1. 1. Teoria ekonomii a polityka gospodarcza- podstawowe różnice w podejściu

• Teoria ekonomii to: nauka zajmująca się badaniem i tłumaczeniem zjawisk zachodzących w gospodarce – mikroekonomia, makroekonomia, rynek kapitałowy itp.

• Polityka gospodarcza to: sposób zarządzania gospodarką przez państwo (lub grupę państw) mający na celu maksymalizację pozytywnych efektów ekonomicznych i społecznych.

• Polityka gospodarcza to także praktyczne zastosowanie praw zbadanych przez ekonomię, co oznacza podejmowanie działań przynoszących racjonalne i efektywne skutki.

• Głównym celem polityki gospodarczej powinno być podnoszenie jakości życia obywateli

1. 2. Cele polityki gospodarczej

Polityka gospodarcza dąży do maksymalizacji wykorzystania czynników produkcji, którymi są:

- ziemia i zasoby naturalne

- kapitał (budynki, maszyny itp.)

- praca (pracownicy w teorii- siła robocza)

- wiedza

Ostatnio dodaje się jeszcze przedsiębiorczość

1. 3. Popyt jako jeden z czynników w polityce gospodarczej

Popyt – dobra i usługi jakie jesteśmy skłonni nabyć za określoną cenę w określonym miejscu i czasie.
Gdy cena spada to możemy sobie kupić więcej produktów lub usług. Czy zawsze? Nie, ponieważ w pewnym momencie dochodzimy do wniosku że nie potrzebujemy niektórych produktów, lub dużej ilości tych produktów. Polityka gospodarcza patrzy na ile jest popyt, patrzy na ile ludzi stać i na co wydadzą oni pieniądze

Na popyt wpływają: wiek, płeć, wiedza, pora roku, cechy człowieka, strach/odwaga.

1. 4. Podaż jako jeden z czynników w polityce gospodarczej

Podaż - liczba danych produktów lub usług jakie są oferowane na rynku po danej cenie w danym czasie i miejscu.
Wraz ze spadkiem ceny liczba produktów lub usług rośnie . Czy zawsze i czy są wyjątki?

Istnieją pewne produkty czy dobra dla których cena nie ma znaczenia, ponieważ podaż jest bardzo określona i nie zmienia się zbytnio.
Na podaż wpływa: zdolność produkcji lub do świadczenia usług, oczekiwanie co do rozwoju sytuacji, moda, ceny surowców, oczekiwanie co do zysku, liczba producentów, sieć.

1. 5. Jakie są główne zależności pomiędzy popytem, podażą i ceną?

Zależność między ceną, popytem i podażą ukazuje krzywa podaży.

Wraz ze wzrostem podaży danego produktu. wzrasta jego cena lecz maleje zapotrzebowanie na ten produkt, natomiast gdy cena towaru zmniejsza sie spada podaż lecz wzrasta zapotrzebowanie na ten produkt

1. 6. Rodzaje rynków w gospodarce

- zakres: regionalne, lokalne, krajowe, międzynarodowe, globalne (Internet)

- samochodowy, rolny, pieniężny jest jakaś grupa towarów, usług która charakteryzuje dany rynek

- wolny, reglamentowany (koncesje), szary, czarny
rynek szary to gdy możemy coś produkować, ale wytwarzamy więcej niż deklarujemy. Zawiera podatek VAT.
rynek czarny to handel nielegalny. Narkotyki, leki, bronie.

- hurtowy i detaliczny

1. 7. Polityka państw wolnorynkowych w stosunku do monopoli i oligopoli

Monopoliści – polityka gospodarcza dąży do tego aby ich nie było

Oligopoliści – są, ale dobrze by było ich jak najmniej

1. 8. Jakie są główne cechy gospodarki wolnorynkowej?

• W gospodarce wolnorynkowej podstawą polityki gospodarczej jest tworzenie warunków, w których przy podejmowaniu decyzji podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, instytucje finansowe, rząd itd.) kierują się własnym interesem.

• Podstawą podejmowania decyzji są informacje rynkowe (wahania cen, kursy walutowe, popyt, podaż, stopy procentowe itp.)

• Różne typy gospodarek wolnorynkowych. Różna rola państwa w gospodarce.

• Na świecie nie ma klasycznych gospodarek wolnorynkowych (interwencja w rolnictwo)

1. 9. Produkt Krajowy Brutto jako jeden ze wskaźników rozwoju gospodarczego

Miernik dochodu narodowego czyli wielkość wyprodukowanej w danym okresie (najczęściej w danym roku) produkcji przy użyciu wszystkich podstawowych czynników produkcji (ziemia, kapitał, praca)

Nie ma znaczenia pochodzenie, czy własność czynników wytwórczych ważna jest tylko terytorium.

3 różne PKB:

- pomiar wielkości produkcji (wartość wszystkich wytworzonych dóbr)
- pomiar wielkości dochodów ( dochody wszystkich właścicieli czynników produkcji)

- pomiar wielkości wydatków (zsumowanie wszystkich wydatków: gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, samorządów i rządów itp.)

1. 10. Rola instytucji międzynarodowych w politykach gospodarczych państw członkowskich

Światowa Organizacja Handlu (WTO) – powstała w 1994 r. Jej celem jest liberalizacja handlu światowego, rozstrzygania sporów handlowych, prowadzenia polityki wspierającej wymianę handlową, dbanie o przestrzeganie praw własności intelektualnej. Kwestia dyskusyjna – czy jest możliwe zapewnienie równych szans w handlu światowym?

Międzynarodowy Fundusz Walutowy – Organizacja funkcjonująca w ramach ONZ zajmująca się głównie kwestiami stabilizacji rozwoju gospodarczego na świecie i unikanie kryzysów. Jest donatorem pomocy finansowej dla krajów mających problemy gospodarcze. Nie jest to jednak pomoc bezinteresowna – państwa mają obowiązek przeprowadzenia reform zgodnych z wytycznymi MFW. * Polska korzysta z MFW posiadając elastyczną linie kredytową

Bank Światowy – udziela kredytów dla państw podejmujących reformy lub odbudowujących się po zniszczeniach (powstał po II WŚ). Składa się z dwóch organizacji:

• Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju – celem jest zmniejszanie ubóstwa krajów o średnim i niskim dochodzie

• Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju – celem jest wspieranie najbiedniejszych krajów świata

• jak Bank Światowy wychodzi z jakiegoś państwa to znaczy, że to państwo rozwija się właściwie (wyszedł z Polski w 2012 r.)

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju – Skupia 34 najlepiej rozwinięte państwa świata. Celem jest wzajemne wspieranie rozwoju ekonomicznego członków w celu osiągnięcia wzrostu gospodarczego oraz podniesienie poziomu życia obywateli. Dodatkowym celem jest wspieranie państw rozwijających się. Jest cennym źródłem analitycznym (różne raporty).

11. Podstawowe instytucje polityki gospodarczej w Polsce
NBP, Rada Polityki Pieniężnej, Giełda papierów wartościowych, Bank gospodarstwa krajowego, Komisja Nadzoru finansowego.

Instytucje kreujące politykę gospodarczą w Polsce

• Narodowy Bank Polski

• Giełda Papierów Wartościowych

• Głównym celem jest organizacja obrotu instrumentami finansowymi.

• Koncentrację w jednym miejscu i czasie ofert kupujących i sprzedających w celu wyznaczenia kursu i realizacji transakcji.

• Indeksy: WIG, WIG 20, mWIG (40 średnich spółek notowanych na Głównym Rynku GPW), RESPECT (firmy odpowiedzialne społecznie notowane na Głównym Rynku GPW), sWIG 80 (80 małych spółek notowanych na Głównym Rynku GPW) i inne.

• Rada Polityki Pieniężnej

• ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,

• składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,

• ustala wysokość stóp procentowych NBP,

• ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

• określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

• zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,

• przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,

• ustala zasady operacji otwartego rynku.

• Bank Gospodarstwa Krajowego

Obsługa sektora finansów publicznych.

• Główne zadanie polega na wspieraniu państwowych programów społeczno-gospodarczych oraz samorządowych programów rozwoju regionalnego.

• Sprawna i efektywna kosztowo realizacja działalności zleconej przez Państwo.

• Suma bilansowa ok. 36 mld zł.

• Komisja Nadzoru Finansowego

• Głównym celem jest nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym,

nadzór nad instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego.

• Działanie na rzecz stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także

zapewnienia ochrony interesów uczestników tego rynku.

• Wykonuje zadania przy pomocy Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego

1. 12. Cele i podstawowe funkcje Narodowego Banku Polskiego

Ma trzy podstawowe funkcje: banku emisyjnego (produkuję kasę, drukarnia. Musi analizować cały czas ile warzy polska gospodarka bo nie może wydrukować więcej pieniędzy niż może), bank banków oraz centralnego banku państwa (stopy procentowe).

Głównym cel działania to utrzymanie stabilnego poziomu cen oraz złotówki. Siła pieniądza oraz cen gospodarki.

Do głównych obszarów działania NBP należą:

• Prowadzenie polityki pieniężnej

• Działalność emisyjna

• Rozwój systemu płatniczego – karty kredytowe itp.

• Zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski - pozwala na obronę polskiej waluty

• Obsługa Skarbu Państwa – muszą być pieniądze na wydatki

• Działalność edukacyjna i informacyjna – najlepsza baza informacji to strona NBP.

1. 13. Historia rozwoju kapitalizmu do połowy XIX wieku

Bogactwo narodów?!

• Odkrycia geograficzne jako impuls do rozwoju i dywersyfikacji bogactwa

• Kolonizacja portugalska i hiszpańska - interesy polityczne i gospodarcze

• Holandia, Francja i Wielka Brytania - rywalizacja kolonistów

• Dwa podejścia do kolonii: kampanie handlowe i dwory królewskie (odstępstwo za opłaty)

• Zyski, ale i upadek niemieckiej Hanzy i włoskiej Florencji

Sytuacja w Europie

• Odejście od poddaństwa - migracja do miast i tworzenie ogromnych gospodarstw rolnych - XVII i XVIII wiek - głównie Europa zachodnia. Modernizacja rolnictwa.

• Rugowanie chłopów jako stymulant tworzenia się wolnej siły roboczej.

• Przemysł manufakturowy - rozwój handlu i gildi kupieckich oraz cechów rzemieślniczych - pierwsza reglamentacja rozwoju i wolnego rynku.

• Akumulacja kapitału. Pierwsze majątki. Rosnące znaczenie pieniądza i złota. Inflacja związana z napływem dóbr z kolonii. Pierwsze banki (holenderskie) - XVII wiek. Pierwotny czynnik powstania kapitalizmu!

• Najbogatszym państwem świata jest Holandia - 50 proc. bogatsza od drugiej Wielkiej Brytanii (Anglii).

Rozwój kapitalizmu w XVIII i XIX wieku

• Z jednej strony wolna ręka rynku i wyzysk z drugiej wolność dla chłopów iniewolników. Odpowiedzią na liberalizm brytyjski był protekcjonizm niemiecki i po części amerykański.

• Początek XIX wieku - okres wojen handlowych - blokady Brytyjczyków przez Francuzów i odwrotnie. Największy przegrany to Holandia żyjąca głownie z handlu.

• Postęp w produkcji rolnej - trójpolówka - wzrost zbiorów.

1. 14. Rewolucja przemysłowa jako czynnik zmiany w polityce gospodarczej na przełomie XIX i XX.

• Rewolucja przemysłowa - maszyna parowa i dominacja Wielkiej Brytanii. W połowie XIX wieku 3/4 wszystkich maszyn parowych pracowało w WB.

