Zasady pracy nad lekturą

Nie ma jednakowego wzorca opracowania dzieła literackiego, ponieważ każdy utwór jest jednostką autonomiczną, niepowtarzalną i oryginalną.

Zapoznając uczniów z autonomicznymi tworami sztuki trzeba nie tylko dostarczyć jednorazowych wzruszeń, lecz również:

• przyswoić określone pojęcia, postawy moralno-społeczne,

• nauczyć myśleć i wypowiadać się poprawnie,

• ułatwić opanowanie odpowiednich umiejętności praktycznych;

• wyrobic sprawności;

• rozbudzić zainteresowania czytelnicze i ogólnokulturalne;

Zasady pracy:

1. wielokrotne i różnorodne obcowanie uczniów z tekstem

• ćwiczenie sprawności w czytaniu i posługiwaniu się tekstem, książką, podręcznikiem jako narzędziami pracy umysłowej;

• dokładne poznanie treści, wdrożenie do wnikliwego czytania, kształcenie wrażliwości estetycznej;

• czytanie indywidualne: głośne, ciche, z podziałem na role;

• słuchanie wzorowego czytania nauczyciela lub nagrań;

• słuchanie czytania i recytacji artystów (bezpośrednio, przez radio i TV);

• opanowywanie na pamięć krótszych utworów, lub fragmentów utworów większych;

• wybieranie, odczytywanie i posługiwanie się cytatami;

1. równomierne i łączne traktowanie zagadnień poznawczych, ideowo-wychowawczych i kształcących oraz ćwiczeń sprawnościowych w opanowaniu języka, w umiejętności czytania i posługiwania się książką

• w ciągu okresu lub całego roku szkolnego konieczne jest przestrzeganie takiej organizacji, która zapewniałaby równą ilość czasu i zabiegów dydaktycznych na zrealizowanie każdego z wymienionych zadań;

1. łączne traktowanie zagadnień treści i formy

• zaznajamianie z zagadnieniami formy;

• okazjonalne, oparte na konkretnych przykładach przyswajanie uczniom wiadomości z zakresu wiedzy o literaturze, niezbędnych dla rozumienia dzieła literackiego i jego oceny oraz stopniowe uogólnianie poznanych faktów i na ich podstawie kształtowanie pojęć teoretyczno-literackich;

1. ograniczanie zakresu analizy utworu na korzyść jej pogłębiania

• należy wybrać jedno lub dwa zagadnienia do opracowania wyczerpującego i z związku z tym realizować różne cele: poznawcze, ideowo-wychowawcze, kształcące i praktyczne, a nie wyczerpywać na raz całej problematyki;

1. stosowanie różnych metod i środków poznawania utworów w zależności od treści i formy utworu oraz od celów nauczania i możliwości uczniów;

• wnikliwe i ekspresywne czytanie;

• analiza;

• dyskusja;

• inscenizacja własna;

• oglądanie przedstawień teatralnych i telewizyjnych oraz filmów fabularnych, których treść zaczerpnięta jest z danego utworu;

• słuchanie literackich słuchowisk radiowych;

1. dbałość o kształcenie wyobraźni, o emocjonalne przeżycie treści, kształcenie wrażliwości estetycznej, dzięki której możliwe jest i wychowawcze oddziaływanie utworu, i rozbudzenie zainteresowań i potrzeb kulturalnych oraz ukształtowanie aktywnej postawy wobec życia i kultury, a literatury w szczególności;

2. problemowe opracowywanie utworów literackich

• tylko problem może wywołać przeżycie intelektualne i estetyczne;

W analizie literackiej utworu chodzi zawsze o dwa problemy: co autor powiedział (przedstawił) i jak to powiedział. W każdym utworze szukamy odpowiedzi na te pytania.

