i charakterze człowieka

  • Często przy ocenie innych osób opieramy się na cechach budowy ich twarzy (stereotypy, UTO, ocena atrakcyjności)

  • Analizujemy niuanse wyrazu twarzy naszych najbliższych

  • Znaczki partyjne, twarzyzm

• Twarz – podstawowe źródło informacji

  • Alekstymicy i psychopaci

Dynamiczna natura twarzy

• Zdolność do manifestowania praktycznie nieograniczonej liczby ekspresji

• Twarz to narzędzie

Wyraz twarzy człowieka jest

• wynikiem genetycznego dziedzictwa

• Wypadkową nastrojów

• Skutkiem utrwalonych grymasów

2 podejścia do „czytania z twarzy”

Emocje podstawowe i wtórne

• Reakcje emocjonalne w swoich początkach rozwijają się z prostej wrażliwości każdego organizmu (Tegze, 2006).

• Zgodnie z kncepcją Darwina, rozwój ekspresji mimicznych wynika z potrzeb komunikowania się i następował podobnie jak rozwój mózgu czy szkieletu (Knapp i Hall, 1997).

  • U naczelnych ekspresja mimiczna jest już bardzo zróżnicowana.

• Rozwój w filogenezie następuje od najprostszych form do bardziej złożonych

• Niemowlę: przyjemność/brak (potrzeby fizjologiczne)

  • Ocena bodźca: zagrażający czy nie, stopień zaspokojenia potrzeb

• Wraz z rozwojem świadomości człowieka:

  • Własnego sprastwa

  • Socjalizacji

  • Wykształcania idywidualnego wzorca wyrażania emocji

Wykształcają się coraz bardziej skomplikowane reakcje emocjonalne.

Emocje podstawowe

• Związane z przeżywaniem własnego ja (Tegze, 2006)

• Sprawiają, ze człowiek reaguje spontanicznie i symulują takie zachowania, które prowadzą do zaspokojenia podstawowych potrzeb lub umożliwiają zachowanie integralności fizycznej i psychicznej.

• Służą przetrwaniu

• Są uniwersalne kulturowo

• Zawierają „ładunek energetyczny”

• Są to:

  • Zaskoczenie

  • Strach

  • Odraza

  • Gniew

  • Radość

  • Smutek

• Emocje pozytywne i negatywne

Emocje wyższe (uczucia)

• Powstają w trakcie rozwoju filogenetycznego jednostki w wyniku dostosowywania się do warunków życia w grupie oraz zachowania indywidualności

• Stanowią wytwór kultury

• Zaliczyć do nich można:

  • Wrażenia estetyczne

  • Wartości etyczne

  • Emocje konceptualne

  • Emocje społeczne

4 grupy poznawczych mechanizmów generowania emocji

• Atrybucja – w zależności od tego, czemu przypiszemy przyczynę zdarzenia, inne będą emocje

• Porónania społeczne – w zależności od stopnia bliskości osoby będącej obiektem porównań oraz relewantności dziedziny porównania w górę lub w dół

• Niezgodność między elementami poznawczymi – wywołuje stan napięcia, któego treść zależy od treści elementw poznawczych

  • (np. niezgodność zachowania ze standardami moralnymi – poczucie winy, piepowodzenie oczekiwań – rozczarowanie)

• Przeniesienie emocji ze schematu – stereotypy, przenoszenie emocji ze schematu na konkretnego człowieka

Różnice między emocjami podstawowymi a wtórnymi (złożonymi)

• Emocje podstawowe mają

  • Wyraźną podstawę biologiczną – określony substrat anatomiczno – fizjologiczny

  • Podobny wzorzec reakcji ekspresyjnej, niezależny od kultury

  • Silne powiązania z działaniem i konkretnymi wzorcami reagowania

  • Związane z wyraźnymi zmianami w pobudzeniu

Blendy mimiczne

• Mieszanki emocji

• Gdy twarz ludzka wyraża jednocześnie wiele emocji

Co wpływa na nasze „odczytywanie” i interpretację ekspresji emocji?

Uwarunkowania intensywności emocji

• Siła bodźca

• Czy obiekt jest rzeczywisty (mocniejsze) czy wyobrażony (słabsze)

• Stopień wrażliwości emocjonalnej

• Deprywacja potrzeb

• Nastrój

• Świadome przygotowanie jednostki do odbioru bodźca

• Bodźce nowe wywołują dodatkowe, silniejsze emocje

Ekspresja spontaniczna a udawana

REPREZENTACJA a PREZENTACJA

• Spontaniczna ekspresja dużo rzadsza niż nam się wydaje

  • np. normy kulturowe

  • Efekt widowni

    • Społeczne wyrażanie emocji – w towarzystwie (realnym lub imaginowanym)

• Staramy się ustalić „pradziwość” wyrazu twarzy

  • uśmiach – łagodniejszy, krótszy, angażujący też oczy, elastyczność, synchronizacja, spontaniczność

  • Analizując czy.... Zawsze opieramy się na PRAWDOPODOBIEŃSTWIE – w każdym przypadku może zachodzić wątpliwość, co do prawdziwego znaczenia np. uśmiechu

• Im lepiej znamy twarz i im dłużej patrzymy tym większe prawdopodob ieństwo, że odgadniemy, co to za emocja

• Techniki doskonalące „czytanie z twarzy” (Leathers, 1997)

Normy ujawniania emocji

• Deintensyfikacja emocji

• Neutralizowanie – skrywanie przed otoczeniem

• Nadintensyfikacja

• Maskowanie emocji - innym wyrazem emocjnalnym

(za: Knapp i Hall, 1997)

• Normy są wyuczone w toku rozwoju osobowego

• Zależne od kultury

• Nie zawsze są wyrażane świadomie

• Posiadamy również normy indywidualne (na podstawie własnych potrzeb)

• Często występują także normy zawodowe

• Sposób doświadczania emocji może być bardzo złożony

  • Często przechodzimy z jednej emocji w drugą

  • Nie jesteśmy pewni, jaką emocję w danym momencie odczuwamy

  • Możemy odczuwać kilka emocji jednocześnie

„Maski” – kontrolowanie ekspresji twarzy

• Łagodzenie – przejście z jednego wyrazu w drugi

• Modulowanie – wyrażenie słabszej lub silniejszej emocji

• Falsyfikowanie

  • Symulowanie – demonstrowanie emocji, której się nie odczuwa

  • Neutralizowanie – stanów wewnętrznych poprzez przybieranie obojętnego wyrazu twarzy

  • Maskowanie – okazywanie innej, której się rzeczywiście nie doświadcza

(Ekman i Friesen, 1984; za: Leathers, 1997)

Pamietajmy, że manipulowanie wyrazem twarzy obniża jej wartość jako rzetelnego źródła informacji emocjonalnej!

Twarz jako moderator interakcji

Ludzka twarz bierze aktywny udział w pobudzaniu i hamowaniu reakcji w codziennych interakcjach.

Poszczególne obszary twarzy biorą udział w:

1. Otwieranie/ zamykanie kanałów komunikacji

2. Dopełnianie i jakościowanie reakcji werbalnych i/lub niewerbalnych

   • Uzupełnić, podkreślić znaczenie

3. Zastępowanie komunikatów werbalnych.