• Konsekwencje społeczne uprzemysłowienia - 1844 ustanowiono 12 godzinny czas pracy a w 1847 10 godzinny. Powstanie pierwszych spółdzielni.

Transport i finanse

• Rozwój kolejnictwa i regulacja rzek - nowy impuls rozwojowy.

• W połowie XIX wieku latem średnia prędkość transportu to ok. 60 km dziennie.

• Początki transportu morskiego na masową skalę. Rosnące znaczenie USA po wojnie secesyjnej.

• System finansowy przez długi czas był oparty o złoto i srebro.

• Powstanie pierwszych banków centralnych - Londyńskie CITY.

• Gromadzenie kapitału w rękach prywatnych. Wielcy bankierzy czy spekulanci? Pożyczki na prowadzenie wojen.

• Powstawanie pierwszych Towarzystw Ubezpieczeniowych. Korporacja Lloyda.

1. 15. Wpływ I wojny światowej na gospodarkę

Gospodarka jako jeden z głównych powodów wybuchu wojny:

- rywalizacja miedzy mocarstwami

- rywalizacja o kolonie, surowce i rynki zbytku

- wyścigi zbrojeń

- bezrobocie,

Typ wojny - pozycyjna był zabójczy dla gospodarki. Masowość strajków, których cele były pokojowe, ale wynikały z pogorszenia się jakości życia.

• Wydatki zbrojeniowe jako stymulator gospodarczy, ale krótkookresowy. Sukcesy militarne powiązane z potencjałem gospodarczym.

• Pojawienie się ponownie kontyngentów - szczególnie w rolnictwie.

Rządowy nadzór nad przemysłem (system gosp. nastawiony na wygranie wojny).

beneficjentem I wojny była Polska –odzyskała niepodległość –zysk polityczny

beneficjentem gosp. Było USA (największa potęga gosp. po I wojnie- mocny pieniądz, gdyż miał pokrycie w złocie)

I wojna światowa - konsekwencje gospodarcze

• Rozwój przemysłu i innowacji w produkcji. (zwłaszcza w militaria)

• Pomoc dla Europy jako impuls rozwojowy dla USA.

• Straty wojenne - zaburzenia w zatrudnieniu w przemyśle i wzrost zatrudnienia kobiet.

• Wykorzystywanie taboru kolejowego i sieci kolejowej bez remontów spowodował pogorszenie się jego stanu.

• Spadek produkcji rolnej - mobilizacja i działania wojenne. Deficyt żywności.

• Koszty wojny - załamania budżetów zarówno przegranych, jak i wygranych. Opodatkowanie kolonii i w wyniku pogorszenie ich sytuacji. Inflacja - w czasie wojny ceny w Niemczech i WB wzrosły o 500 proc.

• Korzyści dla państw neutralnych - Skandynawia, Hiszpania, Holandia i Szwajcaria.

• Reparacje wojenne (33 mld dolarów w złocie) i konfiskata dużej części przemysłu niemieckiego.

• Spadek roli Europy na świecie i jej potencjału gospodarczego (wzrosła rola Brazylii, Argentyny i USA).

1. 16. Wpływ II wojny światowej na gospodarkę

• Pierwsze sukcesy państw OSI wynikały z przewagi przemysłu zbrojeniowego.

Zdobycze wojenne rozwijały potencjał gospodarczy najeźdźców. Rabunkowa gospodarka na

terenach okupowanych.

• Problem rozwoju gospodarczego z powołaniami do wojska - działalność Fritza Todta.

• Bombardowania centrów przemysłowych jako element wojny totalnej. Niemiecki przemysł w ciągu wojny dostarczył 112 tys. samolotów i 45 tys. czołgów. Natomiast w Wielkiej Brytanii 125 tys. samolotów i 25 tys. czołgów. W Rosji sowieckiej wyprodukowano 95 tys. czołgów i 108 tys. samolotów.

• W Niemczech i Japonii masowe wykorzystywanie więźniów w produkcji przemysłowej i rolnej.

• Ogromny spadek konsumpcji zastąpiony produkcją na potrzeby armii.

Lend-Lease Act (umowa pożyczki-dzierżawy) – ustawa zezwalająca prezydentowi Stanów Zjednoczonych „sprzedawać, przenosić własność, wymieniać, wydzierżawiać, pożyczać i w jakikolwiek inny sposób udostępniać innym rządom dowolne produkty ze sfery obronności”.

II wojna światowa i jej konsekwencje

• W USA wzrost roczny produkcji przemysłowej wyniósł 15 proc.

• Największa modernizacja produkcji przemysłowej w historii i dokonana w relatywnie krótkim czasie.

• Pojawienie się technologii opartej na rozpadzie atomowym - Projekt Manhattan.

• Ponowny wzrost roli kobiet zatrudnianych w przemyśle.

• Wzrost gospodarczy Szwecji i Szwajcarii.

• Zwycięstwo koalicji było związane bezpośrednio z osiągniętą przewagą gospodarczą. Pod koniec wojny potencjał ten był trzy razy większy niż przegranych.

• Największe w historii straty materialne i ludzkie (Polska 30 proc. Francja 25 proc.).

• Straty w transporcie będącym krwiobiegiem gospodarki.

17. Kryzys gospodarczy lat 1929-1933- główne przyczyny i konsekwencje

- krach na giełdzie nowojorskiej- czarny wtorek 29.10.1929 roku. Pierwsze upadki banków. Do 1933 roku upadło około połowa bandków w USA

- szybkie przeniesienie się kryzysów do Europy. Bankructwo banków i zakładów przemysłowych

- produkcja przemysłowa w 1933 roku była prawie o 40 proc. Niższa niż 1929 roku. Produkcja stali spadła o ponad 60 proc.

- zahamowanie procesów inwestycyjnych. W USA zwolniona z pracy ponad 20 mln pracowników. Postępujące ubożenie się społeczeństwa. Samobójstwa. Pracującym obniżono wynagrodzenia do 60 proc.

- załamanie się handlu międzynarodowego. Pojawienie się dumpingu oraz cel zaporowych. Umowy kompensacyjne- barter. WB płaciła węglem za duński bekon!

- ponownie pojawił się protekcjonizm oraz zdecydowana nierównowaga bilansu płatniczego. Wzrost oprocentowania kredytów.

1. 18. Liberalizm a Keynsizm- główne pola sporu.

liberalizm	Keynesizm
- liberalizm uważa, że gospodarka rozwija się tym lepiej im mniej ingeruje w nią państwo - idealna gospodarka działa całkowicie samodzielnie, bez żadnych regulacji - skrajni liberałowie twierdzą, że kryzysy są pokłosiem interweniowania państwa w gospodarkę	- mechanizmy regulujące gospodarką są niewystarczające, nieskuteczne - efektem tego są nawracające kryzysy i załamania w gospodarce - państwo powinno mieć wpływ na cykl koniunkturalny, by nie dopuszczać do kryzysów - państwo powinno dbać o skuteczną redystrybucję dochodu by nie dopuścić do przepaści między najbogatszymi i najbiedniejszymi

Rację mają przedstawiciela obu nurtów, Jak to możliwe? To prawda, że gospodarka liberalna rozwija się najlepiej. Ale w tym wypadku rozwój odbywa się kosztem sprawiedliwości społecznej. Gospodarka liberalna będzie najbogatsza, jednak skutki tego bogactwa odczuwane będą jedynie przez jednostki najsilniejsze. Keynesizm proponuje nieco wolniejszy wzrost gospodarczy, dzięki czemu następuje sprawiedliwszy podział dochodu. Minusem jest to, że człowiek decydujący o kierunku w którym zmierz gospodarka państwa, często nie kieruje się jej dobrem, rzadko kiedy potrafi ocenić co dla gospodarki jest dobre a co szkodliwe. Spór między liberałami i keynesistami to w zasadzie spór o to czy wybierzemy drogę w której część z nas będzie mogła zdobyć bogactwo, czy taką gdzie wszyscy będziemy podobnie biedni. Liberałowie zarzucają keynesistom że ich propozycje to często topienie publicznych pieniędzy (np. w powoływanie państwowych spółek, pomoc niektórym branżom)

1. 19. Czynniki stabilizacji ładu gospodarczego po II wojnie światowej

Ustalenia z Bretton Woods - dominacja dolara. Powstanie MFW i BŚ.(międzynarodowy fundusz walutowy i bank światowy)

• UNRRA - dostawy żywności, odzieży lekarstw, paliwa, zwierząt itp.

• Plan Marshalla - plan z 1947 roku pomocy gospodarczej dla Europy.

Odrzucenie planu przez kraje satelickie ZSRR uważane jest za początek zimnej wojny. Głównymi odbiorcami były: Wielka Brytania, Francja, Włochy, Niemcy i Holandia. Pomoc wyniosła ok. 14 mld

dolarów.

• Dekolonizacja świata. W roku 1947 powstają Indie i Pakistan.

• Podział świata na trzy grupy - I (USA, Europa zachodnia, Australia), II (Rosja sowiecka i satelici) oraz III (kraje rozwijające się). Niekwestionowany prymat gospodarczy USA po II wojnie światowej.

Dostarczały 50 proc. produkcji przemysłowej świata, a rezerwy złota

(USA, Europa zachodnia, Australia)

• USA. Praktyczna likwidacja bezrobocia i wzrost aktywności zawodowej kobiet. Jednocześnie narastanie problemów związanych z demobilizacją. Przestawienie produkcji zbrojeniowej na cywilną. Wysoki przyrost Naturalny.

• Odbudowa gospodarcza państw Europy zachodniej. Przemysł odbudowano szybciej niż po I wojnie światowej. Ograniczenie produkcji przemysłowej w Niemczech mieli się stać krajem rolniczym. Jednocześnie reglamentacja.

• Powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Próba ograniczenia wzrostu cen i stabilizacji odbudowy. -> myślę, że to może być też do 20, bo jest o gospodarce

20„Zimna wojna” w gospodarce

Rosja sowiecka i jej kraje satelickie:

• Likwidacja własności prywatnej i wolnego rynku. Nacjonalizacja przemysłu i banków oraz kolektywizacja rolnictwa. W Polsce nie udało jej się zrealizować, ale pozostały tylko małe gospodarstwa rolne. Nacjonalizacja odbywała się bez odszkodowań.

• Monopol państwa praktycznie w każdej dziedzinie. Powstają państwowe instytucje ubezpieczeniowe np. ZUS. Monopol na handel. Planowanie gospodarcze. Plany kilkuletnie (W Polsce trzyletni i sześcioletni).

• W Rosji sowieckiej nie udało się przestawić przemysłu na produkcję cywilną. Gospodarka niedoboru i czerpanie z terenów okupowanych.

• Korzystanie z reparacji wojennych - główne korzyści dla ZSRR.

• Hegemonia ZSRR w regionie i podejmowanie decyzji gospodarczych w regionie z punktu widzenia jej interesów.

• Planowana industrializacja o podłożu politycznym a nie gospodarczym.

Rywalizacja wschodu i zachodu:

• Dominacja USA oraz państw Europy zachodniej nie tylko ilościowa, ale także jakościowa. Koniec wojny koreańskiej powoduje spadek wydatków militarnych.

• Plan Prezydenta Johna Kennedy długiego wzrostu gospodarczego. Celem podniesienie jakości życia w USA poprzez działania z zakresu polityki pieniężnej, podatkowej i płacowej. Wzrost wydatków federalnych.

• Postawienie na innowacyjność gospodarki i przeznaczanie coraz większych środków na B+R. Rywalizacja gospodarcza z ZSRR przejawiająca się m.in. w programie kosmicznym.