Tok pracy nad utworem literackim

1. przygotowanie, wprowadzenie uczniów do pracy nad utworem

• zainteresowanie utworem lub autorem, nastawienie psychiczne nie tylko na odbiór treści danego utworu, ale i na pokonywanie trudności, niezbędne informacje i wyjaśnienia wstępne, nawiązanie do materiału poprzednio opracowanego;

• od dobrego wprowadzenia, od psychicznego nastawienia uczniów, zainteresowania utworem i ukierunkowania pierwszego czytania zależy: stosunek do utworu, a więc i terminowe przeczytanie, i efekty tego czytania, i dalszy ciąg pracy w klasie: sprawny przebieg i bogate wyniki całego cyklu opracowywania lektury;

1. pierwsze zetknięcie uczniów z utworem, z samym tekstem

• sposób czytania wybierany w zależności od rodzaju utworu, rozmiarów utworu, ogólnego przygotowania uczniów do samodzielnej lektury, aktualnej Sytuacji w klasie, możliwości zastosowania wzorów czytania;

• pierwsze czytanie powinno być dla uczniów emocjonujące , ma dać w rezultacie ogólne, globalne poznanie treści i pierwsze przeżycia z nią związane, pobudzić do wypowiedzi, do stawiania pytań;

1. krótka wymiana wrażeń po pierwszym czytaniu, spontaniczne pytania skierowane do nauczyciela

• w toku spontanicznych wypowiedzi uczniów nauczyciel jest przede wszystkim uważnym i cierpliwym słuchaczem, z rzadka i dyskretnie zabierającym głos, aby coś ważnego pdkreslić i wyjaśnić;

1. uporządkowane sprawozdanie po pierwszym czytaniu

• składa je wyznaczony uczeń, a inni uzupełniają lub korygują;

• nauczyciel czuwa aby nie pominięto ważnych elementów treści, i w odpowiednim momencie kieruje uwagę wszystkich na główny problem, który ma być przedmiotem opracowania na lekcji;

1. wybór i sformułowanie problemu do szczegółowego opracowania na lekcji

• problem nie może być błahy, ani przekraczać możliwości zrozumienia i rozwiązania go przez uczniów- ma stwarzać możliwości realizowania wielu celów wyznaczonych nauczaniu języka polskiego;

• problem główny- co i jak autor powiedział- formułuje najpierw dla siebie nauczyciel, uświadamiając sobie równocześnie etapy wiodące do rozwiązania, a więc problemy lub zadania szczegółowe oraz kolejność ich rozwiązywania; uświadamia to potem uczniom;

• problem wysunięty przez nauczyciela lub uczniów stanowi oś konstrukcyjną cyklu lekcji poświęconych jednej lekturze; ukierunkowuje całą pracę, wyznacza jej cel oraz środki realizacji;

• w toku zaplanowanej pracy może się pojawić nowy problem, który można od razu wyjaśnić, można podkreślić jego ważność i zapowiedzieć , że trzeba mu poświęcić więcej czasu, można polecić rozwiązanie samodzielnie w domu, można przenieść jego rozwiązanie na zajęcia pozalekcyjne;

1. analiza utworu z punktu widzenia wybranego zagadnienia

• dokłada analiza wymaga skrupulatnego wertowania całego tekstu i wielokrotnego odczytywania fragmentów;

• duże znaczenie ma przygotowanie zasadniczych pytań i właściwe ich uszeregowanie;

• sformułowanie i zapisanie na tablicy głównego problemu i problemów cząstkowych ukierunkuje samodzielną pracę uczniów, koncentrując wokół niej wszystkie zabiegi dydaktyczne zmierzające do maksymalnego wykorzystania tekstu dla celów polonistycznych, jakie mogą być w związku z nim realizowane;

1. zakończeniem pracy nad utworem powinno być zebranie i uporządkowanie wyników analizy utworu i utrwalenie ich na piśmie

• zależnie od rodzaju tekstu i stopnia jego trudności oraz przygotowania uczniów, poziomu nauczania i innych okoliczności może to być:

• wspólne zredagowanie i zapisanie w formie uogólnionej najważniejszych wyników pracy;

• zreferowanie wyników pracy przez jednego ucznia i ewentualne uzupełnienie jego wypowiedzi; albo opracowanie pisemne tej samej treści jako zadanie domowe, które będzie odczytane i omówione na następnej lekcji;

• sprawozdanie szczegółowe z całego przebiegu pracy nad głównym zagadnieniem i zwięzłe sformułowanie wyniku końcowego;

• wypracowanie klasowe, w którym znajdzie wyraz nabyta wiedza i stanowisko osobiste uczniów;