• W Europie różne podejścia, ale z dominującym wolnym rynkiem. Francja pozostawia duży sektor publiczny, Holandia i Wielka Brytania nie. Niemcy - socjalna gospodarka rynkowa.

• Integracja Gospodarcza. Powstaje Europejska Wspólnota Gospodarcza.

• Prymat zatrudnienia i ograniczanie bezrobocia. Programy imigracyjne jako uzupełnienie braków na rynku pracy.

• W Europie środkowo-wschodniej kontynuowanie dostosowywania się do wzorca sowieckiego. Likwidacja samorządów i dalsza industrializacja.

• Konieczność wymiany pieniędzy ze względu na spadek wartości. Wymiana pieniędzy pozwoliła np. w Polsce na oszczędności w wysokości ok. 10 proc. wartości waluty.

• Rozwój przemysłu ciężkiego i niewielkie inwestycje w innowacyjność - ewentualnie kupowanie licencji.

• Wzrost liczebności robotników i stabilizacja inteligencji oraz spadek rolników.

• Reorientacja handlu na wymianie pomiędzy krajami bloku wschodniego. Cel - uniezależnienie się od zachodu - nieudany. Powstanie RWPG

• Próby reform gospodarczych spotkały się ze sprzeciwem i w większości przypadków zostały odwołane – często jednak protesty zostały stłumione.

• Widmo przegranej w rywalizacji gospodarczej z zachodem powoduje nawiązanie współpracy. W 1980 roku 1 rolnik z ZSRR mógł wyżywić 7 osób - w USA 65. Przykłady współpracy „Batory” wraca na rejs transatlantycki i kupujemy licencje Fiata.

• Ostatecznie spadek dochodów realnych społeczeństw zatrzymany w latach 70. dzięki kredytom z USA i Europy zachodniej. Ostatecznie spłacone kilka lat temu.

21.Czynniki upadku gospodarek centralnie planowanych

Podstawowe przyczyny niskiej efektywności gospodarki centralnie planowanej:

• Planowanie centralne miało charakter nakazowo rozdzielczy. Polegało na centralnym ustaleniu oraz rozdzielenia zadań, środków realizowanych w formie nakazów, które przekazywane były ze szczebla centralnego przez ministerstwa do jednostek wykonawczych zwanych przedsiębiorstwami. Obejmowało ono wszystkie dziedziny życia gospodarczego z jednego centralnego ośrodka władzy politycznej.

• Władza polityczna miała zdolność do podejmowania oraz egzekwowania decyzji niezależnie od woli ludzi. Władza polityczna miała możliwość kształtowania zbiorowych zachowań ludzi w sposób zasad podmiotów dysponujących władzą.

• Dominacja państwowej formy własności; Przedsiębiorstwem zarządza aparat partyjny, a zatrudnieni w przedsiębiorstwie pracownicy nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za podejmowane decyzje i traktowali oni je jako "własność niczyją"

• Własność spółdzielcza występowała przede wszystkim w zaopatrzeniu rolnictwa w środki produkcji i skupie produktów rolnych, handlu detalicznym, budownictwie mieszkaniowym. Spółdzielczość była podporządkowana regułom nakazowego planowania regułom nakazanego planowania i centralnego rozdzielnictwa środków.

• Nomenklatura stanowisk oznaczała ona, że stanowiska kierownicze były osadzone przez ludzi związanych z partią rządzącą. Prowadziło to do negatywnej selekcji kadr tzn. popierania ludzi posłusznych, a nie kompetentnych. Paraliżowało to społeczną inicjatywę, motywacje do podnoszenia kwalifikacji, które stanowią napędową siłę napędu.

• Zasada priorytetów stosowana była przy ustaleniu podziału ilości środków inwestycyjnych w kierunku rozwoju społecznego-gospodarczego, gdzie największą część przydzielano gałęziom przemysłu surowcowo-hutniczemu i energetyczno-maszynowemu.

• Brak realnego rynku i wolnorynkowych cen kształtowanych przez prawo popytu i podaży były podstawową słabością gospodarki centralnie planowanej. Powodowało to, że ceny, kursy walut były ustalane przez władzę centralną.

• Miękkie finansowanie polegało na tym, że pieniądz był łatwo dostępny dla przedsiębiorstw państwowych, gdyż wszystkie straty finansowe pokrywały budżet państwa w formie dotacji.

• Nierównowaga; niskie ceny i rzadko zmieniające się ceny towarów i usług podwyższyło szybciej dochody pieniężne ludności od wzrostu podaży dóbr konsumpcyjnych, co spowodowało powstawanie długich kolejek i ciągłe oczekiwanie na nowe dostawy towaru.

• Powstanie gospodarki niedoborów skutkiem nierównowagi było utrwalenie gospodarki niedoborów, czyli stały brak podaży towarów w stosunku do popytu. Przedsiębiorstwa nie zawsze produkowały to, czego życzył sobie konsument i produkowali w takich ilościach, w jakich przydzielone zostały im na ten cel środki pieniężne.

• Brak konkurencji miedzy przedsiębiorstwami powodował wysoki koszt wytwarzania towarów, a jego jakość produkcji była niska, co powodowało gromadzenie się wielu nie potrzebnych produktów, które nie mają szansy sprzedaży.

Wszystkie te problemy spowodowały, że gospodarka centralna planowana była nieefektywna, rozrzutna, marnotrawna. Niskie efekty produkcyjne w stosunku do ponoszonych nakładów finansowych spowodowały brak środków konsumpcyjnych zaspokajających potrzeby społeczeństwa. Niezbędna stała się, więc zmiana fundamentów całego systemu gospodarczego. Upadek systemu gospodarczego wynikał z błędów popełnionych przez kierownictwa politycznej i wrodzonej niewydolności ekonomicznej całego systemu na skutek braku prawidłowego gospodarowania.

22. Społeczna gospodarka wolnorynkowa

Społeczna gospodarka wolnorynkowa, forma gospodarki, która rozwinęła się w Niemczech Zachodnich, stanowi połączenie gospodarki rynkowej (gospodarka) i dużego zabezpieczenia socjalnego pracowników.

Do najważniejszych zasad należą takie działania polityki gospodarczej, które nie zagrażają celom o charakterze ogólnospołecznym, takie zabezpieczenia socjalne, aby zmniejszyć ryzyko utraty środków do życia przez obywateli oraz taka polityka społeczna, która w trakcie realizacji celów społecznych dba o wydajność w gospodarce.

Bezpośrednim celem jest zapewnienie pełnego zatrudnienia siły roboczej, wspieranie regionalnej mobilności siły roboczej (walka z bezrobociem strukturalnym), ochrona pracy przez regulację stosunku pracy między pracodawcą a pracownikiem, poprawa na rzecz podziału dochodu narodowego.

22. Polityka liberalna Wielkiej Brytanii i USA w drugiej Polowie XX wieku
    
    Wielka Brytania
    Założenia angielskiej polityki liberalnej:
    Po wyborach z 1979 władzę odzyskała Partia Konserwatywna, urząd premiera objęła przewodnicząca partii M. Thatcher. Prowadzona przez jej gabinet polityka liberalna zerwała z realizowanym przez laburzystów modelem państwa opiekuńczego i gospodarką opartą na znaczącym udziale sektora państwowego. Przeprowadzono prywatyzację, ograniczono wydatki budżetowe, popierano indywidualną przedsiębiorczość. Wskutek ograniczenia subwencji rządowych upadło szereg nierentownych zakładów pracy, co spowodowało wzrost bezrobocia. Jednocześnie podjęte działania wymusiły restrukturyzację i modernizację przemysłu, co dało podstawy szybkiego wzrostu gospodarczego w następnym okresie.
    Polityka rządu przyniosła w latach 1980-1986 spadek inflacji z 20% do 3% rocznie. W styczniu 1982 bezrobocie osiągnęło maksymalny poziom 3 mln osób (13%), co wywoływało duże napięcia społeczne. Wybory w 1983 wygrali ponownie konserwatyści. W ciągu kolejnych lat rządów konserwatystów odnotowano, przy wzroście gospodarczym, również wzrost bezrobocia i wiążących się z nim napięć społecznych. Do kolejnego zwycięstwa wyborczego Partii Konserwatywnej w 1987 przyczyniły się sukcesy gospodarcze rządu M. Thatcher.
    USA
    Założenia programowe amerykańskich liberałów:
    • Poparcie dla programów społecznych i pewnego interwencjonizmu państwa w gospodarkę (m.in. regulacja biznesu)
    • Wspieranie edukacji publicznej
    • Ogólne poparcie dla idei praw obywatelskich, m.in. wspieranie praw znoszących dyskryminację mniejszości (rasowych, wyznaniowych, seksualnych etc. etc.)
    • Położenie nacisku na ochronę środowiska
    • Wspieranie publicznego transportu
    • Sprzeciw wobec kary śmierci (nie wszyscy) (zobacz: kara śmierci w USA )
    • Poparcie dla podatków progresywnych
    • Poparcie dla praw i etycznego traktowania zwierząt
    • Ograniczenie prawa do posiadania broni (co, warto nadmienić, silnie popierali wcześni, jeffersonowscy, liberałowie)

23. Zmiana modelu gospodarczego w Europie Środkowo- Wschodniej przełomu lat 80 i 90 XX wieku

• Prywatyzacja przemysłu państwowego. Różne drogi prywatyzacyjne - Czechy uwłaszczenie, Polska, Węgry - sprzedaż inwestorom.

Reformy Czernomerdina w Rosji - prywatyzacja Kołchozów.

• Wsparcie finansowe ze strony EBOiR, MFW i Banku Światowego.

• Zagraniczne inwestycje bezpośrednie.

• Wniosek o przyjęcie do Wspólnot Europejskich i spełnianie kryteriów ekonomicznych członkostwa.

• W pierwszym etapie reform odnotowane zostało krótkotrwałe załamanie gospodarcze i radykalny wzrost bezrobocia oraz inflacja.

• W efekcie bardzo duże problemy budżetowe.

25.Plan Balcerowicza- główne założenia i skutki

• Wielka hiperinflacja, obniżenie wynagrodzeń, popiwek-Podatek od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń

• Podwyżka cen energii i alkoholu jako konieczne zwiększenie dochodów budżetu.

• Ograniczenie zadłużenia zagranicznego.

• Likwidacja PGR oraz oparcie się na wolnorynkowym rolnictwie.

• Postawienie na konkurencję wewnętrzną i ograniczenie interwencji państwa w regulacje gospodarcze.

• Reaktywowanie samorządu terytorialnego, usamodzielnienie się sektora państwowego, reforma podatkowa (VAT), powstanie rynku papierów wartościowych, denominacja złotego 1PLN = 10 000 PLS.

• Zubożenie najuboższych tzn. po upadku PGR-obszar biedy i bezrobocia

• obniżenie inflacji i deficytu budżetowego

• uzyskanie zgody wierzycieli na redukcję zadłużenia zagranicznego, znaczący przyrost rezerw dewizowych

• wzrost bezrobocia po likwidacji I bankructwach przedsiębiorstw państwowych oraz redukcji zatrudnienia.

26.Podstawowe cechy transformacji gospodarczej.

• Sukcesy:

• wyhamowanie inflacji i jej skuteczna kontrola

• krótki okres tzw. recesji transformacyjnej

• stosunkowo szybkie tempo wzrostu PKB od 1992 r. do chwili obecnej

• mocna pozycja polskiej złotówki

• napływ kapitału zagranicznego

• znaczna redukcja zadłużenia zagranicznego

• stosunkowo dobre przygotowanie się do członkostwa w UE

• Problemy i niepowodzenia:

• bardzo wysokie bezrobocie

• wzrost zróżnicowań społecznych i powiększanie się obszaru biedy

• wolna przebudowa i modernizacja polskiego rolnictwa

• wysoki deficyt finansów publicznych

• „miękkie państwo” – mało skuteczne i korupcyjne

• słabe „społeczeństwo obywatelskie”

27.Etapy transformacji gospodarczej w Polsce

- Stabilizacja makroekonomiczna- obniżenie inflacji, ograniczenie narastania zadłużenia krajowego i międzynarodowego, wymienialność waluty itp.

- Liberalizacja zasad obrotu gospodarczego- oparcie gospodarki na prywatnych przedsiębiorstwach, wolność gospodarcza w myśl zasady „co nie jest zabronione jest dozwolone”. Liberalizacja handlu zagranicznego

- przemiany instytucjonalne czyli prywatyzacja przedsiębiorstw oraz powstanie instytucji otoczenia gospodarczego np. giełdy papierów wartościowych

- system podatkowy podzielony na podatki bezpośrednie (dochodowe) i pośrednie (VAT)

28.Rozwój gospodarczy- czynniki wzrostu i regresu gospodarczego

Czynniki wzrostu gospodarczego:

• Popyt konsumpcyjny - jest generowany przez gospodarstwa domowe i firmy. Istnieje potrzeba posiadania dóbr i korzystania z usług.

• Popyt inwestycyjny - Jest generowany głownie przez firmy, które chcąc się rozwijać dążą do inwestycji. Inwestycje są często realizowane na kredyt, który ma zostać spłacony po uzyskaniu wartości dodanej z inwestycji.

• Eksport towarów - popyt generowany z zagranicy na towary i usługi produkowane w danym kraju.

• Są to jednak czynniki krótkookresowe i ulegające częstym zmianom Klasyczne czynniki wzrostu gospodarczego nie ulegają zmianom od setek lat. Są to:

• Praca: zasoby pracy, potencjał, w tym wykształcenie, motywacja, system zarządzania siłą roboczą.

• Kapitał: środki finansowe będące w dyspozycji gospodarstw domowych i firm mogące zostać zużyte na konsumpcję lub inwestycje, ale także zgromadzony majątek materialny.

• Ziemia: zasoby naturalne, środowisko naturalne oraz powierzchnia danego państwa (ma wartość!).

• Dodatkowe: pozycja międzynarodowa, innowacyjność, przedsiębiorczość.

Objawami kryzysu są:

• galopująca inflacja przeradzająca się w hiperinflację

• spadek produkcji

• spadek płac

• spadek zatrudnienia

• spadek dochodów

• spadek konsumpcji

• spadek inwestycji

• spadek PKB

• wzrost bezrobocia

• wzrost deficytu budżetowego

• wzrost deficytu fiskalnego

• wzrost deficytu handlowego

• trend spadkowy w podatkowych dochodach budżetowych państwa

• spadek dynamiki (zwolnienie) tempa wzrostu gospodarczego

• zwalnia też dynamika wzrostu produkcji przemysłowej

• obniża się tempo eksportu, a przedsiębiorstwa zmniejszą nakłady inwestycyjne.

29. Endogeniczne czynniki wzrostu gospodarczego (wewnętrzne)

- Występujące w danym państwie/ regionie czynniki wzrostu czyli praca, kapitał i ziemia

- Obowiązujący na danym terytorium ustrój gospodarczy i model polityczny. Również model rozwojowy

- Zakres i zasięg infrastruktury, która jest niezbędna w rozwoju czyli sieć transportu, Internet, otoczenie kultury i sportu

- Stan systemu ochrony zdrowia, warunki życia i edukacji

- Zakres korupcji i sprawność państwa

- Stosunki narodowościowe- spójność społeczna

- Konkurencja wewnętrzna

- Sytuacja demograficzna np. stopień obciążenia demograficznego

- Czasami także cechy narodowe, Włoch, Niemcy, Holendrzy i Amerykanie itp.

30. Egzogeniczne czynniki wzrostu gospodarczego

- Sytuacja międzynarodowa, w tym stabilność otoczenia międzynarodowego

- Położenia gospodarcze np. dostęp do morza lub położenie na szlakach komunikacyjnych

- Koniunktura międzynarodowa

- Członkowstwo w gospodarczych i politycznych podmiotach gospodarczych np. w UE czy NATO

- Poziom zadłużenia zagranicznego

- Stopień zadłużenia zagranicznego

- Otwartość na wymianę międzynarodową

31. Polityka budżetowa państwa

• Głównym celem polityki budżetowej jest optymalizacja dochodów i wydatków publicznych, tak aby w jak najlepszym zakresie realizować zadania publiczne.

• Celem polityki budżetowej jest zaplanowanie budżetu aby wydatki zgadzały się z dochodami. Jak się nie zbilansuje to nie będzie można ich wydać na realizacje jakiegoś celu. Budżet państwa jest planowany w perspektywie rocznej. Chodzi o to, aby dostępne pieniądze wydać w sposób racjonalny, czyli zoptymalizować wcześniejsze wydatki, aby wystarczyły na później.

• Budżet ma jakieś opisane cele i należy go tak zoptymalizować aby pieniędzy wystarczyło na realizację tych celów.

• W pewnym sensie jest to realizacja pewnej wizji rządu. Jak rząd socjalny to więcej pieniędzy wyda na politykę socjalną. W przypadku Polski się bardziej to zaciera.

• Z jednej strony rząd powinien realizować własne cele, ale w dużej części dostaje w spadku to co zostało podjęte wcześniej. Czas wyborczy jest zbyt krótki na realizację jakiegoś celu, dlatego następcy musza realizować tamten plan nie dotyczy to Polski.

• Polityka budżetowa służy realizacji celów społecznych i ekonomicznych jakie zostały przyjęte przez rząd. Oznacza to, że polityka budżetowa jest instrumentem realizacji programu partii/koalicji rządzącej.

• Jednocześnie ze względu na liczbę wydatków sztywnych instrument ten może być realizowany tylko w ograniczonym zakresie.

32.Budżet państwa- podstawowe funkcje i zasady jego tworzenia.
Budżet państwa to plan finansowy uwzględniający planowane dochody i wydatki państwa na następny rok budżetowy.

Co roku Ministerstwo Finansów przygotowuje ustawę budżetową, w której zapisuje jakie dochody państwo zamierza osiągnąć i na co będzie je wydawać.
Ustawa budżetowa jest najważniejszym aktem finansowym – planowane dochody i wydatki sięgają setek miliardów złotych, dlatego wymaga ona wielomiesięcznych przygotowań, negocjacji, i wielostronnych uzgodnień.
To trudne rozmowy – z propozycji poszczególnych resortów, które zgłaszają swoje potrzeby finansowe i wyliczeń Ministerstwa Finansów, które może najlepiej oszacować, jakimi pieniędzmi można będzie w ramach budżetu dysponować, musi powstać spójny plan finansów państwa. Członkowie rządu muszą uzgodnić, czy w danym roku jednym z priorytetów rządu będzie np. modernizacja armii i w związku z tym muszą się znaleźć duże pieniądze na nowe uzbrojenie, czy pilniejszą potrzebą jest np. przystosowanie szkół do przyjęcia sześciolatków. Gdy wspólne stanowisko zostaje uzgodnione i spodziewane wpływy do budżetu zostaną rozdysponowane pomiędzy poszczególne resorty, ustawa trafia do Sejmu, stamtąd do Senatu i na koniec do Prezydenta. Gdy ten ustawę podpisze, jest ona obligatoryjną wytyczną, w jaki sposób wydatki należy realizować.
W całej procedurze budżetowej można wyróżnić cztery fazy obejmujące etapy od opracowania projektu budżetu do uchwalenia ustawy, które najprościej zobrazować przypisując poszczególne etapy do danej pory roku.

WIOSNA
•Zakończenie prac nad opracowaniem oraz publikacja rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej – tzw. noty budżetowej (maj).
•Określenie przez Ministra Finansów założeń projektu budżetu państwa i przedstawienie ich Radzie Ministrów (maj – czerwiec).
•Komisja Trójstronna do spraw Społeczno-Gospodarczych – wstępna prognoza wybranych wskaźników makroekonomicznych (czerwiec).
•Opracowanie i przedłożenie Ministrowi Finansów przez dysponentów części budżetowych planów rzeczowych zadań do realizacji (czerwiec).

LATO
•Ustalanie kwot limitów wydatków dla poszczególnych części budżetowych na rok (n+1) (lipiec-sierpień).
•Przesłanie przez dysponentów szczegółowych planów budżetów w ramach części (w terminie 21 dni od otrzymania pisma przekazującego wstępne kwoty wydatków).
•Opracowanie przez Ministerstwo Finansów wstępnego projektu budżetu państwa i przekazanie go Radzie Ministrów.
•Przekazanie Komisji Trójstronnej projektu ustawy budżetowej do zaopiniowania (nie później niż 20 dni przed przedstawieniem projektu ustawy budżetowej Sejmowi RP).
•Wniesienie projektu ustawy budżetowej pod obrady Rady Ministrów (wrzesień).
•Uchwalenie projektu ustawy budżetowej przez Radę Ministrów (wrzesień).
•Przedłożenie przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem do Sejmu (do 30 września).

JESIEŃ
•Pierwsze czytanie w Sejmie.
•Skierowanie projektu ustawy budżetowej do Komisji Finansów Publicznych.
•Drugie czytanie.
•Trzecie czytanie.
•Przekazanie uchwalonej przez Sejm ustawy budżetowej do Senatu i Prezydenta.
•Podjęcie uchwały w sprawie ustawy budżetowej (20 dni od daty jej otrzymania).
•Skierowanie poprawek senackich ustawy budżetowej do Komisji Finansów Publicznych.
•Rozpatrzenie przez Sejm poprawek senackich i sprawozdania Komisji Finansów Publicznych

ZIMA
•Przesłanie ustawy budżetowej Prezydentowi RP.
•Podpisanie przez Prezydenta ustawy budżetowej bądź zwrócenie się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją (w ciągu 7 dni).
•Ogłoszenie podpisanej ustawy w „Dzienniku Ustaw RP".

33. Budżet partycypacyjny jako nowa forma tworzenia budżetu państwa

• Proces, w trakcie którego mieszkańcy decydują o wydatkowaniu części budżetu dzielnicy lub miasta. Najpierw mieszkańcy zgłaszają propozycje zadań/projektów, które następnie zostaną poddane pod głosowanie wszystkich mieszkańców. Tym samym mieszkańcy współtworzą budżet miasta współdecydując o określonej puli środków publicznych.

• Łączna kwota do rozdysponowania przez mieszkańców2 to od 0,5 do 1% budżetu danej gminy.

34. Deficyt budżetowy i nadwyżka budżetowa. Dług publiczny.

• Deficyt budżetowy to nadwyżka wydatków nad dochodami państwa. Finansowanie deficytu budżetowego prowadzi do długu publicznego.

• Dług publiczny to wszystkie zobowiązania państwa wynikające z finansowania deficytu budżetowego. Dłużnikiem jest państwo (w praktyce społeczeństwo) i wierzyciele: banki, inne instytucje finansowe, obywatele, rządy innych państw.

35. Konstytucja RP a kwestia długu publicznego.

Konstytucja określa maksymalną wielkość relacji długu publicznego do PKB. W przypadku, gdy relacja długu publicznego w stosunku do PKB:

• Jest większa od 55% ale mniejsza do 60%, to w praktyce zamrażane są wszystkie wzrosty

• Jest równa lub większa od 60%, to: w praktyce zamrażane są wszystkie wzrosty wynagrodzeń oraz co kluczowe nie przewiduje się istnienia deficytu budżetowego państwa lub uchwala się budżet zapewniający spadek relacji długu publicznego do PKB w stosunku do roku bieżącego.

Jest równa lub większa od 60% to: wydatki samorządowe nie mogą być wyższe niż dochody i RM musi przedstawić w ciągu miesiąca projekt programu sankcyjnego, obniżającego relację poniżej poziomu 60% PKB.

36.Polityka fiskalna jako czynnik stabilizacji budżetu państwa.

• Całość działalności państwa mającej na celu optymalnie ukształtować budżet państwa.

• Polega na wprowadzaniu zmian podatkowych, tak aby uzyskać optymalne dochody oraz dostosowywać wydatki, aby nie doprowadzać do deficytu budżetowego.

• Efekty działań z zakresu polityki fiskalnej są zawsze opóźnione - przykładowo obniżenie podatków skutkuje obniżeniem/podwyższeniem dochodów państwa dopiero po pewnym czasie.

• Optymalna polityka fiskalna powinna odpowiadać na cykle koniunkturalne odpowiednio je wyprzedzając.

37. System podatkowy w Polsce

• Podatki stanowią główne źródło dochodów budżetowych. Stanowią ok. 90% całości przychodów. Największe znaczenie ma podatek VAT.

• Największe znaczenie ma VAT. Podatki dochodowe to tylko ok. 10-15 proc. całości dochodów.

• Podatkiem jest: publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. Podatek ma zatem charakter pieniężny i fakt jego uiszczenia nie oznacza automatycznie otrzymania od Państwa określonych świadczeń.

38. Rola podatku VAT w gospodarce

Najważniejszym zadaniem jest dostarczenie do kasy państwa środków na funkcjonowanie państwa na wspólne wydatki na wszystkich obywateli.

39. Krzywa Laffera jako teoria prowadzenia polityki gospodarczej
Krzywa Laffera obrazuje związek między stopa podatkową a wielkością wpływów z podatków. Umiarkowany wzrost stóp opodatkowania zwiększa sumę wpływów podatkowych ale do pewnego poziomu. Jest to tak zwany punkt nasycenia, odpowiadający stawce maksymalizującej przychody podatkowe.

Postępowanie podatników:

Wartość przychodów budżetowych przy stopie opodatkowania t=0% jest równa zero. Państwo podnosząc stawki opodatkowania powoduje, że podatnicy płacą coraz mniejsze kwoty należne z tytułu podatku. Uważają oni bowiem, że stawka opodatkowania jest za wysoka, co skłania ich do unikania płacenia całej kwoty podatkowej.

Tak prowadzona polityka państwa doprowadza do tego, że na skutek coraz wyższej stopy podatku, przypływy do budżetu z tego tytułu są coraz mniejsze, w skrajnym przypadku zerowe.

Wzrost stawki opodatkowania powoduje:

• zmniejszenie deklarowanego do opodatkowania dochodu podmiotów gospodarczych

• Zmniejszeniem motywacji do podejmowania pracy i działalności gospodarczej spowodowane ograniczeniem korzyści, jaką podatnicy odnoszą ze swojej pracy.

• Zwiększeniem skłonności do ukrywania swoich dochodów i wchodzenia w szarą strefę

• Przy poziomie opodatkowania t = 100% ustają wszelkie bodźce do pracy i prowadzenia działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu.

40.Podatki pośrednie i bezpośrednie.

41. Główne cechy i zadania polityki regionalnej

Polityka regionalna to świadoma działalność instytucji rządowych i samorządowych ukierunkowanych na rozwój społeczno-ekonomiczny poszczególnych regionów kraju.

Polityka regionalna powinna stanowić spójny i logiczny zestaw instrumentów mających na celu zapewnianie zrównoważonego rozwoju ukierunkowanego na wzmacnianie potencjałów regionów oraz

jednocześnie osłabianie wpływu ich słabości.

42. Modele podejścia do prowadzenia polityki regionalne w Polsce

Dwa podejścia do polityki regionalnej:

• Polityka interegionalna - ma na celu zachowanie spójności

rozwoju społeczno-ekonomicznego całego państwa.

• Polityka intraregionalna - celem jest uzyskanie jak najszybszego rozwoju społeczno-ekonomicznego danego regionu. Głównie opiera się na wzmacnianiu czynników endogenicznych wzrostu.

• Często może dochodzić do sprzeczności pomiędzy oboma podejściami do polityki regionalnej.

lub

Podejście ekonomiczne i społeczne:

• Polityka regionalna łączy ze sobą dwa podejścia: ekonomiczne i społeczne.

• W modelu optymalnym oba te podejścia powinny być tak samo traktowane.

• Elementem podejścia społecznego jest także zapobieganie degradacji środowiska i utrzymanie zrównoważonego podejścia do rozwoju przestrzennego.

• Krótkookresowe cele rozwoju ekonomicznego nie powinny ograniczać rozwoju w perspektywie średnio – długookresowej

43. Główne zadania i cechy polityki spójności Unii Europejskiej

• Polityka spójności to: zestaw środków i instrumentów mających na celu wyrównanie rozwoju ekonomiczno-społecznego wszystkich regionach Unii Europejskiej.

• Głównym celem jest doprowadzenie do jak najbardziej równego rozwoju poszczególnych regionów, w tym ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wiejskich.

• Wsparcie odbywa się na zasadzie dotacji finansowych na realizację wcześniej zaakceptowanych programów rozwojowych.

Trzy cele polityki spójności

• konwergencji - wspiera rozwój infrastruktury oraz potencjału gospodarczego i ludzkiego najbiedniejszych regionów.

• wzrost konkurencyjności regionów i zatrudnienia – wspieranie innowacji i badań naukowych.

• europejskiej współpracy terytorialnej – wspieranie współpracy między poszczególnymi regionami, finansowanie wspólnych projektów np. infrastrukturalnych.

44. Zarządzanie rozwojem regionalnym w Polsce

• Planowanie strategiczne jest nieodzownym elementem rozwoju regionalnego.

• Celem planowania strategicznego jest planowanie długofalowe i odpowiadanie na zidentyfikowane wyzwania rozwojowe.

• Planowanie strategiczne pozwala również monitorować osiągane efekty (ich zgodność z celami) oraz kontrolować skutki.

• Typową sytuacją jest dostosowywanie strategii do zmieniających się wyzwań.

45. Strategie rozwoju gospodarczego w Polsce po wejściu do Unii Europejskiej

Strategia na lata 2007-2013

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK) jest podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety rozwoju społeczno-gospodarczego Polski oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Jest punktem odniesienia dla innych strategii i programów.

Warunki gospodarcze, w jakich wprowadzano dokument:

+ zwiększały się inwestycje krajowe i zagraniczne

+ rósł eksport

+ inflacja na poziomie 2,1%, czyli w granicach dopuszczalnych odchyleń od celu inflacyjnego, określonego przez Radę Polityki Pieniężnej (2,5%±1 punkt procentowy).

+ malejąca stopa bezrobocia

- wysokie wydatki sztywne na subwencje dla JST, dotacje dla FUS i KRUS, wydatki na obsługę długu publicznego, wydatki na obronę narodową, składki do budżetu UE i organizacji międzynarodowych.

Słabe i mocne strony Polski:

+ duża liczba ludności i duży odsetek ludzi młodych

+ przedsiębiorczość Polaków

+ niskie koszty pracy

+ zasoby naturalne

+ dobre środowisko naturalne, atrakcyjne dla turystów z zagranicy

+ policentryczne zagospodarowanie przestrzenne kraju

+ bogate dziedzictwo kulturowe – promocja Polski na świecie

- wciąż wysokie bezrobocie, szczególnie młodych

- niskie inwestycje w B+R

- marna infrastruktura (przede wszystkim transportowa)

- zróżnicowanie regionalne

- nieefektywna administracja publiczna

Cele i priorytety strategii:

Głównym celem strategii jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin.

Priorytety:

1. Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki

2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej

3. Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości

4. Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa

5. Rozwój obszarów wiejskich

6. Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej

Finansowanie Strategii:

• krajowe

• inwestycje prywatne

• UE

Strategia Rozwoju Kraju 2020 – średniookresowa:

aktualizacja i przedłużenie poprzedniej strategii (2007-2015)

Celem głównym strategii średniookresowej staje się wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności.

Jeżeli chodzi o uwarunkowania, jest mowa o:

• niekorzystnym wpływie kryzysu finansowego z 2008 roku

• niskiej konkurencyjności Polski

• konieczności budowania przewag

• konieczność zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego

• pojawia się mowa o niekorzystnej strukturze demograficznej i ryzykach np. dla ZUS

• jako duży plus, postrzega się członkostwo PL w UE

Obszary strategiczne i cele w ich ramach:

1. Sprawne i efektywne państwo

• Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem

• Zapewnienie środków na działania rozwojowe

• Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela

1. Konkurencyjna gospodarka

• Wzmocnienie stabilności makroekonomicznej

• Wzrost wydajności gospodarki

• Zwiększenie innowacyjności gospodarki

• Rozwój kapitału ludzkiego

• Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych

• Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko

• Zwiększenie efektywności transportu

1. Spójność społeczna i terytorialna

• Integracja społeczna

• Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych

• Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych

Finansowanie:

- środki z budżetu UE;

- bezpośrednie inwestycje zagraniczne;

- reformy rynku pracy i systemu zabezpieczenia społecznego, zwiększające podaż pracy i produktywne zatrudnienie, a tym samym liczbę osób odprowadzających składki i płacących podatki;

- zmiany w systemie podatkowym;

- zwiększenie dochodów z danin ekologicznych (m.in. w systemie opłat emisyjnych ETS) oraz wprowadzenie systemu opłat za użytkowanie infrastruktury transportowej;

- dodatkowe dochody publiczne bądź oszczędności w wydatkach innych niż rozwojowe wypracowane dzięki stałemu monitoringowi potrzeb finansowania reform.

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności

Jest to dokument określający główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, obejmujący okres co najmniej 15 lat. Stanowi najszerszy i najbardziej ogólny element nowego systemu zarządzania rozwojem kraju.

Dokument składa się z dwóch części. Pierwsza to diagnoza i prognozy, druga to rekomendacje dot. kierunku rozwoju i sposobu monitorowania zmian.

Cel główny to poprawa jakości życia Polaków mierzona zarówno wskaźnikami jakościowymi, jak i wartością oraz tempem wzrostu PKB w Polsce.

Obszary strategiczne i cele w ich ramach:

1. W obszarze konkurencyjności i innowacyjności gospodarki:

• Innowacyjność gospodarki i kreatywność indywidualna

• Polska Cyfrowa

• Kapitał ludzki

• Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko

1. W obszarze równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski:

• Rozwój regionalny

• Transport

1. W obszarze efektywności i sprawności państwa:

• Kapitał społeczny

• Sprawne państwo

46. Cele i zadania polityki handlowej.

Całość działań rządu mająca na celu oddziaływanie na rozmiary, kierunki oraz strukturę obrotów w handlu zagranicznym.

Instrumenty polityki handlowej:

• Cła

• Kontyngenty i kwoty importowe

• Bariery pozataryfowe - przepisy utrudniające napływ

towarów produkowanych za granicą.

• Subwencje eksportowe

47. Na czym polega protekcjonizm gospodarczy w ujęciu historycznym i współczesnym?

Ogólnie o protekcjonizmie gospodarczym

• Polityka preferowania produkcji krajowej i stosowanie instrumentów mających na celu wspieranie krajowych przedsiębiorców/producentów.

• Obecnie bardzo często jest zakazywana w celu utrzymania wolnego handlu w obrocie międzynarodowym - WTO

• Protekcjonizm jest często stosowany przez państwa o mało konkurencyjnej gospodarce. Często protekcjonizm prowadzi do ograniczania jakości lub wzrostu cen, ale nie zawsze.

• Protekcjonizm jest dopuszczalny w sferach bezpieczeństwa funkcjonowania państwa np. produkcja rolna czy energetyka (np. węgiel w Polsce).

• Patrząc na to zagadnienie w ujęciu historycznym, znajdziemy liczne przykłady przechodzenia od polityki protekcjonizmu do polityki wolnego handlu i odwrotnie.

48. Bilans handlowy. Deficyt handlowy i nadwyżka handlowa

Bilans handlowy

• Jest to zestawienie wpływów z eksportu towarów za granicę oraz płatności za import towarów do danego państwa.

• Różnicę między eksportem a importem nazywamy saldem wymiany handlowej.

• Bilans handlowy może być dodatni (nadwyżka) bądź ujemny (deficyt).

• Jest to jeden z najważniejszych wskaźników ekonomicznych w polityce gospodarczej.

• Jeżeli w imporcie przeważają dobra konsumpcyjne nad inwestycyjnymi to nawet pomimo pozytywnego bilansu handlowego nie jest to dobre dla gospodarki.

Deficyt handlowy

• Różnica pomiędzy importem a eksportem - ujemne saldo w handlu zagranicznym.

• Zagraniczny import od danego kraju jest większy od zagranicznego eksportu wszystkich dóbr i usług z tego kraju.

• Rządy państw dążą do redukcji deficytu handlowego, choć czasami jest on nieunikniony np. w czasie reform i inwestycji zagranicznych.

•W wielu przypadkach wzmożony import jest zapowiedzią inwestycji, co przełoży się na przyszły wzrost eksportu.

• Inwestycje w fabryki samochodów jako przykład.

Nadwyżka handlowa

• Przewaga eksportu nad importem wszystkimi produktami podlegającym wymianie międzynarodowej.

• Posiadanie nadwyżki nie musi oznaczać, że dany kraj jest bardzo konkurencyjny. Można osiągnąć nadwyżkę np. kopalinami.

• Państwa dążą do nadwyżki handlowej, ale czasami może to powodować przyszłe problemy o ile zaprzestany zostanie import inwestycyjny.

• Państwa o stabilnej nadwyżce handlowej produktów wysoko przetworzonych są najbardziej konkurencyjne na świecie.

49. Czy zawsze w polityce gospodarczej deficyt handlowy jest negatywny?

Tak, ponieważ zagraniczny import od danego kraju jest większy od zagranicznego eksportu wszystkich dóbr i usług z tego kraju.
Nie, ponieważ zwiększony import może świadczyć o wzroście możliwości konsumpcyjnych danego kraju.

50. Rola ceł w prowadzeniu polityki gospodarczej

Cło opłata/podatek pobierany przy przekraczaniu przez dany towar granicy

celnej danego kraju lub Unii Celnej (np. UE). Główny instrument polityki

handlowej.

Rodzaje ceł

• Importowe - pobierane przy imporcie danego towaru. Głównym celem jest ograniczenie napływu danego towaru.

•Eksportowe - pobierane przy wywozie towarów z kraju. Głównym celem jest ograniczenie wywozu danego towaru.

•Tranzytowe - pobierane za przewóz towarów pochodzących z zagranicy przez terytorium państwa.

51. Polityka antydumpingowa jako element polityki gospodarczej

• Dumping - celowe zaniżanie ceny towaru, tak aby mógł zostać on wyeksportowany i sprzedany za granicą. Głównym celem jest przejęcie rynku/wyeliminowanie konkurencji, tak aby w przyszłości można było dyktować ceny.

• Polityka antydumpingowa - ma na celu zidentyfikowanie towarów dumpingowych i ich wyeliminowanie z rynku poprzez nałożenie ceł, które wyrównują koszty produkcji.

• Politykę antydumpingową w UE prowadzi Komisja Europejska. Jeżeli udowodniony zostanie dumping dany towar jest usuwany z całego rynku wewnętrznego.

52. Różnice i podobieństwa pomiędzy Unią Celną a Strefą Wolnego Handlu

• Strefa wolnego handlu powstaje wtedy kiedy kraje je tworzące decydują się na zniesienie ceł oraz wszystkich innych opłat na handel pomiędzy nimi.

• Unia celna - oznacza zniesienie ograniczeń w handlu pomiędzy krajami UC oraz wymaga określenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej. Wszystkie państwa stosują takie same taryfy celne.

• Przykłady:

• Unia Europejska to Unia Celna.

• NAFTA to strefa wolnego handlu.

Hmm, podobieństwa i różnice, może coś stąd : http://stosunki-miedzynarodowe.pl/ekonomia/1443-strefa-wolnego-handlu-a-unia-celna

53. Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej- podstawowe zasady.

Celem wspólnej polityki rolnej jest przede wszystkim niwelowanie różnic w dochodach rolników i pozostałych grup zawodowych oraz zapewnianie wystarczającej ilości żywności po realnych cenach.

• Jest to całość działań UE w celu realizacji zapisów zawartych w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej WPR opiera się na trzech podstawowych zasadach:

1) jednolitości rynku (utworzenie wspólnego rynku poszczególnych artykułów, np. mleka czy mięsa, w którym produkty rolne przepływają między państwami członkowskimi swobodnie – bez ograniczeń celnych i ilościowych, wprowadza się na nie wspólne ceny\ ustalane corocznie);

2) preferencji Wspólnot (artykuły wytworzone na wspólnym rynku mają pierwszeństwo zbytu w krajach Unii);

3) solidarności finansowej (koszty funkcjonowania WPR ponoszą wszyscy członkowie Unii).

54. Główne cele polityki rolnej w polityce gospodarczej.

- zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego

- zapewnienie odpowiedniej jakości

- stabilizacja cen

- utrzymanie odpowiedniej wielkości produkcji

- głównymi beneficjentami polityki rolnej nie są rolnicy tylko konsumenci!!!!

- zapewnienie samowystarczalności żywnościowej kraju – czy jest to w ogóle realne?

55. Cele polityki rozwoju obszarów wiejskich

Polityka rozwoju obszarów wiejskich skupia się na trzech kluczowych obszarach: gospodarce rolno-spożywczej, ludności wiejskiej i ochronie środowiska. Przyszłe strategie i programy będą skupiać się wokół czterech osi:

• oś 1 - poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego stawiająca na kapitał ludzki i fizyczny,

• oś 2 - zarządzanie przestrzenią i środowiskiem zapewniająca środki na ochronę i wzmocnienie zasobów naturalnych, jak również zachowanie systemów rolnictwa i leśnictwa oraz tradycyjnych krajobrazów na europejskich obszarach wiejskich,

• oś 3 - jakość życia i różnicowanie gospodarki wiejskiej, która wspomaga rozwój obszarów wiejskich poprzez promocję usług na rzecz ludności, mikroprzedsiębiorstw, turystyki wiejskiej oraz waloryzację dziedzictwa kulturowego,

• oś 4 - program Leader, który wprowadza możliwości innowacyjnego zarządzania poprzez lokalne strategie działania.

56. Dopłaty bezpośrednie w polityce rolnej- wady i zalety

Wady:

- dopłata do posiadanej ziemi, a nie do produkcji -> nierówne traktowanie

- różne dopłaty bezpośrednie w poszczególnych państwach członkowskich

Zalety:

- dopłaty bezpośrednie stanowią ok. połowy dochodów polskich rolników.

- skokowy wzrost dochodów rolników po akcesji w związku ze wzrostem cen żywności-> Wzrost tych dochodów nie był jednak adekwatny do wzrostu cen z powodu systemu opartego na licznych pośrednikach pomiędzy producentem a konsumentem.

57. Cztery swobody jednolitego rynku UE

Swobodny przepływ towarów

Swobodny przepływ towarów oznacza, że na danym obszarze istnieje swoboda obrotu (eksportu i importu) towarami. Nie istnieją kontrole graniczne, ograniczenia ilościowe i jakościowe w przepływie towarów, a towar, który został wprowadzony legalnie na teren któregoś z państw członkowskich Wspólnot, może być sprzedawany na terytorium każdego innego państwa UE.

Swobodny przepływ usług

Usługi są to świadczenia najczęściej odpłatne, obejmujące działalność o charakterze przemysłowym i handlowym, działalność rzemieślniczą oraz wykonywanie wolnych zawodów. Do obszaru usług według klasyfikacji prawa wspólnotowego nie są zaliczane usługi transportowe (ze względu na swą specyfikę są one objęte odmienną regulacją w Traktacie - obszar polityki transportowej) oraz usługi bankowe i ubezpieczeniowe, które związane są z przepływem kapitału.

Swobodny przepływ kapitału

Zasada ta dotyczy samodzielnych transakcji finansowych, które nie mają bezpośrednich związków z przemieszczaniem się ludzi, towarów czy usług. Swoboda ta oznacza możliwość transferu zysków z jednego kraju członkowskiego UE do drugiego oraz prawo inwestowania i nabywania wszelkich walorów rzeczowych i finansowych za granicą bez żadnych przeszkód. Oznacza też swobodę przepływu kapitału z tytułu likwidacji lub zmiany inwestycji i wszystkich zysków z tego wynikających, jak również przepływ kapitału o charakterze osobistym (np. spadek). Obywatele Unii Europejskiej mają prawo do dokonywania wszelkich operacji bankowych i finansowych we wszystkich państwach członkowskich (np. prawo do posiadania

konta osobistego w bankach państw UE, prawo zakupu i sprzedaży papierów wartościowych przedsiębiorstw całej UE).

Swobodny przepływ osób

Zgodnie z tą zasadą wszyscy obywatele Unii Europejskiej mają prawo do przemieszczania się bez konieczności posiadania wiz i zezwoleń, osiedlania si´, podejmowania działalności gospodarczej i pracy w dowolnym kraju Wspólnoty. Obywatele jednego państwa UE podejmujący pracę lub inną działalność ekonomiczną w innym państwie UE muszą być traktowani przez to państwo w taki sam sposób, w jaki to państwo traktuje swoich obywateli, bez jakiejkolwiek dyskryminacji. W odniesieniu do pracowników zasada ta oznacza jednakowe traktowanie obywateli państw UE, m.in. w dostępie do pracy, w zakresie wynagrodzenia oraz innych warunków pracy. Zasadą swobody przepływu osób objęci są również członkowie rodzin osób migrujących. Realizacja swobody przepływu osób wymaga określonych gwarancji.

Odnoszą się one do:

1. praw wyborczych,

2. dostępu do rynku pracy,

3. uznawania dyplomów i kwalifikacji zawodowych,

4. koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Istotną kwestię stanowi koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego, która zakłada równe traktowanie obywateli państw członkowskich UE w dostępie do świadczeń, wynikających z krajowych systemów zabezpieczenia społecznego (emerytury, zasiłki). Okresy ubezpieczenia dla pracownika, związane z obliczaniem wysokości. Świadczeń, we własnym kraju i w innych krajach UE są sumowane.

58. Polityka konkurencji na jednolitym rynku UE

• Co do zasady wszelka interwencja państw w funkcjonowanie jednolitego rynku jest niedopuszczalna. Zaburzałoby to wewnętrzną konkurencje.

• Dlatego też wszelka pomoc państwa dla przedsiębiorstw jest niedopuszczalna, chyba że zgodę wyda Komisja Europejska.

• Ostatnie przykłady to: stocznie i LOT.

• Praktycznie bez zgody KE można wspierać przedsiębiorstwa w dwóch sytuacjach: gdy ma charakter socjalny lub naprawia szkody spowodowane klęskami żywiołowymi.

• W Polsce istnieje ciągle problem specjalnych stref ekonomicznych.

59. Polityka gospodarcza Unii Europejskiej

• Co do zasady polityka gospodarcza UE składa się z 28 narodowych polityk gospodarczych, które wzajemnie na siebie oddziaływują.

• Jednocześnie narodowe polityki gospodarcze muszą być zgodne z prawem unijnym.

• Narodowe polityki gospodarcze podlegają koordynacji zgodnie z zasadą naming and shaming oraz pokazywania best practicies

• W wyłącznej gestii UE pozostają polityki wpisujące się w cztery swobody jednolitego rynku oraz polityka finansowa (państwa strefy euro).

• Unia Europejska ma również instrument nadzoru nad politykami finansowymi państw nie będących w strefie euro. Jest to tzw. procedura nadmiernego deficytu. W przypadku braku realizacji zobowiązań mogą być wstrzymane transfery z polityki spójności.

Polityka gospodarcza UE – wyzwania

• Zapewnienie sprawnego i mało biurokratycznego funkcjonowania jednolitego rynku.

• Kontrolowanie i ewentualne zapobieganie „nacjonalizmom” gospodarczym.

• Znalezienie odpowiedzi na wyzwania ze strony takich państw jak Chiny czy Indie.

• Przewidzenie jak zachowa się gospodarka europejska po stworzeniu jednolitego rynku z USA.

• Utrzymanie jednolitego podejścia w negocjacjach światowych np. w ramach WTO.

• Wymiar socjalny polityki gospodarczej - utrzymanie wymiaru społecznego jednocześnie bez harmonizacji polityki społecznej w ramach UE.

60. Subsydiarność w działaniach gospodarczych UE

- subsydiarność w UE to nie to samo co pomocniczość

-zasada subsydiarności określa na którym poziomie powinna być realizowana dana polityka aby była najbardziej efektywna

- w przypadku polityki gospodarczej mamy bardzo różne poziomy realizacji poszczególnych jej składowych. Przykładowo przepływ pracowników to poziom unijny, natomiast polityka w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw to poziom narodowy, a odnoszenie kompetencji pracowników to poziom regionalny

- zasada subsydiarności umożliwia realne zarządzanie Unią Europejską. Bez niej dochodziłoby do chaosu oraz konfliktów pomiędzy państwami członkowskimi.

61. Gospodarka oparta na wiedzy- główne cechy

- typ gospodarki gdzie wiedza (kapitał ludzki) odgrywa decydującą rolę we wzroście gospodarczym i społecznym. W tym typie gospodarki zdecydowanie przeważają usługi a produkcja jest bardzo często umiejscowiona za granicą

- terminy towarzyszące to m.in. gospodarka cyfrowa, gospodarka sieciowa, społeczeństwo cyfrowe, gospodarka internetowa, społeczeństwo informacyjne

- prawdopodobnie lepszym terminem byłoby określenie- gospodarka napędzana wiedzą lub gospodarka oparta na innowacjach, ale ponownie problem z określeniem tego co jest innowacyjne a co nie.

62. Podstawowe wymiary gospodarki opartej na wiedzy

- Edukacja i szkolenia- tworzenie, przekazywanie i wykorzystywanie wiedzy. Nakłady na edukację formalną i nieformalną

- infrastruktura informatyczna, badawcza i edukacyjna. Nie można mieć innowacji bez nakładów w infrastrukturę

- tworzenie warunków instytucjonalnych i bodźców ekonomicznych do rozwoju gospodarki cyfrowej

- łączenie przedsiębiorczości z nauką. Tworzenie systemów opartych na partnerstwach publiczno- prawnych.

Nie ma gospodarki opartej na wiedzy bez partnerstwa publiczno prawnego

63. Przewagi konkurencyjne w ujęci historycznym i współczesnym

Konkurencyjność gospodarcza państwa to zdolność do wygrywania rywalizacji z innymi państwami poprzez lepsze wykorzystywanie czynników produkcji. Konkurencyjność gospodarcza państwa zależy bezpośrednio od konkurencyjności przedsiębiorstw funkcjonujących na jego terytorium.

Przewaga konkurencyjna jest to osiągnięcie przez przedsiębiorstwo nadrzędnej pozycji wobec konkurentów. Jest to miara funkcjonowania na rynku - pozwala na zaoferowanie klientowi usług lub produktów odpowiadających jego oczekiwaniom, lepszych niż oferty konkurencji. Wyraża się to w wyższej jakości produktu, niższej cenie i lepszej obsłudze lub bardziej kompleksowym zaspokojeniu potrzeb klienta.

Klasyczne/historyczne koncepcje przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw

Punktem wyjścia tradycyjnych koncepcji konkurencyjności przedsiębiorstw była specyfika otoczenia zewnętrznego danego podmiotu gospodarczego, oraz jego relacje z klientami. Do podstawowych czynników konkurencyjności zaliczano: koszty, jakość, różnicowanie oferty, intensywną promocję oraz pozycję na rynku. Uwaga badaczy koncentrowała się zatem jedynie na bezpośrednich źródłach powstawania i rozwoju tych czynników. Tradycyjne koncepcje zakładały ponadto istnienie konkurencji w postaci oligopolu oraz konkurencji monopolistycznej. Uważano, że przedsiębiorstwa nie są skłonne do współpracy na rynku, a więc przyjmują postawę konfrontacyjną.

Nowoczesne/współczesne koncepcje przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw

Postawą do tworzenia nowych koncepcji konkurencyjności jest wiedza z zakresu marketingu, przedsiębiorczości, teorii konkurencji, zarządzania strategicznego oraz innowacji i technologii informacyjnej. Wynikają one ze specyfiki nowych warunków otoczenia konkurencyjnego, a dokładnie z przejścia przedsiębiorstw od konkurencji lokalnej do międzynarodowej, a nawet globalnej. Jedną z podstawowych cech nowych koncepcji jest wysoka skłonność przedsiębiorstw do współpracy, a tym samym ograniczania konkurencji, tworzenia porozumień. W warunkach szybkich zmian nowe strategie konkurencji polegają m.in. na atakowaniu konkurentów, intensyfikowaniu aktywności, wyjściu z rynku w odpowiednim momencie oraz przenoszeniu się na inne rynki, które pozwolą osiągać dalsze sukcesy. Co ważne, w nowych koncepcjach przedsiębiorstwo działa w sekwencji krótkookresowych przewag konkurencyjnych, nie zaś stabilnej przewagi długookresowej.

W Polsce największymi przedsiębiorstwami są m.in. Orlen czy KGHM. Jednocześnie najbardziej konkurencyjnymi polskimi przedsiębiorstwami są: Solaris, Pesa, Fakro, CD Projekt RED.

Gospodarka oparta na wiedzy (GOW):

• Typ gospodarki gdzie wiedza, a więc i efektywność systemu edukacji (kapitał ludzki) odgrywa kluczową rolę we wzroście gospodarczym i społecznym,

• W tym typie gospodarki przeważają usługi a produkcja jest umiejscowiona za granicą,

• Terminy towarzyszące to np. gospodarka cyfrowa, społeczeństwo cyfrowe, społeczeństwo informacyjne, gospodarka oparta na innowacjach,

• W tym przypadku nie chodzi tylko o wytwarzanie wiedzy, ale również o zdolność do jej przyjmowania,

• Rośnie rola sektora Badań i Rozwoju

Zmiany powodowane przez GOW:

• Następują dynamiczne zmiany na rynkach pracy. Powstają zupełnie nowe zawody.

• Maleje rola pracy, ziemi i kapitału, ale rośnie rola wiedzy.

• Dostępność do wiedzy jest niezbędna dla osiągnięcia wzrostu i dobrobytu.

• Następuje wzrost różnic dochodowych. Ci którzy mają dostęp do wiedzy zarabiają o wiele więcej niż Ci pozbawieni dostępu do niej.

• Posługiwanie się technikami komputerowymi i korzystanie z Internetu staje się niezbędne w codziennym funkcjonowaniu.

Obecnie trwa poszukiwanie nowych przewag konkurencyjnych. Wyczerpują się proste przewagi oparte na historii i poszukuje się nowych. Wiedza jest kluczowa. GOW ma być odpowiedzią na rosnące potęgi Chin czy Indii, ale oni też zdają sobie z tego sprawę i coraz więcej inwestują w Badania+Rozwój oraz innowacje.

64. Rola wiedzy i dostępu do niej w polityce gospodarczej

• Kluczowy dla Gospodarki Opartej na Wiedzy (GOW) jest kapitał ludzki, a więc efektywny system edukacji wyższej.

• W tym przypadku nie chodzi tylko o wytwarzanie wiedzy, ale również o zdolność do jej przyjmowania.

• Rośnie rola sektora Badań i Rozwoju opartego na badaniach naukowych i wdrażaniu ich wyników w gospodarkę. Wiele miejsca poświęca się łączeniu sektora naukowego i przedsiębiorczego.

• Raczej nie próbuje się tworzyć humbuka w postaci przedsiębiorczego naukowca czy naukowca-przedsiębiorcy lecz łączenie tych dwóch funkcji pozostawiając ich autonomię. (albo jest dobrym naukowcem albo przedsiębiorcą- nie ma dwóch talentów w jednej osobie)

65. Internet jako stymulator rozwoju gospodarczego

• Jakość korzystania z Internetu.

• Internet powoduje wyrównanie możliwości dostępu do wiedzy.

• Internet jako kreator wiedzy i wiedza w Internecie.

• Zagrożenie związane z Internetem a planowanie gospodarcze( czy planowanie jest potrzebne skoro jest Internet?)

• Jak kontrolować Internet aby kontrolować gospodarkę?- np. służby wew. mogą kontrolować terrorystów.

66. Kreatywność jako czynnik rozwoju kapitału ludzkiego

• Kreatywność jest związana z powstawaniem nowych idei, opracowania i wdrażania nowych pomysłów.

• Prawdopodobnie nowy termin- gospodarka oparta na kreatywności .

• Rosnąca rola kultury oraz środków masowego przekazu.

• Dyskusyjna rola reklamy (żebyśmy coś kupili, reklama-mega kreatywność) jako stymulatora konsumpcji, a więc i rozwoju gospodarczego.

• Próba stworzenia produktu, usługi, którą będą chcieli mieć wszyscy- nowy monopol (produkt, który chcieliby mieć wszyscy- byłoby to groźne)

67. Innowacje społeczne a gospodarka oparta na wiedzy

• Oba te zjawiska zachodzą równocześnie.

• W praktyce nie ma możliwości osiągania rozwoju w GOW bez innowacyjności w sferach społecznych.

• Niezbędnym uzupełnieniem GOW jest polityka społeczna oparta na innowacyjnym rozwiązywaniu typowych i innowacyjnych problemów społecznych.

• GOW wymaga również nowego podejścia do zarządzania gospodarką przy większym udziale społeczeństwa.

• Nowa rola społeczeństw - ACTA!

68. Czynniki konkurencyjności gospodarczej

Konkurencyjność gospodarcza państwa - to zdolność do wygrywania rywalizacji z innymi państwami poprzez lepsze wykorzystywanie czynników produkcji.

Czynniki konkurencyjności gospodarek:

• Często o konkurencyjności gospodarczej decyduje ustrój. Dlatego gospodarka wolnorynkowa jest bardziej konkurencyjna niż centralnie planowana

• Konkurencyjność gospodarcza państwa zależy bezpośrednio od konkurencyjności przedsiębiorstw funkcjonujących na jego terytorium

• Cena produktu lub usługi czyli zdolność do zaoferowania niższej ceny przy porównywalnej jakości lub też wyższej jakości za cenę niewiele przewyższającą cenę produktu lub usługi konkurenta.

• Zdolność do utrzymania pozycji na rynku pomimo oferowania przez konkurentów podobnych produktów lub usług. Z drugiej strony wyparcie z rynku konkurencji w wyniku zaproponowania lepszego - bardziej konkurencyjnego produktu lub usługi.

• Zdolność do funkcjonowania na danym rynku czyli umiejętność monitorowania zmian oraz nowej legislacji.

• Konkurencyjność całej gospodarki zależy od konkurencyjności poszczególnych produktów i usług.

• Konkurencyjność jest bardzo płynna. Dlatego też kluczowe jest obserwowanie trendów i poszukiwanie odpowiedzi na nie.

69. Ocena konkurencyjności gospodarki w wymiarach regionalnym i globalnym

Konkurencyjność gospodarcza państwa to zdolność do wygrywania rywalizacji z innymi państwami poprzez lepsze wykorzystywanie czynników produkcji. Konkurencyjność gospodarcza państwa zależy bezpośrednio od konkurencyjności przedsiębiorstw funkcjonujących na jego terytorium. Jednym z głównych celi polityki gospodarczej jest zwiększanie konkurencyjności danego państwa. Oznacza to w praktyce tworzenie warunków do funkcjonowania przedsiębiorstw, które będą wygrywać konkurencję w swojej branży w wymiarze lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym. Konkurencyjność państwa/przedsiębiorstw jest gwarancją

wzrostu gospodarczego oraz realizacji innych celów politycznych takich jak suwerenność czy bezpieczeństwo.

Państwa najbardziej konkurencyjne na świecie są jednocześnie najbezpieczniejszymi miejscami do życia.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne są lokowane najczęściej w miejscach najbardziej konkurencyjnych dla danego sektora gospodarczego.

70. Konkurencyjność polskiej gospodarki w UE oraz na świecie

Średnioroczne tempo wzrostu gospodarczego Polski w latach 2006-2013 3,9% (najwyższe w UE) – dane MFW

Prognoza wzrostu gospodarczego na lata 2014-2019 3,4% (trzeci kraj w UE) – dane MFW

Polska od momentu wejścia do Unii Europejskiej notuje wzrost gospodarczy. Kryzys gospodarczy spowodował spadek tempa wzrostu, ale Polska nie odnotowała recesji.

Dane porównawcze pokazują, że Polska od roku 2006 rozwijała się najszybciej z państw członkowskich UE.

Prognozy organizacji międzynarodowych są optymistyczne, ale ich sprawdzenie jest uzależnione od kilku trudnych do przewidzenia czynników.

Polska powinna utrzymać swoją pozycję jako 24 największej gospodarki na świecie.

71. Rola małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce

• W Polsce zdecydowanie dominują małe i średnie przedsiębiorstwa, które ze swojej specyfiki są bardziej elastyczne niż przedsiębiorstwa duże

• Umiały one bardzo szybko dostosować się do zmieniającego się otoczenia gospodarczego i szybko znaleźć inne rynki zbytu

• Jednocześnie zanotowano wzrost bankructw szczególnie mikro przedsiębiorstw, które były uzależnione np. tylko od jednego odbiorcy.

72. Championy europejskie jako pomysł na budowę konkurencyjności UE- wady zalety

• Jest to pomysł na stworzenie w Unii Europejskiej tzw. przedsiębiorstw flagowych, które byłyby wspierane zarówno przez państwa członkowskie, jak i instytucje europejskie.

• Pomysł jest krytykowany, ale po kryzysie uzyskuje coraz więcej zwolenników.

• W Polsce takimi przedsiębiorstwami mogą być m.in. Orlen czy KGHM. Jednocześnie najbardziej konkurencyjnymi polskimi przedsiębiorstwami są: Solaris, Pesa, Fakro, CD Projekt RED i inne.

73. Zasada planowania gospodarczego

Planowanie zmian w gospodarce i przyjmowanie celów do realizacji jest elementem działań ekonomicznych zarówno podmiotów publicznych, jak i prywatnych. Nie ma to nic wspólnego z centralnym planowaniem!

• Najważniejszym planem w gospodarce danego państwa jest ustawa budżetowa.

• Ponadto elementem planowania jest przyjmowanie strategii w poszczególnych obszarach. Konieczna jest jedna strategia główna i kilka uzupełniających je strategii szczegółowych. Nie może być ich zbyt wiele.

• Wykonanie celów strategicznych dokonuje się przez programy wykonawcze. Często mające charakter listy założeń do zmian prawnych.

• W planowaniu trzeba przyjąć zmienne, które są łatwo przewidywalne i rzadko ulegają zmianom. Przykład - demografia.

• Z jednej strony planowanie narzuca ramy postępowania oraz określa środki realizacji celów, ale z drugiej przy pomyłce (co jest raczej nieuniknione jeżeli chodzi np. o perspektywę kilkunastoletnią) należy dostosować zarówno cele, jak i instrumenty.

• Planowanie powinno opierać się tylko na gospodarczych podstawach, ale strategie są tworzone przez ekspertów, ale przyjmowane przez polityków.

74. Czym różni się planowanie gospodarcze od gospodarki centralnie planowanej?

Planowanie gospodarcze	Centralne planowanie
Wyciąganie wniosków na podstawie analiz oraz na tej podstawie przyjmowanie celów gospodarczych	Plan gospodarczy mający na celu realizację celów gospodarczych
Próba dostosowania do siebie popytu i podaży	Często gospodarka jest tylko narzędziem osiągania celów politycznych
Analiza realnych przewag i słabości danej gospodarki i w tej perspektywie przyjmowanie celów rozwojowych	W planie gospodarczym zakłada się konkretne ilościowe cele np. produkcję samochodów czy pralek, co nie musi wynikać z realnego planu
Cele rozwojowe nie zakładają określonych poziomów produkcji, a jedynie mają wyznaczać trendy	plany są często nierealistyczne ponieważ nie biorą pod uwagę realnego stanu gospodarki;

75. Strategie rozwoju gospodarczego Unii Europejskiej. Strategia Lizbońska a Europa 2020

Strategia Lizbońska

• Pierwszy długofalowy plan gospodarczy UE mający przekształcić ją w najbardziej innowacyjną gospodarkę na świecie.

• Jednym z dodatkowych celów Strategii Lizbońskiej było osiągniecie w roku 2010 stopy

zatrudnienia (wśród osób w wieku 15-64 lat) na poziomie 70 proc.

• Strategia Lizbońska musiała zostać zmodyfikowana w 2005 roku ponieważ nie była

realizowana przez państwa członkowskie.

Europa 2020

• Strategii Europa 2020 nie można uznać za prostą kontynuatorkę Strategii Lizbońskiej.

• W przypadku dokumentu z 2000r. głównym punktem odniesienia są Stany Zjednoczone, tak w Strategii Europa 2020 są to Chiny i Indie

• Zdecydowano się na bardzo precyzyjne zdefiniowanie pięciu obszarów, w których mają być zrealizowane działania:

• Wzrost zatrudnienia

• Poprawa warunków prowadzenia i finansowania działalności badawczo-rozwojowej

• Ograniczenie skutków ocieplenia się klimatu

• Podniesienie poziomu wykształcenia

• Zmniejszenie poziomu ubóstwa

76. Prognozowanie rozwoju gospodarczego- wady i zalety

Zalety	Wady
najważniejszy program panowanie w państwie to budżet (plan dochodów i wydatków) jedna strategia główna jest wymagana i kilka uzupełniających strategii szczegółowych (określa w jakim kierunku państwo ma się rozwijać. Daje jakieś ramy odwoławcze) narzuca ramy postępowania i określa środki realizacji celów (jasny sygnał na czym ma się państwo skupiać w zarządzaniu państwem)	duża liczba niewiadomych im dłuższa perspektywa, tym większa niepewność

W planowaniu trzeba przyjmować zmienne, które są łatwe do przewidzenia i rzadko ulegają drastycznym zmianom (np. demografia). Planowanie powinno opierać się tylko na gospodarczych podstawach, ale strategie są tworzone przez ekspertów, ale przyjmowane przez polityków.

W Polsce np. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności (DSRK) – dokument określający główne trendy, wyzwania oraz koncepcję rozwoju kraju w perspektywie długookresowej, przyjęty w lutym 2013 r.

Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo (SRK 2020) – dokument stanowiący aktualizację Strategii Rozwoju Kraju 2007 – 2015, przyjęty we wrześniu 2012 r.

77. Cele strategiczne w polityce gospodarczej

Cel główny: wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności.

• Cele operacyjne:

• Sprawnie działające państwo, efektywnie dysponujące

• dostępnymi środkami publicznymi

• Zwiększanie konkurencyjności gospodarki

• Poprawa spójności społecznej i terytorialnej

• Cele szczegółowe

• Spadek liczby osób biednych

• Zmniejszenie bezrobocia

• Połączenie komunikacyjne między dużymi miastami itp.

78. Powiązania pomiędzy polityką gospodarczą a polityką społeczną

• Efektywne realizowanie polityki gospodarczej jest niemożliwe bez sprawnej polityki społecznej.

• Przykładowo: rynek pracy - należy do zakresu polityki gospodarczej czy społecznej? Jest na styku tych polityk. Z jednej strony bowiem pracownicy są podmiotem polityki gospodarczej, ale praca jest niezbędnym elementem funkcjonowania w społeczeństwie.

• Polityka gospodarcza co do zasady służy realizacji celów gospodarczych, ale celem nadrzędnym jest poziom życia ludności czyli cel z zakresu polityki społecznej.

79. Efektywność polityki gospodarczej w celu realizacji celów społecznych

• Polityka gospodarcza wchodzi w zakres społecznych (ekonomicznych) podstaw funkcjonowania społeczeństw, a ekonomia to nauka społeczna!

• Jak można mierzyć efektywność polityki gospodarczej realizującej cele społeczne?

• Podstawowym efektem dobrze prowadzonej polityki gospodarczej realizującej cele społeczne jest niskie bezrobocie oraz względnie wysokie wynagrodzenia.

• Dodatkowymi, miękkimi wskaźnikami są zadowolenie z życia oraz sprawność państwa w rozwiązywaniu codziennych problemów (mają one jednak często ekonomiczny wymiar).

• Pierwszeństwo mają jednak cele społeczne (zdefiniowane przez dane społeczeństwo - model społeczny) a polityka gospodarcza służy ich realizacji.

80. Polityka społeczna jako stymulator rozwoju gospodarczego

Społeczeństwa są głównymi stymulatorami wzrostu poprzez wydatkowane przez siebie środki na dobra i usługi.

• Konieczne jest uzyskanie konsensusu pomiędzy skłonnościami do oszczędzania (np. na starość czy na okresy bezrobocia) a konsumpcją.

• Potencjalnie brak konsumpcji spowodowałby upadek gospodarczy, chyba żeby kto inny kupował towary czy usługi produkowane na danym terytorium.

• Konsensus taki może być osiągnięty tylko w sytuacji sprawnie działającej polityki społecznej. Nie ma znaczenia czy jest to model skandynawski czy anglosaski! Ważna jest sprawność i akceptacja społeczna dla niego.

• W przypadku Polski istnieje zasadnicza rozbieżność pomiędzy realizowaną polityką gospodarczą a osiąganiem celów społecznych (często wspomagani są nie ci co powinni). Może to być czynnik obniżający wzrost poziomu życia w przyszłości.

• Jednocześnie Polska jest krajem gdzie realizacja celów społecznych jest coraz lepsza. Odbywa się to jednak głównie przez indywidualną zaradność.